Luận văn Vấn đề dẫn độ trong pháp luật Việt Nam

Nội dung text: Luận văn Vấn đề dẫn độ trong pháp luật Việt Nam

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐÀO THỊ HÀ Vấn đề dẫn độ trong pháp luật Việt Nam luËn v¨n th¹c sÜ LUẬT Hµ néi - 2006
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐÀO THỊ HÀ Vấn đề dẫn độ trong pháp luật Việt Nam Mã số : 5.05.14 luËn v¨n th¹c sÜ LUẬT Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Ngọc Chí Hµ néi - 2006
3. MỤC LỤC Trang Phần mở đầu 2-3 Chương 1 Những vấn đề chung về dẫn độ 4-8 1.1. Khái luận chung về dẫn độ 4-5 1.1.1. Khái niệm và lịch sử hình thành dẫn độ 4 1.1.2. Mục đích của dẫn độ 4-5 1.1.3. Phân biệt dẫn độ với chuyển giao phạm nhân quốc tế 5 1.2. Cơ sở của việc dẫn độ 5-6 1.2.1. Cơ sở pháp lý 5-6 1.2.2.Quan hệ thân thiện giữa các quốc gia 6 1.3. Nguyên tắc của dẫn độ 6-7 1.3.1. Nguyên tắc không dẫn độ công dân của mình 6-7 1.3.2. Nguyên tắc tội phạm kép 7 1.3.3. Một người không thể bị dẫn độ nếu hành vi phạm tội của anh ta là tội phạm chính trị 7 1.4. Pháp luật châu Âu về dẫn độ 1.4.1. Trước khi có Công ước châu Âu năm 1957 8 8 1.4.2. Công ước châu Âu năm 1957 8 1.4.3. Sau khi có Công ước châu Âu năm 1957 8 Chương 2 Quy định của pháp luật Việt Nam về dẫn độ 2.1. Lịch sử phát triển của pháp luật Việt Nam về dẫn độ 9-17 2.1.1. Trước năm 2003 9-10 2.1.2. Từ năm 2003 đến nay 9 2.2. Những quy định của pháp luật Việt Nam về dẫn độ 9-10 2.2.1. Thủ tục dẫn độ 10-17 2.2.2. Các quy định đặc biệt liên quan đến thủ tục dẫn độ 10-13 2.2.3. Giới hạn truy cứu trách nhiệm hình sự 13-14 2.2.4. Các trường hợp từ chối dẫn độ 14 Chương 3 15-17 Thực trạng dẫn độ ở Việt Nam - Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động dẫn độ ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay 3.1. Thực trạng dẫn độ ở Việt Nam trong thời gian gần đây 18-23 3.2. Nguyên nhân hạn chế hiệu quả của hoạt động dẫn độ ở Việt Nam 18-19 3.3. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động dẫn độ ở Việt Nam trong giai 19-20 đoạn hiện nay 3.3.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật trong nước về dẫn độ 20-23 3.3.2. Tăng cường quan hệ hợp tác quốc tế về dẫn độ 20-21 3.3.3. Tổ chức thực hiện 21-22 22-23 KẾT LUẬN 24 1
4. PhÇn më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Ngµy nay, sù quèc tÕ ho¸ mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi, sù giao l•u, héi nhËp lîi Ých cña c¸c quèc gia vµ sù xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu c¸c téi ph¹m quèc tÕ, téi ph¹m xuyªn quèc gia, téi ph¹m cã tæ chøc ®· khiÕn cuéc ®Êu tranh chèng téi ph¹m trë thµnh mèi quan t©m quèc tÕ. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i cã sù hîp t¸c vµ gióp ®ì lÉn nhau mét c¸ch chÆt chÏ vµ hiÖu qu¶. ë ViÖt Nam, ho¹t ®éng hîp t¸c quèc tÕ trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc ®Êu tranh víi t×nh tr¹ng ng•êi n•íc ngoµi ph¹m téi ë ViÖt Nam vµ ng•êi ViÖt Nam ph¹m téi ë n•íc ngoµi, qua ®ã, gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp gi÷a n•íc ta víi c¸c n•íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Trong xu thÕ héi nhËp, c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông ViÖt Nam ngµy cµng ph¶i xö lý nhiÒu h¬n c¸c vô ¸n h×nh sù cã yÕu tè n•íc ngoµi, c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt cña n•íc ngoµi còng ph¶i xö lý nhiÒu vô ¸n h×nh sù liªn quan ®Õn ng•êi ViÖt Nam. Do vËy, Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 cña ViÖt Nam ®· dµnh PhÇn VIII ®Ó quy ®Þnh vÊn ®Ò hîp t¸c quèc tÕ, trong ®ã cã vÊn ®Ò dÉn ®é. Tr•íc khi ®•îc quy ®Þnh chÝnh thøc trong Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003, vÊn ®Ò dÉn ®é ®· ®•îc quy ®Þnh trong c¸c HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p vµ ph¸p lý vÒ d©n sù, gia ®×nh vµ h×nh sù gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n•íc[24, 25-487]. Tuy nhiªn, nh÷ng quy ®Þnh trong c¸c HiÖp ®Þnh t•¬ng trî cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ quy ®Þnh trong Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003 còng míi dõng l¹i ë møc kh¸i qu¸t, mang ®Õn nh÷ng nhËn thøc c¬ b¶n vÒ dÉn ®é. C¸c c¬ quan chøc n¨ng ch•a cã mét v¨n b¶n chÝnh thøc nµo gi¶i thÝch néi dung cña c¸c HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p. ViÖc chuyÓn ho¸ quy ®Þnh trong c¸c HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p nãi chung, quy ®Þnh vÒ dÉn ®é nãi riªng, thµnh quy ph¹m cô thÓ cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÉn ch•a ®•îc triÓn khai. §iÒu nµy dÉn ®Õn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ dÉn ®é téi ph¹m ë ViÖt Nam cßn mang tÝnh h×nh thøc. Tr•íc thùc tr¹ng trªn, viÖc nghiªn cøu toµn bé c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ dÉn ®é ®Ó cã c¸ch nh×n toµn diÖn h¬n, ®ång thêi ®•a ra nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m 1
5. n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng dÉn ®é ë ViÖt Nam lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. Sù cÇn thiÕt trªn thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau: - VÒ ph•¬ng diÖn khoa häc: C«ng t¸c nghiªn cøu vÊn ®Ò dÉn ®é ch•a ®•îc tró träng. N¨m 1996 vµ 1999, Bé C«ng an cã hai ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp c¬ së; n¨m 2001, GS. TS. NguyÔn Xu©n Yªm cã ®Ò cËp s¬ l•îc vÒ vÊn ®Ò dÉn ®é trong cuèn s¸ch “Téi ph¹m cã tæ chøc, Mafia vµ toµn cÇu ho¸ téi ph¹m”. Mét sè nhµ khoa häc kh¸c ®· tiÕp cËn vÊn ®Ò, tuy nhiªn míi ë møc ®é kh¸i qu¸t nhÊt trªn c¬ së quy ®Þnh t¹i ch­¬ng “T•¬ng trî t• ph¸p vÒ vÊn ®Ò h×nh sù” cña HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n•íc. - VÒ ph•¬ng diÖn thùc tiÔn: T×nh h×nh téi ph¹m cã tÝnh chÊt quèc tÕ ngµy cµng gia t¨ng, dÉn ®é ng•êi ph¹m téi ®ang trë thµnh mét nhu cÇu tÊt yÕu gãp phÇn ®Êu tranh chèng téi ph¹m nãi chung, téi ph¹m cã tÝnh chÊt quèc tÕ nãi riªng. V× vËy, nghiªn cøu vÊn ®Ò dÉn ®é gãp phÇn ®Þnh h•íng cho thùc tiÔn hîp t¸c quèc tÕ ®Êu tranh chèng téi ph¹m. ChÝnh tõ tÝnh cÊp thiÕt cña vÊn ®Ò nh• ®· ®Ò cËp ë trªn, nªn em chän ®Ò tµi “VÊn ®Ò dÉn ®é trong ph¸p luËt ViÖt Nam” cho LuËn v¨n th¹c sü cña m×nh. 2. Môc ®Ých, nhiÖm vô vµ ph¹m vi nghiªn cøu a. Môc ®Ých ViÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nh»m luËn gi¶i mét c¸ch khoa häc vÒ nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam liªn quan ®Õn vÊn ®Ò dÉn ®é, qua ®ã cã mét c¸i nh×n tæng qu¸t mäi khÝa c¹nh cña vÊn ®Ò. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng dÉn ®é ë ViÖt Nam. b. NhiÖm vô - Ph©n tÝch trªn b×nh diÖn lý luËn vÒ kh¸i niÖm dÉn ®é ng•êi ph¹m téi, ph©n biÖt kh¸i niÖm nµy víi kh¸i niÖm “chuyÓn giao ph¹m nh©n quèc tÕ”; - Lµm râ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam hiÖn hµnh vÒ dÉn ®é; - Nªu thùc tr¹ng, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng dÉn ®é ë ViÖt Nam; - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng dÉn ®é. 2
6. c. Ph¹m vi nghiªn cøu §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ dÉn ®é trong c¸c HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p mµ ViÖt Nam ®· ký víi c¸c n•íc, trong HiÖp ®Þnh dÉn ®é ViÖt Nam - Hµn Quèc vµ trong Bé luËt tè tông h×nh sù n¨m 2003. 3. Ph•¬ng ph¸p luËn vµ ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu a. Ph•¬ng ph¸p luËn §Ò tµi ®•îc tr×nh bµy trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n•íc vÒ vÊn ®Ò hîp t¸c quèc tÕ trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù, trong ®ã cã vÊn ®Ò dÉn ®é. b. Ph•¬ng ph¸p nghiªn cøu C¸c ph•¬ng ph¸p ®•îc sö dông trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu lµ: - Nghiªn cøu lÞch sö; - Ph©n tÝch – tæng hîp; - So s¸nh; - Tæng kÕt thùc tiÔn. 4. §iÓm míi cña luËn v¨n LuËn v¨n nghiªn cøu mét c¸ch t•¬ng ®èi toµn diÖn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ ph¸p luËt ViÖt Nam liªn quan ®Õn dÉn ®é. C¸c kiÕn nghÞ ®•îc ®•a ra c¨n cø vµo thùc tiÔn cña ho¹t ®éng dÉn ®é ë ViÖt Nam, c¨n cø kinh nghiÖm cña c¸c n•íc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n•íc cã sù t•¬ng ®ång vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi víi ViÖt Nam. ý nghÜa lý luËn vµ ý nghÜa thùc tiÔn - Mét mÆt, viÖc nghiªn cøu sÏ lµm râ h¬n, ®Çy ®ñ h¬n nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ dÉn ®é, gióp ta cã nhËn thøc mét c¸ch khoa häc vÒ vÊn ®Ò nµy; - MÆt kh¸c, tõ nh÷ng kÕt qu¶ t×m tßi, nghiªn cøu trªn ta cã thÓ øng dông nã vµo ho¹t ®éng dÉn ®é ë ViÖt Nam mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong nh÷ng hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ hiÖn nay, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh hîp t¸c quèc tÕ trong ®Êu tranh chèng téi ph¹m. - KÕt qu¶ cña ®Ò tµi cßn gãp phÇn bæ sung nh÷ng c¨n cø lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó c¸c c¬ quan nhµ n•íc cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh néi luËt ho¸ nh÷ng quy 3
7. ®Þnh vÒ dÉn ®é trong c¸c HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p, HiÖp ®Þnh dÉn ®é mµ ViÖt Nam ®· ký víi c¸c n•íc. Nghiªn cøu ®Ò tµi “VÊn ®Ò dÉn ®é trong ph¸p luËt ViÖt Nam” lµ c«ng viÖc rÊt khã kh¨n. Bëi v×, b¶n th©n vÊn ®Ò phøc t¹p vµ cã ph¹m vi réng, trong khi ®ã, tµi liÖu lý luËn vµ thùc tiÔn phôc vô cho viÖc nghiªn cøu l¹i qu¸ Ýt. Tuy nhiªn, víi sù nç lùc cña b¶n th©n vµ sù nhiÖt t×nh h•íng dÉn cña TS. NguyÔn Ngäc ChÝ, em hy väng r»ng m×nh sÏ thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi em kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, em rÊt mong nhËn ®•îc nhiÒu ý kiÕn gãp ý, phª b×nh cña ®«ng ®¶o c¸c thÇy c« vµ nh÷ng ng•êi quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. 5. C¬ cÊu cña luËn v¨n Ch•¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ dÉn ®é Ch•¬ng 2: Quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ dÉn ®é Ch•¬ng 3: Thùc tr¹ng dÉn ®é ë ViÖt Nam – Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng dÉn ®é ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay 4
8. Ch•¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ dÉn ®é 1.1. Kh¸i luËn chung vÒ dÉn ®é 1.1.1. Kh¸i niÖm vµ lÞch sö h×nh thµnh dÉn ®é Chóng ta ®ang sèng trong thêi ®¹i ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña khoa häc c«ng nghÖ. Nh÷ng thµnh tùu khoa häc tiªn tiÕn cña loµi ng•êi ®· gióp cho viÖc ®i l¹i vµ th«ng tin diÔn ra mét c¸ch nhanh chãng vµ thuËn tiÖn. §iÒu nµy cho chóng ta thÊy mét vÊn ®Ò v« cïng “nhøc nhèi” cña x· héi lµ, téi ph¹m, vµ cïng víi nã lµ ng•êi ph¹m téi, kh«ng chØ giíi h¹n trong ph¹m vi biªn giíi ®Þa lý cña tõng quèc gia. MÆt kh¸c, nh÷ng thay ®æi vÒ chÕ ®é chÝnh trÞ, chÝnh s¸ch ngo¹i giao, chÝnh s¸ch nhËp c•, di c• cña c¸c n•íc trong nh÷ng n¨m chÝn m•¬i ®· lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®i l¹i cña con ng•êi, trong ®ã cã ng•êi ph¹m téi, tõ n•íc nµy sang n•íc kh¸c. Trong khi ng­êi ph¹m téi cã “c¬ héi” ®Ó tù do ®i l¹i tõ n­íc nµy sang n­íc kh¸c, th× thÈm quyÒn cña lùc l•îng c¶nh s¸t ®iÒu tra ph¶i dõng l¹i ë biªn giíi quèc gia. Bëi lÏ, trong bang giao quèc tÕ, quyÒn lùc cña mçi n•íc sÏ chÊm døt t¹i biªn giíi l·nh thæ n•íc ®ã (kh¸i niÖm “l·nh thæ” ®•îc hiÓu theo nghÜa réng trong T• ph¸p quèc tÕ). Do ®ã, khi mét n•íc cã c«ng d©n ®· thùc hiÖn téi ph¹m hoÆc ®· bÞ kÕt ¸n nh•ng ®ang cã mÆt ë n•íc ngoµi, th× n•íc cã c«ng d©n ph¹m téi ®ã kh«ng thÓ mÆc nhiªn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng tè tông h×nh sù trªn l·nh thæ cña quèc gia kh¸c. Trong tr•êng hîp nµy, c¸c quèc gia th•êng ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c quèc tÕ, vµ th•êng b¾t ®Çu víi c¸c n•íc l¸ng giÒng, v× biªn giíi chung kh«ng chØ thÓ hiÖn c¸c vÊn ®Ò liªn quèc gia mµ cßn t¹o lý do vµ c¬ héi ®Ó cïng lµm mét c¸i g× ®ã chèng téi ph¹m. Ho¹t ®éng hîp t¸c quèc tÕ nh»m ®Êu tranh chèng téi ph¹m cã thÓ ®•îc thùc hiÖn d•íi nhiÒu h×nh thøc. Ch¼ng h¹n, trong n¨m 1990, Hoa Kú ®· ®•a ra mét chÝnh s¸ch cho phÐp c¶nh s¸t Mexico thùc hiÖn nhiÖm vô t¹i Hoa Kú, trong khi ®ã, mét sè ng•êi thuéc ®éi chèng ma tuý cña Hoa Kú l¹i ho¹t ®éng ë Mexico. D•íi sù s¾p ®Æt cã ®i cã l¹i nµy, Mexico cã thÓ göi tíi Hoa Kú sè l•îng c¶nh s¸t gièng nh• 5
9. sè l•îng c¶nh s¸t cña Hoa Kú ®ang thi hµnh nhiÖm vô ë Mexico. Tuy nhiªn, h×nh thøc hîp t¸c nµy ®· lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi c«ng cô mµ c¶nh s¸t liªn quèc gia cÇn gi¶i quyÕt. VÝ dô, c¶nh s¸t “kh¸ch” cã ®•îc phÐp mang vò khÝ vµo c¸c quèc gia kh¸c hay kh«ng, c¶nh s¸t ®iÒu tra ph¶i mÆc s¾c phôc hay th•êng phôc, ph¹m vi trong n•íc b¹n mµ c¶nh s¸t n•íc ngoµi cã thÓ ®iÒu tra RÊt nhiÒu vÊn ®Ò khã tr¶ lêi, dÉn ®Õn h×nh thøc hîp t¸c nµy kh«ng thÓ ®•îc thùc hiÖn mét c¸ch dÔ dµng. §Ó kh«ng tõ bá chñ quyÒn cña m×nh, còng nh• kh«ng x©m ph¹m chñ quyÒn cña quèc gia kh¸c, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p mµ c¸c n•íc cã thÓ lùa chän ®Ó tiÕn hµnh xÐt xö hoÆc c•ìng chÕ thi hµnh h×nh ph¹t ®èi víi kÎ ph¹m téi ®ang cã mÆt ë n­íc kh¸c lµ “dÉn ®é”. Trong t• ph¸p h×nh sù quèc tÕ, dÉn ®é lµ mét h×nh thøc t•¬ng trî ph¸i sinh n»m trong c¸c h×nh thøc hîp t¸c trong lÜnh vùc h×nh sù. Th«ng qua h×nh thøc t•¬ng trî nµy, mét n•íc cã thÓ viÖn ®Õn sù gióp ®ì cña n•íc kh¸c ®Ó thùc hiÖn quyÒn tµi ph¸n cña m×nh ®èi víi ng•êi ph¹m téi mµ kh«ng mÊt ®i chñ quyÒn quèc gia nh• c¸c h×nh thøc t•¬ng trî kh¸c. Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, “dÉn ®é” ®­îc hiÓu lµ “®•a ph¹m nh©n ng•êi n•íc ngoµi bÞ b¾t ë n­íc m×nh giao cho c¬ quan t­ ph¸p ë n­íc ngoµi ®ã xÐt xö”[33, 248]. C¸ch gi¶i thÝch nµy ch•a chÝnh x¸c. Thø nhÊt, vÒ mÆt thuËt ng÷ ph¸p lý, khi nãi ®Õn “ph¹m nh©n” lµ nãi ®Õn ng•êi cã hµnh vi ph¹m téi ®· tõng bÞ xÐt xö råi. Do vËy, viÖc sö dông c¶ côm tõ “ph¹m nh©n”, c¶ côm tõ “xÐt xö” nh• trªn chØ ®óng trong tr•êng hîp xÐt xö l¹i theo c¸c thñ tôc kh«ng ph¶i lµ xÐt xö s¬ thÈm. Thø hai, vÒ mÆt ph¹m vi, theo th«ng lÖ quèc tÕ ®· ®•îc thõa nhËn chung, viÖc dÉn ®é kh«ng chØ nh»m xÐt xö ng•êi bÞ yªu cÇu dÉn ®é, mµ cßn nh»m c•ìng chÕ ng•êi ®ã thi hµnh h×nh ph¹t. Theo truyÒn thèng t­ ph¸p h×nh sù, “dÉn ®é” ®•îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh, theo ®ã mét n•íc (n•íc ®•îc yªu cÇu) chuyÓn giao mét ng•êi ®ang cã mÆt trªn l·nh thæ cña m×nh cho n•íc kh¸c (n•íc yªu cÇu) ®Ó n•íc nµy cã thÓ xÐt xö c¸ nh©n ®ã (dÉn ®é v× môc ®Ých xÐt xö) hoÆc ®Ó c¸ nh©n ®ã thi hµnh ¸n (dÉn ®é v× môc ®Ých thi hµnh ¸n). §©y lµ mét h×nh thøc dÉn ®é tu©n theo ph¸p luËt quèc tÕ ®•îc •u tiªn ¸p dông vµ còng lµ mét h×nh thøc cæ x•a nhÊt. Nh÷ng tho¶ thuËn liªn quèc gia vÒ dÉn ®é ®· ®•îc ký kÕt tõ thÕ kû 13 tr•íc C«ng nguyªn. 6
10. Theo Interpol, dÉn ®é lµ mét qu¸ tr×nh, theo ®ã mét n•íc (n•íc ®•îc yªu cÇu) chuyÓn giao c¸ nh©n cã mÆt trªn l·nh thæ cña m×nh cho n•íc kh¸c (n•íc yªu cÇu) khi n•íc nµy muèn xÐt xö hoÆc thi hµnh b¶n ¸n ®· ®•îc tuyªn ®èi víi anh ta. Theo §iÒu 1- HiÖp ®Þnh dÉn ®é gi÷a Hoa Kú vµ Argentina (ngµy 26 th¸ng 9 n¨m 1896), dÉn ®é lµ viÖc mét bªn ký kÕt chuyÓn giao cho bªn ký kÕt kia ng•êi bÞ buéc téi hoÆc ng•êi ph¹m téi ®ang cã mÆt trªn l·nh thæ cña m×nh, nÕu ng•êi ®ã ®· bÞ buéc téi hoÆc ®· thùc hiÖn c¸c téi ph¹m ®•îc quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh dÉn ®é gi÷a hai n•íc. Theo kho¶n 7, §iÒu 2 - LuËt quèc tÞch ViÖt Nam n¨m 1998, “dÉn ®é” lµ viÖc mét n•íc chuyÓn giao cho n•íc kh¸c ng•êi cã hµnh vi ph¹m téi hoÆc bÞ kÕt ¸n h×nh sù mµ b¶n ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt ®ang cã mÆt trªn l·nh thæ cña n•íc m×nh ®Ó n•íc ®•îc chuyÓn giao truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc thi hµnh h×nh ph¹t ®èi víi ng•êi ®ã. Nh×n chung, trong thùc tiÔn vµ trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn dÉn ®é, kh¸i niÖm dÉn ®é ®•îc hiÓu kh¸ thèng nhÊt trong c¸c hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c nhau. HÇu hÕt c¸c c¸ch hiÓu ®Òu thÓ hiÖn ®Çy ®ñ néi hµm cña kh¸i niÖm dÉn ®é, mÆc dï c¸ch diÔn ®¹t cã thÓ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, xÐt trªn ph•¬ng diÖn khoa häc, theo TSKH. PGS. Lª C¶m, trong khoa häc luËt h×nh sù vµ khoa häc luËt quèc tÕ, c¸c nhµ khoa häc cßn cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ chÕ ®Þnh dÉn ®é. Cã quan ®iÓm cho r»ng, dÉn ®é lµ chÕ ®Þnh thuéc luËt nhµ n•íc hoÆc luËt hµnh chÝnh. V×, quyÕt ®Þnh vÒ vÊn ®Ò dÉn ®é th•êng kh«ng ph¶i lµ Toµ ¸n, mµ th•êng lµ ChÝnh phñ hoÆc mét c¬ quan hµnh ph¸p nµo ®ã cña ChÝnh phñ. Cã quan ®iÓm cho r»ng, dÉn ®é lµ chÕ ®Þnh thuéc luËt tè tông h×nh sù, v× khi dÉn ®é ng•êi ph¹m téi cho mét n•íc kh¸c, c¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¶i tu©n thñ nh÷ng b¶o ®¶m nhÊt ®Þnh vÒ mÆt tè tông. Cã quan ®iÓm l¹i cho r»ng, dÉn ®é lµ mét bé phËn hîp thµnh cña luËt h×nh sù, v× thuéc chÕ ®Þnh thi hµnh h×nh ph¹t. HiÓu dÉn ®é theo quan ®iÓm nµy lµ kh«ng chÝnh x¸c. Bëi lÏ, dÉn ®é kh«ng chØ nh»m môc ®Ých thi hµnh h×nh ph¹t mµ cßn nh»m xÐt xö ng•êi bÞ dÉn ®é. Theo TSKH. PGS. Lª C¶m th×, dÉn ®é ng•êi ph¹m téi lµ mét chÕ ®Þnh cña luËt h×nh sù. Tõ ®ã, kh¸i niÖm dÉn ®é ®•îc hiÓu trªn ph•¬ng diÖn khoa häc nh• sau: “DÉn ®é ng•êi ph¹m téi lµ mét chÕ ®Þnh cña luËt h×nh sù nh»m t¨ng c•êng sù hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia trong viÖc ®Êu tranh phßng vµ chèng téi ph¹m quèc tÕ vµ 7
11. c¸c téi ph¹m xuyªn quèc gia, ®•îc thÓ hiÖn trong viÖc: mét quèc gia nµy (n•íc ®•îc yªu cÇu) c¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh cña HiÖp •íc quèc tÕ vÒ t•¬ng trî t• ph¸p h×nh sù ®· ®•îc ký kÕt (hoÆc c¸c quy ph¹m ph¸p luËt quèc tÕ trong tr•êng hîp HiÖp ®Þnh t•¬ng øng ch•a ®•îc ký kÕt) chuyÓn giao ng•êi ph¹m téi ®ang ë trªn l·nh thæ cña nã theo ®Ò nghÞ cña quèc gia kia (n•íc yªu cÇu) mµ trªn l·nh thæ cã viÖc thùc hiÖn téi ph¹m hoÆc cã ng•êi ph¹m téi lµ c«ng d©n cña m×nh (n•íc yªu cÇu) ®Ó truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc thi hµnh h×nh ph¹t víi ng­êi Êy”. Kh¸i niÖm khoa häc vÒ dÉn ®é nªu trªn cña TSKH. PGS. Lª C¶m t•¬ng ®èi ®Çy ®ñ. Tuy nhiªn, ng•êi viÕt LuËn v¨n nµy cã c¸ch hiÓu kh¸c víi c¸ch diÔn ®¹t ®ã ë nh÷ng ®iÓm sau: Thø nhÊt, dÉn ®é cã ph¶i lµ chÕ ®Þnh thuéc luËt h×nh sù hay kh«ng? Tõ x•a ®Õn nay, luËt h×nh sù ®•îc hiÓu, mét c¸ch chung nhÊt, lµ mét ngµnh luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi liªn quan ®Õn téi ph¹m vµ c¸c biÖn ph¸p tr¸ch nhiÖm h×nh sù. Trong khi ®ã, dÉn ®é lµ mét qu¸ tr×nh mang tÝnh ®éng, liªn quan ®Õn viÖc chuyÓn giao ng•êi ph¹m téi tõ n•íc nµy (n•íc ®•îc yªu cÇu) ®Õn n•íc kh¸c (n•íc yªu cÇu) nh»m xÐt xö hoÆc thi hµnh ¸n. Thø hai, c¨n cø ®Ó dÉn ®é kh«ng chØ lµ c¸c quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu •íc quèc tÕ vÒ dÉn ®é, mµ c¸c quèc gia cßn tiÕn hµnh dÉn ®é cho nhau dùa trªn nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i khi ch•a hoÆc kh«ng thÓ ký kÕt c¸c ®iÒu •íc quèc tÕ liªn quan ®Õn dÉn ®é. Tõ nh÷ng c¸ch diÔn ®¹t kh¸c nhau ®· ®•îc nªu trªn ®©y, ta cã thÓ ®i ®Õn c¸ch hiÓu chung nhÊt vÒ dÉn ®é nh• sau: dÉn ®é lµ mét qu¸ tr×nh, theo ®ã, mét n•íc (n•íc ®•îc yªu cÇu) chuyÓn giao ng•êi ph¹m téi ®ang cã mÆt trªn l·nh thæ cña m×nh cho n•íc kh¸c (n•íc yªu cÇu) ®Ó n•íc ®•îc chuyÓn giao tiÕn hµnh xÐt xö hoÆc thi hµnh h×nh ph¹t ®èi víi ng•êi ®ã. Nh÷ng quy ®Þnh ®Çu tiªn vÒ dÉn ®é trong lÞch sö ®· ®•îc ghi nhËn trong HiÖp ®Þnh gi÷a vua Rames ®Ö nhÞ cña AicËp vµ vua Hatussilli cña Hittites vµo kho¶ng n¨m 1280 tr•íc C«ng nguyªn[36, 627]. §©y lµ mét phÇn cña HiÖp •íc hoµ b×nh vµ chÊm døt chiÕn tranh gi÷a hai v•¬ng quèc nµy. Do HiÖp ®Þnh ®•îc ra ®êi trong ®iÒu kiÖn hai n•íc cÇn tiÕn hµnh trao tr¶ kÎ thï chÝnh trÞ cho nhau sau chiÕn tranh, nªn c¸c quy ®Þnh vÒ dÉn ®é ®•îc sö dông chñ yÕu vµo môc ®Ých trao tr¶ kÎ thï chÝnh trÞ gi÷a hai quèc gia. Nh÷ng quy ®Þnh nµy cã thÓ coi lµ tiÒn th©n cña c¸c quy ®Þnh vÒ dÉn ®é sau nµy. 8
12. Sau thêi kú trªn, viÖc dÉn ®é ®•îc tiÕn hµnh ®Ó trao tr¶ nh÷ng kÎ ph¹m téi bá trèn mµ kh«ng cã mét ngo¹i lÖ, mét ®iÒu kiÖn nµo, còng nh• kh«ng kÌm theo c¸c ®å vËt cã liªn quan. XÐt vÒ ph•¬ng diÖn nh©n quyÒn, viÖc dÉn ®é kh«ng kÌm theo mét ®iÒu kiÖn nµo (®iÒu kiÖn liªn quan ®Õn ng•êi ph¹m téi, tÝnh chÊt cña hµnh vi ph¹m téi, lo¹i téi ph¹m ), trõ sù kiÖn cã ng•êi ph¹m téi bá trèn, ®· vi ph¹m nghiªm träng quyÒn con ng•êi, vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c tè tông h×nh sù ®•îc thõa nhËn chung trong céng ®ång quèc tÕ. Sau khi c¸c cuéc C¸ch m¹ng t• s¶n thµnh c«ng, vÊn ®Ò quyÒn con ng•êi ®•îc coi träng. V× vËy, c¸c ®iÒu •íc quèc tÕ ®a ph•¬ng còng nh• song ph•¬ng vÒ dÉn ®é ®· cã nh÷ng quy ®Þnh tiÕn bé, b¶o ®¶m t«n träng quyÒn con ng•êi vµ phï hîp víi chuÈn mùc quèc tÕ. Ngay tõ thÕ kû 19, do t×nh h×nh téi ph¹m quèc tÕ ngµy cµng gia t¨ng vµ cã diÔn biÕn phøc t¹p, nªn c¸c quèc gia ®· tiÕn hµnh ký kÕt nhiÒu HiÖp ®Þnh song ph•¬ng vµ C«ng •íc ®a ph•¬ng vÒ vÊn ®Ò nµy, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia ch©u Mü (xem môc a, ®iÓm 1.2.1). 1.1.2. Môc ®Ých cña dÉn ®é Tõ kh¸i niÖm dÉn ®é ®· tr×nh bµy ë trªn ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, viÖc dÉn ®é nh»m hai môc ®Ých: truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc thi hµnh h×nh ph¹t. Nh• vËy, ®èi t•îng bÞ yªu cÇu dÉn ®é ®ang bÞ ®Æt trong qu¸ tr×nh tè tông. Anh ta cã thÓ ®ang bÞ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña n•íc yªu cÇu tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng tè tông nh»m xÐt xö hµnh vi ph¹m téi cña anh ta, hoÆc anh ta ®· bÞ xÐt xö vµ cã b¶n ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt nh•ng ch•a thi hµnh hoÆc ch•a thi hµnh xong b¶n ¸n. a. DÉn ®é ®Ó truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù Ngoµi nh÷ng nguyªn t¾c chung cña dÉn ®é, dÉn ®é ®Ó truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c: hµnh vi ph¹m téi ph¶i cã thÓ bÞ ¸p dông h×nh ph¹t tï trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. V× thñ tôc dÉn ®é t•¬ng ®èi phøc t¹p, do ®ã, nh÷ng téi Ýt nghiªm träng, g©y nguy hiÓm kh«ng ®¸ng kÓ cho x· héi th× kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ¸p dông thñ tôc dÉn ®é, mµ cã thÓ ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p ®¬n gi¶n h¬n. V× vËy, trong c¸c c¸c ®iÒu •íc quèc tÕ vÒ dÉn ®é th•êng quy ®Þnh h×nh ph¹t tèi thiÓu sÏ ¸p dông cho ®èi t•îng bÞ yªu cÇu dÉn ®é. 9
13. Tuy nhiªn, n¨m 1996, ch©u ¢u ®· cã mét C«ng •íc huû bá vÊn ®Ò h×nh ph¹t ®èi víi viÖc dÉn ®é ®Ó truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. C¸c nhµ so¹n th¶o C«ng •íc 1996 muèn gi¶m tèi thiÓu lý do tõ chèi dÉn ®é. Hä cho r»ng, sù khoan dung trong ph¸p luËt cña n•íc ®•îc yªu cÇu kh«ng ®•îc phÐp ng¨n c¶n viÖc dÉn ®é tíi n•íc yªu cÇu, nÕu theo ph¸p luËt cña n•íc nµy th× h×nh ph¹t nh• vËy th•êng ph¶i tu©n thñ viÖc dÉn ®é. Nh• thÕ, nguyªn t¾c vÒ møc ®é nghiªm träng ph¶i t•¬ng xøng theo ph¸p luËt cña c¶ hai n•íc ®· bÞ lo¹i bá. Cô thÓ h¬n, viÖc dÉn ®é cã thÓ ®•îc thùc hiÖn víi hµnh vi mµ theo ph¸p luËt cña n•íc yªu cÇu th× nã cã thÓ bÞ trõng ph¹t b»ng h×nh ph¹t tï hoÆc b»ng h×nh ph¹t kh¸c liªn quan ®Õn viÖc t•íc quyÒn tù do Ýt nhÊt 12 th¸ng, cßn theo ph¸p luËt cña n•íc ®•îc yªu cÇu th× hµnh vi ®ã cã thÓ bÞ trõng ph¹t b»ng h×nh ph¹t tï hoÆc b»ng h×nh ph¹t kh¸c liªn quan ®Õn viÖc t•íc quyÒn tù do Ýt nhÊt 6 th¸ng. Tãm l¹i, mÆc dï tr¸ch nhiÖm h×nh sù kÐp vÉn cÇn thiÕt nh•ng møc h×nh ph¹t tèi thiÓu ®èi víi kÎ ph¹m téi th× kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i gièng nhau gi÷a hai n•íc. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ, trong tr•êng hîp cïng mét téi ph¹m nh•ng mét n•íc quy ®Þnh møc h×nh ph¹t tèi thiÓu, cßn n•íc kia l¹i quy ®Þnh møc h×nh ph¹t tèi ®a th× viÖc dÉn ®é sÏ ®•îc thùc hiÖn nh• thÕ nµo? §iÒu 3 – C«ng •íc dÉn ®é cña c¸c n•íc ch©u Mü Latin quy ®Þnh r»ng, nÕu viÖc dÉn ®é ®•îc tiÕn hµnh gi÷a nh÷ng n•íc mµ luËt cña mét n•íc quy ®Þnh møc ¸n tèi thiÓu, luËt cña mét n•íc quy ®Þnh møc ¸n tèi ®a cho téi ph¹m ®ã th× téi ph¹m bÞ yªu cÇu dÉn ®é sÏ bÞ xÐt xö theo luËt cña n•íc yªu cÇu vµ n•íc ®•îc yªu cÇu dÉn ®é b»ng b¶n ¸n trung b×nh nh•ng Ýt nhÊt lµ hai n¨m t•íc tù do, b¶n ¸n trung b×nh ®•îc tÝnh b»ng mét phÇn hai tæng møc ¸n tèi thiÓu vµ tèi ®a cña mçi b¶n ¸n t•íc tù do. §iÒu kiÖn vÒ møc h×nh ph¹t tèi thiÓu trong dÉn ®é ph¶i ®•îc më réng trong nh÷ng tr•êng hîp sau: - Sù më réng ®Çu tiªn liªn quan ®Õn mét nhãm téi ph¹m (mét tËp hîp c¸c hµnh vi ph¹m téi hoÆc sù lÆp l¹i cña mét hµnh vi ph¹m téi t•¬ng tù). NÕu mét trong nh÷ng vi ph¹m nµy ch•a ®Õn møc ph¶i ¸p dông h×nh ph¹t tï nh• ®· ®Ò cËp ë trªn th× viÖc dÉn ®é cã thÓ ®•îc thùc hiÖn chung cho tÊt c¶ c¸c hµnh vi ph¹m téi ®ã. Trong sè c¸c HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p vµ ph¸p lý gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n•íc, chØ cã HiÖp ®Þnh gi÷a ViÖt Nam vµ Ba Lan n¨m 1993 quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy. §iÒu 53 cña HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh: “Trong tr•êng hîp cã yªu cÇu dÉn ®é vÒ nhiÒu téi ph¹m, 10
14. mµ mçi téi ph¹m ®Òu cã thÓ bÞ ph¹t tï theo ph¸p luËt cña c¶ hai n•íc, nh•ng cã nh÷ng téi ph¹m kh«ng ®¸p øng nh÷ng ®iÒu kiÖn quy ®Þnh ë §iÒu 52, kho¶n 2 vµ 3, th× n•íc ký kÕt ®•îc yªu cÇu vÉn cã thÓ cho dÉn ®é”(Kho¶n 2, §iÒu 52 quy ®Þnh: “ChØ dÉn ®é ®Ó truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù nh÷ng ng•êi ®· cã c¸c hµnh vi mµ theo ph¸p luËt cña c¶ hai n•íc ký kÕt lµ téi ph¹m víi h×nh ph¹t quy ®Þnh lµ t•íc quyÒn tù do trªn mét n¨m hoÆc h×nh ph¹t nÆng h¬n”. Kho¶n 3, §iÒu 52 quy ®Þnh: “ChØ dÉn ®é ®Ó thi hµnh h×nh ph¹t nh÷ng ng•êi ®· cã hµnh vi ph¶i chÞu h×nh ph¹t theo ph¸p luËt cña c¶ hai n•íc ký kÕt vµ h×nh ph¹t ®· tuyªn kh«ng d•íi 6 th¸ng tï hoÆc nÆng h¬n”). - Sù më réng thø hai liªn quan ®Õn tÊt c¶ c¸c hµnh vi ph¹m téi Ýt nghiªm träng mµ h×nh ph¹t ®•îc ¸p dông kh«ng t•íc quyÒn tù do. Sù më réng nµy ®•îc ¸p dông ë nh÷ng n•íc ch©u ¢u. Nh÷ng hµnh vi ph¹m téi nh• vËy cã thÓ g©y ra thiÖt h¹i nghiªm träng cho x· héi. Bëi vËy, NghÞ ®Þnh th• thø 2 (ngµy 17.3.1978) cña Héi ®ång ch©u ¢u ®· quy ®Þnh r»ng, nh÷ng hµnh vi ph¹m téi trªn còng thuéc lo¹i téi ph¹m bÞ dÉn ®é ë cÊp ®é thø hai. §iÒu 1 - NghÞ ®Þnh th• quy ®Þnh: “quyÒn dÉn ®é bæ sung còng ®­îc ¸p dông víi nh÷ng téi ph¹m chØ bÞ ph¹t tiÒn”, quy ®Þnh nµy chØ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò dÉn ®é v× môc ®Ých truy tè. §iÒu nµy ®Æt ra vÊn ®Ò xem xÐt c¸ch hiÓu tÝnh chÊt cña cña h×nh ph¹t. ThuËt ng÷ “ph¹t tiÒn” kh«ng chØ ®Ò cËp ®Õn c¸c hµnh vi ph¹m téi bÞ ph¹t tiÒn thuÇn tuý (hoÆc h×nh ph¹t mang tÝnh chÊt tµi chÝnh kh¸c) mµ cßn gåm c¶ c¸c vi ph¹m hµnh chÝnh. ChÝnh v× NghÞ ®Þnh th• ngµy 17.3.1978 mµ nh÷ng hµnh vi dï lµ téi ph¹m hay gÇn gièng téi ph¹m ®Òu ph¶i tu©n theo viÖc dÉn ®é bæ sung nÕu n•íc ®•îc yªu cÇu ®ång ý. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ liÖu cã mét vËt c¶n nµo ®Æt ra víi viÖc dÉn ®é kh«ng khi mµ n•íc yªu cÇu vÉn duy tr× h×nh ph¹t tö h×nh vµ ng•êi ph¹m téi cã thÓ bÞ ¸p dông h×nh ph¹t nµy, trong khi ®ã, ph¸p luËt cña n•íc ®•îc yªu cÇu ®· bá h×nh ph¹t tö h×nh. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, nÕu hµnh vi ph¹m téi bÞ yªu cÇu dÉn ®é cã thÓ bÞ ph¹t tö h×nh theo ph¸p luËt cña n•íc yªu cÇu nh•ng ph¸p luËt cña n•íc ®•îc yªu cÇu kh«ng quy ®Þnh h×nh ph¹t tö h×nh hoÆc th•êng kh«ng thi hµnh h×nh ph¹t ®ã th× viÖc dÉn ®é cã thÓ bÞ tõ chèi, trõ khi n•íc yªu cÇu ®¶m b¶o víi n•íc ®•îc yªu cÇu r»ng, h×nh ph¹t tö h×nh sÏ kh«ng ®•îc thi hµnh. Kh«ng mét quèc gia nµo ®· huû bá h×nh ph¹t tö h×nh l¹i bÞ buéc ph¶i trë thµnh “®ång ph¹m” trong viÖc ¸p dông h×nh ph¹t nµy. Mét 11
15. sè n•íc nh• T©y Ban Nha, Thuþ Sü, Ph¸p còng ¸p ®ông th«ng lÖ nµy. HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p vµ ph¸p lý gi÷a ViÖt Nam vµ Ucraina còng quy ®Þnh vÊn ®Ò nµy. b. DÉn ®é ®Ó thi hµnh h×nh ph¹t Còng gièng nh• dÉn ®é ®Ó truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, trong tr•êng hîp dÉn ®é ®Ó thi hµnh h×nh ph¹t, ng•êi bÞ yªu cÇu dÉn ®é ph¶i bÞ toµ ¸n cña n•íc yªu cÇu tuyªn b¶n ¸n víi møc h×nh ph¹t nhÊt ®Þnh, b¶n ¸n nµy ph¶i cßn mét thêi h¹n thi hµnh nhÊt ®Þnh vµ ph¶i cã hiÖu lùc theo ph¸p luËt cña n•íc ®•îc yªu cÇu vµ n•íc yªu cÇu. Theo C«ng •íc ch©u ¢u vÒ dÉn ®é n¨m 1957, th× tr•êng hîp dÉn ®é ®Ó thi hµnh ¸n, ng•êi bÞ yªu cÇu dÉn ®é ph¶i bÞ toµ ¸n cña n•íc yªu cÇu tuyªn h×nh ph¹t Ýt nhÊt 4 th¸ng tï. HiÖp ®Þnh dÉn ®é mÉu cña Liªn Hîp Quèc kh«ng quy ®Þnh giíi h¹n tèi thiÓu cña h×nh ph¹t cÇn ph¶i ®•îc thi hµnh. Mét sè HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p vµ ph¸p lý gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n•íc quy ®Þnh r»ng, viÖc dÉn ®é ®Ó thi hµnh ¸n h×nh sù chØ ®•îc thùc hiÖn nÕu ng•êi cã hµnh vi ph¹m téi bÞ kÕt ¸n tï tõ mét n¨m trë lªn hoÆc h×nh ph¹t nÆng h¬n. Tuy nhiªn, HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p vµ ph¸p lý ViÖt Nam - Liªn bang X« ViÕt, ViÖt Nam - Ba Lan, ViÖt Nam - Liªn bang Nga, ViÖt Nam - Belarut, ViÖt Nam - M«ng Cæ l¹i quy ®Þnh thêi thêi h¹n tèi thiÓu cña b¶n ¸n ®· tuyªn lµ 6 th¸ng tï giam. HiÖp dÉn ®é ViÖt Nam – Hµn Quèc kh«ng quy ®Þnh thêi h¹n tèi thiÓu cña b¶n ¸n ®•îc tuyªn. Ngoµi ra, c¸c §iÒu •íc quèc tÕ vÒ dÉn ®é hoÆc liªn quan ®Õn dÉn ®é ®Òu quy ®Þnh thêi gian thi hµnh ¸n cßn l¹i cña b¶n ¸n ®· tuyªn. HiÖp ®Þnh dÉn ®é mÉu cña Liªn Hîp Quèc quy ®Þnh r»ng, viÖc dÉn ®é sÏ ®•îc chÊp nhËn nÕu thêi gian chÊp hµnh h×nh ph¹t cßn tiÕp tôc Ýt nhÊt tõ 4 th¸ng ®Õn 6 th¸ng. §iÒu 2- HiÖp ®Þnh dÉn ®é gi÷a Hoa Kú vµ Th¸i Lan quy ®Þnh r»ng, sÏ chÊp thuËn dÉn ®é ®Ó thi hµnh h×nh ph¹t nÕu thêi gian cña h×nh ph¹t vÉn ph¶i chÊp hµnh Ýt nhÊt lµ 6 th¸ng. Tuy nhiªn, c¸c HiÖp ®Þnh t•¬ng trî t• ph¸p vµ ph¸p lý gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n•íc l¹i kh«ng quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy. Trong khi ®ã, HiÖp ®Þnh dÉn ®é ViÖt Nam – Hµn Quèc l¹i quy ®Þnh thêi h¹n chÊp hµnh h×nh ph¹t ph¶i cßn l¹i Ýt nhÊt lµ 6 th¸ng. ThiÕt nghÜ, viÖc quy ®Þnh thêi gian tiÕp tôc thi hµnh cña h×nh ph¹t lµ cÇn thiÕt. V×, nÕu ®èi t•îng bÞ yªu cÇu dÉn ®é ®· thi hµnh gÇn hÕt thêi gian b¶n ¸n ®· tuyªn ®èi víi m×nh, thêi gian cßn l¹i kh«ng ®¸ng kÓ, th× viÖc dÉn ®é kh«ng cßn cÇn thiÕt 12
16. n÷a. ChØ tÝnh ®Õn thêi gian ®· thi hµnh h×nh ph¹t th× ng•êi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi còng ®· bÞ trõng ph¹t thÝch ®¸ng råi. NÕu tiÕn hµnh dÉn ®é th× chØ thªm tèn kÐm mµ th«i. 1.1.3. Ph©n biÖt dÉn ®é víi chuyÓn giao ph¹m nh©n quèc tÕ ChuyÓn giao ph¹m nh©n quèc tÕ vµ dÉn ®é lµ hai qu¸ tr×nh kh¸c nhau, mÆc dï vÒ h×nh thøc chóng cã sù gièng nhau – cïng cã sù chuyÓn giao ng•êi ®· thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi gi÷a c¸c n•íc. Hai qu¸ tr×nh nµy kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn, thñ tôc vµ môc ®Ých thùc hiÖn. ChuyÓn giao ph¹m nh©n quèc tÕ lµ viÖc cho phÐp c¸c ph¹m nh©n bÞ kÕt ¸n ë n•íc ngoµi ®•îc trë vÒ n•íc n¬i hä mang quèc tÞch hoÆc n¬i hä cã mèi quan hÖ th©n thiÕt ®Ó thi hµnh b¶n ¸n. Do nhiÒu lý do kh¸c nhau, viÖc thi hµnh b¶n ¸n ®èi víi ph¹m nh©n lµ ng•êi n•íc ngoµi th•êng g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n cho n•íc së t¹i vÒ c¸c mÆt nh•: ®iÒu kiÖn thi hµnh b¶n ¸n; quan hÖ ®èi ngo¹i gi÷a c¸c n•íc; tr¸ch nhiÖm cña c¸c nhµ chøc tr¸ch n•íc ngoµi ®èi víi c«ng d©n cña m×nh; vÊn ®Ò gi¸o dôc ng•êi bÞ kÕt ¸n t¹i céng ®ång sau khi ®· thi hµnh xong b¶n ¸n V× vËy, hiÖn nay nhiÒu n•íc ®· ký c¸c hiÖp ®Þnh vµ c¸c tho¶ thuËn chÝnh thøc quy ®Þnh vÒ viÖc chuyÓn giao ph¹m nh©n. Mét trong nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n cña viÖc chuyÓn giao ph¹m nh©n quèc tÕ lµ gi¶m bít c¸c vÊn ®Ò mµ ph¹m nh©n gÆp ph¶i t¹i c¸c nhµ tï n•íc ngoµi, gãp phÇn vµo viÖc c¶i t¹o vÒ mÆt x· héi cña hä. ViÖc ®•a ph¹m nh©n vÒ ®Êt n•íc anh ta cã quèc tÞch hoÆc cã mèi quan hÖ th©n thiÕt sÏ gióp anh ta thùc hiÖn b¶n ¸n cña m×nh mét c¸ch tèt h¬n vµ gióp anh ta t¸i hoµ nhËp vµo x· héi dÔ dµng h¬n[33, 213 – 214]. §iÒu kiÖn chñ yÕu ®Ó chuyÓn giao ph¹m nh©n quèc tÕ lµ: thø nhÊt, ph¹m nh©n ph¶i lµ c«ng d©n cña n•íc n¬i anh ta sÏ chuyÓn vÒ; thø hai, ph¹m nh©n ®· cã b¶n ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt; thø ba, viÖc chuyÓn giao ph¶i cã sù ®ång ý cña ph¹m nh©n. Nh• vËy, xÐt vÒ ®èi t•îng th× ®èi t•îng cña chuyÓn giao ph¹m nh©n quèc tÕ lµ c«ng d©n (mang quèc tÞch) cña n•íc n¬i anh ta sÏ ®•îc chuyÓn vÒ. Tuy nhiªn, trong nhiÒu tr•êng hîp, tiªu chÝ quèc tÞch kh«ng ®ñ ®Ó ®¹t ®•îc môc tiªu cña viÖc chuyÓn giao. Ch¼ng h¹n, khi ®èi t•îng lµ ng•êi c• tró dµi h¹n ë n•íc ngoµi, sau ®ã ph¹m téi ë mét n•íc kh¸c, th× viÖc chuyÓn giao ®èi t•îng vÒ n•íc anh ta mang quèc tÞch 13
17. kh«ng thÓ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña viÖc thi hµnh b¶n ¸n. Trong tr•êng hîp nµy, C«ng •íc ch©u ¢u n¨m 1970 vÒ tÝnh hîp lÖ cña b¶n ¸n h×nh sù ®· quy ®Þnh r»ng, mét ph¹m nh©n ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®•îc chuyÓn giao sang n•íc kh¸c khi anh ta lµ ®èi t•îng c• tró b×nh th•êng t¹i n•íc ®ã vµ n•íc ®ã lµ n•íc xuÊt xø cña anh ta. N•íc xuÊt xø kh«ng cã nghÜa lµ n¬i anh ta mang quèc tÞch, mµ lµ n¬i anh ta ®· sinh sèng chñ yÕu vµ cã gia ®×nh, b¹n bÌ, cã c«ng ¨n viÖc lµm Trong khi ®ã, ®èi t•îng cña dÉn ®é lµ bÊt cø ng•êi ph¹m téi nµo ®ang cã mÆt trªn l·nh thæ cña n•íc ®•îc yªu cÇu dÉn ®é, nÕu anh ta kh«ng thuéc c¸c tr•êng hîp ®•îc miÔn trõ dÉn ®é (xem phÇn 1.3.1, 1.3.3, vµ 2.2.4). Ng•êi bÞ chuyÓn giao ph¶i lµ ng•êi ®· bÞ n•íc së t¹i kÕt ¸n vµ b¶n ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt. Nh• vËy, viÖc chuyÓn giao ph¹m nh©n quèc tÕ nh»m môc ®Ých duy nhÊt lµ thi hµnh b¶n ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt do toµ ¸n n•íc ngoµi tuyªn. Trong khi ®ã, dÉn ®é cã thÓ nh»m thi hµnh ¸n, cã thÓ nh»m xÐt xö ng•êi cã hµnh vi ph¹m téi. Tuy nhiªn, b¶n ¸n cÇn thi hµnh trong chuyÓn giao ph¹m nh©n quèc tÕ kh¸c víi b¶n ¸n trong dÉn ®é ë chç, b¶n ¸n trong chuyÓn giao ph¹m nh©n do toµ ¸n cña bªn chuyÓn giao tuyªn, cßn b¶n ¸n trong dÉn ®é lµ b¶n ¸n do bªn yªu cÇu dÉn ®é tuyªn. Tõ ®©y cã thÓ suy luËn r»ng, khi ®· cã b¶n ¸n mµ ng•êi bÞ kÕt ¸n l¹i bÞ yªu cÇu dÉn ®é lµ do anh ta trèn tr¸nh nghÜa vô thi hµnh ¸n t¹i n•íc ®· kÕt ¸n, ®ång thêi còng cã nghÜa lµ hµnh vi ph¹m téi kh«ng x¶y ra ë n•íc bÞ yªu cÇu dÉn ®é. Ta cã thÓ suy luËn ng•îc l¹i ®èi víi viÖc chuyÓn giao. Trong dÉn ®é, viÖc tõ chèi hay ®ång ý dÉn ®é kh«ng thuéc quyÒn cña ng•êi bÞ yªu cÇu dÉn ®é, mµ thuéc quyÒn cña n•íc bÞ yªu cÇu. Tuy nhiªn, sù ®ång ý cña ng•êi bÞ yªu cÇu dÉn ®é cã thÓ lµm cho thñ tôc dÉn ®é ®•îc thùc hiÖn mét c¸ch ®¬n gi¶n h¬n. §iÒu 10 cña HiÖp ®Þnh dÉn ®é ViÖt Nam – Hµn Quèc quy ®Þnh r»ng, trong tr•êng hîp ng•êi bÞ yªu cÇu dÉn ®é th«ng b¸o cho Toµ ¸n hay c¬ quan cã thÈm quyÒn cña Bªn ®•îc yªu cÇu lµ ng•êi ®ã chÊp nhËn viÖc dÉn ®é th× bªn ®•îc yªu cÇu sÏ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh viÖc dÉn ®é trong ph¹m vi ph¸p luËt cña Bªn ®ã cho phÐp. Quy ®Þnh nµy ®•îc hiÓu r»ng, Bªn ®•îc yªu cÇu kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh chuÈn vÒ thñ tôc dÉn ®é ®· ®•îc nªu trong HiÖp ®Þnh dÉn ®é, mµ Bªn ®•îc yªu cÇu cã thÓ tiÕn hµnh dÉn ®é theo thñ tôc ®¬n gi¶n trong ph¹m vi ph¸p luËt cña m×nh cho phÐp. 14