Luận văn Xây dựng phương pháp đánh giá thành quả balanced scorecard tại công ty B.S Việt Nam Footwear

Nội dung text: Luận văn Xây dựng phương pháp đánh giá thành quả balanced scorecard tại công ty B.S Việt Nam Footwear

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH ĐOÀN ĐÌNH HÙNG CƯỜNG XÂY DỰNG PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ THÀNH QUẢ BALANCED SCORECARD TẠI CÔNG TY B.S VIỆT NAM FOOTWEAR Chuyên ngành : KẾ TOÁN Mã số : 60.34.30 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. LÊ ĐÌNH TRỰC TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2008
2. Trang 1 MUÏC LUÏC Trang Trang phuï bìa Lôøi caûm ôn Lôøi cam ñoan Muïc luïc Danh muïc caùc baûng Danh muïc caùc sô ñoà LÔØI MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VEÀ PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ 1 THAØNH QUAÛ BALANCED SCORECARD 1.1. Toång quan veà Balanced Scorecard 1 1.1.1. Sô löôïc lòch söû ra ñôøi cuûa Balanced Scorecard. 1 1.1.2. Söï caàn thieát cuûa phöông phaùp ñaùnh giaù thaønh quaû Balanced 2 Scorecard 1.1.2.1. Haïn cheá cuûa phöông phaùp ñaùnh giaù thaønh quaû taøi chính 3 1.1.2.2. Vieäc gia taêng noåi baät cuûa taøi saûn voâ hình 6 1.1.2.3. Nhöõng raøo caûn trong quaù trình thöïïc thi chíeán löôïc. 7 1.1.3. Khaùi nieäm Balanced Scorecard 10 1.2. Cô sôû lyù thuyeát ñeå xaây döïng phöông phaùp ñaùnh giaù Balanced 20 Scorecard . 1.2.1. Taàm nhìn vaø chieán löôïc 22 1.2.1.1. Taàm nhìn 22 1.2.1.2. Chieán löôïc 23 1.2.2. Khía caïnh taøi chính 24 1.2.3. Khía caïnh khaùch haøng 27 1.2.4. Khía caïnh hoïat ñoäng noäi boä 30 1
3. Trang 2 1.2.5. Khía caïnh nghieân cöùu phaùt trieån 34 1.2.6. Phöông phaùp lieân keát Balanced Scorecard vôùi chieán löôïc phaùt 36 trieån KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 38 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ THAØNH QUAÛ 39 TAÏI COÂNG TY B.S VIEÄT NAM FOOTWEAR. 2.1. Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån Coâng ty 39 2.2. Ñaëc ñieåm kinh doanh cuûa Coâng ty. 39 2.2.2. Muïc tieâu hoaït ñoäng 39 2.2.3. Hình thöùc ñaàu tö 40 2.2.4. Maët baèng, ñòa ñieåm, danh muïc trang thieát bò 40 2.2.5. Saûn phaåm vaø thò tröôøng 41 2.2.6. Quy trình coâng ngheä 41 1.2.6.1. Phoøng thieát keá maãu 42 1.2.6.2. Phoøng keá hoaïch 43 1.2.6.3. Phoøng Saûn Xuaát 43 2.2.7. Nhu caàu nguyeân vaät lieäu cho saûn xuaát 45 2.3. Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong hoïat ñoäng saûn xuùaât kinh 46 doanh cuûa ngaønh giaøy da Vieät nam và cuûa Coâng ty 2.3.2. Toång quan nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong lónh vöïc xuaát 46 khaåu ngaønh Da - giaøy Vieät Nam 2.3.3. Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong coâng ty 47 2.4. Phöông höôùng phaùt trieån cuûa ngaønh da-giaøy Vieät nam cuûa Coâng 48 ty. 2.4.2. Phöông höôùng chung cuûa ngaønh da – giaøy vieät nam 49 2.4.3. Phöông höôùng cuûa Coâng ty trong thôøi gian tôùi 49 2.5. Sô ñoà toå chöùc Coâng ty 50 2
4. Trang 3 2.5.2. Cô caáu boä maùy 50 2.5.3. Chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa töøng phoøng ban 50 2.5.4. Cô caáu nhaân vieân 53 2.6. Toå chöùc heä thoáng keá toùan cuûa Coâng ty 53 2.6.2. Coâng taùc toå chöùc boä phaän keá toaùn 53 2.6.3. Hình thöùc toå chöùc boä maùy keá toaùn 55 2.6.4. Hình thöùc soå keá toaùn 55 2.6.5. Phöông phaùp keá toaùn 55 2.7. Thöïc traïng ñaùnh giaù thaønh quaû taïi Coâng ty. 56 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 63 CHÖÔNG 3: XAÂY DÖÏNG PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ THAØNH QUAÛ 64 BALANCED SCORECARD TAÏI COÂNG TY B.S VIEÄT NAM FOOTWEAR 3.1. Xaùc ñònh taàm nhìn vaø chieán löôïc coâng ty 64 3.2. Xaây döïng muïc tieâu, phöông phaùp ñaùnh giaù veà khía caïnh taøi chính 65 3.3. Xaây döïng muïc tieâu vaø phöông phaùp ñaùnh giaù veà khía caïnh khaùch 68 haøng 3.4. Xaây döïng muïc tieâu vaø phöông phaùp ñaùnh giaù veà khía caïnh hoïat 70 ñoäng noäi boä 3.5. Xaây döïng muïc tieâu vaø phöông phaùp ñaùnh giaù veà khía caïnh nghieân 74 cöùu vaø phaùt trieån. 3.6. Lieân keát caùc khía caïnh cuûa Balanced Scorecard vaøo chieán löôïc cuûa 75 Coâng ty KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 78 KEÁT LUAÄN Taøi lieäu tham khaûo Danh muïc kyù hieäu vaø chöõ vieát taét 3
5. Trang 4 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Trang Baûng 1.1: Söï thay ñoåi veà cô caáu giaù trò taøi saûn voâ hình 7 Baûng 1.2: Khuoân maãu taøi chính trong moãi giai ñoaïn chu kyø kinh doanh 26 Baûng 1.3: Söï keát hôïp giöõa khaû naêng sinh lôïi vaø phaân khuùc thò tröôøng 29 Baûng 2.1: Soá lieäu baùo caùo keát quaû kinh doanh vaø soá löôïng saûn phaåm 57 xuaát khaåu trong thaùng 03/2007 vaø thaùng 04/2007 Baûng 2.2: Phaân tích chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp 58 Baûng 2.3: Phaân tích chi phí saûn xuaát chung 59 Baûng 2.4: Phaân tích chi phí baùn haøng 60 Baûng 2.5: Phaân tích chi phí quaûn lyù doanh nghieäp 60 Baûng 3.1: Maãu baùo caùo traùch nhieäm taïi trung taâm chi phí ñònh möùc 73 Baûng 3.2: Maãu baùo caùo traùch nhieäm taïi trung taâm chi phí töï do 74 Baûng 3.3: Balanced Scorecard cuûa Coâng ty B.S Vieät Nam Footwear 78 4
6. Trang 5 DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ Trang Sô ñoà 1.1: Caùc raøo caûn thöïc thi chieán löôïc 8 Sô ñoà 1.2: Caùc khía caïnh cuûa Balanced Scorecard 12 Sô ñoà 1.3: Khuoân maãu cuûa Balanced Scorecard 21 Sô ñoà 1.4: Moái quan heä nhaân quaû giöõa caùc thöôùc ño cuûa khía caïnh 28 haùch haøng Sô ñoà 1.5: Chuoãi giaù trò cuûa khía caïnh noäi boä 31 Sô ñoà 2.1: Quy trình caùc coâng ñoaïn saûn xuaát chuû yeáu trong caùc doanh 42 nghieäp saûn xuaát giaøy deùp ôû TP HCM Sô ñoà 2.2: Cô caáu toå chöùc cuûa Coâng ty B.S Vieät Nam Footwear 50 Sô ñoà 2.3: Toå chöùc boä maùy keá toaùn Coâng ty B.S Vieät Nam Footwear 54 Sô ñoà 3.1: Chu kyø tieàn maët – tieàn maët (cash – cash cycle) 67 Sô ñoà 3.2: Moái quan heä nhaân quaû cuûa 3 khía caïnh: Taøi chính – Khaùch 71 haøng – Hoaït ñoäng noäi boä Sô ñoà 3.3: Moái quan heä nhaân quaû cuûa 4 khía caïnh: Taøi chính – Khaùch 76 haøng – Hoaït ñoäng noäi boä – Hoïc hoûi vaø phaùt trieån Sô ñoà 3.4: Moái quan heä nhaân quaû giöõa caùc chæ soá ño löôøng Balanced Scorecard 77 taïi Coâng ty B.S Vieät Nam Footwear. 5
7. Trang 6 DANH MUÏC KYÙ HIEÄU VAØ CHÖÕ VIEÁT TAÉT o ABC : Chi phí döïa treân hoaït ñoäng. o BSC : Balanced Scorecard. o BET : Thôøi gian hoøan voán. o EVA : giaù trò gia taêng kinh teá. o EU : Thò tröôøng chung Chaâu Aâu o GÑ : Giaùm ñoác o JIT : Just In Time. o KCS : Kieåm tra chaát löôïng o MCE : Hieäu quaû chu kyø saûn xuaát. o NVL : Nguyeân vaät lieäu o ROCE : Chæ soá lôïi nhuaän treân voán söû duïng. o ROI : Lôïi nhuaän treân voán ñaàu tö. o TP HCM : Thaønh phoá Hoà Chí Minh. o TSCÑ : Taøi saûn coá ñònh o WTO : Toå Chöùc Thöông Maïi Theá Giôùi 6
8. Trang 7 CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VEÀ PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ THAØNH QUAÛ BALANCED SCORECARD (BSC) 1.1.TOÅNG QUAN VEÀ BALANCED SCORECARD 1.1.1. SÔ LÖÔÏC LÒCH SÖÛ RA ÑÔØI CUÛA BALANCED SCORECARD. Balanced Scorecard ñöïôc phaùt trieån bôûi hai ngöôøi, Robert Kaplan, moät giaùo sö keá toaùn taïi Tröôøng Ñaïi hoïc Harvard vaø David Norton, moät chuyeân gia tö vaán cuõng töø Boston. Naêm 1990, Kaplan vaø Norton ñaõ daãn ñaàu nhoùm nghieân cöùu ñeå thöïc hieän cuoäc nghieân cöùu chuyeân saâu 12 coâng ty nhaèm khaùm phaù moät phöông phaùp môùi ñeå ñaùnh giaù thaønh quaû hoaït ñoäng. Ñoäng cô cho cuoäc nghieân cöùu nhaèm khaúng ñònh caùc phöông phaùp ñaùnh giaù thaønh quaû hoaït ñoäng taøi chính thì khoâng coøn höõu hieäu cho doanh nghieäp kinh doanh hieän ñaïi. Caùc coâng ty ñöôïc nghieân cöùu, cuøng vôùi Kaplan vaø Norton ñaõ bò thuyeát phuïc raèng nieàm tin vaøo caùc phöông phaùp ñaùnh giaù thaønh quaû taøi chính ñang aûnh höôûng ñeán khaû naêng taïo ra giaù trò. Nhoùm nghieân cöùu ñaõ thaûo luaän moät soá caùc phuông phaùp coù theå thay theá; caùc phöông phaùp naøy laø yù töôûng hình thaønh phöông phaùp ñaùnh giaù thaønh quaû Balanced Scorecard. Balanced Scorecard naém baét caùc hoaït ñoäng trong doanh nghieäp qua caùc khía caïnh – vaán ñeà khaùch haøng, quaù trình hoaït ñoäng noäi boä, hoaït ñoäng cuûa nhaân vieân vaø dó nhieân laø lieân quan ñeán coå ñoâng cuûa coâng ty. Kaplan vaø Norton ñaõ ñaët teân cho coâng cuï môùi naøy laø Balanced Scorecard vaø sau naøy ñöôïc toùm taét khaùi nieäm laàn ñaàu tieân trong nhieàu baøi vieát treân taïp chí Harvard Business Review, “Balanced Scorecard – Phöông phaùp ñaùnh giaù thaønh quaû hoaït ñoäng”. Qua 4 naêm sau ñoù, moät soá doanh nghieäp ñaõ aùp duïng Balanced Scorecard vaø ñaõ gaët haùi ñöôïc thaønh coâng töùc thôøi. Kaplan vaø Norton phaùt hieän nhöõng doanh nghieäp naøy khoâng chæ duøng Balanced Scorecard ñeå boå sung cho caùc phöông phaùp 7
9. Trang 8 ñaùnh giaù taøi chính höôùng tôùi thaønh quaû töông lai maø coøn duøng noù ñeå truyeàn ñaït chieán löôïc cuûa doanh nghieäp thoâng qua caùc thöôùc ño maø ñöôïc nhaø quaûn trò doanh nghieäp choïn löïa cho Balanced Scorecard. Balanced Scorecard ñaõ noåi baät vôùi caùc doanh nghieäp toaøn caàu nhö laø moät coâng cuï chuû yeáu trong vieäc thöïc thi chieán löôïc. Kaplan vaø Norton toùm taét khaùi nieäm vaø truyeàn ñaït caùc khaùi nieäm ñoù treân cuoán saùch: The Balanced Scorecard naêm 1996. Töø luùc ñoù, Balanced Scorecard ñaõ ñöôïc aùp duïng trong hôn phaân nöûa caùc coâng ty xeáp haïng 1000 coâng ty ñaïi chuùng ñöùng ñaàu ôû Myõ. Caùi ñaø phaùt trieån khoâng heà suy giaûm, caùc doanh nghieäp quy moâ lôùn, trung bình vaø nhoû ñeàu thaáy ñöôïc lôïi theá, söï höõu hieäu cuûa coâng cuï Balanced Scorecard. Balanced Scorecard öùng duïng hieäu quaû trong caû coâng ty kinh doanh, toå chöùc phi lôi nhuaän vaø caû caùc ñôn vò haønh chính söï nghieäp. Balanced Scorecard ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi vaø aùp duïng hieäu quaû ñeán noãi Harvard Business Review hoan ngheânh nhö laø moät trong 75 yù töôûng aûnh höôûng nhaát theá kyû 20. 1.1.2. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ THAØNH QUAÛ BALANCED SCORECARD Tröôùc khi thaûo luaän veà baûn chaát cuûa Balanced Scorecard, chuùng ta haõy tìm hieåu taïi sao Balanced Scorecard trôû thaønh phöông phaùp ño löôøng thaønh quaû ñöôïc aùp duïng toaøn caàu. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, coâng vieäc kinh doanh ñaõ thay ñoåi ñaùng keå trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vieäc thaønh coâng trôû neân khoù khaên hôn. Trong phaàn naøy chuùng ta seõ xem xeùt ba yeáu toá neàn taûng aûnh höôûng ñeán moïi doanh nghieäp vaø nhöõng yeáu toá naøy cuõng chính laø caâu traû lôøi cho caâu hoûi taïi sao Balanced Scorecard ngaøy caøng ñöôïc aùp dung roäng raõi. Ba yeáu toá naøy laø: • Haïn cheá cuûa thöôùc ño taøi chính 8
10. Trang 9 • Söï gia taêng noåi baät cuûa taøi saûn voâ hình • Raøo caûn trong vieäc thöïc thi chieán löôïc. 1.1.2.1. HAÏN CHEÁ CUÛA PHÖÔNG PHAÙP ÑAÙNH GIAÙ THAØNH QUAÛ TAØI CHÍNH Tröôùc ñaây, taát caû caùc doanh nghieäp ñeàu söû duïng phöông phaùp ño löôøng thaønh quaû taøi chính. Vieäc ghi cheùp soå saùch ñeå phaûn aùnh caùc nghieäp vuï kinh teá ñaõ ñöôïc phaùt hieän haøng ngaøn naêm. Ñeán theá kyû 20, nhöõng ñoåi môùi trong phöông phaùp ño löôøng thaønh quaû taøi chính laø quyết ñònh cuûa söï thaønh coâng cuûa caùc coâng ty khoång loà nhö General Motors. Ñieàu naøy khoâng coù gì ngaïc nhieân vì thöôùc ño taøi chính; cuï theå laø thöôùc ño thôøi gian laø thöôùc ño thaønh quaû tuyeät vôøi cho caùc coâng ty trong thôøi ñaïi khoa hoïc kyõ thuaät maø söï caïnh tranh döïa treân quy moâ vaø phaïm vi (Scope and scale). Caùc phöông phaùp ño löôøng thaønh quaû taøi chính ngaøy caøng phaùt trieån vaø ngaøy nay, khaùi nieäm giaù trò gia taêng kinh teá (EVA) laø khaù phoå bieán. EVA ñöôïc ñònh nghóa laø lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp lôùn hôn chi phí voán. Tuy nhieân, chuyeån sang theá kyû 21, theá kyû thoâng tin vaø tri thöùc, thì nhieàu caâu hoûi ñöôïc ñaët ra cho söï tin töôûng gaàn nhö laø ñoäc quyeàn vaøo caùc thöôùc ño taøi chính trong vieäc ñaùnh giaù thaønh quaû. Caùc coâng ty phaùt hieän ra raèng, caùc thöôùc ño taøi chính laø coâng cuï raát toát cung caáp böùc tranh roõ raøng veà quaù khöù nhöng noù laïi khoâng höôùng tôùi vieäc taïo ra giaù trò cho doanh nghieäp trong töông lai. Sau ñaây laø moät vaøi pheâ bình veà vieäc söû duïng quaù nhieàu caùc thöôùc ño taøi chính: ¾ Khoâng cung caáp ñaày ñuû caùc chæ soá ñeå ñaùnh giaù thaønh quaû kinh doanh ngaøy nay: Hoaït ñoäng taïo ra giaù trò cuûa caùc doanh nghieäp ngaøy nay khoâng döïa nhieàu vaøo taøi saûn höõu hình, taøi saûn vaät chaát cuûa doanh nghieäp maø ngaøy caøng döïa nhieàu vaøo caùc taøi saûn voâ hình, taøi saûn phi vaät chaát nhö: khaùch haøng, moái quan heä vôùi nhaø cung caáp, cô sôû döõ lieäu thoâng tin, nguoàn nhaân söï hay coøn ñöôïc xem 9
11. Trang 10 laø voán con ngöôøi (human capital), v.v .Caùc thöôùc ño taøi chính ñöôïc thieát keá ñeå so saùnh kyø naøy vôùi kyø tröôùc hay so saùnh thöïc teá vôùi caùc tieâu chuaån, ñònh möùc, döï toaùn. Nhöõng thöôùc ño naøy hoå trôï raát ít trong vieäc cung caáp caùc chæ soá veà khaùch haøng, chaát löôïng, vaán ñeà veà nhaân vieân vaø cô hoäi. ¾ Ñieàu haønh doanh nghieäp baèng caùi nhìn veà quaù khöù: Caùc thöôùc ño taøi chính cung caáp caùi nhìn tuyeät vôøi veà thaønh quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp trong quaù khöù. Tuy nhieân, caùi nhìn taøi chính naøy khoâng coù söùc döï ñoaùn cho töông lai. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, thöïc tieãn cuõng ñaõ chöùng minh, moät keát quaû taøi chính tuyeät vôøi trong moät thaùng, moät quyù vaø ngay caû laø moät naêm thì cuõng khoâng phaûi laø chæ soá daãn ñöôøng cho doanh nghieäp ñeán moät thaønh quaû toát trong töông lai. Ngay caû nhöõng doanh nghieäp lôùn, vinh döï ñöôïc ñaêng leân trang bìa cuûa taïp chí kinh teá, laø söï ghen tò cuûa caùc doanh nghieäp cuøng ngaønh cuõng coù theå laø naïn nhaân cuûa tình hình kinh doanh khoâng thuaän lôïi. Baèng chöùng hai phaàn ba doanh nghieäp ñöôïc taùn döông trong nhoùm 500 coâng ty ñaïi chuùng ñöùng ñaàu ôõ Myõ khaùnh thaønh naêm 1954 hoaëc ñaõ bieán maát hoaëc khoâng coøn ñuû lôùn ñeå coøn coù maët trong leã kyõ nieäm hai möôi naêm ngaøy kyû nieäm nhoùm 500 naøy. ¾ Coù khuynh höôùng cuûng coá thaùp chöùc naêng: Baùo caùo taøi chính trong doanh nghieäp thöôøng ñöôïc laøm bôûi caùc phoøng ban chöùc naêng. Baùo caùo cuûa caùc phong ban rieâng leû naøy ñöôïc laäp sau ñoù ñöôïc coäng vôùi soá lieäu cuûa caùc phoøng ban khaùc ñeå trôû thaønh böùc tranh cuûa toaøn boä doanh nghieäp. Phöông phaùp naøy khoâng thích hôïp vôùi caùc doanh nghieäp kinh doanh ngaøy nay trong ñoù phaàn lôùn caùc coâng vieäc phaûi ñöôïc laøm vôùi söï hôïp taùc cuûa nhieàu phoøng ban chöùc naêng. Ngaøy nay, chuùng ta thöôøng thaáy nhöõng nhoùm laøm vieäc bao goàm nhieàu ngöôøi töø caùc phoøng ban chöùc naêng cuøng laøm vieäc vôùi nhau ñeå giaûi quyeát vaán ñeà vaø taïo ra giaù trò theo caùi caùch khoâng theå töôûng töôïng ñöôïc. Baát keå loaïi hình doanh nghieäp, lónh vöïc kinh doanh, thì laøm vieäc theo nhoùm (teamwork) ñang 10
12. Trang 11 noåi baät nhö laø ñaëc tröng phaûi coù ñeå giaønh chieán thaéng trong moâi tröôøng kinh doanh ngaøy nay. ¾ Hy sinh taàm nhìn daøi haïn: Ñaëc tröng cuûa nhieàu chöông trình thay ñoåi laø caét giaûm nghieâm troïng caùc chi phí ñeå taïo ra moät caùi baùo caùo tích cöïc trong ngaén haïn. Tuy nhieân, noå löïc caét giaûm chi phí naøy seõ aûnh höôûng ñeán vieäc taïo ra giaù trò trong töông lai cuûa doanh nghieäp, nhö laø nghieân cöùu vaø phaùt trieån, phaùt trieån toå chöùc, quaûn trò moái quan heä khaùch haøng. Moät ví duï minh chöùng cho tröôøng hôïp caét giaûm chi phí laø thu heïp qui moâ, thì thöôøng thaát baïi trong vieäc ñaït ñöôïc keát quaû taøi chính höùa heïn. Giaùo sö Wayne Cascio, Tröôøng Ñaïi hoïc kinh doanh Colorado ñaõ chöùng minh raèng thu heïp qui moâ khoâng chæ laøm toån thöông nhaân vieân baèng vieäc sa thaûi hoï maø coøn phaù hoûng giaù trò trong daøi haïn. ¾ Ño löôøng taøi chính khoâng lieân quan ñeán nhieàu caáp ñoä trong doanh nghieäp: Baùo caùo taøi chính thì caàn thieát cho caùc caáp ñoä quaûn lyù, coøn ñoái vôùi nhaân vieân thì hoï khoâng quan taâm. Nhaân vieân ôû taát caû caùc caáp ñoä trong doanh nghieäp hoï caàn gì? Hoï caàn döõ lieäu veà thaønh quaû hoaït ñoäng maø hoï phaûi thöïc hieän. Nhöõng thoâng tin naøy phaûi lieân quan ñeán hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa hoï. Vôùi nhöõng haïn cheá cuûa thöôùc ño taøi chính ñaõ neâu ôû treân, chuùng ta coù neân xem xeùt giaønh cho chuùng moät choã trong Balanced Scorecard khoâng? Caâu traû lôøi seõ laø “Coù” vì moät soá lyù do sau ñaây: • Balanced Scorecard chính laø söï caân ñoái (Balanced): Söï taäp trung thaùi quaù vaøo baát kyø khía caïnh naøo cuûa vieäc ñaùnh giaù thöôøng daãn tôùi vieäc laøm ngheøo keát quaû toång theå. Tieàn leä trong kinh doanh ñaõ minh chöùng cho ñieàu naøy. Trong thaäp nieân 1980 taäp trung vaøo vieäc caûi tieán naêng suaát, thaäp nieân 1990 thì taäp trung caûi tieán chaát löôïng, chaát löôïng ñöôïc xem nhö thôøi trang vaø laø chuû yeáu trong vieäc thaønh coâng cuûa doanh nghieäp. Vôùi nguyeân taéc ño löôøng caùi gì maø chuùng ta laøm ñöôïc, nhieàu doanh nghieäp ñaõ caûi thieän raát nhieàu veà naêng suaát vaø chaát 11
13. Trang 12 löôïng. Caùi maø caùc doanh nghieäp khoâng caàn quan taâm ñeán ñoù laø gia taêng keát quaû taøi chính; vaø thöïc teá, moät vaøi doanh nghieäp vôùi chaát löôïng vöôït troäi vaãn khoâng theå duy trì coâng vieäc kinh doanh cuûa mình. • Baùo caùo taøi chính vaãn laø moät coâng cuï quan troïng cuûa doanh nghieäp bôûi vì hoï nhaän ra raèng cuoái cuøng thì caùc caûi thieän trong vieäc thoûa maõn khaùch haøng, chaát löôïng, caûi tieán, ñaøo taïo nhaân vieân ñeàu daãn ñeán mong muoán keát quaû taøi chính phaûi ñöôïc caûi thieän vaø taïo giaù trò cho coå ñoâng. • Caùi maø chuùng ta caàn Balanced Scorecard cung caáp chính laø phöông phaùp caân baèng tính chính xaùc cuûa thöôùc ño taøi chính vaø ñònh höôùng veà hieäu quaû trong töông lai. 1.1.2.2. VIEÄC GIA TAÊNG NOÅI BAÄT CUÛA TAØI SAÛN VOÂ HÌNH Nhö chuùng ta ñaõ bieát, moät tình hình chung ñang xaûy ra trong haàu heát caùc doanh nghieäp treân toaøn caàu laø quaù trình quaù ñoä chuyeån töø neàn kinh teá döïa vaøo taøi saûn vaät chaát sang neàn kinh teá döïa vaøo tri thöùc. Quaù trình chuyeån ñoåi naøy laø moät minh chöùng cho baát kyø ai ñang laøm vieäc trong theá giôùi kinh doanh ngaøy nay, noù cuõng ñöôïc xaùc nhaän bôûi keát quaû nghieân cöùu cuûa Vieän Brookings. Baûng sau ñaây seõ trình baøy söï thay ñoåi veà cô caáu giaù trò taøi saûn voâ hình trong toång giaù trò taøi saûn. 12
14. Trang 13 Baûng 1.1: Söï thay ñoåi veà cô caáu giaù trò taøi saûn voâ hình 1982 1992 Ngaøy nay 75% 62% 38% Nguoàn: Paul R.Niven Balanced Scorecard Step by Step, trang 8. Söï thay ñoåi cô caáu giaù trò taøi saûn voâ hình trong toång giaù trò ñaõ haøm yù chính cho moät heä thoáng ño löôøng. Nhöõng thöôùc ño taøi chính maø ñaëc tröng laø baûng caân ñoái keá toaùn vaø baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh raát thích hôïp cho theá giôùi bò chi phoái bôûi taøi saûn vaät chaát. Caùc nghieäp vuï aûnh höôûng ñeán taøi saûn, nhaø xöôûng, maùy moùc thieát bò ñöôïc ghi nhaän vaø aûnh höôûng trong soå caùi cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, trong neàn kinh teá môùi taøi saûn voâ hình vôùi lôïi theá veà cô cheá taïo ra giaù trò ñöôïc ñoøi hoûi nhieàu hôn töø nhöõng heä thoáng ñaùnh giaù thaønh quaû. Heä thoáng ñaùnh giaù ngaøy nay phaûi coù khaû naêng xaùc ñònh, moâ taû, giaùm saùt vaø khai thaùc ñaày ñuû taøi saûn voâ hình ñònh höôùng doanh nghieäp tôùi thaønh coâng. Chuùng ta seõ thaáy roõ khaû naêng naøy trong khía caïnh nghieân cöùu vaø phaùt trieån cuûa Balanced Scorecard. Balanced Scorecard ñaõ cung caáp moät coâng cuï maïnh meõ ñeå xaùc ñònh roõ taøi saûn voâ hình, cho pheùp doanh nghieäp ñaït ñöôïc lôïi ích töø tieàm naêng voâ cuøng to lôùn cuûa mình. 1.1.2.3. NHÖÕNG RAØO CAÛN TRONG QUAÙ TRÌNH THÖÏÏC THI CHÍEÁN LÖÔÏC. Moät nghieân cöùu ñaõ neâu, cöù caûi thieän 35% veà chaát löôïng thöïc thi chieán löôïc 13
15. Trang 14 trong moät doanh nghieäp trung bình thì töông öùng caûi thieän ñöôïc 30% giaù trò coå ñoâng. Nhöng ruûi thay, nhieàu doanh nghieäp thaát baïi trong vieäc thöïc thi chieán löôïc. Vaäy taïi sao vieäc thöïc thi chieán löôïc thaønh coâng laïi khoù khaên nhö vaäy? Hai nhaø kieán truùc Balanced Scorecard Kaplan vaø Norton tin raèng caâu traû lôøi naèm ôû boán raøo caûn maø phaûi ñöôïc khaéc phuïc tröôùc khi chieán löôïc ñöôïc thöïc thi moät caùch hieäu quaû. Nhöõng raøo caûn naøy ñöôïc trình baøy trong sô ñoà döôùi ñaây: Sô ñoà 1.1: Caùc raøo caûn thöïc thi chieán löôïc Chæ 10% caùc doanh nghieäp thöïc thi chieán löôïc cuûa hoï Caùc raøo caûn thöïc thi chieán löôïc Raøo caûn taàm nhìn Raøo caûn con ngöôøi Raøo caûn quaûn trò Raøo caûn nguoàn löïc Chæ 5% ngöôøi lao Chæ 25% nhaø quaûn 85% ñoäi nguõ quaûn 60% doanh nghieäp ñoäng hieåu chieán lyù coù khen thöôûng lyù giaønh ít hôn khoâng keát hôïp ngaân löôïc keát hôïp chieán löôïc 1giôø/1 thaùng ñeå saùch vôùi chieán löôïc thaûo luaän chieán löôïc Nguoàn: Paul R.Niven Balanced Scorecard Step by Step, trang 10 ™ Raøo caûn taàm nhìn: Ñaïi ña soá ngöôøi lao ñoäng khoâng hieåu chieán löôïc cuûa doanh nghieäp. Tình hình ñöôïc chaáp nhaän ôû theá kyû 20 khi maø giaù trò ñöôïc taïo ra chuû yeáu do vieäc söû duïng hieäu quaû taøi saûn vaät chaát vaø ngöôøi lao ñoäng giöõ vai troø khieâm toán trong baùnh xe coâng nghieäp ñoù. Tuy nhieân, trong thôøi ñaïi tri thöùc vaø thoâng tin, giaù trò ñöôïc taïo ra töø taøi saûn voâ hình nhö: bí quyeát kinh doanh, moái 14
16. Trang 15 quan heä, vaên hoùa doanh nghieäp. Ña soá doanh nghieäp vaãn ñöôïc toå chöùc gioáng nhö thôøi ñaïi coâng nghieäp, vieäc söû duïng caùch quaûn trò baèng meänh leänh vaø kieåm soaùt thì khoâng thích hôïp trong thôøi ñaïi ngaøy nay. ™ Raøo caûn veà con ngöôøi: Trong cuoäc khaûo saùt veà khen thöôûng naêm 2005, Toå chöùc xaõ hoäi veà quaûn trò nguoàn nhaân löïc thaáy raèng 69% doanh nghieäp coù aùp duïng moät vaøi hình thöùc khen thöôûng cho nhaân vieân. Tuy nhieân, caùc hình thöùc khen thöôûng naøy thöôøng taäp trung cho vieäc ñaït caùc keát quaû taøi chính ngaén haïn. Maø khi taäp trung cho vieäc ñaït keát quaû taøi chính ngaén haïn thì nhöõng nhaân vieân thoâng minh seõ bieát mình phaûi laøm gì ñeå ñaûm baûo ñaït ñöôïc keát quaû ñoù. Ñieàu naøy thöôøng daãn ñeán vieäc hy sinh caùc giaù trò daøi haïn. ™ Raøo caûn veà nguoàn löïc: 60% doanh nghieäp khoâng keát hôïp ngaân saùch vôùi chieán löôïc. Soá lieäu naøy khoâng laøm chuùng ta ngaïc nhieân vì phaàn lôùn caùc doanh nghieäp coù quaù trình döï toaùn ngaân saùch vaø hoaïch ñònh chieán löôïc rieâng. Moät nhoùm thì ñang thöïc thi chieán löôïc ñeå ñöa doanh nghieäp tieán tôùi töông lai, trong khi ñoù moät nhoùm khaùc thì ñang döï toaùn ngaân saùch, voán cho naêm tôùi. Vaán ñeà cuûa phöông phaùp naøy laø, moät laàn nöõa, nguoàn löïc taøi chính vaø con ngöôøi laïi bò coät chaët vaøo muïc tieâu ngaén haïn khoâng phaûi vaøo chieán löôïc daøi haïn. ™ Raøo caûn veà quaûn trò: Trong moät baøi bình luaän khoâi haøi nhöng buoàn veà cuoäc soáng doanh nghieäp hieän ñaïi, moät cuoäc thaêm doø yù kieán veà nhaân vieân vaên phoøng ôû Myõ cho thaáy 41% ngöôøi thích lau nhaø beáp hôn laø tham döï cuoäc hoïp taïi coâng ty. Vaäy caùi gì ñöôïc noùi trong caùc cuoäc hoïp maø ñeán noãi nhaân vieân hoï muoán lau nhaø beáp coøn hôn laø ñi hoïp? Phaàn lôùn caùc cuoäc khaûo saùt ñeàu cho thaáy: caùc cuoäc hoïp quaûn trò chaùn ngaét vôùi caùc bieåu ñoà voâ nghóa, caùc baøi tham luaän buoàn nguû vaø khoâng coù tranh luaän gì heát. Phaàn lôùn caùc cuoäc hoïp ñeàu laõng phí thôøi gian, nhöng khoâng phaûi taát caû ñeàu nhö vaäy. Khi vieäc baøn baïc chieán löôïc ñöôïc ñöa vaøo caùc cuoäc hoïp thì töùc thì ñaõ laøm thay ñoåi khoâng khí cuoäc hoïp töø buoàn teû, 15
17. Trang 16 chaùn ngaét sang thaûo luaän, tranh caûi soâi ñoäng. 1.1.3. KHAÙI NIEÄM BALANCED SCORECARD Ñeå hieåu ñöôïc Balanced Scorecard laø gì? thì tröôùc heát chuùng ta phaûi hieåu taàm nhìn vaø chieán löôïc laø gì? TAÀM NHÌN (VISION) Taàm nhìn ñöôïc moâ taû döôùi daïng caùc phaùt bieåu. Phaùt bieåu taàm nhìn laø moät böùc tranh maø doanh nghieäp döï ñònh cuoái cuøng phaûi ñaït ñöôïc – thôøi gian coù theå laø 5, 10 hoaëc 15 naêm trong töông lai. Phaùt bieåu naøy khoâng ñöôïc tröøu töôïng, noù phaûi chöùa ñöïng moät böùc tranh cuï theå doanh nghieäp mong muoán vaø coù theå ñaït ñöôïc vaø noù cuõng cung caáp neàn taûng ñeå hình thaønh chieán löôïc vaø muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. CHIEÁN LÖÔÏC (STRATEGY) Khoù maø ñònh nghóa ñöôïc chieán löôïc, moãi ngöôøi, moãi doanh nghieäp hieåu moät nghóa. Coù ngöôøi xem chieán löôïc laø coâng cuï quaûn trò keá hoaïch ôû möùc ñoä cao ñeå daãn daét doanh nghieäp tôùi töông lai. Ngöôøi khaùc laïi xem chieán löôïc laø nhöõng haønh ñoäng chi tieát, cuï theå maø baïn phaûi laøm ñeå ñaït ñöôïc töông lai nhö mong muoán. Ngöôøi khaùc nöõa thì laïi xem chieán löôïc laø nhöõng thöïc haønh toát nhaát. Cuoái cuøng, chieán löôïc ñöôïc xem laø maãu cuûa nhöõng haønh ñoäng kieân ñònh qua thôøi gian. Sau khi ñaõ hieåu ñöôïc taàm nhìn vaø chieán löôïc laø gì? Chuùng ta coù theå moâ taû BSC nhö laø nhöõng noã löïc heä thoáng ñaàu tieân nhaèm thieát keá moät heä thoáng ño löôøng hieäu quaû. Heä thoáng naøy chuyeån taàm nhìn vaø chieán löôïc cuûa toå chöùc thaønh nhöõng muïc tieâu cuï theå, pheùp ño vaø nhöõng chæ tieâu roõ raøng. Nhöõng pheùp ño cuûa BSC theå hieän söï caân baèng giöõa boán khía caïnh: Taøi chính, khaùch haøng, quaù trình hoaït ñoäng noäi boä, hoïc hoûi vaø phaùt trieån. Caùc pheùp ño ñöôïc löïa choïn söû duïng cho theû ñieåm laø coâng cuï daønh cho ngöôøi laõnh ñaïo söû duïng ñeå truyeàn ñaït tôùi ngöôøi lao ñoäng vaø caùc 16
18. Trang 17 beân lieân quan nhöõng ñònh höôùng veà keát quaû vaø hieäu quaû hoaït ñoäng maø qua ñoù toå chöùc seõ ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu chieán löôïc cuûa mình. Tuy nhieân, moät khaùi nieäm ñôn giaûn nhö vaäy khoâng noùi leân heát moïi ñieàu veà BSC, veà cô baûn coâng cuï naøy cuøng moät luùc laø 03 heä thoáng: Heä thoáng ño löôøng, heä thoáng quaûn lyù chieán löôïc vaø coâng cuï trao ñoåi thoâng tin. BSC LAØ MOÄT HEÄ THOÁNG ÑO LÖÔØNG: Nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân veà nhöõng haïn cheá cuûa caùc pheùp ño hieäu quaû taøi chính. Nhöõng pheùp ño naøy cho thaáy raát roõ nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong quaù khöù, nhöng laïi khoâng phuø hôïp vôùi vieäc nhaán maïnh vaøo caùch thöùc taïo giaù trò thöïc cuûa ngaøy hoâm nay cuûa toå chöùc - Ñoù laø nhöõng taøi saûn voâ hình nhö kieán thöùc, maïng löôùi caùc moái quan heä Chuùng ta coù theå goïi caùc pheùp ño taøi chính laø nhöõng “chæ soá treã”. Ñoù laø keát quaû cuûa haøng loaït nhöõng haønh ñoäng ñaõ ñöôïc thöïc hieän töø tröôùc. BSC boå sung cho nhöõng “chæ soá treã” naøy baèng nhöõng ñònh höôùng hieäu quaû kinh teá trong töông lai, hay coøn goïi laø “chæ soá sôùm”. Nhöng nhöõng pheùp ño hieäu quaû naøy (bao goàm caû chæ soá treã vaø chæ soá sôùm) xuaát phaùt töø chieán löôïc cuûa toå chöùc. Taát caû caùc pheùp ño trong BSC ñöôïc hieåu nhö laø vieäc laøm roõ chieán löôïc cuûa toå chöùc. Raát nhieàu toå chöùc ñaõ coá gaéng truyeàn ñaït nhöõng vieãn caûnh vaø quaùn trieät caùc chieán löôïc, nhöng thöôøng khoâng lieân keát ñöôïc caùc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi lao ñoäng vôùi ñònh höôùng chieán löôïc cuûa toå chöùc. BSC cho pheùp toå chöùc laøm roõ nhöõng vieãn caûnh vaø chieán löôïc cuûa toå chöùc baèng caùch ñöa ra moät khuoân khoå môùi. Khuoân khoå naøy cho thaáy toaøn boä caâu chuyeän veà chieán löôïc cuûa toå chöùc thoâng qua caùc muïc tieâu vaø caùc pheùp ño ñaõ ñöôïc choïn. Thay vì taäp trung vaøo vieäc kieåm soaùt caùc yeáu toá taøi chính, BSC söû duïng caùc pheùp ño nhö laø ngoân ngöõ môùi ñeå moâ taû caùc yeáu toá chính ñeå ñaït ñöôïc chieán löôïc. Vieäc söû duïng caùc pheùp ño nhö theá naøo raát quan troïng ñoái vôùi vieäc ñaït ñöôïc chieán löôïc. Caùc muïc tieâu ño löôøng ñöôïc coù yù nghóa raát quan troïng ñeå bieán chieán löôïc thaønh hieän thöïc. BSC vaãn duy trì caùc pheùp ño taøi 17
19. Trang 18 chính, nhöng boå sung theâm 3 khía caïnh raát roõ raøng khaùc nöõa: Khaùch haøng, caùc quaù trình hoaït ñoäng noäi boä, hoïc hoûi vaø phaùt trieån. Sô ñoà 1.2: Caùc khía caïnh cuûa Balanced Scorecard Taøi chính “Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu taùi chính thì chuùng ta seõ xuaát hieän tröôùc coå ñoâng nhö theá naøo?“ Khaùch haøng Ñònh höôùng Quaù trình noäi boä “Ñeå ñaït muïc tieâu taøi chính chuùng ta chieán löôïc cuûa “Ñeå thoûa maõn muïc tieâu khaùch phaûi hieän dieän nhö theá naøo tröôùc haøng, taøi chính chuùng ta coù khaùch haøng?” toå chöùc nhöõng quaù trình naøo vöôït troäi?” Hoïc hoûi vaø phaùt trieån “Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu khaùch haøng vaø muïc tieâu quaù trình noäi boä thì phaûi duy trì vaø caûi thieän naêng löïc hieän coù nhö theá naøo?” Nguoàn: Cao Hoaøng Long Quaûn lyù chieán löôïc söû duïng Balanced Scorecard, trang 2 ¾ Khía caïnh taøi chính: Caùc pheùp ño taøi chính laø yeáu toá raát quan troïng cuûa BSC, ñaëc bieät trong theá giôùi maø ai cuõng quan taâm ñeán lôïi nhuaän hieän nay. Caùc pheùp ño ôû khía caïnh naøy cho chuùng ta bieát chieán löôïc coù ñöôïc thöïc hieän ñeå ñaït ñöôïc caùc keát quaû cuoái cuøng hay khoâng. Chuùng ta coù theå taäp trung toaøn boä noå löïc vaø khaû naêng cuûa chuùng ta vaøo vieäc caûi tieán söï thoûa maõn cuûa khaùch haøng, chaát löôïng, giao haøng ñuùng haïn hoaëc haøng loaït vaán ñeà khaùc nhöng neáu khoâng chæ ra nhöõng taùc ñoäng tích cöïc ñeán chæ soá taøi chính cuûa toå chöùc thì nhöõng noã löïc cuûa chuùng ta cuõng bò giaûm bôùt giaù trò. Thoâng thöôøng chuùng ta quan taâm tôùi caùc chæ soá truyeàn thoáng nhö: lôïi nhuaän, taêng doanh thu, vaø caùc giaù trò kinh teá khaùc. 18
20. Trang 19 ¾ Khía caïnh khaùch haøng: Khi löïa choïn nhöõng pheùp ño ñoái vôùi khía caïnh veà Khaùch haøng ñeå laøm BSC, caùc toå chöùc phaûi traû lôøi hai caâu hoûi quan troïng: Ai laø khaùch haøng muïc tieâu cuûa toå chöùc, vaø caùi gì thöïc söï laø giaù trò maø chuùng ta phuïc vuï khaùch haøng? Nghe coù veû ñôn giaûn, nhöng 2 caâu hoûi naøy ñaët ra khoâng ít thaùch thöùc cho caùc toå chöùc. Ña soá caùc toå chöùc seõ tuyeân boá raèng hieän nay hoï ñang coù nhöõng khaùch haøng muïc tieâu, vaø caùc hoaït ñoäng cuûa hoï cho thaáy chieán löôïc cuûa hoï laø “Moïi thöù cho moïi khaùch haøng”. Thöïc teá cho chuùng ta thaáy raèng thieáu ñi nhöõng troïng taâm seõ laøm giaûm khaû naêng cuûa toå chöùc trong vieäc taïo ra söï khaùc bieät so vôùi ñoái thuû caïnh tranh. Vieäc xaùc ñònh nhöõng giaù trò thích hôïp ñeå phuïc vuï khaùch haøng cuõng gaây ra khoâng ít thaùch thöùc ñoái vôùi ña soá toå chöùc. Nhieàu toå chöùc seõ choïn moät trong ba quy taéc daãn ñaàu thò tröôøng do Treacy vaø Wiersema ñöa ra: - Ñi ñaàu trong ñieàu haønh: Toå chöùc theo ñuoåi muïc tieâu naøy thöôøng taäp trung vaøo giaù thaáp, söï thuaän tieän, vaø thöôøng laø khoâng kieåu caùch. Wal-Mart laø coâng ty ñieån hình veà vieäc ñi ñaàu trong ñieàu haønh. - Daãn ñaàu veà saûn phaåm: Caùc coâng ty daãn ñaàu veà saûn phaåm thöôøng theo ñuoåi vieäc phaùt trieån saûn phaåm mang neùt ñaëc tröng cuûa coâng ty. Hoï luoân coá gaéng ñeå ñöa ra thò tröôøng nhöõng saûn phaåm toát nhaát. Nike coù theå laø moät ví duï veà daãn ñaàu saûn phaåm ñoái vôùi maët haøng theå thao. - Söï thaân maät cuûa khaùch haøng: Laøm taát caû nhöõng gì coù theå ñeå cung caáp giaûi phaùp ñoái vôùi nhu caàu töøng khaùch haøng rieâng leû seõ giuùp cho coâng ty giaønh ñöôïc söï yeâu meán cuûa khaùch haøng. Nhöõng coâng ty naøy thöôøng khoâng quan taâm ñeán nhöõng giao dòch moät laàn vôùi khaùch haøng, maø hoï chuù troïng ñeán moái quan heä laâu daøi vôùi khaùch haøng thoâng qua nhöõng kieán thöùc saâu saéc cuûa hoï veà nhu caàu cuûa khaùch haøng. Trong ngaønh coâng nghieäp baùn leû, Nordstrom laø moät coâng ty maãu möïc trong vieäc coù ñöôïc söï quyù meán cuûa khaùch haøng. 19