Luận văn Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung text: Luận văn Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ HOA NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CHỨA MẠI DÂM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2017
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THỊ HOA NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CHỨA MẠI DÂM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm Mã số: 60.38.01.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC GS.TS. VÕ KHÁNH VINH HÀ NỘI - 2017
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của Luận văn chứ được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. NGƯỜI CAM ĐOAN Nguyễn Thị Hoa
4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CHỨA MẠI DÂM 5 1.1 Khái niệm, ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm 5 1.2 Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm 9 1.3 Mối quan hệ giữa nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội phạm với nhân thân người phạm tội và phòng ngừa tình hình tội phạm 15 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CHỨA MẠI DÂM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 21 2.1 Thực trạng nhận thức về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh 21 2.2 Thực trạng các nguyên nhân và điều kiện cụ thể của tình hình tội chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh 25 CHƯƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CHỨA MẠI DÂM TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỔ CHÍ MINH 39 3.1. Dự báo tình hình tội chứa mại dâm trong những năm tới 39 3.2. Tăng cường nhận thức về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm chứa mại dâm trong phòng ngừa tình hình tội phạm chứa mại dâm. 40 3.3 Các biện pháp phòng ngừa tội chứa mại dâm trong giai đoạn hiện nay và những năm sắp tới 43 KẾT LUẬN 63 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 65
5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ANTT : An ninh trật tự BLHS : Bộ luật hình sự GDP : Thu nhập bình quân đầu người GDĐT : Giáo dục đào tạo HĐND : Hội đồng nhân dân HSST : Hình sự sơ thẩm TAND : Tòa án nhân dân THTP : Tình hình tội phạm TTATXH : Trật tự an toàn xã hội UBND : Ủy ban nhân dân
6. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế - văn hóa xã hội của cả nước, dưới tác động của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, trong những năm vừa qua tốc độ phát triển của thành phố không ngừng tăng nhanh. Nhiều khu công nghiệp, khu chế xuất được hình thành và xây dựng trên khắp địa bàn kéo theo các dịch vụ như nhà hàng, khách sạn, khu vực vui chơi giải trí cũng phát triển theo giải quyết việc làm cho người lao động của thành phố và cả nước, đời sống vật chất tinh thần của các tầng lớp nhân dân ngày càng được nâng lên. Tuy nhiên, dưới góc độ tội phạm học thì kinh tế thị trường và hội nhập đã có những tác động tiêu cực như: do số lượng các nhà hàng, khách sạn, quán karaoke, quán mát xa tăng nhanh cùng với lượng người đến thành phố du lịch, kinh doanh, thăm thân làm gia tăng các tệ nạn xã hội như mại dâm, cờ bạc. Mặt khác do sự tác động của văn hóa phẩm đồi trụy đã làm cho một bộ phận dân cư đặc biệt là thanh thiếu niên dễ sa ngã, có lối sống thực dụng thích hưởng thụ, lười lao động Tất cả những vấn đề đó đã tạo ra nguyên nhân và điều kiện thực hiện tội phạm chứa mại dâm. Theo số liệu thống kê của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) thì Thành phố Hồ Chí Minh trong 05 năm gần đây trung bình mỗi năm trên địa bàn thành phố Cơ quan điều tra, VKSND và Tòa án nhân dân (TAND) đã khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử khoảng trên 120 vụ án chứa mại dâm với hơn 200 bị can, bị cáo. Trước tình hình đó các cơ quan trực tiếp bảo vệ pháp luật đã tích cực phát hiện, điều tra, truy tố và đưa ra xét xử nhanh chóng kịp thời các vụ án chứa mại dâm, đồng thời tổ chức một số phiên tòa xét xử lưu động tội phạm chứa mại dâm có tính chất nghiêm trọng tại những địa bàn có tình hình tội phạm diễn biến phức tạp để giáo dục, trừng trị và răn đe người phạm tội và những người có ý định phạm tội; tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục ý thức pháp luật, ý thức phòng ngừa trong quần chúng nhân dân. Mặc dù vậy, tình hình tội phạm 1
7. chứa mại dâm vẫn diễn biến rất phức tạp và chưa có chuyển biến theo chiều hướng giảm dần. Vậy đâu là nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm nói trên? Tình hình tội phạm chứa mại dâm trong những năm tới diễn ra theo chiều hướng nào và cần áp dụng những giải pháp nào để hạn chế sự gia tăng của loại tội phạm này Đây là những vấn đề đã và đang đặt ra cần phải tiếp tục nghiên cứu. Chính vì vậy, việc lựa chọn vấn đề “ Nguyên nhân và điều kiện của tội chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sĩ là đáp ứng yêu cầu tất yếu khách quan trong giai đoạn hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài - Võ Khánh Vinh (chủ biên) (2004), Giáo trình tội phạm học, Hà Nội. - Phạm Văn Phương (2004), Tội phạm chứa mại dâm và công tác phòng ngừa, đấu tranh tại Thành phố Hồ Chí Minh – Thực trạng, nguyên nhân và giải pháp, Trường đại học Cảnh sát nhân dân, T.p Hồ Chí Minh. - Vũ Công Khanh (Chủ nhiệm) (2011), Một số kinh nghiệm trong công tác thực hành quyền công tố,kiểm sát các vụ án chứa mại dâm. Chuyên đề khoa học, Viện kiểm sát nhân dân tối cao. - Nguyễn Xuân Yêm (2001), Tội phạm học hiện đại và phòng ngừa tội phạm, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. Các công trình trên đi sâu tìm hiểu các vấn đề về tình hình tội phạm chứa mại dâm và phòng ngừa tình hình chứa mại dâm. Chưa có nghiên cứu nào phân tích cụ thể các nguyên nhân và điều kiện phạm tội trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Vì vậy, việc lựa chọn đề tài nghiên cứu của luận văn là phù hợp với nhu cầu lý luận cũng như thực tiễn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu: Nhằm tiếp cận một cách có hệ thống và toàn diện nguyên nhân và điều kiện tội chứa mại dâm trên cả hai bình diện lý luận và thực tiễn. Trên cơ sở thống nhất về mặt nhận thức, kết quả nghiên cứu của luận văn tìm ra những đặc điểm của nguyên nhân và điều kiện tội phạm chứa mại 2
8. dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp, kiến nghị góp phần hoàn thiện cả lý luận và thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả phòng ngừa tội phạm chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh góp phần cùng với các cơ quan bảo vệ pháp luật khác đấu tranh phòng, chống hiệu quả hơn với loại tội phạm này trong thời gian tới. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu: - Xây dựng những lý luận cơ bản về nguyên nhân và điều kiện tội phạm chứa mại dâm; - Khảo sát thực trạng tình hình tội phạm chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh thời gian qua. Tìm ra những đặc điểm mang tính đặc thù của nguyên nhân và điều kiện tội phạm chứa mại dâm tại đây. - Đưa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả phòng ngừa tội phạm chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu: Nguyên nhân và điều kiện tội phạm chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2 Phạm vi nghiên cứu: + Về thời gian: Đề tài nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tội phạm chứa mại dâm trong khoảng thời gian 05 năm từ năm 2012 đến 2016. +Về không gian: Địa bàn khảo sát, phân tích trên phạm vi Thành phố Hồ Chí Minh, trong đó các địa bàn trọng điểm thường xuyên xảy ra tội phạm chứa mại dâm. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1 Phương pháp luận của luận văn: Phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng, Nhà nước ta trong nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện tội phạm nói chung nói chung và nguyên nhân và điều kiện tội phạm chứa mại dâm nói riêng. 3
9. 5.2 Các phương pháp nghiên cứu cụ thể: Luận văn được nghiên cứu bằng nhiều phương pháp khác nhau, như: Phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh; bằng các biện pháp khảo sát, sử dụng biểu đồ minh hoạ; khảo cứu các văn bản, tài liệu có liên quan đến công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm chứa mại dâm 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1 Ý nghĩa lý luận Luận văn có cách tiếp cận mới và khoa học trong việc đánh giá, phân tích làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về phòng ngừa tội phạm chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh thời gian vừa qua. 6.2 Ý nghĩa thực tiễn - Luận văn phân tích, tổng hợp và chỉ ra những mặt đạt được cũng như bất cập trong phòng ngừa tội phạm chứa mại dâm. - Luận văn phân tích những nhu cầu khách quan, những đòi hỏi và trình bày hệ thống các đảm bảo nhằm thực hiện tốt phòng ngừa tội phạm chứa mại dâm từ đó đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả hoạt động của công tác này. 7. Bố cục luận văn Chương 1: Những vấn đề lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm Chương 2: Thực trạng nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3: Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm và những vấn đề đặt ra đối với phòng ngừa tình hình tội chứa mại dâm 4
10. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CHỨA MẠI DÂM 1.1 Khái niệm, ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm 1.1.1 Khái niệm nguyên nhân và điều kiện của tội chứa mại dâm Theo giáo sư Võ Khánh Vinh: “Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm được hiểu là hệ thống các hiện tượng xã hội tiêu cực trong hình thái kinh tế - xã hội tương ứng quyết định sự ra đời của tình hình tội phạm như là hậu quả của mình” và “Các nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm tạo thành một hệ thống gồm nhiều bộ phận cấu thành nó” [42,tr 77]. Tư tưởng hệ thống đã nêu cần phải được giải mã để áp dụng vào trường hợp cụ thể của đề tài, tức là tìm ra nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Triết học Mác-xít khẳng định rằng, nguyên nhân là phạm trù chỉ sự tác động qua lại giữa các mặt trong một sự vật, một hiện tượng hoặc giữa các sự vật, các hiện tượng với nhau gây ra sự biến đổi nhất định gọi là kết quả. Không có sự tác động qua lại thì không có nguyên nhân. Và để nguyên nhân sinh ra kết quả nhất định nào đó như tình hình tội phạm chẳng hạn, thì quá trình tương tác phải diễn ra trong điều kiện nhất định. Công thức của sự tác động này phải là Kích thích khách thể (S) – Kích thích Phương tiện (X) – Trả lời các kích thích (R). Kích thích khách thể (ký hiệu S) là thuật ngữ dùng để gọi các yếu tố tác động của môi trường bên ngoài như các yếu tố về kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa - giáo dục, các yếu tố tâm lý – xã hội thuộc các môi trường vĩ mô và vi mô. Kích thích phương tiện (ký hiệu là X) là thuật ngữ dùng để gọi chung đối với các yếu tố tâm - sinh lý (tâm lý và ý chí) của chủ thể hành vi giữ vai trò điều chỉnh bên trong của lối xử sự của chủ thể. 5
11. Hành động trả lời các kích thích (ký hiệu R) là thuật ngữ dùng để gọi chung cho các quá trình cơ bản của bản thân hành vi tội phạm, “Quá trình hình thành tính động cơ của tội phạm; Việc kế hoạch hóa các hoạt động tội phạm và việc trực tiếp thực hiện tội phạm” [42,tr 123]. Với cách nhìn nhận như vậy, điều kết luận được rút ra là: Thứ nhất, nguyên nhân của tình hình tội phạm phải là sự tác động qua lại giữa các yếu tố tiêu cực thuộc môi trường sống và các yếu tố tâm – sinh lý – xã hội tiêu cực thuộc cá nhân con người trong những hoàn cảnh, tình huống nhất định đã dẫn tới việc thực hiện một hành vi nguy hiểm cho xã hội mà pháp luật hình sự đã quy định là tội phạm. Thứ hai, nguyên nhân và điều kiện của tình hình các tội phạm là hai phạm trù khác nhau, giữ vai trò khác nhau trong việc sinh ra kết quả - tình hình tội phạm. Và sự phân biệt giũa chúng là hoàn toàn có thể. Thế nhưng, vì nguyên nhân là sự tác động qua lại, cho nên “điều kiện” không thể tham gia vào sự tương tác này. Do đó, khi nói nguyên nhân đã bao hàm trong đó cả điểu kiện. Thực tế đấu tranh và phòng ngừa tội phạm lại luôn luôn đòi hỏi phải loại trừ cả hai. Như vậy có thể hiểu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm hay của hành vi phạm tội chứa mại dâm chỉ là một và là chính bản thân sự tác động qua lại giữa các yếu tố tiêu cực của môi trường bên ngoài với các yếu tố tâm – sinh lý tiêu cực bên trong cá nhân con người mà trong những tính huồng, hoàn cảnh nhất định đã dẫn đến việc thực hiện một hành vi nguy hiểm cho xã hội (hành động hoặc không hành động) mà Luật hình sự quy định là tội chứa mại dâm. Trên cơ sở lý luận này, tác giả đi sâu vào nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của nguyên nhân và điều kiện tội chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 1.1.2 Ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm 6
12. 1.1.2.1 Ý nghĩa lý luận của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm Tội phạm học với tư cách là một khoa học chuyên nghiên cứu về tội phạm và người phạm tội cùng với những nguyên nhân và điều kiện của nó để đề ra biện pháp phòng ngừa, cho nên vấn đê nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình các tội phạm sở hữu để đề ra các biện pháp phòng ngừa, cho nên vấn đề nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm được nghiên cứu một cách sâu sắc, toàn diện sẽ mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tế [42, tr 75]. Thứ nhất, việc nghiên cứu làm rõ nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận của chính nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm. Bằng việc nguyên cứu tổng quát về nguyên nhân và tình hình các tội phạm sở hữu nói chung và nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng góp phần làm rõ thực trạng, cơ cấu, diễn biến của tình hình các tệ nạn xã hội và dự đoán xu hướng của nó trong thời gian tới. Thứ hai, nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm còn góp phần cung cấp những thông tin biện pháp hữu ích cho các ngành khoa học pháp lý khác sử dung làm tài liệu để tiếp tục đi sâu nghiên cứu, xem xét đối tượng của mình, đồng thời là cơ sở áp dụng các phương pháp, biện pháp trong thực tế phòng, chống tội phạm. Đối với khoa học Luật hình sự, những thông tin về các đặc điểm, dấu hiệu khi nghiên cứu cơ chế của hình vi tội phạm có ý nghĩa quan trọng khi làm sáng tỏ các đặc điểm nhân thân của người phạm tội được khoa học luật hình sự khái quát hóa để nghiên cứu đưa ra những quy phạm pháp luật cụ thể quy định các vấn đề như: dấu hiệu của chủ thể tội phạm xâm phạm sở hữu, vấn đề truy cứu hay miễn trách nhiệm hình sự, những trường hợp cần được miễn trách nhiệm hình sự, những trường hợp cần được miễn, giảm hình phạt . 7
13. Khoa học tố tụng hình sự dựa vào những thông tin phản ánh về nhân thân người phạm tội như độ tuổi, giới tính, dân tộc, tôn giáo, tiền án, tiền sự để nghiên cứu đưa ra những quy phạm pháp luật về trình tự, thủ tục tiến hành các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đối với người phạm tội chứa mại dâm nhằm bảo vệ và lợi ích hợp pháp của công dân, xử lý đúng người, đúng tội, dảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Thứ ba, nghiên cứu làm rõ nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm còn nhằm làm rõ, phát hiện các cơ sở thiếu sót trên các lĩnh vực với Nhà nước là chủ thể quản lý để kịp thời khắc phục bổ sung, chỉnh lý nhằm ngăn chặn tội phạm và đưa ra các giải pháp phòng ngừa tội phạm ưu việt nhất. 1.1.2.2 Ý nghĩa thực tế của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện cùa tình hình tội chứa mại dâm Thứ nhất, trên cơ sở nghiên cứu làm rõ nguyên nhân, điều kiện cùa tình hình tội chứa mại dâm để các chủ thể trong hoạt động phòng ngừa tội phạm tiến hành soạn thảo, đề xuất các phương pháp, giải pháp nhằm tác động làm mất đi nguyên nhân, điều kiện của tội phạm tội chứa mại dâm. Chẳng hạn như giải pháp về mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội hoặc các giải pháp phòng ngừa tội chứa mại dâm trên đường phố, các biện pháp phòng chống tội phạm ở các khu nhà tập thể và nhà cao tầng [23,tr 77] Thứ hai, trong hoạt động phòng ngừa tội phạm tội chứa mại dâm, những kết quả nghiên cứu về nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm sẽ cho chúng ta cơ sở áp dụng các biện pháp phòng ngừa thích hợp đối với từng lĩnh vực, địa bàn, đối với từng loại người nhất định được tiến hành trên cơ sở nghiên cứu nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm nói chung. Thứ ba, nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm còn góp phần cung cấp những thông tin hữu ích cho khoa học quản lý, giáo dục người phạm tội và những phương pháp phân loại người phạm tội để nghiên cứu những hình thức, phương pháp quản lý, giáo dục người phạm tội, lập dự án 8
14. phát triển trại giam, cơ sở giáo dục, giáo dục người phạm tội, lập dự án phát triển trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng xây dựng quy chế tại các trại giam 1.2 Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội chứa mại dâm 1.2.1. Những nguyên nhân và điều kiện khách quan Khác với những nguyên nhân, điều kiện khác; nguyên nhân và điều kiện khách quan tồn tại trước khi đối tượng có động cơ tư tưởng phạm tội. Những nguyên nhân, điều kiện này tác động lên đối tượng trong một khoảng thới gian dài khi người do tham gia vào một môi trường hoạt động và giao tiếp không thuận lợi dẫn đến việc hình thành những nhu cầu lợi ích không phù hợp với các chuẩn mực xã hội và để thỏa mãn nhu cầu, lợi ích thì đối tượng thường phạm pháp mà người đó dự định sẽ làm khi có điều kiện thích hợp. Tuy nhiên, các yếu tố tác động từ bên ngoài không được xem là nguyên nhân của tội chứa mại dâm mà chỉ là điều kiện bởi vì không phài ai rơi vào môi trường không thuận lợi cũng đều phạm tội [42,tr 77]. Những yếu tiêu cực thuộc môi trường gia đình: Gia đình có vai trò quyết định nhân cách gốc của con người cho nên con người trở thành người tốt hay trở thành người tội phạm có nguyên nhân từ gia đình. Con người sinh ra không bẩm sinh là người có cò xu hướng phạm tội mà yếu tố dẫn đến việc phạm tội của con người khởi nguồn là sự thiếu sót trong quá trình phát triển nhân cách, mà sự thiếu sót này chủ yếu do gia đình gây ra. Như vậy để phòng ngừa cũng như đấu tranh chống tội chứa mại dâm, gia đình có vai trò rất quan trọng. Thứ nhất, do thiếu sự quan tâm, giáo dục của gia đình, nhiều bậc cha mẹ và những người thân trong gia đình thiếu sự quan tâm cho nhau chỉ biết kiếm tiền lo cho gia đình mà quên mất việc dành thời gian để giáo dục, quan tâm con cái không tìm hiều tâm tư nguyện vọng của con em mình. Từ đó đã không có kịp thòi gian uốn nắn được hành vi sai trái của con em, vô tình làm cho con em mình cảm thấy buồn chán, lười học tập, chỉ thích tụ ập bạn bè chơi bời, quậy 9
15. phá, mất định hường trong cuộc sống, sớm nhiễm những thói hư tật xấu, tệ nạn xã hội và bước vào con đường phạm tội. Thứ hai, do sự ảnh hưởng bởi các thói hư tật xấu của những người trong gia đình. Người phạm tội chứa mại dâm chịu ành hưởng nhiều của những hành vi xấu, đặc biệt là những hành vi sử dụng bạo lực, xem trọng giá trị vật chất, không gương mẫu về đạo đức, vi phạm pháp luật. Các hành vi tiêu cực này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành nhân cách của con người. Thứ ba, do không định hướng đúng đắn về việc làm hoặc không tạo điều kiện tốt để cho con em có việc làm ổn định. Nếu như con em trong gia đình bỏ học hoặc gia đình không có điều kiện cho học tiếp thi gia đình nên cho đi học nghề hoặc tạo việc làm ổn định sẽ ít có cơ hội tụ tập bạn bè và tham gia vào các cuộc nhậu nhẹc, ăn chơi, từ đó phạm tội chứa mại dâm Những yếu tố tiêu cực thuộc môi trường nhà trường: Nhà trường không chỉ là nơi đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, nâng cao kiến thức tự nhiên và xã hội mả còn trau dồi hệ thống các quan điểm, nhân sinh quan, phương pháp nhìn nhân đánh giá sự vật, hiện tượng. Nếu trong môi trường trường học tồn tại nhiều yếu tố không lành mạnh thì những nhân tố này cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách lệch lạc của cá nhân. Những nhân tố không lành mạnh đó có thể kể đến như: Thứ nhất, kỷ luật nhà trường lỏng lẻo, không nghiêm, việc xử lý nhửng biểu hiện sai trái trong học sinh, sinh viên còn chưa triệt để dẩn đến những hiện tượng tiêu cực trong nhà trường có nguy cơ lan rộng. Điều này có thể ảnh hưởng, dẫn đến việc suy giảm, thậm chí mất niềm tin vào sự công bằng trong nhà trường của các em làm cho một số em chán nản, sa sút học hành, dễ bị lôi kéo tham gia vào các hoạt động tiêu cực, không lành mạnh. Thứ ba, nhà trường là môi trường giáo dục về tri thức và đạo đức cho con người. Tuy nhiên, hiện nay đa phần các trường mới chỉ làm được chúc năng là nơi cung cấp tri thức cho học sinh. Chính sự quá tải trong học tập đó đã khiến 10
16. cho nhiều học sinh yếu hay trung bình dễ bi quan, chán nản, lười học, kết quả học tập sút kém dẫn đến bỏ bê học tập hoặc bỏ học Việc bỏ học dẫn đến tình trạng học sinh đó có trình độ văn hóa thấp lại tạo xuất phát điểm cho những hành vi phạm pháp. Những yếu tố tiêu cực thuộc môi trường xã hội vĩ mô với nhà nước là chủ thể quản lý: Xã hội ta vận hành theo nguyên tắc lớn do Đảng ta đề ra “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”. Nhà nước quản lý mọi mặt của đời sống xã hội và Nhà nước cũng là một chủ thể trong mối quan hệ pháp luật hình sự. Vì thế, Nhà nước phải chịu trách nhiệm đối với vấn đề tội phạm trong xã hội. Song điều đó không có nghĩa rằng, sự xuất hiện tội phạm trong xã hội nói chung và tội chứa mại dâm nói riêng, đều là do Nhà nước. Vì thế phải đánh giá cho công bằng, tức là phải có cái khách quan và cái chủ quan. Và để bảo đảm tính toàn diện, tránh bỏ sót trong việc xác định hệ thống những yếu tố làm phát sinh tội chứa mại dâm, hệ thống những yếu tố này cần được phân thảnh những yếu tố khách quan và những yếu tố chủ quan trên cơ sở lấy Nhà nước làm trung tâm để phân biệt. Do tồn tại xã hội: Những yếu tố khách quan làm phát sinh tình hình tội phạm là yếu tố đang tồn tại trong xã hội không phụ thuộc vào ý chí nhà nước và cũng không phải do nhà nước gây ra, còn những yếu tố chủ quan là yếu tố do bản thân nhà nước tạo ra trong quá trình thực hiện chức năng quản lý làm tội phạm xuất hiện trong xã hội mặc dù nhà nước không mong muốn. Nhà nước ở đây, trước hết, là những cơ quan, ban ngành cụ thể. Những yếu tố làm phát sinh tình hình tội chứa mại dâm có những đặc điểm riêng và đặc điểm chung của tình hình tội phạm Di hại của chế độ cũ như nạn phỉ ở miền Bắc với tệ nạn cướp bóc, giết người đến năm 1962 mới giải quyết xong Do áp lực từ phía nước ngoài như cấm vận về kinh tế (đến năm 1995 mới được dỡ bỏ) làm nền kinh tế khó khan, chậm phát triển, đời sống nhân dân khó 11
17. khăn là nguyên nhân làm cho tệ nạn xã hội có cơ hội phát triển như cờ bạc, ma túy, mại dâm. Do hạn chế của Nhà nước trong các khâu quản lý trên các lĩnh vực: Nói đến yếu tố chủ quan làm phát sinh tình hình tội phạm là con người – con người Nhà nước, là trung tâm hệ thống chính trị. Những yếu tố chủ quan làm phát sinh tình hình tội phạm phải là yếu tố do bản thân Nhà nước trong qua trình thực hiện chức năng quản lý xã hội đã làm cho tội phạm xuất hiện. Đó là những yếu kém, khiếm khuyết, thiếu trách nhiệm trong quá trình quản lý xã hội của Nhà nước. Quản lý được hiểu là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh mang tính quyền lực nhà nước đối với mọi mặt kinh tế - xã hội, văn hóa, pháp luật, quản lý xã hội có thể nêu một số khâu cơ bản sau: Thứ nhất, về mặt kinh tế Trong những năm gần đây, thực hiện chính sách đổi mới của Đảng, kinh tế đất nước phát triển theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đạt được nhiều thành tựu to lớn. Tuy nhiên, mặt trái của nền kinh tế thị trường đã có những tác động tiêu cực đến đời sống kinh tế xã hội, làm nảy sinh lối sống thực dụng. Một số người có tâm lý muốn kiếm tiền bằng bất cứ giá nào đã bất chấp mọi giá trị chuẩn mực đạo đức, pháp luật đã lao vào các hoạt động phạm tội. Một bộ phận thanh niên lười lao động, thiếu tu dưỡng đã sa vào nghiện ngập, để thỏa mãn cơn nghiện họ đã sẵn sang làm bất cứ điều gì, kể cả phạm những tội đặc biệt nghiêm trọng. Thứ hai, về văn hóa Đó là lối sống chỉ biết lợi ích cá nhân mình, xem nhẹ lợi ích của người khác. Đối với những người có tâm lý chuẩn mực, xem trọng các giá trị đạo đức khi nhu cầu vượt qua khả năng của họ, họ sẽ chọn cách thức giải quyết một cách hợp pháp như cố gắng lao động để tạo ra của cải vật chất để thảo mãn nhu cầu của mình hay chấp nhận hiện thực miễn sao không xâm phạm lợi ích của người khác. Ngược lai, đối với những người có tâm lý tiêu cực, họ sẽ chọn cách thức 12
18. giải quyết một cách tiêu cực bằng nhiều phương thức kể cả chứa mại dâm, môi giới mại dâm Thứ ba, về mặt quản lý xã hội Công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến về các hình thức, thủ đoạn các đối tương phạm tội chứa mại dâm, về công tác phòng chống tội phạm trong các cấp, các ngành và trong quần chúng còn chưa có chiều sâu nên vẫn còn một bộ phận người dân chưa nhận thức được trách nhiệm của mình trong việc phát hiện, tố giác hành vi phạm tội của các đối tượng phạm tội nói chung, tội chứa mại dâm nói riêng. Công tác quản lý cư trú còn nhiều hạn chế. Việc khai báo, đăng ký lưu trú không được người dân tự giác thực hiện đang diễn ra rất phổ biến. Người quản lý cơ sở lưu trú vì muốn có nhiều khách nên còn vi phạm trong việc đăng ký lưu trú cho khách. Hiện tượng này các cơ quan chức năng biết nhưng thiếu trách nhiệm, tạo sơ hở cho hành vi phạm tội. Thứ tư, về dân sự Trong hoạt động đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung, tội chứa mại dâm nói riêng thì các cơ quan bảo vệ pháp luật giữ vai trò trọng yếu. Trong những năm qua, hoạt động của các cơ quan này dù cố gắng nhiều, nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của thực tiễn, những mặt thiếu sót cần khắc phục vẫn còn. Tội chứa mại dâm chưa được pháp luật xử lý kiên quyết, vì vậy tác dụng giáo dục, răn đe phòng ngừa còn hạn chế. Việc thi hành các quy định của pháp luật đã được ban hành, nhất là việc áp dụng Bộ luật tố tụng hình sự còn nhiều bất cập, kém hiệu quả. Năng lực của cán bộ thực thi pháp luật chưa đủ tầm trước những diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm với những biến hóa nhanh chóng về thủ đoạn phạm tội. Trong điều tra và xử lý tội phạm chưa đáp ứng được yêu cầu và chưa phù hợp với tình hình thực tế, còn có một số vấn đề cần khắc phục như: chất lượng 13
19. điều tra chưa ca; nhiều vụ án kéo dài không xử lý kịp thời; việc điều tra, truy tố, xét xử các vụ án chưa nghiêm, thiếu nhất quán 1.2.2 Những nguyên nhân và điều kiện chủ quan Nguyên nhân, điều kiện chủ quan từ phía người phạm tội được hiểu là tất cả những yếu tố thuộc về người phạm tội bao gồm những tiêu cực thuộc ý thức cá nhân và những biểu hiện tiêu cực trong lối sống cá nhân. Quá trình động cơ hóa hành vi phạm tội diễn ra trong suy nghĩ người phạm tội, còn những động lực của hành vi như nhu cầu, sở thích, lợi ích, thói quen.v.v lại là những yếu tố không phải lúc nào cũng ở trong con người, mà chúng thường do môi trường bên ngoài quy định. Điều đó có nghĩa là, động cơ hóa hành vi là quá trình tâm – sinh lý – xã hội. Quá trình này có cơ sở khách quan do điều kiện xã hội, do hoàn cảnh sống cụ thể của mỗi con người mang lại. Về nhu cầu của người phạm tội, các đối tượng phạm tội chứa mại dâm có nhu cầu về vật chất để thỏa mãn mục đích vật chất mà cá nhân tự đặt ra thì rõ ràng đây là nhu cầu thiết yếu của con người và chính đáng, nhu cầu nảy đã được quy định trong Hiến pháp, Luật dân sự.v.v Người phạm tội này đã không làm chủ được hành vi và tìm cách thỏa mãn nhu cầu bằng cách thức không chính đáng trong đó bao gồm cả sai lệch về đối tượng để thỏa mãn nhu cầu. Người phạm tội nhóm này thường có nhận thức không đúng hoặc không đầy đủ về các giá trị đạo đức xã hội, giá trị sức lao động của người khác. Họ đặt lợi ích cá nhân lên trên hết, không muốn lao động vất vả bằng sức lao động của mình chỉ muốn được hưởng thụ sung sướng Từ nhận thức, đặc điểm tâm lý và tư tưởng không đúng đắn này, kết hợp với nhu cầu không chính đáng mà hình thành động cô của hành vi phạm tội chứa mại dâm: Thứ nhất, động cơ hóa hành vi phạm tội chứa mại dâm chính là đoạn kết của quá trình tương tác nhập tâm, cái chuẩn bị cho quá trình tương tác xuất tâm; Thứ hai, động cơ hóa hành vi phạm tội chứa mại dâm luôn luôn hiện hữu trong mọi trường hợp. Bởi vì bản thân tên của tội danh “môi giới mại dâm” đã 14
20. khẳng định động lực thúc đẩy thực hiện hành vi là mục đích vụ lợi và vì lợi ích kinh tế; Thứ ba, không phải cứ có nhu cầu kiếm tiền là đương nhiên thực hiện hành vi chứa mại dâm. Bởi vì nhu cầu về tài sản, bản thân nó là nhu cầu chính đáng nên sai lệch có khả năng dẫn đến các hành vi phạm tội chứa mại dâm không thể nằm ở chính bản thân nhu cầu này, mà là ở sự không phù hợp của nhu cầu với hoàn cảnh của chủ thể hành vi. Vì thế, ở đây cần phải phân tích cụ thể động lực đặc biệt này của nguyên nhân và điều kiện chủ quan, để tìm ra những sai lệch sau: Một là, sai lệch về nhu cầu kiếm tiền. Tùy theo trình độ nhận thức, môi trường sống, những phẩm chất đạo đức, đặc điểm sinh lý, mỗi người có nhửng nhu cầu xã hội khác nhau. Một bộ phận dân cư có nhu cầu không phù hợp với hoàn cảnh kinh tế, khả năng lao động, nhu cầu của bản thân vượt lên trước khả năng thu nhập của bản thân, so sánh giàu nghèo giữa bản thân mình và người khác. Do có sự đòi hỏi vật chất quá đáng đối với mình hoặc đối với gia đình mình, tức là nảy sinh nhu cầu không phù hợp với hoàn cảnh dẫn đến việc thực hiện hành vi phạm tội chứa mại dâm. Hai là, sai lệch ở phương pháp thỏa mãn nhu cầu. Sự không phù hợp của nhu cầu về tài sản với hoàn cảnh của chủ thể thành vi chỉ là tạm thời, vì hoàn cảnh cũng luôn luôn thay đổi. Vì thế, sự không phù hợp này cũng không bắt buộc phải phạm tội chứa mại dâm. Vấn đề ở đây là chọn phương pháp thỏa mãn loại nhu cầu đã được xem là không phù hợp đó. Khi nhu cầu đó được bộc lộ ra ngoài với người khác, tức là xuất tâm, thì lại tùy thuộc hoàn cảnh, tình huống mà nhu cầu đó có những lối rẽ khác nhau. 1.3 Mối quan hệ giữa nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội phạm với nhân thân người phạm tội và phòng ngừa tình hình tội phạm 1.3.1 Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm với nhân thân người phạm tội 15