Tóm tắt Luận án Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục

Nội dung text: Tóm tắt Luận án Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục

1. 1 MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Những đặc trưng của thời đại đặt ra yêu cầu phải nâng cao chất lượng giáo dục. Chất lượng giáo dục phụ thuộc vào đội ngũ nhân lực giáo dục, trong đó có CBQL các cơ sở giáo dục. Để đạt được mục tiêu “Phấn đấu đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại”; thì “Phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược”. Về thực tiễn, hiện nay ở nước ta “Quản lý giáo dục và đào tạo còn nhiều yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu”. Chính vì vậy “Phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo” là một trong các giải pháp mang tính đột phá. Bắc Tây Nguyên gồm các tỉnh miền núi, có nhiều dân tộc thiểu số, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) còn khó khăn. Đội ngũ Hiệu trưởng trường trung học phổ thông (THPT) của các tỉnh này vừa thiếu số lượng, mất cân đối về cơ cấu và hạn chế năng lực. Vì vậy, nghiên cứu vấn đề “Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục” nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THPT trên địa bàn các tỉnh Bắc Tây Nguyên là cần thiết. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Đề xuất được các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT của các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 3. KHÁCH THỂ, ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu Công tác quản lý đội ngũ cán bộ quản lý các trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Nếu đề xuất và triển khai được các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT trên cơ sở phối hợp lý luận quản lý đội ngũ trong một tổ chức với lý luận phát triển nguồn nhân lực thì đội ngũ đó ở các tỉnh Bắc Tây Nguyên có thể phát triển đạt Chuẩn, đáp ứng được các yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục THPT. 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường
2. 2 THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên. 5.3. Đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 6. GIỚI HẠN VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đề tài tập trung vào nghiên cứu để đề xuất các giải pháp quản lý nhằm phát triển đội ngũ Hiệu trưởng các trường THPT công lập thuộc các tỉnh Bắc Tây Nguyên. Chủ thể của các biện pháp quản lý nhằm phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT trong luận án này được xem là sự phối hợp giữa những cơ quan lãnh đạo và quản lý của các tỉnh Bắc Tây Nguyên như các Ban Tổ chức tỉnh uỷ, các Sở Nội vụ, các Sở GD&ĐT; một số phòng chức năng của các Sở GD&ĐT như Phòng THPT, Phòng Tổ chức - Cán bộ; các Ban Tổ chức huyện uỷ; trong một chừng mực nhất định là từng Hiệu trưởng trường THPT; nhưng vài trò chủ yếu trong thiết kế các hoạt động phát triển đội ngũ đó là Giám đốc các Sở GD&ĐT các tỉnh Bắc Tây Nguyên. Địa bàn khảo sát thực trạng và khảo nghiệm các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT chủ yếu ở hai tỉnh Kon Tum và Gia Lai. 7. CÁC LUẬN ĐIỂM BẢO VỆ - Đổi mới quản lý giáo dục là khâu đột phá của đổi mới giáo dục. Đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT là lực lượng lãnh đạo và quản lý mọi hoạt động trong các trường THPT theo quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đổi mới giáo dục. - Đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT của các tỉnh Bắc Tây Nguyên còn bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu cho nên phải phát triển để đạt được Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT do Bộ GD&ĐT ban hành. - Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT của các tỉnh Bắc Tây Nguyên được dựa trên quan điểm của triết học về phát triển để phối hợp giữa lý luận phát triển nguồn nhân lực với lý luận quản lý đội ngũ trong một tổ chức một cách phù hợp với cơ sở thực tiễn có tính đặc thù về phát triển KT-XH và GD&ĐT của các tỉnh này. - Các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên được đề xuất trên cơ sở xóa bỏ các mâu thuẫn, tháo gỡ các khó khăn, khắc phục các bất cập trong thực trạng phát triển đội ngũ này ở các tỉnh Bắc Tây Nguyên. 8. CÁC ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN 8.1. Về lý luận Luận án đã góp phần hệ thống hoá được cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT dựa trên lý thuyết phát triển nguồn nhân lực và lý luận quản lý đội ngũ trong một tổ chức.
3. 3 8.2. Về thực tiễn Làm rõ thực trạng đội ngũ và thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên; đề xuất được các giải pháp về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh này đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục . 9. PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 9.1. Phương pháp luận Nghiên cứu luận án này theo các hướng tiếp cận lịch sử - lôgic, tiếp cận hệ thống, tiếp cận thực tiễn và tiếp cận theo Chuẩn. 9.2. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp nghiên cứu lý luận: tổng hợp, phân tích, so sánh, khái quát hoá, cụ thể hoá. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: quan sát, điều tra bằng phiếu hỏi, xin ý kiến chuyên gia và thống kê toán học. 10. CẤU TRÚC LUẬN ÁN Ngoài phần mở đầu, kết luận và khiến nghị, tài liệu tham khảo, danh mục các công trình của tác giả và các phụ lục; luận án này có cấu trúc các chương sau: - Chương 1. Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục - Chương 2. Cơ sở thực tiễn về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên - Chương 3. Giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1.1.1. Nghiên cứu nước ngoài Đã có các nghiên cứu về quản lý, quản lý nguồn nhân lực nói chung; phương pháp và cách thức tuyển chọn, bổ nhiệm hiệu trưởng, xây dựng và phát triển các chuẩn đào tạo Hiệu trưởng; chuẩn về các kỹ năng, phong cách lãnh đạo; chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBQL giáo dục. 1.1.2. Nghiên cứu trong nước Đã có một số sách, giáo trình, đề tài KH&CN và báo khoa học về các chủ đề: quản lý đội ngũ trong một tổ chức, phát triển nguồn nhân lực, phát triển đội
4. 4 ngũ Hiệu trưởng trường phổ thông, trường THPT. 1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN 1.2.1. Cán bộ quản lý giáo dục 1.2.1.1. Cán bộ quản lý là người mà hoạt động nghề nghiệp của họ hoàn toàn hay chủ yếu gắn với việc thực hiện chức năng về quản lý; là người điều hành, hướng dẫn, và tổ chức thực hiện những quyết định của cán bộ lãnh đạo. 1.2.1.2. Cán bộ quản lý giáo dục là CBQL làm việc trong một cơ quan QLGD hoặc trong một cơ sở giáo dục. 1.2.2. Hiệu trưởng trường THPT, đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT Hiệu trưởng trường THPT là CBQL giáo dục, chịu trách nhiệm quản lý các hoạt động của một nhà trường THPT. Đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT là tập hợp các CBQL giáo dục có trách nhiệm quản lý nhà trường THPT. 1.2.3. Nguồn nhân lực, phát triển, phát triển nguồn nhân lực 1.2.3.1. Nguồn nhân lực (Human Resources) là nguồn lực về con người trong một tổ chức, là nhân tố con người trong một tổ chức đó, là tổng hợp những năng lực cả về thể lực và trí lực của nhưng người trong tổ chức. 1.2.3.2. Phát triển Phát triển là biến đổi hoặc là hoạt động làm cho biến đổi một sự vật, hiện tượng nào đó từ ít đến nhiều, từ hẹp đến rộng, từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn; trong đó thể hiện sự vận động của sự vật, hiện tượng theo hướng thay đổi về lượng để hoàn thiện hơn về chất. 1.2.3.3. Phát triển nguồn nhân lực trong một tổ chức (hệ thống) phát triển nguồn nhân lực trong một tổ chức (hệ thống) là hoạt động quản lý nhằm làm cho nguồn nhân lực biến đổi theo hướng tiến bộ về số lượng, cơ cấu và đặc biệt là chất lượng để lực lượng người lao động của một tổ chức đáp ứng được các yêu cầu và nhiệm vụ được giao. 1.3. VẬN DỤNG TIẾP CẬN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC, QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ NHÂN LỰC VÀO PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.3.1. Mục tiêu, các hoạt động và mô hình phát triển nguồn nhân lực - Phát triển nguồn nhân lực gồm có ba nhóm hoạt động chủ yếu: + Giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực (giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng). + Sử dụng nguồn nhân lực (chọn tuyển, sử dụng, đánh giá, đề bạt) + Tạo môi trường phát triển nguồn nhân lực (môi trường làm việc, môi trường pháp lý, chính sách đãi ngộ).
5. 5 - Mô hình phát triển nguồn nhân lực được vận dụng vào nghiên cứu luận án này là Mô hình phát triển nguồn nhân lực của Leonard Nadler (hình 1.1). PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC GIÁO DỤC, ĐÀO SỬ DỤNG TẠO MÔI TRƯỜNG TẠO NGUỒN NGUỒN PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC: NHÂN LỰC: NGUỒN NHÂN LỰC: - Giáo dục - Tuyển dụng - Môi trường làm việc - Bồi dưỡng - Bố trí sử dụng - Môi trường pháp lý - Tự bồi dưỡng - Đánh giá - Chính sách đài ngộ - Đề bạt, thuy ên chuyển Hình 1.1. Mô hình phát triển nguồn nhân lực theo Leonard Nadler - Phát triển nguồn nhân lực nhằm mục tiêu đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đạt chuẩn về chất lượng (phẩm chất và năng lực) theo một chuẩn mực mong muốn. 1.3.2. Các hoạt động quản lý đội ngũ trong một tổ chức Quản lý đội ngũ trong một tổ chức phải thực hiện các hoạt động: kế hoạch hoá nguồn nhân lực, tuyển mộ và lựa chọn, định hướng (hay xã hội hoá), huấn luyện, sử dụng và tạo quyền lợi, đánh giá, thẩm định kết quả hoạt động; đề bạt, thuyên chuyển, biệt phái và sa thải. 1.3.3. Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT 1.3.3.1. Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT là hoạt động quản lý nhằm làm cho đội ngũ này biến đổi theo hướng tiến bộ về số lượng, cơ cấu và đặc biệt là chất lượng (phẩm chất và năng lực) để đáp ứng được các nhiệm vụ quản lý nhà trường THPT theo yêu cầu phát triển giáo dục. 1.3.3.2. Các mục tiêu phát triển đội ngũ Hiệu trưởng Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT nhằm mục tiêu đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đạt chuẩn về chất lượng (phẩm chất và năng lực) theo chuẩn mực mong muốn.
6. 6 1.3.3.3. Các lĩnh vực hoạt động nhằm phát triển đội ngũ Hiệu trưởng - Thiết lập quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT, trong đó chủ yếu là dự báo xu hướng phát triển giáo dục THPT, đề ra mục tiêu (số lượng, cơ cấu, chất lượng), dự kiến các nguồn lực, thời gian và biện pháp thực hiện mục tiêu) - Bổ nhiệm, sử dụng Hiệu trưởng trường THPT; trong đó có lựa chọn, luân chuyển, miễn nhiệm; - Bồi dưỡng Hiệu trưởng trường THPT; trong đó có tự bồi dưỡng; - Đánh giá hoạt động của Hiệu trưởng trường THPT; - Tạo môi trường phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT; trong đó có môi trường pháp lý, môi trường làm việc và đặc biệt là thiết lập và thực thi các chính sách đãi ngộ để tạo động lực cho đội ngũ đó phát triển. 1.4. ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VÀ NHỮNG YÊU CẦU ĐẶT RA ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THPT 1.4.1. Đổi mới giáo dục và đổi mới giáo dục THPT - Đổi mới giáo dục Nghị quyết số 29/NQ-TW, ngày 04/11/2013 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Đổi mới căn bản và toàn diện GD&ĐT, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế” đã chỉ rõ các quan điểm chỉ đạo, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đổi mới. Trong đó, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là các giải pháp then chốt. - Đổi mới giáo dục THPT Từ Nghị quyết số 29/NQ-TW và theo Chiến lược phát triển giáo dục 2011- 2020, đổi mới giáo dục THPT phải tập trung vào: đổi mới mục tiêu, chương trình và nội dung giáo dục, phương pháp, hình thức tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục THPT. 1.4.2. Những yêu cầu đặt ra đối với Hiệu trưởng trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục - Yêu cầu về vị trí và vai trò của Hiệu trưởng: có vai trò kép (người lãnh đạo và người quản lý) để thực hiện có hiệu quả các chức năng cơ bản của quản lý. - Yêu cầu về nhiệm vụ và quyền hạn của Hiệu trưởng được quy định trong Điều lệ Trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học. - Yêu cầu về đạt các tiêu chuẩn của Chuẩn Hiệu trưởng: phải đạt các quy định trong Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT: có 3 tiêu chuẩn và 23 tiêu chí; trong đó có 2 tiêu chuẩn về năng lực chuyên môn nghiệp vụ sư phạm và năng lực quản lý nhà trường.
7. 7 - Yêu cầu về đáp ứng năng lực chung của người CBQL: thực thi luật pháp; tổ chức và điều hành hoạt động nhà trường; quản lý CSVC&TBTH; thiết lập môi trường giáo dục; quản lý hệ thống thông tin; thực thi các chức năng quản lý. 1.4.3. Những yêu cầu về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT - Yêu cầu về đảm bảo số lượng (theo quy định hiện hành); - Yêu cầu về đảm bảo cơ cấu (tuổi, giới, chuyên môn và trình độ đào tạo, đặc biệt là cơ cấu người dân tộc ít người) - Yêu cầu phát triển về chất lượng (đạt Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT và đạt các nhóm năng lực chung của người quản lý). 1.4.4. Đặc điểm đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT ở các tỉnh miền núi Hiểu biết các đặc điểm dân tộc, Hiệu trưởng trường THPT là người dân tộc thiểu số và công tác tại vùng có người dân tộc thiểu số có đặc trưng riêng về tâm lý, tư duy, nhận thức và giao tiếp; có các lợi thế và hạn chế của đặc điểm dân tộc trong hoạt động quản lý của họ. 1.5. NỘI DUNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THPT TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT là hoạt động quản lý được thực hiện thông qua các chức năng cơ bản của quản lý (kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra) đối với các nhóm hoạt động quản lý dưới đây. 1.5.1. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng Được thực hiện thông qua 10 hoạt động quản lý cụ thể tập trung vào đánh giá bối cảnh, dự báo quy mô phát triển giáo dục THPT, đề ra mục tiêu theo thời gian, chuẩn bị các nguồn lực và các biện pháp thực hiện mục tiêu. 1.5.2. Tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển, miễn nhiệm Hiệu trưởng Được thực hiên thông qua 12 hoạt động quản lý cụ thể tập trung vào đưa ra tiêu chuẩn, tiến hành xét hoặc thi tuyển, bổ nhiệm, miễn nhiệm và thuyên chuyển khi cần thiết 1.5.3. Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng Được thực hiên thông qua 10 hoạt động quản lý cụ thể tập trung vào xem xét nhu cầu , xây dựng chương trình và nội dung, tổ chức hoạt động dạy và học, đánh giá kết quả, chuẩn bị các phương tiện và điều kiện cho bồi dưỡng 1.5.4. Thực hiện đánh giá đội ngũ Hiệu trưởng Được thực hiện thông qua 10 hoạt động quản lý cụ thểcụ thể tập trung vào cụ thể hoá Chuẩn thành tiêu chí đánh giá, lựa chọn và sử dụng phương pháp và công cụ thu thập thông tin và đánh giá 1.5.5. Tạo môi trường, động lực cho sự phát triển đội ngũ Hiệu trưởng Được thực hiên thông qua 10 hoạt động quản lý cụ thể tập trung vào tạo ra
8. 8 môi trường pháp lý, môi trường làm việc và thực hiện các chính sách đãi ngộ 1.6. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THPT TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.6.1. Các yếu tố khách quan Bối cảnh hội nhập quốc tế về GD&ĐT; điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, tâm lý và phong tục tập quán địa phương; luật pháp, chính sách, điều lệ, quy chế và các chuẩn; đào tạo, bồi dưỡng của các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng Hiệu trưởng trường THPT. 1.6.2. Các yếu tố chủ quan Năng lực của đội ngũ CBQL nhân sự giáo dục của các cơ quan quản lý Nhà nước về giáo dục; mức độ và chất lượng đầu tư tài chính và cơ sở vật chất của các tỉnh cho phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT; nhận thức và năng lực tự thân của Hiệu trưởng trường THPT về tự bồi dưỡng hoặc tham dự các khóa đào tạo, bồi dưỡng. Chương 2 CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THPT CÁC TỈNH BẮC TÂY NGUYÊN TRƯỚC YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 2.1. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG PHỔ THÔNG 2.1.1. Kinh nghiệm phát triển đội ngũ CBQL giáo dục Kinh nghiệm phát triển đội ngũ CBQL giáo dục trên thế giới được thể hiện trên các lĩnh vực chủ yếu: - Xác định vai trò mới của giáo dục; - Xác định rõ yêu cầu mới về sự phát triển của giáo dục; - Nhận diện nhu cầu mới về đào tạo, bồi dưỡng CBQL giáo dục; - Đổi mới chương trình đào tạo, bồi dưỡng CBQL giáo dục; - Xây dựng chuẩn đối với từng đối tượng CBQL giáo dục. 2.1.2. Kinh nghiệm phát triển đội ngũ hiệu trưởng trường phổ thông Trong luận án này giới thiệu kinh nghiệm phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường phổ thông một số nước Châu Á (Singgapore, Hàn Quốc, Philippine, Malaysia) về tiêu chuẩn, cách đánh giá và bổ nhiệm; một số kinh nghiệm về: tiêu chuẩn, cách đánh giá và bổ nhiệm Hiệu trưởng của Canada, tiêu chuẩn, cách đánh giá và bổ nhiệm Hiệu trưởng của Hoa kỳ; tiêu chuẩn, đánh giá và bổ nhiệm hiệu trưởng trường của New Zealand và về chính sách thu hút nhân tài; chính sách tuyển dụng; chính sách đào tạo, bồi dưỡng Hiệu trưởng của một số nước phát triển (Anh, Mĩ và Úc).
9. 9 2.2. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KT-XH, GD&ĐT CÁC TỈNH BẮC TÂY NGUYÊN 2.2.1. Tình hình phát triển KT-XH của các tỉnh Tây Nguyên Tây Nguyên gồm 5 tỉnh là một địa bàn chiến lược về kinh tế và quốc phòng, với diện tích và dân số như bảng 21 (bản chính); có tiềm năng phát triển kinh tế nông - lâm nghiệp và du lịch; nhưng có nhiều dân tộc thiểu số. Chỉ số phát triển giáo dục và kinh tế so với toàn quốc thấp (bảng 2.2. bản chính). Gia Lai và Kon Tum là các tỉnh có vị trí địa lý chiến lược, tiềm năng đất đai, tài nguyên khoáng sản, văn hóa du lịch phong phú nhưng chưa được đầu tư khai thác hiệu quả nên vẫn là những tỉnh nghèo, kém phát triển ảnh hưởng đến sự phát triển GD&ĐT. 2.2.2. Tình hình phát triển GD&ĐT của các tỉnh Bắc Tây Nguyên 2.2.2.1. Khái quát chung về quy mô và chất lượng GD&ĐT Đến nay, 2 tỉnh này có 510.000 học sinh, sinh viên, (trong đó có 106.556 trẻ em mầm non, 218.578 học sinh tiểu học, 181.109 học sinh THCS &THPT, 1.284 sinh viên Đại học, 1.356 sinh viên Cao đẳng và 1117 học sinh Trung cấp chuyên nghiệp); 36.716 cán bộ, giáo viên, nhân viên (gồm 2.964 CBQL, 28.704 GV, 5.348 NV); 1.508 cơ sở giáo dục, đào tạo, trong đó mầm non: 372 trường, phổ thông: 826 trường; Trung tâm Ngoại ngữ - Tin học: 02; Trung tâm GDTX: 22, Trung tâm học tập cộng đồng: 279; trường trung cấp chuyên nghiệp: 02; Trung cấp nghề: 02, Cao đẳng: 02 và 01 Phân hiệu đại học; 53 trường phổ thông dân tộc bán trú. Chất lượng giáo dục nói chung và tại các vùng dân tộc thiểu số tiếp tục được cải thiện. Tỉ lệ xếp loại giỏi, khá về học lực và tốt về đạo đức của học sinh phổ thông được tăng lên quan mỗi năm học. Tỉ lệ học sinh THPT thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng, TCCN và các trường dạy nghề tăng cao. 2.2.2.2. Tình hình phát triển giáo dục THPT - Về quy mô giáo dục THPT, đang trên đà phát triển. Tính đến năm học 2013-2014, các tỉnh có 70 trường THPT (tỉnh Gia Lai có 44 trường và tỉnh Kon Tum có 26 trường) với tổng số lớp là: 1.402 lớp và 53.649 học sinh. - Về chất lượng giáo dục THPT, kết quả xếp loại hạnh kiểm và học lực của học sinh THPT (theo Thông tư số 58/2011/TT-BGD ĐT, ngày 12/12/2011. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh trường THPT các tỉnh được chọn làm địa bàn khảo sát trong 5 năm học gần đây thể hiện tại bảng 2.3. bản chính; trong đó hạnh kiểm loại trung bình vẫn có từ 7 đến 15% số lượng học sinh và vẫn có hạnh kiểm yếu. Kết quả xếp loại học lực của học sinh trường THPT các tỉnh được chọn làm địa bàn khảo sát thực trạng trong 5 năm học gần đây thể hiện tại bảng 2.4.
10. 10 bản chính; trong đó rát nhiều học sinh bị xếp loại trung bình (10% đến 17 %) và có tới 1% đến gần 3% xếp loại yếu. Tỉ lệ học sinh thi đỗ vào các trường đại học (ĐH), Cao đẳng (CĐ), Trung cấp chuyên nghiệp (TCCN) và dạy nghề (DN) của hai tỉnh thể hiện tại bảng 2.5. bản chính; trong đó số lương thi đỗ và theo học tăng dần sau mỗi năm kể từ năm 2009 đến nay. - Về đội ngũ nhân lực giáo dục THPT Đạt tỉ lệ 2,7 giáo viên (GV) trên lớp (định mức là 2,25 GV/lớp THPT, 2,4 GV/lớp DTNT, 3,1 GV/lớp chuyên); trong đó giáo viên là người dân tộc thiểu số chiếm tới trên 60 %. - Về cơ sở vật chất và thiết bị giáo dục THPT; tuy được tăng cương nhưng vẫn thiếu thốn Hà Nội so với một số tỉnh khác. 2.3. GIỚI THIỆU TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG 2.3.1. Mục đích: đánh giá thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT và thực trạng các hoạt động quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT. 2.3.2. Khách thể khảo sát: số lượng và đối tượng các chuyên gia để gửi phiếu xin ý kiến là 150 người 2.3.3. Nội dung khảo sát: thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT và thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT. 2.3.4. Phương pháp khảo sát: trưng cầu ý kiến bằng phiếu hỏi; công cụ xử lý số liệu là sử dụng các thuật toán của phương pháp thống kê toán học để tính giá trị trung bình cộng có trọng số (trung bình gia quyền). 2.4. THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THPT CÁC TỈNH BẮC TÂY NGUYÊN 2.4.1. Về số lượng: hiện nay tại các tỉnh được chọn làm địa bàn khảo sát thực trạng có 70 trường THPT; nhưng chỉ có là 65 Hiệu trưởng thiếu 15 người. 2.4.2. Về cơ cấu a) Cơ cấu về độ tuổi, giới và dân tộc thể hiện tại bảng 2.6 bản chính; trong đó có độ lệch rõ nét về độ tuổi, giới và đặc biệt là người dân tộc (chỉ có 01 Hiệu trưởng trường THPT là người dân tộc thiểu số). b) Cơ cấu về trình độ đào tạo thể hiện tại bảng 2.7. bản chính; trong đó trình độ thạc sĩ quản lý giáo dục rất thấp (15,4 %). c) Cơ cấu về trình độ chính trị thể hiện tại bảng bảng 2.8. bản chính, trong đó số lượng đã có và đang theo học trình độ cao cấp chính trị chiếm gần 50%. 2.4.3. Về chất lượng a) Thực trạng đạt chuẩn của đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT So sánh kết quả xếp loại của Sở GD&ĐT các tỉnh theo Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT với kết quả khảo sát kết quả gần trùng nhau, thể hiện tại bảng 2.11.
11. 11 Bảng 2.11. So sánh kết quả đánh giá mức độ đạt Chuẩn của đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT Xếp loại XS K TB CĐC Kết quả xếp loại Số lượng 45 20 0 0 của các Sở GD&ĐT Tỉ lệ 69,2% 30,8% 0 0 Kết quả xếp loại Số lượng 39 16 9 1 của các chuyên gia Tỉ lệ 60,0 % 24,6% 13,9% 1,5% Kết quả này cho thấy vấn đề phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong giai đoạn hiện nay là cần rất thiết. b) Thực trạng đội ngũ hiệu trưởng trường THPT theo tiếp cận năng lực của người quản lý - Năng lực thực thi luật pháp, điều lệ và quy chế giáo dục thể hiện tại bảng 2.12 bản chính; trong đó trung bình của trung bình gia quyền là 3,1(tốt nhất là 4 và thấp nhất là 1), chứng tỏ vẫn có các hạn chế. - Năng lực về tổ chức và điều hành các hoạt động thể hiện tại bảng 2.13 bản chính; trong đó trung bình của trung bình gia quyền là 3,1 chứng tỏ vẫn có hạn chế. - Năng lực về quản lý CSVC&TBTH thể hiện tại bảng 2.14 bản chính; trong đó trung bình của trung bình gia quyền là 2,97 chứng tỏ vẫn có các hạn chế. - Năng lực về tạo lập môi trường giáo dục thể hiện tại bảng 2.15 bản chính; trong đó trung bình của trung bình gia quyền là 2,58 chứng tỏ vẫn hạn chế. - Năng lực về quản lý hệ thống thông tin quản lý thể hiện tại bảng 2.16 bản chính; trong đó trung bình của trung bình gia quyền là 2,94, chứng tỏ vẫn có hạn chế. - Năng lực thực hiện các chức năng quản lý thể hiện tại bảng 2.17 bản chính; trong đó trung bình của trung bình gia quyền là 3,24 chứng tỏ vẫn có các hạn chế. 2.5. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THPT CỦA CÁC TỈNH BẮC TÂY NGUYÊN 2.5.1. Quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng Kết quả trưng cầu ý kiến về mức độ thực hiện các hoạt động này thể hiện tại bảng 2.18 bản chính; trong đó trung bình của các X các hoạt động là 2.8; trong khi đó tốt nhất là 4 và xấu nhất là 1; điều đó cho thấy vẫn có các hạn chế.
12. 12 2.5.2. Tuyển chọn, bổ nhiệm, luân chuyển và miễn nhiệm đội ngũ Hiệu trưởng Kết quả trưng cầu ý kiến về mức độ thực hiện các hoạt động này thể hiện tại bảng 2.19 bản chính; trong đó trung bình của các X của các hoạt động là 2.66. 2.5.3. Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng Kết quả trưng cầu ý kiến về mức độ thực hiện các hoạt động này thể hiện tại bảng 2.20 bản chính; trong đó trung bình của các X của các hoạt động là 2.45. 2.5.4. Thực hiện đánh giá đội ngũ Hiệu trưởng Kết quả trưng cầu ý kiến về mức độ thực hiện các hoạt động này thể hiện tại bảng 2.21 bản chính; trong đó trung bình của các X của mỗi hoạt động quản lý là 2.64. 2.5.5. Tạo môi trường, động lực cho sự phát triển đội ngũ Hiệu trưởng Kết quả trưng cầu ý kiến về mức độ thực hiện các hoạt động này được thể hiện tại bảng 2.22 bản chính; trong đó trung bình của các X của mỗi hoạt động là 2.67. 2.6. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG Bằng các phương pháp phỏng vấn; đồng thời từ kết quả xử lý các câu hỏi mở (hỏi về nguyên nhân của thực trạng) trong quá trình khảo sát thực trạng có thể chỉ ra: 2.6.1. Những mặt mạnh, thuận lợi và nguyên nhân - Đã lựa chọn và bổ nhiệm được đội ngũ Hiệu trưởng có phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp tương đối tốt, đáp ứng được các tiêu chí của Chuẩn. - Đã thực hiện đầy đủ các hoạt động phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trên cơ sở lý thuyết phát triển nguồn nhân lực và quản lý đội ngũ nhân lực. - Các hoạt động nhằm vào mục tiêu phát triển đội ngũ Hiệu trưởng nêu trên nhìn chung đã đạt được ở mức độ trên trung bình, nhưng vẫn có trung bình và cả còn yếu (tại 06 bảng số liệu từ Bảng 2.20 đến Bảng 2.25 của chương này). Nguyên nhân chủ yếu có được một số kết quả tốt nêu trên là do Giám đốc các Sở GD&ĐT, Sở Nội vụ thuộc các tỉnh Bắc Tây Nguyên đã nắm được lý thuyết phát triển nguồn nhân lực, kinh nghiệm trong công các quản lý đội ngũ nhân lực giáo dục; đồng thời do từng Hiệu trưởng có những nỗ lực cao nhằm phấn đấu.
13. 13 2.6.2. Những hạn chế, khó khăn và nguyên nhân Kết quả nghiên cứu cho thấy các hạn chế, khó khăn và bất cập và cũng là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thực trang này thuộc vào 6 lĩnh vực hoạt động quản lý sau: - Chưa cụ thể hoá được Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT phù hợp với điều kiện phát triển KT-XH và phát triển GD&ĐT của các tỉnh Bắc Tây Nguyên. . - Chưa điều chỉnh quy hoạch phát triển đội ngũ nhân lực giáo dục, trong đó có quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT. - Phương thức bổ nhiệm, luân chuyển Hiệu trưởng trường THPT chưa đổi mới để phù hợp với yêu cầu đổi mới cơ sở giáo dục THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên. - Công tác bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT để đội ngũ đó đạt Chuẩn chưa được tăng cường. - Hoạt động đánh giá quá trình quản lý và đánh giá kết quả hoạt động quản lý của Hệu trưởng chưa đẩy mạnh. - Chưa có giải pháp nhằm tạo môi trường thuận lợi cho đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT phát triển như chính sách ưu đãi riêng của tỉnh đối với Hiệu trưởng. Chương 3 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN GIÁO DỤC CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN Các mục tiêu và giải pháp chiến lược về phát triển giáo dục của các tỉnh Bắc Tây Nguyên tập trung vào các lĩnh vực: Đổi mới công tác quản lý GD&ĐT; quản lý có chất lượng các hoạt động giáo dục; phát triển đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục, trong đó chú trọng tới đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT; tăng nguồn lực đầu tư và đổi mới cơ chế tài chính giáo dục. 3.2. QUAN ĐIỂM VÀ NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP 3.2.1. Các quan điểm - Chuẩn hiệu trưởng trường THPT hiện hành (do Bộ GD&ĐT ban hành năm 2009) chưa thực sự phù hợp với điều kiện phát triển KT-XH và GD&ĐT của các tỉnh Bắc Tây Nguyên. Chính vì vậy, cần có giải pháp quản lý để bổ sung chuẩn. - Hai là, theo Nghị quyết số 29/NQ-TW, ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã có các yêu cầu mới về phát triển đội ngũ CBQL giáo dục; như vậy cần phải có một quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu
14. 14 trưởng trường THPT phù hợp hơn. - Ba là, phương thức bổ nhiệm, luân chuyển Hiệu trưởng trường THPT phù hợp với yêu cầu đổi mới cơ sở giáo dục THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên. Như vậy, cần có các giải pháp quản lý nhằm đổi mới phương thức đó. - Bốn là, công tác bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT đạt Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên chưa đẩy mạnh. Như vậy, cần có các giải pháp quản lý nhằm đẩy mạnh hoạt động bồi dưỡng đó. - Năm là, hoạt động đánh giá quá trình quản lý và kết quả hoạt động quản lý của đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên chưa được tăng cường. Như vậy, cần có giải pháp quản lý nhằm đẩy mạnh hoạt động đó. - Sáu là, hiện tại chưa có các chính sách ưu đãi riêng của các tỉnh Bắc Tây Nguyên đối với đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT. Như vậy, cần có các giải pháp quản lý nhằm xây dựng và triển khai chính sách ưu đãi riêng của các tỉnh này. 3.2.2. Các nguyên tắc Các biện pháp quản lý nhằm phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT trong luận án này được quá triệt theo các nguyên tắc cơ bản: đảm bảo tính khoa học; đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ; đảm bảo tính kế thừa và phát triển; đảm bảo tính khả thi. 3.3. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG THPT CÁC TỈNH BẮC TÂY NGUYÊN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 3.3.1. Cụ thể hoá Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT hiện hành để phù hợp với đặc điểm phát triển giáo dục các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục 3.3.1.1. Mục đích và ý nghĩa của giải pháp Xây dựng và ban hành văn bản Cụ thể hoá Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT hiện hành phù hợp với các tỉnh Bắc Tây Nguyên. Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong giai đoạn đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT hiên nay sẽ là các căn cứ để: có được căn cứ để Hiệu trưởng tự đánh giá, từ đó xây dựng kế hoạch học tập, rèn luyện nhằm hoàn thiện và để tổ chức các hoạt động quản lý nhằm phát triển đội ngũ này. 3.3.1.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp a) Thành lập Ban nghiên cứu Cụ thể hoá Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT hiện hành để để phù hợp với đặc điểm các tỉnh Bắc Tây Nguyên và yêu cầu đổi mới giáo dục THPT hiện nay. b) Chỉ đạo Ban nghiên cứu Cụ thể hoá Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT thực hiện lần lượt các việc: - Tổ chức hoạt động nghiên cứu về cụ thể hoá của Chuẩn Hiệu trưởng
15. 15 trường THPT vận dung cho các tỉnh Bắc Tây Nguyên. - Vận dụng các kết quả nghiên cứu vào việc cụ thể hoá các tiêu chí trong các tiêu chuẩn của Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT hiện hành. - Tổ chức quá trình lấy ý kiến góp ý vào văn bản Dự thảo cụ thể hoá Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT nêu trên. - Tổ chức hoạt động tu chỉnh bản văn bản Dự thảo để có văn bản chính thức “Văn bản cụ thể hoá Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT vận dụng cho các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong giai đoạn hiên nay” - Thực hiện ban hành văn bản “Văn bản Cụ thể hoá Chuẩn Hiệu trưởng trường THPT vận dụng cho các tỉnh Bắc Tây Nguyên trong giai đoạn đổi mới GD&ĐT hiên nay” 3.3.1.3. Các điều kiện thực hiện giải pháp - Phải có sự thống nhất và chỉ đạo của các nhà lãnh đạo và quản lý cấp tỉnh, các nhà lãnh đạo và quản lý giáo dục của tỉnh. - Phải tìm được một đội ngũ các nhà khoa học, nhà lãnh đạo và quản lý giáo dục có kinh nghiệm về công tác quản lý nhân lực để bổ sung chuẩn. 3.3.2. Điều chỉnh quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên. 3.3.2.1. Mục đích và ý nghĩa của giải pháp Có được bản quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên phù hợp với các yêu cầu đổi mới giáo dục THPT của các tỉnh này. Công tác quy hoạch là nội dung trọng yếu của công tác cán bộ, bảo đảm cho việc đi vào nề nếp, chủ động, có tầm nhìn xa, đáp ứng với nhiệm vụ trước mắt và lâu dài. 3.3.2.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp Sở GD&ĐT các tỉnh phối hợp với Sở Nội vụ và các ban ngành có liên quan của mỗi tỉnh để tổ chức hoạt động điều chỉnh quy hoạch phát triển GD&ĐT, trong đó có nội dung phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT để trình UBND các tỉnh phê duyệt. Để làm được việc trên, các Sở GD&ĐT phải thực hiện một số công việc theo trình tự dưới đây. a) Thứ nhất: Thiết lập một bộ phận nghiên cứu để điều chỉnh Quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT (có thể gọi là Ban Nghiên cứu điều chỉnh quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên). b) Thứ hai: Chỉ đạo Ban nghiên cứu điều chỉnh quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường THPT các tỉnh Bắc Tây Nguyên tập trung