Luận văn Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế từ thực tiễn Thành phố Hà Nội

Nội dung text: Luận văn Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế từ thực tiễn Thành phố Hà Nội

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRỊNH THỊ THỎA XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC Y TẾ TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật hành chính Mã số : 60.38.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Hoàng Văn Tú Hà Nội, 2017
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn Thạc sĩ Luật học với đề tài “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế từ thực tiễn thành phố Hà Nội” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Toàn bộ phần số liệu và kết quả đạt được nêu trong Luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng ./. Tác giả Luận văn Trịnh Thị Thỏa
3. LỜI CÁM ƠN Quá trình nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn về kiến thức, sự quan tâm hỗ trợ, giúp đỡ tận tình của các thầy, cô, các tổ chức, cá nhân, bạn bè, đồng nghiệp. Tôi xin gửi lời cám ơn sâu sắc đến: - Học viện Khoa học xã hội - Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam; - Các Thầy, cô giáo Học viện Khoa học xã hội - Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam đã nhiệt tình giảng dạy, truyền thụ cho tôi những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. - PGS.TS. Hoàng Văn Tú, người hướng dẫn, giúp đỡ về kiến thức và kinh nghiệm trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn. - Sở Y tế Hà Nội, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội đã tạo điều kiện giúp đỡ, cung cấp tài liệu và hỗ trợ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn. Tôi xin trân trọng bày tỏ lời cảm ơn các tổ chức, cá nhân, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã quan tâm, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn này./. Tác giả Luận văn Trịnh Thị Thỏa
4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC Y TẾ 5 1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 5 1.2. Những yếu tố tác động ảnh hưởng đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 11 1.3. Chủ thể xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 14 1.4. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 15 1.5. Thủ tục xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 22 Chương 2: THỰC TRẠNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC Y TẾ TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI 33 2.1. Tình hình chung về mạng lưới y tế tại Thành phố Hà Nội 33 2.2. Những quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 34 2.3. Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế từ thực tiễn thành phố Hà Nội 39 Chương 3: CÁC QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG XỬ PHẠT VIPHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC Y TẾ 58 3.1. Quan điểm về tăng cường xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 58 3.2. Giải pháp tăng cường xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 62 KẾT LUẬN 72 TÀI LIỆU THAM KHẢO 73
5. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Vi phạm hành chính VPHC Hội đồng nhân dân HĐND Ủy ban nhân dân UBND An toàn thực phẩm ATTP Y học cổ truyền YHCT Thực hành tốt phân phối thuốc GDP Thực hành tốt nhà thuốc GPP
6. DANH MỤC CÁC BẢNG Kết quả xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực Bảng 2.1 42 khám bệnh, chữa bệnh trong 5 năm (2012 - 2016) Bảng 2.2: Kết quả xử phạt vi phạm hành chính về Bảng 2.2 46 Dược trong 5 năm (2012 - 2016) Kết quả xử phạt vi phạm hành chính về An toàn Bảng 2.3 51 thực phẩm trong 5 năm (2012 - 2016) Phân loại thanh tra viên, cán bộ thanh tra Sở Y tế Bảng 2.4 55 chuyên trách theo trình độ chuyên môn Phân loại thanh tra viên, chuyên viên thanh tra Bảng 2.5 56 và tình hình cấp thẻ thanh tra viên
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua, công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đã đạt được rất nhiều thành tựu quan trọng, đặc biệt là những thành tựu quan trọng trong công tác y tế dự phòng, khám bệnh, chữa bệnh, dược, trang thiết bị y tế và tài chính y tế. Song song với công tác trên, xử phạt vi phạm hành chính nói chung và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế nói riêng là công cụ quan trọng trong hoạt động quản lý nhà nước nhằm duy trì trật tự, kỷ cương trong quản lý hành chính của Nhà nước. Đây cũng là vấn đề trực tiếp liên quan đến cuộc sống hàng ngày của nhân dân được Đảng, Nhà nước và toàn xã hội hết sức quan tâm. Một trong những nguyên nhân để đạt được các thành tựu trên là Nhà nước đã sử dụng một cách hiệu quả công cụ pháp luật trong công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực y tế. Chính phủ có ban hành Nghị định số 176/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế, đã tạo được một công cụ pháp lý vô cùng quan trọng để chấn chỉnh trật tự, kỷ cương trong quản lý nhà nước về y tế. Tuy nhiên, với sự phát triển của hệ thống y tế trên cả nước, địa bàn Thành phố Hà Nội bao gồm cả y tế nhà nước và y tế tư nhân, thì cũng xảy ra không ít các trường hợp vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động chăm sóc sức khỏe nhân dân. Theo báo cáo công tác thanh tra Y tế Hà Nội năm 2015 thì việc thanh tra, kiểm tra đã được tiến hành thường xuyên nhưng vẫn còn những hạn chế cần phải được nghiên cứu để hoàn thiện các công cụ pháp luật liên quan đến vấn đề xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế. Từ những yêu cầu khách quan trên, học viên đã chọn vấn đề "Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế từ thực tiễn Thành phố Hà Nội" làm đề tài luận văn cao học của mình. 1
8. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trên thế giới đã có các đề tài nghiên cứu về xử phạt vi phạm hành chính có liên quan đến vấn đề xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế đã được thực hiện trong nhiều năm qua. Tuy nhiên, vấn đề xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế vẫn chưa nhận được sự quan tâm, nghiên cứu nhiều. Đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế nghiên cứu thực trạng hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế và xây dựng mô hình của tác giả Trần Ngọc Duy (2014) - Luận văn thạc sỹ - Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả đã chỉ ra những ưu điểm của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe nhân dân trong cả nước, đáp ứng được nhu cầu đa dạng hóa của mọi tầng lớp nhân dân với chất lượng phục vụ cao. Tuy nhiên, lĩnh vực xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hà Nội chưa có công trình nào nghiên cứu, phân tích, đánh giá một cách toàn diện thực trạng cũng như đưa ra được giải pháp hiệu quả nhằm tăng cường vai trò xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích của đề tài luận văn là: Tiếp tục hoàn thiện việc xử phạt hành chính trong lĩnh vực y tế, không ngừng nâng cao uy tín của nhà nước với công dân, đáp ứng yêu cầu hội nhập, thực hiện tốt các cam kết với các tổ chức kinh tế quốc tế, nhằm nâng cao hiệu quả công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế trong thời gian tới. Luận văn thực hiện các nhiệm vụ sau đây: - Nghiên cứu những vấn đề lý luận liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính nói chung và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế nói riêng. 2
9. - Phân tích, đánh giá thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế từ thực tiễn thành phố Hà Nội trong giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016. - Phân tích những quan điểm và đề xuất một số giải pháp tăng cường công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực y tế, xử phạt vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế; - Các tài liệu, công trình nghiên cứu khoa học về lĩnh vực y tế, quản lý nhà nước, quản lý nhà nước bằng pháp luật và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế; - Các báo cáo tổng kết, báo cáo chuyên đề về thực hiện công tác xử phạt vi phạm hành chính nói chung và công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế nói riêng; - Các tài liệu khác có liên quan đến công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế; 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Phân tích từ thực tiễn thành phố Hà Nội. - Về thời gian: Từ năm 2012 đến 2016. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mac - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Quán triệt đường lối, quy định nghị quyết Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. 5.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể - Phương pháp nghiên cứu tổng hợp: Phương pháp này chủ yếu tập trung nghiên cứu, tham khảo, phân tích các sách, tài liệu, công trình nghiên 3
10. cứu khoa học, các số liệu khoa học đã được công bố ở trong và ngoài nước có liên quan đến luận văn. - Phương pháp khảo sát thực tiễn: Để đánh giá thực trạng công tác xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế một cách khách quan, trung thực và đánh giá tính khả thi của các giải pháp được xây dựng. - Các phương pháp nghiên cứu bổ trợ khác: Để tăng thêm độ tin cậy của các thông tin đã thu thập được từ các phương pháp khác, Luận văn còn sử dụng thêm một số phương pháp bổ trợ khác như so sánh, quy nạp diễn giải và tiến hành thu thập, phân tích ý kiến của các chuyên gia có kinh nghiệm về quản lý, chính sách, pháp luật về y tế 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Trước hết, về ý nghĩa lý luận thì luận văn trở thành tài liệu nghiên cứu tham khảo tại các cơ sở đào tạo và nghiên cứu luật học. Luận văn đi vào phân tích các nội dung về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế theo pháp luật Việt Nam, đồng thời đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật thực tiễn. Từ đó, luận văn có đề xuất được những quan điểm, giải pháp nâng cao hiệu quả xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế nhằm nâng cao chất lượng bảo vệ chăm sóc sức khỏe nhân dân, phù hợp với nhu cầu phát triển của Việt Nam. 7. Cơ cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo và mục lục, nội dung của Luận văn được kết cấu thành 03 chương sau đây: Chương 1. Những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế Chương 2. Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế từ thực tiễn thành phố Hà Nội. Chương 3. Các quan điểm và giải pháp tăng cường hoạt động xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế. 4
11. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC Y TẾ 1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 1.1.1. Khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế Hoạt động y tế có những đặc thù riêng vì bản chất của các hoạt động này là mang tính nhân đạo, nhân văn, liên quan trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng con người. Do đó, tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động y tế là rất cần thiết nhằm đạt được các mục tiêu trong chăm sóc sức khỏe mà Nghị quyết số 46-NQ/TW ngày 23/02/2005 của Bộ Chính trị về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X và các văn kiện khác của Đảng đã chỉ ra là: Giảm tỷ lệ mắc bệnh, tật và tử vong, nâng cao sức khỏe, tăng tuổi thọ, cải thiện chất lượng giống nòi, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng nguồn nhân lực, hình thành hệ thống chăm sóc sức khỏe đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở và thói quen giữ gìn sức khỏe của nhân dân, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc [1, tr.3]. Từ khái niệm vi phạm pháp luật và vi phạm pháp luật hành chính cùng với những phân tích ở trên có thể hiểu khái niệm vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế như sau: Vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế là những hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh vực y tế mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính. Vi phạm các quy định về quản lý nhà nước trong lĩnh vực y tế được quy định cụ thể tại Điều 1 của Nghị định số 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 (sau đây viết tắt là Nghị định 176/2013/NĐ-CP) của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế, Điều 1 Nghị định số 178/2013/NĐ-CP 5
12. ngày 14/11/2013 (sau đây viết tắt là Nghị định 176/2013/NĐ-CP) của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm (ATTP) và các văn bản pháp luật khác có quy định hành vi và chế tài xử phạt mà văn bản đó có xác lập thẩm quyền xử phạt cho cơ quan y tế, bao gồm: + Vi phạm các quy định về y tế dự phòng và phòng, chống HIV/AIDS; + Vi phạm các quy định về khám bệnh, chữa bệnh; + Vi phạm các quy định về dược, mỹ phẩm và trang thiết bị y tế; + Vi phạm các quy định về bảo hiểm y tế; + Vi phạm các quy định về dân số; + Vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm. 1.1.2. Đặc điểm vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế Một là, xâm hại đến trật tự quản lý nhà nước, phá vỡ trật tự hành chính đang được duy trì và bảo vệ, làm ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực y tế, đặc biệt là nguy hiểm đến tính mạng, sức khỏe của con người. Hai là, làm tác động tiêu cực của những hành vi này đối với đời sống xã hội, mà trên thực tế đã để lại những hậu quả cho xã hội như đã bị thiệt hại lớn về kinh tế, thậm chí phải chịu mất mát lớn về con người do hành vi vi phạm gây nên Ba là, chủ thể vi phạm hành chính là tổ chức hoặc cá nhân thực hiện hành vi như: cơ sở khám chữa bệnh, cơ sở sản xuất chế biến thực phẩm tất cả những hành vi vi phạm trên đều ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. 1.1.3. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế là thuật ngữ pháp lý dùng để chỉ việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế. 6
13. Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế là hoạt động do cơ quan y tế hoặc các cơ quan nhà nước có thẩm quyền được pháp luật quy định tiến hành đối với cá nhân, tổ chức vi phạm các quy định của pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh vực y tế có lỗi cố ý hoặc vô ý mà không phải là tội phạm theo các quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính. Xuất phát từ khái niệm của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế ở trên cho thấy, ngoài các đặc điểm chung của xử phạt vi phạm hành chính thì xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế có một số đặc điểm riêng sau: Một là, căn cứ xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế là các văn bản quy phạm pháp luật do nhiều cơ quan ban hành gồm: Quốc hội ban hành các Luật, Ủy ban thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh, Chính phủ ban hành Quyết định, trong đó có nhiều quy định về xử phạt vi phạm hành chính hoặc các biện pháp xử phạt hành chính khác. Ví dụ, tại Điều 6 của Luật an toàn thực phẩm, hay tại Luật bảo vệ môi trường, Luật thương mại - Chính phủ ban hành các nghị định quy định chi tiết thi hành Luật xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực quản lý nhà nước (51 Nghị định), trong đó có lĩnh vực quản lý nhà nước về y tế, các nghị định quy định về chế độ áp dụng các biện pháp xử lý hành chính. Cụ thể như Nghị định số 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2014 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế, Nghị định số 178/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2014 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về ATTP, Nghị định số 158/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2014 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo, Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày 15/11/2013 của Chính phủ quy định 7
14. xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Hai là, vi phạm pháp luật hành chính diễn ra phổ biến hàng ngày, hàng giờ trong đời sống xã hội dưới nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Áp dụng pháp luật về xử phạt vi phạm pháp luật hành chính do nhiều cơ quan, nhiều người có thẩm quyền thực hiện (ví dụ, bộ đội biên phòng, quản lý thị trường, một số thanh tra chuyên ngành ). Hơn nữa việc áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính được thực hiện trực tiếp với người dân, với các tổ chức và cũng trực tiếp động chạm đến các quyền con người và quyền cơ bản của công dân, vì vậy công tác giám sát, kiểm tra rất khó thực hiện sâu sát và có hiệu quả. Điều này đòi hỏi người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong khi thực thi công vụ phải có tinh thần trách nhiệm, tính tự giác và ý thức kỷ luật cao. Ba là, trong khi thực hiện chức năng nhiệm vụ, quyền hạn quản lý nhà nước trong từng lĩnh vực, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành các văn bản quy phạm pháp luật và xử phạt vi phạm hành chính để đáp ứng nhu cầu đấu tranh phòng, chống các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế. Ngoài Luật xử phạt vi phạm hành chính năm 2012 được Quốc hội ban hành theo thẩm quyền, Chính phủ có quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định hành vi vi phạm, hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với từng hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực về y tế và lĩnh vực khác có liên quan đến lĩnh vực y tế. Luật này cũng không cho phép Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) từ cấp tỉnh trở xuống được ban hành văn bản quy định về hành vi, chế tài xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính. Điều này đã cho thấy, việc ban hành quy định xử phạt vi phạm hành chính chỉ thuộc về thẩm quyền của cơ quan Nhà nước ở trung ương, các cơ quan nhà nước ở địa phương có trách nhiệm 8
15. thực hiện những quy định, xử phạt vi phạm hành chính về y tế do các cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương quy định. Bốn là, khi thực hiện xử phạt vi phạm pháp luật hành chính, người có thẩm quyền xử phạt chỉ được thực hiện quyền xử phạt của mình trong phạm vi mà pháp luật đã quy định.Trong trường hợp quyết định xử phạt hoặc quyết định áp dụng biện pháp hành chính khác vượt thẩm quyền được pháp luật quy định cho phép là vi phạm pháp luật và phải bị xử lý. Năm là, kết quả của việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế thể hiện ở các quyết định xử phạt hành chính, quyết định áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính gây ra. Việc quyết định áp dụng các hình thức xử phạt, các biện pháp khắc phục hậu quả vi phạm hành chính thể hiện sự trừng phạt nghiêm khắc của Nhà nước đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế, qua đó giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh vực y tế. Biện pháp xử lý hành chính khác trong lĩnh vực y tế như các biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính về y tế gây ra. Về bản chất, biện pháp này không có tính chất trừng phạt người vi phạm hành chính mà chỉ nhằm mục đích khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính để lại trên thực tế. Biện pháp này gồm: Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu; Buộc tháo dỡ công trình, phần công trình xây dựng không có giấy phép hoặc xây dựng không đúng với giấy phép; Buộc thực hiện biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh; Buộc đưa ra khỏi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc tái xuất hàng hoá, vật phẩm, phương tiện; Buộc tiêu hủy hàng hóa, vật phẩm gây hại cho sức khỏe con người, vật nuôi, cây trồng và môi trường, văn hóa phẩm có nội dung độc hại; Buộc cải chính thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn; Buộc loại bỏ yếu tố vi phạm trên hàng hoá, bao bì hàng hóa, phương tiện kinh doanh, vật phẩm; Buộc thu 9
16. hồi sản phẩm, hàng hóa không bảo đảm chất lượng; Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện vi phạm hành chính hoặc buộc nộp lại số tiền bằng trị giá tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đã bị tiêu thụ, tẩu tán, tiêu hủy trái quy định của pháp luật [22, Khoản 1, Điều 28]; Buộc tổ chức thực hiện các biện pháp tẩy uế, khử khuẩn chất thải, quần áo, đồ dùng, môi trường xung quanh, phương tiện vận chuyển người bệnh; Buộc tiếp nhận người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A; Buộc thực hiện việc cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế, xử lý y tế đối với người, phương tiện vận tải, hàng hóa mang tác nhân gây bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A; Buộc tiếp nhận người nhiễm HIV, tiếp nhận và thực hiện việc mai táng, hỏa táng đối với thi hài, hài cốt người nhiễm HIV; Buộc xin lỗi trực tiếp hoặc công khai trên phương tiện thông tin đại chúng; Buộc hoàn trả số tiền đã vi phạm vào tài khoản thu của quỹ bảo hiểm y tế hoặc cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; Buộc hoàn trả số tiền lãi của số tiền bảo hiểm y tế chưa đóng, chậm đóng vào tài khoản thu của quỹ bảo hiểm y tế; Buộc hoàn trả số tiền lãi cho khoản tiền chênh lệch do kê khai sai hoặc khoản tiền nộp chậm; Buộc hoàn trả chi phí khám bệnh, chữa bệnh theo phạm vi quyền lợi và mức hưởng bảo hiểm y tế mà đối tượng đã phải tự chi trả. Trường hợp không hoàn trả được cho đối tượng thì nộp vào ngân sách nhà nước; Buộc xóa bỏ, gỡ bỏ nội dung về phương pháp để có được giới tính thai nhi theo ý muốn; Buộc tháo dụng cụ tử cung, thuốc cấy tránh thai; Kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền thu hồi thẻ nhân viên tiếp cận cộng đồng, thẻ bảo hiểm y tế, số tiếp nhận phiếu công bố, rút số đăng ký lưu hành thuốc [15, Điều 3]; Buộc thực hiện kiểm tra vệ sinh thú y đối với sản phẩm động vật trên cạn chưa qua kiểm tra vệ sinh thú y trước khi sản xuất, chế biến thực phẩm; Buộc chuyển đổi mục đích sử dụng hàng hóa vi phạm; Buộc hủy bỏ kết quả kiểm nghiệm được thực hiện từ mẫu thực phẩm bị đánh tráo hoặc giả mạo hoặc phiếu kết quả kiểm nghiệm 10
17. được cấp sai quy định; Buộc tiêu hủy giấy tờ giả; Buộc chịu mọi chi phí cho việc xử lý ngộ độc thực phẩm, khám, điều trị người bị ngộ độc thực phẩm trong trường hợp xảy ra ngộ độc thực phẩm [16, Khoản 3 Điều 3]. 1.2. Những yếu tố tác động ảnh hưởng đến xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế 1.2.1. Yếu tố địa lý, dân số Hà Nội là thủ đô của Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có vị trí đặc biệt quan trọng đối với phát triển kinh tế xã hội của cả nước và đối với quan hệ quốc tế trong điều kiện hội nhập hiện nay. Sau khi hợp nhất Hà Nội có diện tích hơn 3300 km gồm 29 quận, huyện, thị xã với số dân hơn 6 triệu người, là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội cũng như khoa học công nghệ của cả nước, là nơi tập trung rất nhiều các cơ quan của Trung ương và Hà Nội, Thủ đô Hà Nội còn tập trung nhiều bệnh viện đầu ngành của TW, bệnh viện của các Bộ, ngành, các trường Đại học Y trên địa bàn cùng với đội ngũ thầy thuốc có trình độ chuyên môn cao, được trang bị các máy móc trang thiết bị y tế chuyên sâu và hiện đại. Dân số thành phố Hà Nội ước tính đến ngày 31/12/2016 là trên 7 triệu người /30 quận, huyện, thị xã. Với số lượng dân số tăng như vậy là do dân từ các vùng nông thôn, các đô thị nhỏ thuộc Bắc Trung Bộ trở ra nhập cư vào Hà Nội sinh sống. Đây là một thị trường lớn về dịch vụ y tế, chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cả về số lượng và chất lượng. Ngoài ra giao thông vận tải ở Thành phố, nhất là các quận nội thành đã ảnh hưởng đến vệ sinh môi trường và sức khỏe của con người. Hàng ngày với số lượng xe cơ giới tham gia giao thông nhiều, đặc biệt là số lượng xe máy phục vụ nhu cầu đi lại của người dân lớn, trong khi đó hệ thống đường xá đang trong giai đoạn cải tạo còn chật hẹp, sự hiểu biết về luật lệ giao thông của người dân chưa cao, chưa kể số phương tiện giao thông và các tỉnh qua lại 11
18. trên địa bàn thành phố làm cho môi trường bị ô nhiễm ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Để đáp ứng cho nhu cầu khám chữa bệnh của nhân dân, trong những năm qua, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về xã hội hóa công tác y tế, y tế tư nhân được coi là một bộ phận của hệ thống y tế cả nước. Thành phố Hà Nội đã ban hành nhiều chính sách để khuyến khích các cơ sở y dược ngoài công lập có điều kiện phát triển. Trên thực tế các cơ sở y tế ngoài công lập đã phát triển nhanh và tăng đều hàng năm với đa dạng các loại hình: Bệnh viện, phòng khám đa khoa, phòng khám chuyên khoa, cơ sở dịch vụ y tế, khám chữa bệnh YHCT, các Công ty dược, nhà thuốc, quầy thuốc cùng với đó, các cơ sở hành nghề đã đầu tư về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân lực rất đa dạng, với số vốn trong nước, liên doanh liên kết và 100% vốn đầu tư nước ngoài đã phần nào đáp ứng nhu cầu khám, chữa bệnh ngày càng cao của nhân dân Hà Nội cũng như các tỉnh thành trong khu vực đồng thời giúp giảm quá tải cho các bệnh viện công lập, đóng góp đáng kể cho sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, hoạt động của các cơ sở y dược ngoài công lập cũng còn một số tồn tại như: hành nghề khám chữa bệnh không phép; cho thuê, mượn chứng chỉ hành nghề; sử dụng lao động là người nước ngoài khi chưa được cấp phép của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; không niêm yết giá dịch vụ y tế; hành nghề quá phạm vi chuyên môn cho phép; quảng cáo không đúng với nội dung được phê duyệt đã ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, tính mạng của người bệnh, làm ảnh hưởng đến uy tín của ngành y tế Thủ đô, tạo ra những bức xúc trong dư luận xã hội. Nguyên nhân chủ yếu của những tồn tại trên là: hiểu biết về những quy định của Pháp luật của một bộ phận cơ sở hành nghề cũng như người hành nghề về hành nghề y dược ngoài công lập còn hạn chế; một bộ phận cơ sở 12
19. hành nghề quá coi trọng lợi nhuận nên cố ý làm trái các quy định; công tác thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm sau cấp phép chưa thường xuyên; chưa có một cơ chế phối hợp hiệu quả, chi tiết, cụ thể giữa các cơ quan quản lý trong công tác quản lý các cơ sở hành nghề Để thực hiện tốt quản lý nhà nước trong lĩnh vực y tế nhằm phát huy những mặt tích cực, kịp thời chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại, Sở Y tế thực hiện tốt vấn đề thanh kiểm tra thường xuyên nhưng vẫn còn những hạn chế cần được nghiên cứu và hoàn thiện các công cụ pháp luật liên quan đến vấn đề xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế. 1.2.2. Yếu tố kinh tế Trình độ phát triển của một đất nước là nhân tố ảnh hưởng đến lĩnh vực y tế tư nhân. Về tổng thể, khi thu nhập bình quân đầu người thấp thì sức khỏe sẽ kém vì khi nghèo khổ thì khẩu phần ăn thường thiếu thốn, chế độ dinh dưỡng sẽ nghèo nàn, nhà cửa chật chội, điều kiện vệ sinh không đảm bảo chính những yếu tố đó đã làm cho thể lực của con người kém và bệnh tật sẽ hoành hành, nghèo khó cũng làm giảm tuổi thọ của cá nhân. Hiện nay, nhiều nước đang phát triển đang phải đối đầu với gánh nặng “bệnh tật kép”, tức là, một mặt vẫn phải mang gánh nặng bệnh tật do sự nghèo đói sinh ra như suy dinh dưỡng, dịch bệnh do điều kiện vệ sinh kém Mặt khác, lại phải gánh nặng những căn bệnh của xã hội hiện đại như tim mạch, ung thư, tiểu đường Rõ ràng để đối phó với gánh nặng “bệnh tật kép”như vậy mà chỉ dựa vào các dịch vụ y tế công sẽ tạo nên tình trạng quá tải cho hệ thống y tế công. Vì vậy, rất cần đến sự cung cấp của các dịch vụ y tế tư nhân. Trong những năm gần đây, tình hình bệnh tật tại Hà Nội tương tự như các tỉnh thành khác trong khu vực. Do các yếu tố tác động xấu đến sức khỏe (ô nhiễm môi trường, thiên tai, tệ nạn xã hội) ngày càng gia tăng; sự thay đổi về mô hình bệnh tật, các bệnh không lây nhiễm phát triển; một số bệnh lây 13
20. nhiễm, dịch bệnh mới, bệnh lạ xuất hiện và diễn biến khó lường. Các bệnh có tỷ lệ mắc cao là: viêm phổi, viêm phế quản, cúm, ký sinh trùng, huyết áp, tiểu đường, tim mạch, ung thư các loại. 1.3. Chủ thể xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế Các chủ thể được nhà nước trao cho thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính và được ghi rõ trong các văn bản quy phạm pháp luật. Việc xử phạt vi phạm hành chính được giao cho nhiều chức danh cụ thể có thẩm quyền khác nhau thực hiện theo quy định của pháp luật. Trong lĩnh vực y tế thì các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính bao gồm: Chủ tịch UBND các cấp; Thanh tra viên, người được giao thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành đang thi hành công vụ; Chánh Thanh tra Sở Y tế và Thủ trưởng cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành; Chánh Thanh tra Bộ và Tổng Cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, Cục trưởng Cục Quản lý dược, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, Cục trưởng Cục Quản lý môi trường y tế, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm; Kiểm soát viên thị trường đang thi hành công vụ; Đội trưởng Đội Quản lý thị trường; Chi Cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường thuộc Sở Công Thương, Trưởng phòng chống buôn lậu, Trưởng phòng chống hàng giả, Trưởng phòng kiểm soát chất lượng hàng hóa thuộc Cục Quản lý thị trường; Cục trưởng Cục Quản lý thị trường; Chiến sĩ công an nhân dân đang thi hành công vụ; Trạm trưởng, Đội trưởng của chiến sĩ công an nhân dân đang thi hành công vụ; Trưởng Công an cấp xã; Trưởng Công an cấp huyện, Trưởng phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Trưởng phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, Trưởng phòng Cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt, Trưởng phòng Cảnh sát giao thông đường thủy, Trưởng phòng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường; Giám đốc Công an cấp 14
21. tỉnh; Cục trưởng Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, Cục trưởng Cục Cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt, Cục trưởng Cục Cảnh sát đường thủy, Cục trưởng Cục Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường, Bộ đội biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan, cơ quan Thuế, Cục trưởng Cục Hóa chất, Thanh tra các ngành: Khoa học và Công nghệ, Lao động - Thương binh và Xã hội, Thông tin và Truyền thông, Tài nguyên và Môi trường, Giao thông vận tải, Tài chính và các cơ quan khác có thẩm quyền xử phạt theo quy định của Luật xử lý vi phạm hành chính đối với những hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế có liên quan trực tiếp đến lĩnh vực mình quản lý theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế [15, Chương 3]. 1.4. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế Theo quy định tại các điều 89, 90, 91, 92, 93 của Nghị định số 176/2013/NĐ-CP thì thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính của các chức danh được quy định cụ thể như sau: - Thẩm quyền xử phạt của Chủ tịch Ủy ban nhân dân: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có quyền: phạt cảnh cáo; phạt tiền đến 3.000.000 đồng đối với vi phạm hành chính về dân số; đến 5.000.000 đồng đối với vi phạm hành chính về y tế dự phòng, phòng, chống HIV/AIDS, bảo hiểm y tế, khám bệnh, chữa bệnh, dược, mỹ phẩm và trang thiết bị y tế; tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính có giá trị không vượt quá mức phạt tiền đến 3.000.000 đồng đối với vi phạm hành chính về dân số; đến 5.000.000 đồng đối với vi phạm hành chính về y tế dự phòng, phòng, chống HIV/AIDS, bảo hiểm y tế, khám bệnh, chữa bệnh, dược, mỹ phẩm và trang 15