Tóm tắt Luận văn Kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và thực tiễn tại địa bàn thị xã Phổ Yên tỉnh Thái Nguyên

Nội dung text: Tóm tắt Luận văn Kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và thực tiễn tại địa bàn thị xã Phổ Yên tỉnh Thái Nguyên

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGÔ QUỐC HƢNG KIÓM S¸T HO¹T §éNG T¦ PH¸P TRONG VIÖC GI¶I QUYÕT Tè GI¸C, TIN B¸O VÒ TéI PH¹M Vµ THùC TIÔN C¤NG T¸C TR£N §ÞA BµN THÞ X· PHæ Y£N, TØNH TH¸I NGUY£N Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 60 38 01 04 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2016
2. Công trình đƣợc hoàn thành tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS TRẦN VĂN LUYỆN Phản biện 1: Phản biện 2: Luận văn đƣợc bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, họp tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. Vào hồi giờ , ngày tháng năm 2016 Có thể tìm hiểu luận văn tại Trung tâm tƣ liệu Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội Trung tâm tƣ liệu – Thƣ viện Đại học Quốc gia Hà Nội
3. MỤC LỤC CỦA LUẬN VĂN Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt MỞ ĐẦU 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SÁT HOẠT ĐỘNG TƢ PHÁP TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN 8 1.1. Khái nhiệm tố giác, tin báo về tội phạm và kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 8 1.1.1. Khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm 8 1.1.2. Khái niệm kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 16 1.2. Cơ sở pháp lý của công tác kiểm sát hoạt động tƣ pháp và chức năng kiểm sát hoạt động tƣ pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm từ năm 1945 đến nay 21 1.2.1. Cơ sở pháp lý của công tác kiểm sát hoạt động tư pháp 21 1.2.2. Chức năng kiểm sát các hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm từ năm 1945 đến nay 23 1.3. Đặc điểm của hoạt động kiểm sát hoạt động tƣ pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của Viện kiểm sát nhân dân 28 1.3.1. Chủ thể có quyền kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 28 1.3.2. Về đối tượng và phạm vi của hoạt động kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm 29 1.3.3. Về hình thức kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm 30 1.4. Mối quan hệ giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 32 1.4.1. Khái niệm 32 1.4.2. Nội dung mối quan hệ giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 34 Kết luận chƣơng 1 40 1
4. Chƣơng 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ KIỂM SÁT HOẠT ĐỘNG TƢ PHÁP TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM VÀ THỰC TIỄN CÔNG TÁC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN 41 2.1. Quy định của pháp luật hiện hành về kiểm sát hoạt động tƣ pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 41 2.1.1. Quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2003 và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014 về kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 41 2.1.2. Những điểm mới trong Bộ luật tố tụng hình sự 2015 về kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm . 49 2.2. Tình hình tội phạm trên địa bàn và thực trạng cán bộ làm công tác kiểm sát hoạt động tƣ pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của VKSND thị xã Phổ Yên 56 2.2.1. Tình hình tội phạm 56 2.2.2. Thực trạng cán bộ làm công tác kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của VKSND thị xã Phổ Yên 63 2.3. Đánh giá hoạt động kiểm sát hoạt động tƣ pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của VKSND thị xã Phổ Yên 64 2.3.1. Kết quả kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 64 2.3.2. Những hạn chế, bất cập và nguyên nhân 73 Kết luận chƣơng 2 88 Chƣơng 3: CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG KIỂM HOẠT ĐỘNG TƢ PHÁP TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN 89 3.1. Nhóm giải pháp chung 89 3.1.1. Dự báo tình hình tội phạm trong giai đoạn hiện nay 89 3.1.2. Hooàànn ttthhiiiệệnn pphháápp llluuậậttt vvềề kkiiiểểmm ssááttt hhooạạttt đđộộnngg tttưư pphháápp vvàà kkiiiểểmm ssááttt hhooạạttt đđộộnngg tttưư pphháápp tttrroonngg vviiiệệcc ggiiiảảiii qquuyyếếttt tttiiinn bbááoo,,, tttốố ggiiiáácc vvềề tttộộiii pphhạạm 90 3.1.3. Đẩy mạnh tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với chất lượng hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp của Viện Kiểm sát, nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức cách mạng của đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên 95 2
5. 3.1.4. Nâng cao hiệu quả công tác kiểm sát hoạt động tư pháp, đảm bảo mọi hành vi phạm tội đều bị phát hiện khởi tố, điều tra, truy tố, không để lọt tội phạm, người phạm tội, đồng thời không làm oan người vô tội; đảm bảo quyền con người trong hoạt động tố tụng hình sự 97 3.1.5. Hoàn thiện cơ chế giám sát của cơ quan dân cử và nhân dân đối với hoạt động thực hành quyền công tố của VKSND 2 cấp huyện tịnh Thái Nguyên 99 3.2. Nhóm giải pháp cụ thể 99 3.2.1 Tăng cường công tác tổ chức, chỉ đạo điều hành và tổng kết rút kinh nghiệm về nghiệp vụ kiểm sát 100 3.2.2. Tăng cường nhận thức đúng đắn về trách nhiệm thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của cán bộ, Kiểm sát viên 101 3.2.3. Đổi mới công tác cán bộ, tăng cường bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, nâng cao trình độ về chính trị, nghiệp vụ và trách nhiệm của cán bộ, Kiểm sát viên VKSND thị xã Phổ Yên; tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị cần thiết. 105 3.2.4. Đổi mới phương thức phối hợp giữa Viện Kiểm sát nhân dân thị xã Phổ Yên và Cơ quan CSĐT Công an thị xã Phổ Yên trong hoạt động tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố 108 3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đối với hoạt động kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của VKSND thị xã Phổ Yên 111 Kết luận chƣơng 3 113 KẾT LUẬN 114 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 117 PHỤ LỤC 123 3
6. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài VKSND là cơ quan thuộc hệ thống tổ chức bộ máy Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, được ghi nhận tại Chương X Hiến pháp năm 2013 và Luật tổ chức VKSND năm 2014. Theo đó Điều 107 Hiến pháp năm 2013 hiến định: “Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp”, Điều 2 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2014 quy định: “Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Như vậy, theo quy định của Hiến pháp năm 2013 và Luật tổ chức VKSND 2014 thì VKSND vẫn giữ chức năng THQCT và kiểm sát hoạt động tư pháp, góp phần bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, bảo đảm mọi hành vi phạm tội đều phải được xử lý kịp thời, việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án phải đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội và không bỏ lọt tội phạm. Với tư cách là cơ quan kiểm sát các hoạt động tư pháp, một trong những chức năng quan trọng của VKSND là kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố của các cơ quan có thẩm quyền. Việc tiếp nhận, giải quyết kịp thời, có hiệu quả và chính xác đối với tin báo, tố giác về tội phạm có ý nghĩa quyết định, then chốt đảm bảo việc đấu tranh, phòng chống tội phạm đạt hiệu quả cao. Đây là hoạt động mở đầu của quá trình giải quyết vụ án hình sự nhằm kịp thời phát hiện hành vi phạm tội, trên cơ sở đó các cơ quan tố tụng có trách nhiệm sẽ xác định việc có dấu hiệu tội phạm hay không để quyết định việc khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự. Là cơ quan đấu tranh phòng, chống tội phạm, trách nhiệm của VKSND phải tiếp nhận tin báo, tố giác về tội phạm do cá nhân, cơ quan tổ chức chuyển đến, sau đó chuyển cho CQĐT có thẩm quyền giải quyết đồng thời trực tiếp kiểm sát việc giải quyết toàn bộ tin báo, tố giác về tội phạm của CQĐT. Làm tốt công tác này là tiền đề để VKS thực hiện chức năng thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử được thuận lợi, hạn chế tối đa tình trạng oan sai, bỏ lọt tội phạm, hạn chế số vụ án phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung cũng như số vụ Tòa án tuyên không phạm tội. Trong những năm vừa qua, trên cơ sở quy định của pháp luật về chức năng, nhiệm vụ của VKSND, công tác kiểm sát việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm của ngành kiểm sát đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy vậy trước sự thay đổi của các điều kiện kinh tế xã hội, các loại tội phạm mới như tội phạm tín dụng, mạng, tội phạm công nghệ cao, 4
7. tội phạm xuyên quốc gia đã manh nha xuất hiện đặt ra yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm trong tình hình mới, các quy định của pháp luật về kiểm sát việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm đã bộc lộ nhiều bất cập và hạn chế dẫn, tỷ lệ kết quả giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm thấp, các vụ án oan, sai xảy ra nhiều, tình hình tội phạm ẩn còn nhiều, tiềm ẩn nguy cơ đe dọa đến tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện công cuộc cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết số 08 ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về "Một số nhiệm vụ trong tâm công tác tư pháp trong thời gian tới"; Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 25/4/2005 của Bộ Chính trị về "Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020"; và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị về "Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020"; Nghị quyết số 37/2012/QH13 ngày 23/11/2012 của Quốc hội về công tác phòng, chống vi phạm pháp luật và tội phạm, công tác của Viện KSND, Tòa án nhân dân (TAND) và công tác thi hành án năm 2013 đã giao nhiệm vụ: “Viện Kiểm sát nhân dân tối cao chỉ đạo các Viện Kiểm sát áp dụng đồng bộ các giải pháp, đảm bảo thực hành quyền công tố, làm tốt hơn công tác kiểm sát xử lý tố giác, tin báo về tội phạm” đảm bảo tỷ lệ xử lý, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm phải đạt trên 90%. Từ chủ trương của Đảng, Nhà nước, Quốc hội trong những năm qua, ngành kiểm sát nhân dân luôn quan tâm, chỉ đạo yêu cầu nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố, coi đây là một khâu công tác mang tính đột phá của ngành. Để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trong giai đoạn tiếp theo thì việc tiếp tục nghiên cứu các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành về công tác kiểm sát việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm để làm sáng tỏ về mặt khoa học, đưa ra giải pháp hoàn thiện pháp luật và những giải pháp nâng cao hiệu quả của việc áp dụng những quy định trên thực tiễn có ý nghĩa lý luận, thực tiễn và pháp lý quan trọng. Từ những lý do nêu trên, tác giả quyết định lựa chọn đề tài "Kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và thực tiễn tại địa bàn thị xã Phổ Yên tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài luận văn thạc sĩ Luật học. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan tới đề tài Do xác định được tầm quan trọng của kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là một giai đoạn rất then chốt quyết định lớn đến quá trình khởi tố vụ án hay không khởi tố vụ án hình sự, là tiền đề đảm bảo việc thực hiện 5
8. tốt chức năng THQCT sau này của VKSND, vì vậy, đây là vấn đề cần quan tâm nghiên cứu. Việc nghiên cứu đề tài này đã được thể hiện trong nhiều công trình khoa học được công bố trên các sách, báo, tạp chí chuyên ngành. Có thể nêu ra như sau: Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, "Một số vấn đề về tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra theo yêu cầu cải cách tư pháp"; Viện Khoa học hình sự Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, "Sổ tay kiểm sát viên hình sự"; Nguyễn Hải Phong, "Kỹ năng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự"; Nguyễn Hòa Bình. Các bài viết, công trình nghiên cứu được đăng tải trên các tạp chí của Trung ương như: Nguyễn Quang Thành: “Thực hành quyền công tố trong giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và khởi tố, điều tra vụ án hình sự của Viện Kiểm sát nhân dân theo Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân năm 2014”; Trương Văn Chung: “Thực tiễn và những khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”; Nguyễn Trọng Nghĩa, Trần Trung Hiếu: “Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện Thông tư liên tịch số 06/2013/TTLT về việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”; Nguyễn Văn Khoát: “Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố các vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác”; Đinh Công Thành: “Một số ý kiến nhằm hoàn thiện chế định kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”; Trần Công Phàn: “Làm tốt công tác kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm”; Bùi Mạnh Cường: “Thực trạng và kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố”. Ngoài ra còn một số luận văn thạc sỹ nghiên cứu vấn đề kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm trên khía cạnh áp dụng pháp luật và hoạt động kiểm sát nói chung như: Nguyễn Phúc Long, “Áp dụng pháp luật trong kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đối với cơ quan điều tra cùng cấp ở Việt Nam”; Nguyễn Văn Vĩnh, “Tiếp nhận, kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang”; Dương Tiến Mạnh, “"Kiểm sát việc giải quyết tin báo, tố giác tội phạm trong luật TTHS Việt Nam”. Qua nghiên cứu tình hình trên cho thấy chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách có hệ thống dưới góc độ kiểm sát hoạt động tư 6
9. pháp việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trong tiến hành cải cách tư pháp hiện nay. Với tình hình nghiên cứu trên, lại một lần nữa cho phép khẳng định việc nghiên cứu đề tài "Kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và thực tiễn tại địa bàn thị xã Phổ Yên tỉnh Thái Nguyên" là đòi hỏi khách quan, cấp thiết, vừa có tính lý luận, vừa có tính thực tiễn. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích Mục đích của luận văn là nghiên cứu các quy định của pháp luật về kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố cũng như việc áp dụng trong thực tiễn tại Viện kiểm sát nhân dân thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. Từ đó, luận văn đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam, cũng như đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động này trong thực tiễn. 3.2. Nhiệm vụ Để thực hiện được các mục đích nêu trên, luận văn phải giải quyết các nhiệm vụ sau: - Phân tích cơ sở lý luận, khái niệm, thẩm quyền, căn cứ pháp luật giải quyết về tố giác, tin báo về tội phạm; Nội dung hoạt động kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm; các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm. - Nghiên cứu các quy định của pháp luật hiện hành về giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, quy định của pháp luật về kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm trên cơ sở đó đánh giá thực tiễn thực hiện chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm của Viện kiểm sát nhân dân thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, phân tích làm rõ những tồn tại, hạn chế xung quanh việc áp dụng và những nguyên nhân cơ bản của tồn tại, hạn chế đó. - Đề xuất những định hướng và giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật về kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và nâng cao chất lượng kiểm sát hoạt này trong thực tiễn công tác của VKSND. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc tiếp nhận, xử lý, giải quyết tố giác, tin báo về tội 7
10. phạm của CQĐT cùng cấp, các cơ quan khác được giao một số hoạt động điều tra ban đầu thuộc thẩm quyền cấp huyện trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu và giải quyết những vấn đề xung quanh chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân, các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự và những văn bản hướng dẫn khác có liên quan, kết hợp với việc nghiên cứu đánh giá thực tiễn thực hiện công tác trên của VKSND thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. Thông qua đó, chỉ ra nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế để kiến nghị những giải pháp hoàn thiện pháp luật thực định và nâng cao hiệu quả thực hiện trong thực tiễn. Luận văn không nghiên cứu về thực tiễn kiểm sát giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm của VKS quân sự các cấp. Về phạm vi nghiên cứu thực tiễn: Đề tài nghiên cứu thực tiễn thực hiện công tác kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm trong 05 năm 6 tháng (01/12/2011 – 01/6/2016) trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; các quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về tăng cường pháp chế XHCN, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân. Nhất là các quan điểm chỉ đạo của Đảng về cải cách tư pháp trong Nghị quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị: “Về một số nhiệm vụ trọng tâm của công tác tư pháp trong thời gian tới”. Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 và Văn kiện Đại hội XI của Đảng chỉ rõ ngành Kiểm sát nhân dân cần: Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn có sự kế thừa, tham khảo những kết quả nghiên cứu của các công trình liên quan đến hoạt động kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của các công trình nghiên cứu trước. Luận văn sử dụng các phương pháp của triết học duy vật biện chứng như: Phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn; phương pháp phân tích và tổng hợp; phương pháp lịch sử cụ thể. Ngoài ra, luận văn cũng sử dụng các phương pháp của các bộ môn khoa học khác: Thống kê tội phạm, phương pháp hệ thống, 8
11. 6. Những điểm mới, đóng góp của luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa quan trọng về phương diện lý luận và thực tiễn liên quan đến chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố của Viện kiểm sát nhân dân. Những điểm mới cơ bản của luận văn là: - Tổng hợp các quan điểm khoa học trong nước về công tác kiểm sát, kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm của VKSND từ đó xây dựng khái niệm về kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố, tạo cơ sở áp dụng pháp luật thống nhất và có căn cứ. Đồng thời luận văn chỉ ra những đặc điểm công tác kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm của VKSND; - Qua nghiên cứu thực tiễn hoạt động kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo tố giác về tội phạm của VKSND thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, luận văn đề xuất các định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện công tác kiểm sát này. - Bên cạnh đó, luận văn sẽ là một tài liệu tham khảo cần thiết và bổ ích dành cho các nhà lập pháp, các nhà nghiên cứu, các cán bộ giảng dạy pháp luật, học viên và người làm thực tiễn và còn là tài liệu có thể sử dụng nhằm bổ trợ, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, thao tác nghiệp vụ cho cán bộ, kiểm sát viên (KSV) các cấp trước yêu cầu cải cách tư pháp hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 07 tiết. Chương 1: Cơ sở lý luận về kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của Viện kiểm sát nhân dân Chương 2: Quy định của pháp luật hiện hành về kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và thực trạng kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. Chương 3: Các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao chất lượng kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của Viện kiểm sát nhân dân thị xã Phổ Yên. 9
12. Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KIỂM SÁT HOẠT ĐỘNG TƢ PHÁP TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT TỐ GIÁC, TIN BÁO VỀ TỘI PHẠM CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN 1.1. Khái nhiệm tố giác, tin báo về tội phạm và kiểm sát hoạt động tƣ pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 1.1.1. Khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm Tin báo, tố giác về tội phạm và kiến nghị khởi tố là nguồn thông tin quan trọng góp phần giúp các cơ quan tiến hành tố tụng phát hiện dấu hiệu của tội phạm, trên cơ sở đó kịp thời tiến hành các hoạt động kiểm tra, xác minh để có căn cứ tiến hành hoạt động khởi tố, điều tra các vụ án hình sự. Trong bất kỳ xã hội nào, tội phạm là một hiện tượng tiêu cực, là những hành vi đã vi phạm các chuẩn mực xã hội. Ở mỗi nước khác nhau thì cũng có sự quan niệm khác nhau về tội phạm, việc quy định hành vi nào được coi là tội phạm tùy theo bản chất của mỗi nhà nước và phong tục tập quán của mỗi dân tộc. Tại Việt Nam, khái niệm tội phạm được quy định tại Điều 8 Bộ Luật hình sự (BLHS) năm 1999, Điều 8 BLHS 2015 trong đó “Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện ” Vậy, tố giác về tội phạm là gì, tin báo về tội phạm là gì? việc đưa ra một khái niệm chính xác sẽ giúp các cơ quan tố tụng thuận lợi hơn khi thực thi nhiệm vụ. Theo Từ điển tiếng Việt thì: - “Tố giác” là: “báo cho cơ quan chính quyền biết người hoặc hành động phạm pháp nào đó”, - “Tin” là: “điều được truyền đi, báo cho biết về sự việc tình hình xảy ra”. hoặc cũng có thể được hiểu là “sự truyền đạt, sự phản ánh dưới các hình thức khác nhau, cho biết về thế giới xung quanh và những quá trình xảy ra trong nó.” - Khái niệm “Báo” được hiểu theo hai nghĩa: Thứ nhất là, cho biết việc gì đó đã xảy ra. Thứ hai là, cho người có trách nhiệm nào đó biết về việc xảy ra có thể hại đến trật tự an ninh chung là dấu hiệu biết trước. Từ những phân tích trên có thể hiểu: - Tố giác về tội phạm là những thông tin về hành vi có dấu hiệu về các tội phạm được quy định trong Bộ Luật hình sự, do công dân có tên, tuổi, địa chỉ rõ ràng cung cấp cho cơ quan hoặc cá nhân có trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết. 10
13. - Tin báo về tội phạm là toàn bộ thông tin về những hành vi chứa đựng dấu hiệu về các tội phạm được quy định trong Bộ Luật hình sự trên các phương tiện thông tin đại chúng trong và ngoài nước hoặc do cơ quan, tổ chức cung cấp cho cơ quan, cá nhân có trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết. 1.1.2. Khái niệm kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm VKSND có chức năng THQCT và kiểm sát hoạt động tư pháp góp phần đảm bảo cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh, thống nhất. Chức năng của Viện KSND được thể hiện tại Điều 107 Hiến pháp năm 2013: “ Viện Kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp” và Điều 2 Luật Tổ chức Viện KSND năm 2014: “ Viện Kiểm sát nhân dân là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Từ các phân tích trên đây, có thể đưa ra khái niệm kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm như sau: "Kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm là một nhóm quyền năng pháp lý của VKS, có nội dung là kiểm tra, giám sát trực tiếp và liên tục các hành vi, quyết định của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm theo quy định của pháp luật". 1.2. Cơ sở pháp lý của công tác kiểm sát hoạt động tƣ pháp và chức năng kiểm sát hoạt động tƣ pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm từ năm 1945 đến nay 1.2.1. Cơ sở pháp lý của công tác kiểm sát hoạt động tư pháp Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng chỉ rõ: “VKSND tập trung làm tốt chức năng công tố và kiêm sát các hoạt động tư pháp”. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Đẩy mạnh việc thực hiện Chiến hược cải cách tư pháp đến năm 2020, xây dựng hệ thống tư pháp trong sạch, vững mạnh, bảo vệ công lý, tôn trọng và bảo vệ quyền con người. Viện kiểm sát được tổ chức phù hợp với hệ thống tổ chức toà án, bảo đảm tốt hơn các điều kiện để viện kiểm sát nhân dân thực hiện hiệu quả chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp; tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra”. Kiểm sát hoạt động tư pháp không phải là vấn đề mới, mà đã có đề tài nghiên cứu, nhiều bài viết, nhiều tài liệu giảng dạy đề cập đến, ở nhiều góc độ và mức độ khác nhau. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có được sự thống nhất. Với nội dung trình bày dưới đây, tác giả đưa ra một số quan điểm cơ bản với mong muốn góp phần làm rõ thêm khái niệm kiểm sát hoạt động tư pháp. 11
14. 1.2.2. Chức năng kiểm sát các hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm từ năm 1945 đến nay * Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1988 * Giai đoạn từ 1988 đến năm 2003 * Giai đoạn hiện nay: 1.3. Đặc điểm của hoạt động kiểm sát hoạt động tƣ pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm của Viện kiểm sát nhân dân 1.3.1. Chủ thể có quyền kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm Hiện nay, theo quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật tổ chức VKSND năm 2014 thì chỉ duy nhất VKSND có chức năng kiểm sát các hoạt động tư pháp. Điều 107 Hiến pháp năm 2013 quy định: “VKSND thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp”. Đồng thời Điều 2 Luật tổ chức VKSND năm 2014 quy định: “VKSND là cơ quan thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Điều 4 Luật tổ chức VKSND năm 2014 quy định về chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND như sau: 1.3.2. Về đối tượng và phạm vi của hoạt động kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm Để xác định đối tượng, phạm vi kiểm sát cần làm rõ hai vấn đề: Thứ nhất chủ thể nào thực hiện giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm sẽ là đối tượng của hoạt động kiểm sát. Thứ hai là hệ thống pháp luật được sử dụng trong quá trình giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm ở đây là toàn bộ hệ thống pháp luật nói chung hay chỉ một lĩnh vực pháp luật cụ thể nào đó. 1.3.3. Về hình thức kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm Hình thức kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm là cách thức thực hiện hoạt động kiểm sát, trong đó bao gồm: Một là, về phương thức kiểm sát Hai là về nhóm quyền năng pháp lý mà VKS được sử dụng trong quá trình kiểm sát hoạt động tư pháp được thể hiện thông qua các quyền của Viện trưởng, Phó Viện trưởng, Kiểm sát viên. Có thể được phân loại thành những nhóm sau: 1.4. Mối quan hệ giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm 1.4.1. Khái niệm Theo từ điển tiếng Việt 2006 (NXB Đà Nẵng, tr 799) thì mối quan hệ nghĩa là sự gắn liền chặt chẽ, có tác động qua lại lẫn nhau về mặt nào đó giữa hai hay nhiều sự vật với nhau”. Phép duy vật biện chứng về mối quan 12
15. hệ phổ biến đã chỉ ra rằng mỗi sự vật, hiện tượng tồn tại trong thế giới khách quan đều có mối liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau. Mối quan hệ giữa CQĐT và VKSND vừa thể hiện mối quan hệ biện chứng, vừa thể hiện những nét riêng biệt của tố tụng hình sự, đó là mối quan hệ đa dạng, phong phú thể hiện ở tất cả các hành vi tố tụng của những người tiến hành tố tụng của hai cơ quan trong quá trình giải quyết vụ án hình sự nói chung và trong giai đoạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm nói riêng. Tính riêng biệt của mối quan hệ này được thể hiện ở hai mặt của một vấn đề, đó là quan hệ phối hợp và quan hệ chế ước. Hai mặt này vừa đan xen với nhau, bổ sung cho nhau nhưng lại không loại trừ, hạn chế lẫn nhau và cùng có chung một mục đích là giải quyết đúng đắn, chính xác, đúng pháp luật đối với các tội phạm phát sinh trong đời sống xã hội. 1.4.2. Nội dung mối quan hệ giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay có nhiều trường hợp do nhận thức không đúng đắn các quy định của pháp luật về mối quan hệ giữa CQĐT và VKS nên đã có hiện tượng do chỉ tập trung vào việc phát hiện, điều tra tội phạm mà không chú ý đến việc chấp hành các quy định của pháp luật về việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, thậm chí có trường hợp VKS chỉ sử dụng đơn thuần quan hệ phối hợp mà không sử dụng quyền chế ước đã dẫn đến hiện tượng "hữu khuynh", làm thay CQĐT, né tránh, không cương quyết bảo vệ quan điểm đúng đắn cũng như các quy định pháp luật bị vi phạm. Ngược lại, sử dụng cứng nhắc quyền chế ước của VKS đối với CQĐT có thể tạo nên mối quan hệ căng thẳng trong công tác. Những trường hợp nói trên tuy không phải là hiện tượng phổ biến, nhưng cũng đã ảnh hưởng đến chất lượng giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, chất lượng kiểm sát hoạt động tư pháp trong hoạt động này cũng như kết quả công tác đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm trong giai đoạn hiện nay. Kết luận chƣơng 1 Chương 1 của luận văn nghiên cứu các vấn đề lý luận chung về kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm của VKSND. Với mục tiêu đó Chương 1 đã tìm hiểu rõ cơ sở pháp lý của chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND, phân tích về khái niệm và đặc điểm của tin báo, tố giác về tội phạm, khái niệm và đặc điểm của kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm của VKSND. Ngoài ra còn tìm hiểu về lịch sử các quy định của pháp luật về kiểm sát hoạt động tư pháp, kiểm sát hoạt động tư pháp trong việc giải quyết tin báo, tố giác về tội phạm của VKSND trong suốt quá trình lịch sử 13