Khóa luận Ứng dụng phương pháp SVAR trong phân tích lạm phát tại Việt Nam

Nội dung text: Khóa luận Ứng dụng phương pháp SVAR trong phân tích lạm phát tại Việt Nam

1. i MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................... iv DANH MỤC BẢNG .............................................................................................. v DANH MỤC HÌNH ............................................................................................... v DANH MỤC PHỤ LỤC ........................................................................................ v LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .......................................................................... 1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ................................................................... 1 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................... 2 4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ................................................................... 2 5. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI ..................................................................... 2 6. HƯỚNG PHÁT TRIỂN ĐỀ TÀI ........................................................... 3 1. GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI ..................................................................................... 4 2. TỔNG QUAN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA SVAR TRONG KHUÔN KHỔ KINH TẾ HỌC THỰC NGHIỆM ................................................................. 6 2.1. Mô hình kinh tế học thực nghiệm Keynes ............................................. 6 2.1.1. Vấn đề xác định trong mô hình kinh tế học thực nghiệm Keynes 6 2.1.2. Phương pháp giải quyết vấn đề xác định ...................................... 8 2.2. Sự phê phán phương pháp xác định truyền thống trong các mô hình kinh tế học thực nghiệm Keynes. ......................................................... 12 2.3. Nền tảng mới của kinh tế học thực nghiệm ......................................... 15 2.3.1. Xác định cấu trúc sâu của nền kinh tế ........................................ 15 2.3.2. Tác động của các cú sốc không kỳ vọng: Phương pháp VAR .... 20
2. ii 2.3.2.1. Hàm phản ứng đẩy ........................................................ 21 2.3.2.2. Phân rã phương sai. ...................................................... 22 2.3.2.3. Những phê phán đối với VAR. ....................................... 22 2.4. Phương pháp SVAR ............................................................................. 23 2.4.1. Hạn chế trực giao ....................................................................... 23 2.4.2. Sự chuẩn hóa mô hình SVAR ..................................................... 24 2.4.3. Hạn chế trên ma trận .............................................................. 24 2.4.4. Đánh giá SVAR trong mối tương quan với mô hình hệ phương trình truyền thống (mô hình kinh tế học thực nghiệm Keynes).. 26 3. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY VỀ ỨNG DỤNG SVAR VÀ CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN LẠM PHÁT. ................................ 29 3.1. Các nghiên cứu nước ngoài .................................................................. 29 3.2. Các nghiên cứu tại Việt Nam ............................................................... 32 4. ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP SVAR TRONG PHÂN TÍCH LẠM PHÁT TẠI VIỆT NAM ............................................................................................ 35 4.1. Xây dựng mô hình ................................................................................ 35 4.1.1. Lựa chọn các biến cho mô hình.................................................. 35 4.1.2. Thiết lập các hạn chế của mô hình ............................................. 38 4.2. Dữ liệu và các kiểm định ban đầu ........................................................ 41 4.2.1. Dữ liệu: ....................................................................................... 41 4.2.2. Các kiểm định ban đầu: .............................................................. 41 4.3. Phân tích tác động của các cú sốc đến lạm phát ở Việt Nam ............. 44 4.3.1. Phản ứng của lạm phát trước cú sốc về giá từ khu vực nước ngoài ........................................................................................... 44
3. iii 4.3.2. Phản ứng của lạm phát trước cú sốc tỷ giá ................................. 45 4.3.3. Phản ứng của lạm phát trước cú sốc trong chính sách tiền tệ ... 46 4.3.4. Phản ứng của lạm phát trước cú sốc từ phía cầu: ...................... 47 4.3.5. Phản ứng của lạm phát trước cú sốc từ phía cung: .................... 48 4.3.6. Một số kết quả khác từ mô hình: ................................................ 48 5. KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH.................................................................. 50 5.1. Thực hiện một chính sách “quản lý tiền tệ chặt chẽ” thay vì “thắt chặt tiền tệ” ................................................................................................... 50 5.2. Quản lý đầu tư công hiệu quả – kiên quyết bỏ việc ưu đãi cho các doanh nghiệp nhà nước .................................................................................... 50 5.3. Một mục tiêu rõ ràng và kế hoạch thực hiện trong dài hạn .................. 52 5.4. Nâng cao vai trò của các dự báo trong việc thực thi các chính sách .... 53 5.5. Thực hiện đo lường lạm phát kỳ vọng trong dân chúng ....................... 54 5.6. Quyết tâm chính trị ................................................................................ 54 6. KẾT LUẬN.................................................................................................... 56 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. a PHỤ LỤC ............................................................................................................... d
4. iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTW Ngân hàng Trung ương PPI Chỉ số giá của nhà sản xuất (Producer Price Index) VAR Mô hình Vector tự hồi quy (Vector Autoregression) SVAR Mô hình Vector tự hồi quy cấu trúc (Structural Vector Autoregression) VECM Mô hình Vector hiệu chỉnh sai số (Vector Error Correlation Model) SVECM Mô hình Vector hiệu chỉnh sai số cấu trúc (Structural Vector Error Correlation Model) AR Mô hình tự hồi quy (Autoregressive) ARIMA Mô hình trung bình trượt kết hợp tự hồi quy (Autoregressive Integrated Moving Average) IV Các biến công cụ (Instrumental Variables) GDP Tổng sản phẩm quốc nội ADF Kiểm định Augmented Dickey – Fuller CPI Chỉ số giá tiêu dùng NEER Tỷ giá danh nghĩa hiệu dụng WTO Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization) XHCN Xã hội chủ nghĩa ODA Hỗ trợ phát triển chính thức (Official Development Assistance)
5. v DANH MỤC BẢNG Bảng 4.1. Tóm tắt các biến sử dụng trong mô hình. Bảng 4.2. Tổng hợp nguồn dữ liệu đối với các biến sử dụng. Bảng 4.3. Kiểm định độ trễ của mô hình. Bảng 4.4. Kết quả kiểm định Portmanteau. DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Xác định hàm cung tiền. Hình 5.1. Phản ứng của CPI trước cú sốc về giá dầu và giá gạo Hình 5.2. Phản ứng của CPI, IMP, PPI trước cú sốc về tỷ giá Hình 5.3. Phản ứng của CPI trước cú sốc cung tiền và lãi suất Hình 5.4. Phản ứng của CPI trước cú sốc trong lỗ hổng sản lượng công nghiệp Hình 5.5. Phản ứng của CPI trước cú sốc về giá nhập khẩu và giá bán của người sản xuất DANH MỤC PHỤ LỤC Phụ lục 1. Kiểm định nghiệm đơn vị đối với các chuỗi dữ liệu chưa lấy sai phân. Phụ lục 2. Kiểm định nghiệm đơn vị đối với các chuỗi đã lấy sai phân bậc nhất I(1). Phụ lục 3. Phân rã phương sai của các biến trong mô hình.
6. 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong những năm gần đây, vai trò của các mô hình thực nghiệm đối với việc phân tích chính sách cũng như các biến vĩ mô trong nền kinh tế ngày càng được nâng cao. Tiêu biểu là giải Nobel Kinh tế 2011 được trao cho hai nhà kinh tế Thomas Sargent và Christopher Sims vì những đóng góp cho kinh tế học thực nghiệm - trong quá trình tìm lời giải cho vấn đề xác định cho mô hình cấu trúc và vấn đề biến ngoại sinh của mô hình. Tuy phát triển theo hai con đường khác nhau, nhưng phương pháp của Sargent và Sims không đối lập mà bổ sung tốt cho nhau. Và đây cũng là cơ sở cho sự ra đời của phương pháp SVAR, một phương pháp hiệu quả trong việc phân tích chính sách và hiện nay đang được sử dụng rất phổ biến ở nhiều quốc gia. Dựa trên thành tựu này cộng với thực trạng lạm phát cao ở Việt Nam trong thời gian vừa qua, chúng tôi tiến hành ứng dụng phương pháp SVAR trong việc phân tích lạm phát ở Việt Nam, làm cơ sở cho việc đưa ra các khuyến nghị để điều tiết lạm phát trong thời gian tới. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Bài nghiên cứu tập trung vào hai mục tiêu chính. Thứ nhất là tìm hiểu sự phát triển của phương pháp SVAR trong kinh tế học thực nghiệm. Phương pháp này đã khắc phục được những vấn đề gì của các phương pháp trước đây và hạn chế vẫn còn tồn tại của nó? Thứ hai, ứng dụng phương pháp SVAR vào việc xây dựng một mô hình phân tích lạm phát ở Việt Nam. Dựa trên mô hình xây dựng được, bài nghiên cứu sẽ đi sâu vào giải quyết ba câu hỏi: (1) Các nhân tố tác động mạnh đến lạm phát ở Việt Nam? (2) Khi có một cú sốc trong chính sách thì nó sẽ tác động như thế nào đến lạm phát? (3) Thời gian để lạm phát phản ứng lại một chính sách mới hay một chính sách đưa ra để giải quyết vấn đề lạm phát thì cần thời gian bao lâu mới phát huy tác dụng?
7. 2 Những phân tích này cũng là cơ sở để nhóm nghiên cứu đưa ra các khuyến nghị trong việc điều tiết lạm phát ở Việt Nam trong thời gian tới. 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Bài nghiên cứu sử dụng chủ yếu các phương pháp định tính, phân tích, tổng hợp và định lượng nhằm làm r những vấn đề cần nghiên cứu. Riêng phần định lượng, nhóm nghiên cứu sử dụng phần mềm Eview để chạy mô hình SVAR về lạm phát ở Việt Nam dựa trên các nghiên cứu tổng hợp được và các phân tích định tính. 4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Sai phần giới thiệu đề tài, phần hai sẽ trình bày một cái nhìn tổng quát về sự phát triển của SVAR trong khuôn khổ kinh tế học thực nghiệm. Tiếp đến là tổng quan các nghiên cứu về ứng dụng SVAR trong phân tích các nhân tố tác động đến lạm phát cũng như xem xét các nguyên nhân lạm phát đã được nghiên cứu trước đây trên thế giới và tại Việt Nam. Trên cơ sở đó và thực trạng nền kinh tế Việt Nam, phần tư sẽ trình bày ứng dụng phương pháp SVAR trong việc phân tích lạm phát ở Việt Nam bao gồm: xây dựng mô hình SVAR thực nghiệm, nguồn dữ liêu và phân tích các cú sốc tác động đến lạm phát tại Việt Nam, tìm ra nguyên nhân cũng như phản ứng theo thời gian của lạm phát trước các cú sốc. Trên cơ sở đó, các khuyến nghị chính sách được trình bày trong phần năm. Cuối cùng là kết luận. 5. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI Về mặt lý luận, bài nghiên cứu đã hệ thống được một số mô hình kinh tế học thực nghiệm trước SVAR. Từ đó làm nổi bật những ưu điểm của SVAR cũng như những hạn chế còn tồn tại của phương pháp này. Đồng thời, bằng việc tổng quan các nghiên cứu về ứng dụng của SVAR ở các quốc gia, bước đầu đã cho thấy vai trò của SVAR trong việc phân tích chính sách. Về mặt thực tiễn, đề tài đã xây dựng được một mô hình phân tích lạm phát theo phương pháp SVAR mà dựa trên đó chúng ta có thể xem xét phản ứng của lạm phát trước các cú sốc trong và ngoài nước. Từ đó góp phần giúp các nhà điều hành trong việc thiết lập mục tiêu và thực thi chính sách.
8. 3 6. HƯỚNG PHÁT TRIỂN ĐỀ TÀI Tuy bài nghiên cứu đã hệ thống lại phương pháp luận của SVAR nhưng do hạn chế của người thực hiện cũng như vấn đề nghiên cứu SVAR trong nước nên bài nghiên cứu chỉ mới ở mức độ gợi mở hướng nghiên cứu, phát triển vấn đề này trong thời gian tới. Theo đó, chúng tôi đề xuất một số hướng nghiên cứu tiếp cho đề tài: Theo hướng lý luận: hoàn thiện nền tảng lý thuyết của phương pháp SVAR. Đặc biệt là vai trò của yếu tố kỳ vọng trong các mô hình kinh tế học thực nghiệm thời gian gần đây. Cấu trúc sâu của nền kinh tế với việc xây dựng một lý thuyết kinh tế học vĩ mô dựa trên nền tảng vi mô với nhân tố kỳ vọng làm trọng tâm Theo hướng thực tiễn: xây dựng được một mô hình phân tích lạm phát dựa trên phương pháp SVAR với các biến đặc thù cho nền kinh tế Việt Nam theo thời gian. Có thể xem xét được tác động của hiệu quả đầu tư (ICOR), thâm hụt ngân sách và chênh lệch được giá vàng trong nước và giá vàng thế giới lên lạm phát.
9. 4 1. GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI Cho đến cuối thập niên 60, giới nghiên cứu và hoạch định chính sách vĩ mô sử dụng những mô hình kinh tế học thực nghiệm (macroeconometric models) được xây dựng trên cơ sở lý thuyết Keynes để phục vụ cho công tác phân tích và dự báo. Một số mô hình nổi tiếng của Multimod, Fair, Wharton, Nigem, Murphy bao gồm hàng chục, thậm chí hàng trăm phương trình biểu diễn các quan hệ kinh tế vĩ mô quan trọng, còn được gọi là mô hình cấu trúc. Tuy nhiên, vào thập niên 70, các mô hình kinh tế học thực nghiệm phải trải qua một cuộc kiểm tra mang tính quyết định khi đối mặt với một sự kiện không thể lý giải được, đó là tình trạng tỷ lệ lạm phát cao đi kèm với tốc độ tăng trưởng kinh tế thấp, còn được gọi là “tình trạng đình lạm – stagflation” (Parliament, 1965). Khái niệm này rất đáng chú ý vì một yếu tố chủ đạo trong tất cả các mô hình Keynes là sự đánh đổi giữa lạm phát và tốc độ tăng trưởng sản lượng thực. Đây là sự thất bại của các mô hình kinh tế học thực nghiệm Keynes trên quy mô lớn. Lucas (1976), Sims và Sargent (1977) đã đưa ra những chỉ trích gay gắt đối với phương pháp luận của các mô hình kinh tế học thực nghiệm Keynes đồng thời chỉ ra hai khiếm khuyết quan trọng của nhóm mô hình này. Thứ nhất là vấn đề biến ngoại sinh của mô hình. Rất nhiều lý thuyết cho rằng các biến số kinh tế không chỉ phụ thuộc vào quan hệ hiện thời mà còn phụ thuộc vào kỳ vọng trong tương lai, ví dụ điển hình nhất là lãi suất danh nghĩa phụ thuộc vào kỳ vọng lạm phát. Hầu hết các mô hình lúc đó đều chỉ sử dụng kỳ vọng như một biến ngoại sinh, nghĩa là yếu tố này phải được xác định bên ngoài mô hình. Thứ hai là vấn đề xác định trong các mô hình cấu trúc lại được giải quyết dựa vào các hạn chế tiên nghiệm được xây dựng trên cơ sở lý thuyết của Keynes mà không xem xét phản ứng hành vi của các chủ thể kinh tế trước sự thay đổi chính sách. Với phương pháp xác định này, các tham số cấu trúc của mô hình sẽ bị thay đổi khi thay đổi chính sách và do đó không có giá trị trong dự báo cũng như phân tích chính sách. Thomas Sargent và Christopher Sims – hai nhà kinh tế được vinh danh giải Nobel Kinh tế 2011 vì những đóng góp cho kinh tế học thực nghiệm – trong quá trình tìm lời giải cho hai thách thức này đã mở ra một kỷ nguyên mới trong lĩnh vực mô hình