Luận văn Tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Kiên Giang

Nội dung text: Luận văn Tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Kiên Giang

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ VĂN LẬP TỘI GIAO CẤU HOẶC THỰC HIỆN HÀNH VI QUAN HỆ TÌNH DỤC KHÁC VỚI NGƯỜI TỪ ĐỦ 13 TUỔI ĐẾN DƯỚI 16 TUỔI THEO PHÁPLUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN TỈNH KIÊN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2017
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ VĂN LẬP TỘI GIAO CẤU HOẶC THỰC HIỆN HÀNH VI QUAN HỆ TÌNH DỤC KHÁC VỚI NGƯỜI TỪ ĐỦ 13 TUỔI ĐẾN DƯỚI 16 TUỔI THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN TỈNH KIÊN GIANG Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 60.38.01.04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐINH XUÂN NAM HÀ NỘI - 2017
3. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỘI GIAO CẤU HOẶC THỰC HIỆN HÀNH VI QUAN HỆ TÌNH DỤC KHÁC VỚI NGƯỜI TỪ ĐỦ 13 TUỔI ĐẾN DƯỚI 16 TUỔI 8 1.1 Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi 8 1.2 Phân biệt tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi với một số tội phạm xâm hại tình dục trẻ em khác theo Bộ luật hình sự năm 2015 19 1.3 Trách nhiệm hình sự đối với tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi 28 Kết luận chương 1 .34 Chương 2: THỰC TIỄN ĐỊNH TỘI DANH VÀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI TỘI GIAO CẤU VỚI TRẺ EM TẠI TỈNH KIÊN GIANG GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 2011 ĐẾN 2015 36 2.1. Khái quát tình hình tội Giao cấu với trẻ em trên địa bàn tỉnh Kiên Giang trong giai đoạn từ năm 2011 đến 2015 36 2.2 Thực tiễn định tội danh đối với tội Giao cấu với trẻ em tại tỉnh Kiên Giang, giai đoạn từ năm 2011 đến 2015 40 2.3. Quyết định hình phạt đối với tội giao cấu với trẻ em từ thực tiển tỉnh Kiên Giang, giai đoạn từ năm 2011 đến 2015 56 Kết luận chương 2 68 Chương 3: CÁC GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG, HIỆU QUẢ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG
4. CÔNG TÁC ĐẤU TRANH VÀ PHÒNG NGỪA TỘI GIAO CẤU HOẶC THỰC HIỆN HÀNH VI QUAN HỆ TÌNH DỤC KHÁC VỚI NGƯỜI TỪ ĐỦ 13 TUỔI ĐẾN DƯỚI 16 TUỔI 69 3.1 Kiến nghị hoàn thiện và giải thích pháp luật đối với tội Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi 69 3.2 Các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng quy định của pháp hình sự đối với tội Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi 71 KẾT LUẬN 76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 78
5. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BLHS: Bộ luật hình sự PLHS: Pháp luật hình sự TNHS: Trách nhiệm hình sự
6. DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU THỐNG KÊ Bảng 2.1: Tỷ lệ án xâm hại tình dục trẻ em đã khởi tố giai đoạn từ năm 2011 đến 2015. Bảng 2.2: Tỷ lệ án Giao cấu với trẻ em đã khởi tố giai đoạn từ năm 2011 đến 2015. Bảng 2.3: Tỷ lệ số vụ án Giao cấu với trẻ em đã đưa ra xét xử từ năm 2011 – 2015. Bảng 2.4: Số liệu các bị cáo đã xét xử về tội Giao cấu với trẻ em theo khung hình phạt từ năm 2011 – 2015. Bảng 2.5: Hình phạt các bị cáo đã xét xử theo khoản 1 Điều 115. Bảng 2.6: Hình phạt các bị cáo đã xét xử theo khoản 2 Điều 115.
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trẻ em chính là nguồn hạnh phúc của gia đình, là mầm non tương lai của đất nước, là lớp người kế thừa sự nghiệp xây dựng phát triển và bảo vệ Tổ quốc. Cho nên việc bảo vệ trẻ em chính là bảo vệ sự nghiệp phát triển tồn vong của đất nước, vì trẻ em vừa là mục tiêu, vừa là động lực và là tương lai phát triển bền vững của đất nước. Bên cạnh tình trạng lạm dụng sức lao động, ngược đãi, hành hạ, bắt cóc, mua bán trẻ em thì tình trạng tội phạm xâm hại tình dục trẻ em cũng là vấn đề đáng báo động và là thách thức đối với toàn thể các quốc gia trên thế giới. Xuất phát từ tầm quan trọng đó, tất cả các nước trên thế giới đều có những chính sách ưu tiên bảo vệ, chăm sóc và phát triển trẻ em. Công ước của Liên Hợp Quốc về Quyền trẻ em quy định “Các quốc gia thành viên cam kết bảo vệ trẻ em chống tất cả các hình thức bóc lột và lạm dụng tình dục. Vì mục đích này các quốc gia thành viên phải đặc biệt thực hiện tất cả các biện pháp quốc gia song phương và đa phương thích hợp để ngăn ngừa việc xúi giục hay ép buộc trẻ em tham gia bất kỳ hành vi tình dục bất hợp pháp nào”. Việt Nam đã tham gia phê chuẩn Công ước về Quyền trẻ em, vào ngày 20/02/1990. Từ đó đến nay, mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng Đảng và Nhà nước ta luôn đặc biệt quan tâm đến vấn đề bảo vệ trẻ em, Điều 37 Hiến pháp năm 2013 quy định “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em”. Tuy nhiên, trong những năm gần đây tội phạm xâm hại đến trẻ em ở nước ta đang là một thực trạng rất đáng lo ngại, nhất là tình trạng tội phạm xâm hại tình dục trẻ em diễn biến ngày càng phức tạp và có chiều hướng gia 1
8. tăng ở các khu vực thành thị. Xâm hại tình dục trẻ em được Đảng và Nhà nước ta xác định là tội phạm có tác động gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội, làm ảnh hưởng tiêu cực lâu dài đến sự phát triển tâm, sinh lý bình thường của trẻ nhỏ. Một trong những tội phạm xâm hại tình dục trẻ em đang diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng hiện nay là tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi”. Đây là quy định mới tại Điều 145 của Bộ luật hình sự (BLHS) năm 2015 trên cơ sở kế thừa và sửa đổi bổ sung tội Giao cấu với trẻ em quy định tại Điều 115 BLHS năm 1999. Và cũng là lần đầu tiên pháp luật hình sự nước ta quy định hành vi “quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” là tội phạm hình sự nhằm đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn của xã hội. Cũng như trên các địa bàn chung của cả nước, địa bàn tỉnh Kiên Giang nói riêng tình hình tội phạm “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” hiện nay đang là một bức xúc của xã hội, tội phạm trên lĩnh vực này diễn biến phức tạp với nhiều phương thức và thủ đoạn tinh vi khác nhau, nhất là ở khu vực thành thị và đang có chiều hướng gia tăng. Trước tình hình đó các cơ quan trực tiếp đấu tranh phòng chống tội phạm của tỉnh Kiên Giang đã quán triệt triển khai, kết hợp nhiều biện pháp phòng ngừa và xử lý đối với các loại tội phạm xâm hại tình dục trẻ em. Tuy nhiên, qua thực tiễn áp dụng pháp luật để xử lý đối với tội này vẫn còn nhiều bất cập, vướng mắc, còn có những cách hiểu chưa thống nhất dẫn đến việc áp dụng pháp luật có lúc chưa đồng bộ làm cho việc xử lý tội phạm thiếu tính thỏa đáng. Mặc khác, hiện nay chưa có văn bản nào hướng dẫn cụ thể thế nào là hành vi “quan hệ tình dục khác” nên trong thời gian tới khi đưa hành vi này vào xử lý đối với tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” sẽ có nhiều cách hiểu khác nhau và từ 2
9. đó sẽ phát sinh tình trạng áp dụng pháp luật tùy tiện theo ý chí chủ quan làm dễ xảy ra tình trạng oan, sai hay bỏ lọt tội phạm. Do đó vấn đề xử lý tội phạm xâm hại tình dục nói chung và tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” theo quy định mới của BLHS năm 2015 thật sự là một vấn đề cấp bách và cần thiết nhằm tìm ra những giải pháp hữu hiệu để đấu tranh và phòng chống đối với những hành vi “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi”. Hiện nay, tại tỉnh Kiên Giang chưa có công trình nào nghiên cứu về lý luận và thực tiễn đối với Tội “giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi”. Đó là những lý do mà tác giả luận văn chọn vấn đề tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Kiên Giang” làm đề tài luận văn thạc sĩ Luật học tại Học viện khoa học xã hội. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Yêu cầu cấp bách hiện nay là đòi hỏi phải có những công trình nghiên cứu khoa học về những vấn đề cơ bản nhất của tội phạm này, cũng như cần có những biện pháp đấu tranh và xử lý hiệu quả nhất nhằm tránh đi những sai sót, những cách hiểu và vận dụng pháp luật thiếu thống nhất, đồng bộ. Trong những năm gần đây đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học về các tội xâm hại tình dục trẻ em trên các địa bàn khác nhau nhưng hiện nay chưa có công trình nào nghiên cứu về tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” trên địa bàn tỉnh Kiên Giang. Để hoàn thành luận văn này tác giả đã tham khảo một số một số công nghiên cứu về các tội xâm hại tình dục trẻ em như: Luận văn thạc sĩ “Các tội 3
10. xâm phạm tình dục trẻ em trên địa bàn tỉnh Bình Dương” của tác giả Đỗ Tiến Dũng (2014); Luận văn thạc sĩ tội “Giao cấu với trẻ em theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Cà Mau” của tác giả Lê Kiều Diễm (2016); Luận văn thạc sĩ “Tội xâm phạm tình dục đối với trẻ em trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long” của tác giả Võ Công Sáu (2015) Ngoài ra tội Giao cấu với trẻ em còn được nghiên cứu, luận giải trong nhiều công trình khoa học như bình luận khoa học BLHS của tác giả Đinh Văn Quế, giáo trình của các trường đại học trong cả nước. Tuy nhiên, chưa có những công trình nghiên cứu sâu về vấn đề tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” theo BLHS năm 2015, nhất là việc giải thích rõ thế nào là “quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi”, điều này thật sự đang là vấn đề cấp bách hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích của luận văn Thực hiện đề tài này, tác giả mong muốn nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi”. Từ đó, làm cơ sở nghiên cứu và áp dụng thực tiễn cho hoạt động xử lý tội phạm này trên địa ban tỉnh Kiên Giang, bảo đảm cho quá trình điều tra, truy tố và xét xử đúng người, đúng tội, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội, góp phần bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại địa phương, bảo vệ quyền con người, quyền công dân đặc biệt là quyền trẻ em. Qua nghiên cứu thực tiễn những mặt đã đạt được và những mặt còn hạn chế trong thời gian qua, từ đó đề xuất những giải pháp hoàn thiện pháp luật hình sự nhằm nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật đối với tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với 4
11. người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” trên địa bàn tỉnh Kiên Giang nói riêng và có thể áp dụng để xử lý tội này đối với các địa bàn khác trong cả nước. 3.2. Nhiệm vụ của luận văn - Phân tích những vấn đề lý luận và pháp lý về tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” theo pháp luật hình sự (PLHS) Việt Nam. - Phân biệt tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” với một số loại tội phạm xâm hại tình dục trẻ em khác theo BLHS năm 2015. - Đánh giá thực tiễn định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội “Giao cấu với trẻ em” trên địa bàn tỉnh Kiên Giang giai đoạn từ năm 2011 đến 2015, qua đó tìm ra những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn và bài học kinh nghiệm. - Đề xuất, kiến nghị các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong công tác đấu tranh, phòng ngừa, xử lý đối với tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi”. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Những vấn đề lý luận và pháp lý về tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” theo PLHS Việt Nam. - Khái quát tình hình tội phạm từ thực tiễn tỉnh Kiên Giang giai đoạn từ năm 2011 đến 2015. - Thực tiễn việc định tội danh và quyết định hình phạt từ thực tiễn tỉnh Kiên Giang, qua đó tìm ra những khó khăn vướng mắc trong thực tiễn định tội danh và quyết định hình phạt để nghiên cứu các vấn đề thuộc nội dung của luận văn. 5
12. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu những lý luận và thực tiễn của công tác xử lý đối với tội “Giao cấu với trẻ em” từ thực tiễn tỉnh Kiên Giang, trong giai đoạn 2011 đến 2015, trên cơ sở các quy định của pháp luật hiện hành. Các số liệu nghiên cứu thống kê được thu thập tại Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Kiên Giang và Tòa án nhân dân tỉnh Kiên Giang. 5. Cơ sở phương pháp luận và Phương pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận là phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và Pháp luật, các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về vấn đề xử lý tình trạng xâm hại tình dục trẻ em. Đồng thời, trong quá trình thực hiện luận văn tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học, cụ thể như: phương pháp nghiên cứu tài liệu; phương pháp thống kê; phương pháp tổng kết thực tiễn; phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, đối chiếu, nghiên cứu điển hình để luận giải một cách khoa học các vấn đề liên quan đến tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi”. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn là một công trình nghiên cứu khoa học, khảo sát một cách toàn diện và sâu sắc nhằm tìm ra những nguyên nhân, hạn chế thiếu sót trong công tác xử lý đối với tội “Giao cấu với trẻ em” trên địa tỉnh Kiên Giang giai đoạn từ năm 2011 đến 2015. Qua đó đề xuất, kiến nghị hoàn thiện pháp luật và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật để xử lý đối với loại tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” theo Điều 145 – BLHS năm 2105 từ đó từng bước làm giảm các tội phạm xâm hại tình dục trẻ em trên địa bàn, góp phần đấu tranh phòng chống tội phạm và giữ gìn trật tự xã hội tại địa phương. 6
13. Bên cạnh đó, luận văn còn có điểm mới đi sâu vào nghiên cứu, phân tích và làm rõ thế nào là hành vi “quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” từ đó giúp ích rất nhiều cho công tác xử lý đối với hành vi này trong thực tiễn thời gian tới. Ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần vào việc hoàn thiện pháp luật trong công tác xử lý các tội xâm hại tình dục trẻ em nói chung và tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” nói riêng. Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn là một nghiên cứu khoa học pháp lý hình sự có thể dùng làm tài liệu tham khảo để nghiên cứu, áp dụng trong thực tiễn điều tra, xử lý đối với tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” trong thời gian tới. Áp dụng các nghiên cứu trong đề tài này vào thực tiễn tỉnh Kiên Giang nhất định sẽ đem lại hiệu quả trong công tác đấu tranh và phòng chống tội phạm. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và mục lục, phần nội dung của luận văn được cấu trúc có 3 chương cụ thể như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” theo pháp luật hình sự Việt Nam. Chương 2: Thực tiễn định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội “Giao cấu với trẻ em” tại tỉnh Kiên Giang giai đoạn từ năm 2011 đến 2015. Chương 3: Các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả áp dụng pháp luật trong công tác đấu tranh và phòng ngừa tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi”. 7
14. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỘI GIAO CẤU HOẶC THỰC HIỆN HÀNH VI QUAN HỆ TÌNH DỤC KHÁC VỚI NGƯỜI TỪ ĐỦ 13 TUỔI ĐẾN DƯỚI 16 TUỔI 1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi 1.1.1 Khái niệm trẻ em và quan điểm của Đảng và Nhà nước về vấn đề bảo vệ trẻ em, chống lại tình trạng lạm dụng tình dục trẻ em - Khái niệm trẻ em: Hiện nay có rất nhiều cách hiểu khác nhau về trẻ em, nhưng trước hết chúng ta nhận thấy rằng trẻ em ở những độ tuổi khác nhau thì có những đặc điểm tâm, sinh lý rất khác nhau. Hoặc cùng một độ tuổi nhưng sống ở những điều kiện, hoàn cảnh xã hội khác nhau thì những đặc điểm tâm lý, xu hướng phát triển cũng không giống nhau. Trên thế giới hiện nay có rất nhiều khái niệm cũng như những quy định khác nhau về trẻ em, tùy theo tình hình phát triển tâm, sinh lý và tập quán riêng của mỗi quốc gia. Theo Điều 1 của Công ước Liên hợp quốc về quyền trẻ em được thông qua ngày 20/11/1989 tại Viên (Áo) thì: “Trẻ em có nghĩa là người dưới 18 tuổi, trừ trường hợp luật pháp quốc gia áp dụng đối với trẻ em đó có quy định tuổi thành niên sớm hơn”. Như vậy, theo cách xác nhận chung của cộng đồng quốc tế thì trẻ em là người dưới 18 tuổi. Việt Nam đã phê chuẩn và tuân thủ Công ước này, tuy nhiên để phù hợp với tình hình thực tế của đất nước thì pháp luật của Việt Nam đã quy định cụ thể về “người chưa thành niên” và “trẻ em”. Theo đó, Bộ luật dân sự năm 2015 quy định “Người chưa thành niên là người chưa đủ 18 tuổi ” (Điều 21), còn theo Điều 1 Luật bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 thì nêu rõ: “Trẻ em quy định trong luật này là công dân Việt Nam dưới mười sáu 8
15. tuổi”, theo Luật trẻ em đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII thông qua ngày 05 tháng 4 năm 2016 quy định “ Trẻ em là người dưới 16 tuổi”. Phân tích các quy định pháp luật, có thể thấy rõ rằng “trẻ em” và “người chưa thành niên” theo pháp luật nước ta là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau, theo đó trẻ em được xác định trong giới hạn độ tuổi dưới 16, còn người chưa thành niên là dưới 18 tuổi. Như vậy có thể hiểu trẻ em đều là người chưa thành niên, nhưng không phải tất cả người chưa thành niên đều là trẻ em. Dựa trên cơ sở luật pháp quốc tế về trẻ em và pháp luật hiện hành ở nước ta, cùng với sự quy định về độ tuổi, đặc điểm về mặt xã hội, đặc điểm về tâm, sinh lý của trẻ em Việt Nam, có thể đưa ra khái niệm về trẻ em như sau: Trẻ em là người dưới mười sáu tuổi, chưa phát triển đầy đủ về thể chất và tinh thần, rất cần sự bảo vệ, chăm sóc, giáo dục của gia đình, nhà trường, cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội và của mỗi công dân. [3, tr.15]. - Quan điểm của Đảng và Nhà nước về vấn đề bảo vệ trẻ em, chống lại tình trạng lạm dụng tình dục trẻ em: Người Việt Nam vốn có truyền thống yêu thương trẻ nhỏ, luôn xác định trẻ em là mầm non là tương lai của đất nước. Vì vậy, ngay từ khi Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, Đảng và Nhà nước ta đã dành sự quan tâm đặc biệt đối với trẻ em. Nhà nước đã ban hành và tổ chức thực hiện nhiều chính sách tầm chiến lược, chương trình đào tạo, bồi dưỡng và đã đào tạo được những lớp người giàu lòng yêu nước, hết lòng hết sức phục vụ sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong giai đoạn đất nước đổi mới Nhà nước đã nhấn mạnh: Trẻ em cần phải được coi như những công dân đặc biệt của xã hội, được Nhà nước và nhân dân chăm sóc và được dành cho những ưu tiên cũng như tạo môi trường lành mạnh để phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và đạo đức 9
16. Điều 37 Hiến pháp năm 2013 quy định “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em”. Luật trẻ em vừa được Quốc hội thông qua ngày 05 tháng 4 năm 2016 cũng có rất nhiều quy định về vấn đề bảo vệ trẻ em, nghiêm cấm mọi hành vi “xâm hại tình dục, bạo lực, lạm dụng, bóc lột trẻ em”, luật này nêu rõ “xâm hại tình dục trẻ em là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ trẻ em tham gia vào các hành vi liên quan đến tình dục, bao gồm hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô với trẻ em và sử dụng trẻ em vào mục đích mại dâm, khiêu dâm dưới mọi hình thức”. Bên cạnh đó, BLHS năm 2015 cũng có rất nhiều điều luật quy định về các tội phạm xâm hại tình dục trẻ em như: tội “Hiếp dâm người dưới 16 tuổi” (Điều 142), tội “Cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi” (Điều 144), tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi” (Điều 145), tội “Dâm ô đối với người dưới 16 tuổi” (Điều 146) ngoài ra còn có tội mới là “Sử dụng người dưới 16 tuổi vào mục đích khiêu dâm” (Điều 147), hình phạt đối với các tội này được quy định rất nghiêm khắc đối với người phạm tội. Xác định tầm quan trọng trong công tác đấu tranh và phòng chống đối với các loại tội phạm xâm phạm tình dục trẻ em, thời gian qua Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm và đưa ra nhiều biện pháp để nhằm ngăn chặn, làm giảm bớt tình trạng xâm hại tình dục trẻ em và đã đem lại nhiều hiệu quả tích cực. Tuy nhiên, do hoàn cảnh xã hội ngày càng thay đổi nên tội phạm trong lĩnh vực này đang ngày càng diễn biến phức tạp, biến tướng với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi khác nhau, vì vậy Đảng và Nhà nước ta xác định nhiệm vụ bảo vệ chăm sóc, giáo dục và bảo vệ trẻ em, nhất là bảo vệ trẻ em trước 10
17. các tội phạm xâm hại tình dục là một trong những vấn đề trọng tâm của đất nước và đây không phải là nhiệm vụ của riêng ai mà là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. 1.1.2 Khái niệm về tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi" theo pháp luật hình sự Việt Nam Như chúng ta đã biết, BLHS quy định chỉ những người nào đã thành niên mà giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với những người nào trong giới hạn từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi và việc giao cấu hoặc quan hệ tình dục đó dựa trên sự tự nguyện của hai bên thì mới cấu thành tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi", còn những hành vi tương tự nhưng người bị hại không nằm trong độ tuổi từ đủ 13 đến dưới 16 thì cho dù có tự nguyện hay không tự nguyện đều cũng không cấu thành tội này. Tuy nhiên so với BLHS năm 1999 chỉ quy định về hành vi "giao cấu" thì BLHS năm 2015 lại có bổ sung thêm hành vi mới vào trong tội này đó là hành vi "quan hệ tình dục khác". Theo quy định mới này thì chúng ta thấy rõ trong điều luật có hai hành vi phải bị xử lý đó là hành vi "giao cấu" và hành vi "quan hệ tình dục khác", vì vậy cần phân biệt thế nào là hành vi "giao cấu" và thế nào hành vi "quan hệ tình dục khác" trong tội phạm này. Theo Ông Đỗ Văn Đương, nguyên Viện phó Viện khoa học kiểm sát thuộc viện kiểm sát nhân dân tối cao, thì hành vi giao cấu không chỉ hiểu là giữa nam với nữ mà diễn ra cả giữa những người đồng giới. Giao cấu được hiểu là việc đưa bộ phận sinh dục của người này chủ động tác động vào bất cứ bộ phận nào trên cơ thể người kia, không phân biệt là đồng giới hay khác giới. Theo cách hiểu này thì việc giao cấu diễn ra không chỉ là giữa người nam với 11
18. người nữ theo cách hiểu truyền thống mà có cả những người nam với người nam và cả những người nữ với người nữ. Còn về hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi trong tội này thì mặc dù hiện nay chưa có văn bản nào của cơ quan có thẩm quyền hướng dẫn một cách cụ thể nhưng có thể hiểu được đó là hành vi quan hệ tình dục bằng miệng hoặc bằng đường hậu môn hoặc việc dùng các bộ phận khác trên cơ thể hoặc là quan hệ tình dục đồng giới thông qua việc sử dụng bộ phận sinh dục nam và hậu môn của một người nam giới khác hoặc trong các quan hệ đồng giới giữa những người nữ. Đây là các hành vi quan hệ tình dục khác đã được thừa nhận trong thực tiễn đời sống xã hội và trong quá trình đấu tranh phòng chống tội phạm tình dục cũng bắt gặp. Từ những luận giải nêu trên có thể đưa đến khái niệm về tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi như sau: Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi được hiểu là hành vi của người đã thành niên thực hiện việc giao cấu hoặc việc quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi mà việc giao cấu hoặc việc quan hệ tình dục khác đó có sự thỏa thuận, đồng ý của trẻ em và không phải vì bất kỳ mục đích có tính vật chất nào. 1.1.3 Các dấu hiệu pháp lý của tội “Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi" theo Bộ luật hình sự năm 2015 Trong khoa học pháp lý hình sự Việt nam, xét về mặt cấu trúc thì tội phạm được cấu thành bởi bốn yếu tố cơ bản sau: khách thể, mặt khách quan, chủ thể và mặt chủ quan. Đây là những yếu tố, những dấu hiệu đặc trưng dùng để nhận biết và phân biệt tội phạm. Việc nghiên cứu các yếu tố cấu thành của từng loại tội phạm sẽ cho chúng ta đánh giá được tính chất, mức độ 12
19. nguy hiểm của từng hành vi, làm tiền đề cho việc truy cứu trách nhiệm hình sự cũng như việc định tội danh và quyết định hình phạt một cách hợp lý. Tội "Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi" quy định tại Điều 145 của BLHS năm 2015 cũng hợp thành bởi bốn yếu tố cơ bản nêu trên, cụ thể như sau: Thứ nhất: mặt khách thể của tội phạm Theo Luật hình sự Việt Nam thì "khách thể của tội phạm là các quan hệ xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ và bị tội phạm xâm hại". Theo Điều 8 BLHS năm 2015 thì khách thể được bảo vệ và bị tội phạm xâm hại là các hành vi xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hoá, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm đến quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự. Tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi quy định tại Điều 145 BLHS năm 2015 nằm trong chương XIV về các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người. Vì vậy khách thể của tội phạm này là các quyền bất khả xâm phạm về tình dục, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của trẻ em. Tuy nhiên, do điều luật có quy định rõ ràng về độ tuổi nên khách thể của tội phạm này chính là trẻ em được giới hạn trong độ tuổi từ đủ 13 đến dưới 16 và điều luật cũng không phân biệt giới tính trẻ em bị xâm hại là nam hay nữ. Về người bị hại là trẻ em có độ tuổi từ đủ 13 đến dưới 16, đây là dấu hiệu bắt buộc đối với loại tội phạm này, cho nên mọi trường hợp đối với tội này cần phải xác định chính xác về độ tuổi của người bị hại vì nó là một trong những yếu tố quyết định đến việc định tội danh. 13
20. Chính vì trẻ em là những người chưa phát triển toàn diện về thể chất, tâm, sinh lý nên cần được đặc biệt quan tâm, chăm sóc, giáo dục và bảo vệ cho nên khách thể này luôn được pháp luật hình sự bảo vệ và có các chế tài xử lý rất nghiêm khắc nếu có hành vi vi phạm. Ngoài ra điều luật quy định đối tượng bị xâm hại không phân biệt về giới tính, điều này hoàn toàn phù hợp với Luật trẻ em và phù hợp với thực tế diễn biến tình hình tội phạm của đất nước. Cho nên khách thể được bảo vệ bao gồm cả quyền của những người từ đủ 13 đến dưới 16 mà không phân biệt giới tính là nam hay nữ. Thứ hai: mặt khách quan của tội phạm Tội phạm là hành vi của con người, theo PLHS Việt Nam thì những hành vi đó phải là những hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự. Những hành vi tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính chất nguy hiểm cho xã hội không đáng kể thì không phải là tội phạm và được xử lý bằng các biện pháp khác. Mỗi loại tội phạm khác nhau thì tính nguy hiểm cho xã hội cũng khác nhau và nó biểu hiện bằng những hành vi khách quan của riêng nó, điều này cấu thành mặt khách quan của tội phạm. Vì vậy, "mặt khách quan của tội phạm được hiểu là mặt bên ngoài của tội phạm, bao gồm các biểu hiện của tội phạm diễn ra trong thế giới khách quan" [4, tr.10]. Hành vi phạm tội là dấu hiệu khách quan và là dấu hiệu cơ bản của tất cả các cấu thành tội phạm. Mặt khách quan của tội "Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi" chỉ có một dấu hiệu pháp lý duy nhất đó là hành vi khách quan của người phạm tội. Người phạm tội (với điều kiện là người đủ 18 tuổi trở lên) có hành vi giao cấu hoặc có hành vi quan hệ tình dục khác với người trong độ tuổi từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi và các hành vi này được thực hiện dưới sự đồng tình của nạn nhân. Nếu so sánh 14
21. với tội Hiếp dâm người dưới 16 tuổi thì yếu tố “hoàn toàn tự nguyện” là dấu hiệu để phân biệt hai loại tội phạm này. Ở đây có hai hành vi khách quan cơ bản là dấu hiệu bắt buộc cấu thành tội phạm này đó là hành vi "giao cấu" và hành vi "quan hệ tình dục khác" với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi. - Hành vi giao cấu: theo cách hiểu truyền thống thì hành vi giao cấu được hiểu là sự cọ sát trực tiếp dương vật vào bộ phận sinh dục của người phụ nữ với ý thức ấn vào trong không kể sự xâm nhập của dương vật là sâu hay cạn, không kể có xuất tinh hay không thì coi như hành vi giao cấu đã hoàn thành bởi vì nhân phẩm và danh dự của người phụ nữ đã bị chà đạp. - Hành vi quan hệ tình dục khác: đây là quy định hoàn toàn mới của Bộ luật hình sự năm 2015 trong cấu thành cơ bản của tội "Giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi". Mặc dù đến nay chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể về hành vi này nhưng dựa vào thực tiễn đời sống xã hội có thể được hiểu đó là hành vi quan hệ tình dục bằng miệng hoặc là quan hệ tình dục đồng giới bằng đường hậu môn Như vậy, trong tội này người thực hiện tội phạm có thể đạt được mục đích thông qua nhiều trường hợp, nhiều hoàn cảnh khác nhau, nhưng chung nhất là không có việc sử dụng vũ lực, đe dọa sử dụng vũ lực, lợi dụng tình trạng không chống cự được của nạn nhân, các thủ đoạn khác hoặc lợi dụng sự lệ thuộc của nạn nhân để thực hiện tội phạm như ở các tội hiếp dâm, cưỡng dâm Hành vi của tội này phải được thực hiện một cách đồng thuận, mà nhiều trường hợp chính người thực hiện hành vi còn không ý thức được mình đang thực hiện một tội phạm. Bản thân chúng tôi nghĩ rằng, việc thực hiện xong hành vi giao cấu hoặc hành vi quan hệ tình dục khác trong tội phạm này đối với người từ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi không nên được xem là căn cứ bắt buộc để xác định tội 15