Luận văn Tổ chức và hoạt động của hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam

Nội dung text: Luận văn Tổ chức và hoạt động của hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐOÀN THỊ BÍCH LOAN TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI CHỮ THẬP ĐỎ TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI, năm 2020
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐOÀN THỊ BÍCH LOAN TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI CHỮ THẬP ĐỎ TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NAM Chuyên ngành : Luật hiến pháp và luật hành chính Mã số : 838. 01. 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. THÁI THỊ TUYẾT DUNG HÀ NỘI, năm 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Mọi tài liệu, thông tin thu thập đều được do chính tôi tổng hợp, phân tích trong Luận văn có nguồn gốc rõ ràng, chính xác và lần đầu tiên được nghiên cứu, công bố trong công trình này. Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của chính tôi. Quảng Nam, ngày tháng năm 2020 NGƯỜI CAM ĐOAN Đoàn Thị Bích Loan
4. LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của các thầy cô giáo và sự giúp đỡ nhiệt tình, những ý kiến đóng góp quý báu của nhiều cá nhân và đồng nghiệp, tập thể để hoàn thành Luận văn tốt nghiệp. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Thái Thị Tuyết Dung người đã trực tiếp hướng dẫn đề tài cho tôi với tất cả lòng nhiệt tình và sự quan tâm. Bên cạnh đó, tôi xin chân thành cảm ơn sự đóng góp chân thành của các thầy, cô giảng viên của Học viện khoa học xã hội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi được nghiên cứu sinh và thực hiện đề tài. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Hội Chữ thập đỏ huyện Hiệp Đức, Hội đồng phối hợp công tác phổ biến giáo dục pháp luật huyện Hiệp Đức; Hội chữ thập đỏ, Hội đồng phối hợp công tác phổ biến giáo dục pháp luật tỉnh Quảng Nam và các cơ quan, ban ngành liên quan; người thân, bạn bè, đồng nghiệp, luôn quan tâm tạo điều kiện, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu Luận văn. Hy vọng tiếp tục nhận được ý kiến góp ý để tác giả bổ sung, hoàn thiện những nội dung trong Luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn. Hiệp Đức, tháng 8 năm 2020 Học viên Đoàn Thị Bích Loan
5. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI CHỮ THẬP ĐỎ 8 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của Hội Chữ thập đỏ 8 1.2. Khái quát quá trình hình thành và phát triển của Hội chữ thập đỏ 9 1.3. Tổ chức của Hội chữ thập đỏ 21 1.4. Hoạt động của Hội chữ thập đỏ 24 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI CHỮ THẬP ĐỎ TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NAM 38 2.1. Khái quát chung tình hình kinh tế xã hội của tỉnh Quảng Nam 36 2.2. Thực trạng về cơ cấu, tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam 39 CHƯƠNG 3: NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ CƠ CẤU TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI CHỮ THẬP ĐỎ TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NAM 64 3.1. Định hướng hoàn thiện cơ cấu tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam 64 3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả về cơ cấu tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ 68 KẾT LUẬN 76 TÀI LIỆU THAM KHẢO
6. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 HĐ, GD Hợp đồng giao dịch 2 KTM Kinh tế mở 3 KCN Khu công nghiệp 4 NSNN Ngân sách nhà nước 5 NTM Nông thôn mới 6 QLNN Quản lý nhà nước 7 UBND Ủy ban nhân dân 8 CTĐ Chữ thập đỏ 9 KCB Khám chữa bệnh 10 CSSK Chăm sóc sức khỏe
7. DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang bảng Hoạt động Phòng ngừa, ứng phó thảm hoạ, cứu trợ khẩn 1.1 24 cấp, phục hồi tái thiết 1.2 Hoạt động Chăm sóc sức khoẻ dựa vào cộng đồng 25 Hoạt động Hiến máu nhân đạo, hiến mô, bộ phận cơ thể 1.3 27 người và hiến xác 1.4 Hoạt động Công tác xã hội nhân đạo 29 1.5 Hoạt động Tuyên truyền các giá trị nhân đạo 31 Hoạt động Vận động xây dựng quỹ cho hoạt động Chữ 1.6 33 thập đỏ 1.7 Hoạt động Xây dựng tổ chức Hội vững mạnh 34 2.2 Các kỳ Đại hội Hội chữ thập đỏ huyện Hiệp Đức 44 Kết quả hoạt động của các cấp Hội trên địa bàn tỉnh 2.3 58 Quảng Nam giai đoạn 2016 – 2020
8. DANH MỤC CÁC HÌNH Số hiệu Tên hình Trang hình 1.1 Biểu tượng Hội chữ thập đỏ Việt Nam 9 Sơ đồ phong trào Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ 1.2 17 quốc tế 1.3 Biểu tượng của các tổ chức Hội Chữ thập đỏ 19 Sơ đồ hệ thống tổ chức Hội Chữ thập đỏ tỉnh Quảng 2.1 41 Nam
9. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hội Chữ thập đỏ là một tổ chức xã hội nhân đạo của quần chúng, tập hợp mọi người Việt Nam không phân biệt thành phần dân tộc, tôn giáo, nam nữ để làm công tác nhân đạo. Thành lập từ năm 1946, qua 74 năm xây dựng và trưởng thành, Hội Chữ thập đỏ luôn nhận được sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý, hỗ trợ của Nhà nước. Đồng thời Hội là thành viên của Phong trào Chữ thập đỏ và trăng lưỡi liềm đỏ Quốc tế nên những năm gần đây công tác đối ngoại ngày càng mở rộng và phát triển. Tại Đại hội lần thứ IX (năm 2012) của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và trong Chiến lược Phát triển Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đến năm 2020, Ban chấp hành Trung ương Hội đã ra chủ đề: đổi mới tư duy, tạo dựng vị thế, bảo vệ sự sống đồng thời nhấn mạnh vai trò của việc “tăng cường hợp tác quốc tế”. Trong thời gian qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, công tác nhân đạo và hoạt động chữ thập đỏ do Hội Chữ thập đỏ Việt Nam tổ chức thực hiện đã có những chuyển biến tích cực, đạt nhiều kết quả quan trọng, mang ý nghĩa chính trị, xã hội và nhân văn sâu sắc, thu hút sự tham gia và quan tâm ủng hộ to lớn về nguồn lực của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, bạn bè quốc tế và các tầng lớp nhân dân, trợ giúp kịp thời, thiết thực người nghèo, nạn nhân chiến tranh, thiên tai, thảm họa, những người dễ bị tổn thương khắc phục khó khăn, vươn lên trong cuộc sống. Hệ thống tổ chức Hội được củng cố và phát triển, hoạt động ngày càng chuyên nghiệp, hiệu quả, góp phần tích cực tuyên truyền các giá trị nhân đạo, giáo dục truyền thống nhân ái của dân tộc và thực hiện chính sách an sinh xã hội, đóng góp tích cực cho Phong trào Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế. Tuy nhiên, công tác nhân đạo và hoạt động chữ thập đỏ vẫn còn có mặt hạn chế, chưa phát huy được tiềm năng, thế mạnh của hệ thống Hội Chữ thập đỏ. 1
10. Trong những năm qua, đội ngũ cán bộ Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam luôn nhiệt tình, trách nhiệm trong công việc được giao, đạt kế hoạch, chỉ tiêu đề ra. Để thực hiện hiệu quả những nội dung trên đòi hỏi các cấp chính quyền địa phương phải có trách nhiệm, quan tâm chỉ đạo, kiện toàn tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ một cách sâu rộng trên địa bàn tỉnh. Bằng những kiến thức đã tiếp nhận, học tập tại Học viện và với nhiệm vụ công tác Hội chữ thập đỏ huyện Hiệp Đức, xuất phát từ lý do trên, tôi đã lựa chọn đề tài: “Tổ chức và hoạt động của Hội Chữ Thập Đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam” làm Luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Luật Hiến pháp và Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Liên quan đến vấn đề nghiên cứu, tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn nhiều địa phương đã được rất nhiều tác giả và nhóm tác giả nghiên cứu. Sau đây là một số công trình và bài viết tiêu biểu: Vũ Hải Anh (2016), Quản lý hoạt động bồi dưỡng cán bộ chuyên trách Hội Chữ thập đỏ huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên, Luận văn Thạc sỹ quản lý giáo dục, Học viện quản lý giáo dục. Tác giả đã dựa trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực trạng công tác bồi dưỡng cán bộ chuyên trách Hội Chữ thập đỏ, đề tài đề xuất biện pháp đổi mới công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng cán bộ chuyên trách Hội Chữ thập đỏ huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn hiện nay nhằm nâng cao chất lượng cán bộ chuyên trách Hội CTĐ huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên phù hợp với yêu cầu trong thời kỳ đổi mới. Nguyễn Thị Hồng Diệp (2017), Quản lý hoạt động bồi dưỡng cán bộ tại trung tâm đào tạo cán bộ Hội chữ thập đỏ Việt Nam, Luận văn Thạc sỹ quản lý giáo dục, Học viện khoa học xã hội. Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận quản lý hoạt động đào tạo cán bộ công chức, viên chức; đánh giá thực trạng 2
11. công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng cán bộ tại Trung tâm đào tạo cán bộ Hội chữ thập đỏ Việt Nam. Qua đó, đề xuất một số biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng cán bộ tại Trung tâm đào tạo cán bộ Hội chữ thập Việt Nam trong thời gian đến. Phạm Thị Thu Huyền (2016), Hoạt động nhân đạo của Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế và tác động chính trị của nó từ 1991 đến nay, Luận án Tiến sĩ chính trị học, Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn. Luận văn phân tích và làm sáng tỏ các hoạt động nhân đạo của Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế và tác động chính trị của nó từ năm 1991 đến nay. Đồng thời khuyến nghị cho Việt Nam về tăng cường mối quan hệ chặt chẽ giữa Việt Nam và Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế; Tạo môi trường thuận lợi hơn nữa hỗ trợ các hoạt động nhân đạo quốc tế ở Việt Nam. Dương Văn Mai (2016), Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác chữ thập đỏ huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định, Đề tài khoa học công nghệ năm 2016, cấp huyện. Tác giả đã khẳng định trong những năm qua, với sự phát triển vượt bậc của CNTT và vai trò thông tin ngày càng trở lên quan trọng. Qua thực tế, khi áp dụng CNTT vào các hoạt động quản lý, công tác xã hội đã mang lại hiệu quả rất thiết thực. Từ thực tế nêu trên, việc xây dựng trang thông tin điện tử của Hội là rất cần thiết, phục vụ tốt hơn cho công tác điều hành, vận động cứu trợ, hỗ trợ nhân đạo tại địa phương. Bùi Văn Phục (2018), Vai trò của Hội chữ thập đỏ trong quản lý hành chính nhà nước – thực tiễn tại tỉnh Điện Biên, Luận văn Thạc sỹ Luật học, Trường Đại học luật Hà Nội. Luận văn đã tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận và pháp lý về vai trò của Hội chữ thập đỏ trong quản lý hành chính nhà nước; đồng thời thực tiễn thực hiện vai trò của Hội chữ thập đỏ trong quản lý hành chính nhà nước tại tỉnh Điện Biên. Qua đó kiến nghị một số giải pháp phát huy vai trò Hội chữ thập đỏ tại địa phương trong thời gian đến. 3
12. Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam (2018), Dự án Trung tâm hoạt động chữ thập đỏ Khu vực Đồng bằng Sông Hồng tại Hà Nam. Dự án được thực hiện tại huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam với hình thức đầu tư hợp tác công tư. Bao gồm 03 hợp phần: Trung tâm đào tạo, huấn luyện kỹ năng cấp cứu; Trung tâm chăm sóc xã hội (bệnh viện chữ thập đỏ và bảo trợ xã hội); Trung tâm nghiên cứu, sản xuất dược liệu và chế phẩm y tế; sản xuất sản phẩm nhân đạo. Công trình nghiên cứu đã đánh giá chung kinh tế - xã hội nước ta năm 2017 tiếp tục chuyển biến tích cực, đạt nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, nền kinh tế nước ta vẫn còn những tồn tại, thiên tai, bão lũ Chính vì vậy, Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đã phối hợp với Công ty Cổ Phần Tư Vấn Đầu Tư Thảo Nguyên Xanh tiến hành nghiên cứu và lập dự án đầu tư “Trung tâm hoạt động chữ thập đỏ khu vực đồng bằng sông Hồng tại Hà Nam. Và một số bài viết nghiên cứu, khái quát những quan điểm trong tổ chức, hoạt động Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn: Ngọc Huệ, Lê Thuận (2019), Hội Chữ thập đỏ thành phố Hồ Chí Minh cần xác định phương thức hoạt động đáp ứng với thực tiễn, Tạp chí điện tử của Hội chữ thập đỏ Việt Nam cập nhật ngày 01/10/2019. Bài viết đã khẳng định các cấp Hội cũng phát huy được nguồn lực, tuy nhiên tổ chức biên chế bộ máy và chế độ chính sách còn nhiều bất cập, do đó các cấp chính quyền địa phương cần xác định phương thức hoạt động đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong tình hình mới. Trần Yến (2019), Hiệu quả từ cuộc vận động “Mỗi tổ chức, mỗi cá nhân gắn với một địa chỉ nhân đạo”, Trang thông tin điện tử huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên cập nhật ngày 15/02/2019. Bài viết đã khái quát về kết quả của Hội Chữ thập đỏ huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên đã phát huy vai trò nòng cốt, trở thành cầu nối trong các hoạt động nhân đạo 4
13. nhằm chăm lo cho người nghèo. Qua 5 năm thực hiện cuộc vận động “Mỗi tổ chức, mỗi cá nhân gắn với một địa chỉ nhân đạo” tại huyện Nậm Pồ đã có sức lan tỏa mạnh mẽ, thực sự trở thành phong trào của toàn dân, góp phần đáng kể cùng cấp ủy, chính quyền địa phương xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới. Phan Văn Cầu (2019), Hiệu quả từ phong trào Chữ Thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế, Trang thông tin điện tử Đài phát thanh và truyền hình tỉnh Quảng Bình cập nhật ngày 8/5/2019. Tác giả đã khái quá trình hình thành và phát triển phong trào Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế, đồng thời phản ánh tại tỉnh Quảng Bình, các cấp Hội CTĐ đỏ luôn tích cực, chủ động phối hợp với các cơ quan, doanh nghiệp tổ chức các hoạt động thiết thực, giúp các đối tượng có hoàn cảnh khó khăn vươn lên trong cuộc sống. Từ những công trình, bài viết nghiên cứu trên có thể thấy, tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ có nhiều cơ hội và thách thức lớn đặt ra. Tôi hiện đang công tác trong Hội chữ thập đỏ huyện, thường xuyên đi cơ sở, được tiếp xúc nhiều chương trình, hoạt động xã hội, hiến máu nhân đạo, cứu trợ, xóa đói giảm nghèo tôi muốn nghiên cứu thực tế, áp dụng các quan điểm, quy định pháp luật, thực thi pháp luật và học hỏi thêm những kinh nghiệm từ những công trình trên về những quy định của pháp luật và những văn bản hướng dẫn thi hành để tập trung phân tích, nghiên cứu Đề tài về “Tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam”. Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu, đóng góp những giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội chữ thập đỏ hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích của luận văn nghiên cứu một cách hệ thống những quy định của pháp luật về tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ nói chung. Đồng 5
14. thời, đi sâu nghiên cứu tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam. Trên cơ sở phân tích lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất những giải pháp hoàn hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả cơ cấu, tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ tại các địa phương nói chung và trên địa bàn tỉnh Quảng Nam nói riêng. Nhiệm vụ nghiên cứu: + Khái quát các quy định của pháp luật về Hội chữ thập đỏ, Điều lệ Hội chữ thập đỏ Việt Nam, Luật hoạt động Chữ thập đỏ. Phân tích, làm rõ khái niệm, đặc điểm, vai trò của Hội chữ thập đỏ; khái quát quá trình hình thành và phát triển của Hội chữ thập đỏ; Tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ, trong đó có các nội dung về vị trí pháp lý, nhiệm vụ quyền hạn, hình thức, nguyên tắc hoạt động. + Đánh giá thực trạng về cơ cấu, tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam; đồng thời, rút ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân để từ đó có những giải pháp thực hiện tốt hơn trong thời gian đến. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng: Luận văn tập trung nghiên cứu lý luận và thực trạng tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam. Phạm vi: Nghiên cứu cơ cấu, tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ từ thực tiễn tỉnh Quảng Nam từ năm 2015 đến năm 2020. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp chủ yếu của Luận văn là sử dụng các quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước ta trong tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ; phân tích tài liệu, tổng hợp, so sánh, nghiên cứu lý luận kết hợp với nghiên cứu thực tiễn, phân tích tổng hợp những quy định pháp luật về Hội chữ thập đỏ trên địa bàn tỉnh Quảng Nam trên cơ sở các 6
15. quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong tổ chức và hoạt động của Hội chữ thập đỏ trong giai đoạn hiện nay 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 7. Kết cấu của luận văn 7
16. CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỔ CHỨC, HOẠT ĐỘNG CỦA HỘI CHỮ THẬP ĐỎ 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của Hội Chữ thập đỏ Hoạt động chữ thập đỏ là hoạt động nhân đạo dựa vào cộng đồng do Hội Chữ thập đỏ thực hiện hoặc phối hợp với tổ chức, cá nhân thực hiện về cứu trợ khẩn cấp và trợ giúp nhân đạo; chăm sóc sức khỏe; sơ cấp cứu ban đầu; hiến máu nhân đạo, hiến mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác; tìm kiếm tin tức thân nhân thất lạc do chiến tranh, thiên tai, thảm họa; tuyên truyền các giá trị nhân đạo; tham gia phòng ngừa, ứng phó thảm họa [Điều 2 Luật Hoạt động chữ thập đỏ năm 2008]. Hoạt động chữ thập đỏ mang tính xã hội rất lớn, có chức năng và nhiệm vụ quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ xã hội của đất nước. Hoạt động chữ thập đỏ được cụ thể hóa với một tổ chức có chức năng, vai trò cụ thể trong hệ thống quản lý nhà nước là Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Hội Chữ thập đỏ Việt Nam là tổ chức xã hội của quần chúng, hoạt động vì mục tiêu nhân đạo hòa bình - hữu nghị, Hội góp phần thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, vì hạnh phúc của nhân dân. Hội Chữ thập đỏ có Điều lệ hoạt động riêng, thực hiện đầy đủ chức năng của một tổ chức xã hội và dựa trên 07 nguyên tắc đã được quy định cơ bản của phong trào Chữ thập đỏ gồm: nhân đạo, vô tư, trung lập, độc lập, tự nguyện, thống nhất, toàn cầu. Một cơ quan Hội sẽ có một hệ thống cơ cấu tổ chức chặt chẽ nhằm tạo điều kiện thuận lợi để phát triển và thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích của hội. Hội Chữ thập đỏ Việt Nam được tổ chức và hoạt động từ cơ quan Trung ương đến địa phương (04 cấp gồm Trung ương, tỉnh, huyện, xã, 8
17. thị trấn) và hoạt động, quản lý theo ngành dọc, Hội thực hiện phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước trong công tác hoạt động nhân đạo của mình. Hình 1.1. Biểu tượng Hội chữ thập đỏ Việt Nam Nguồn: Hội chữ thập đỏ Việt Nam Như vậy, ở Việt Nam Hội Chữ thập đỏ là tổ chức xã hội hoạt động nhân đạo theo pháp luật Việt Nam, pháp luật quốc tế, nguyên tắc cơ bản của Phong trào chữ thập đỏ và trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế, Điều ước quốc tế khác về hoạt động nhân đạo mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và theo Điều lệ Hội. Đồng thời, Hội Chữ thập đỏ là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, thành viên của Phong trào chữ thập đỏ và trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế, có nhiệm vụ tổ chức thực hiện hoặc phối hợp tổ chức thực hiện hoạt động chữ thập đỏ và thực hiện nhiệm vụ khác do cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao. [Điều 27, Luật Hội chữ thập đỏ 2008] Căn cứ các quy định về Luật hoạt động Chữ thập đỏ thì Hội Chữ thập đỏ có các đặc điểm sau: 9
18. - Hội Chữ thập đỏ là một tổ chức xã hội được pháp luật Việt Nam thừa nhận. - Mục tiêu hoạt động của Hội Chữ thập đỏ là giữ gìn và phát triển các hoạt động nhằm mục đích nhân đạo. - Hội Chữ thập đỏ là thành viên của Mặt trận tổ quốc và nhiệm vụ tổ chức thực hiện hoặc phối hợp tổ chức thực hiện các hoạt động của Hội Chữ thập đỏ và thực hiện các nhiệm vụ khác do cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao. Hội Chữ thập đỏ có các vai trò cụ thể như sau: - Hội Chữ thập đỏ góp một phần vào chính sách an sinh xã hội; do vậy để thực hiện được chính sách này Hội chủ động phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể, các tổ chức cá nhân trong và ngoài nước thu hút nguồn lực trong hoạt động nhân đạo để khẳng định được vai trò của mình trong hoạt động. - Hội Chữ thập đỏ góp phần nhân lên sức mạnh nhân đạo làm lan tỏa mạnh mẽ giá trị nhân ái trong xã hội. Chăm lo những người có hoàn cảnh khăn, hoạn nạn, neo đơn, trẻ mồ côi, người dễ bị tổn thương là nhiệm vụ cơ bản của công tác Hội và phong trào Chữ thập đỏ. - Tuyên truyền, vận động cán bộ, hội viên và nhân dân tham gia hoạt động chăm sóc sức khỏe - Hoạt động quan hệ hợp tác phát triển vì hòa bình, hữu nghị giữa các dân tộc thì Hội Chữ thập đỏ là tổ chức mang màu sắc chính trị với vai trò là đại diện của các tầng lớp trong xã hội đối với các hoạt động của Nhà nước. 1.2. Khái quát quá trình hình thành và phát triển của Hội chữ thập đỏ Ngày 24/6/1859 ở Solferino, một thành phố miền Bắc nước Ý, một cuộc chiến khốc liệt diễn ra trong vài giờ đồng hồ giữa lực lượng quân đội liên minh của Pháp và Ý chống lại quân chiếm đóng Áo đã để lại 40.000 10
19. người chết và bị thương. Quân y của các bên tham chiến không đủ lực lượng để giải quyết tình trạng quá nhiều người bị thương. Cảnh tượng trên đã khiến một thương gia Thụy Sĩ tên là Jean Henry Dunant kinh hoàng khi vô tình được chứng kiến. Ông đã kêu gọi dân chúng địa phương giúp đỡ người bị thương bất kể họ là người của bên nào. Khi trở về Thụy Sĩ, Henry Dunant không thể nào quên những điều rùng rợn mà Ông đã được chứng kiến. Ông đã viết lại những điều này trong một cuốn sách có tên gọi Ký ức về Solferino. Cuốn sách được hoàn thành vào năm 1862. Trong nội dung cuốn sách, Dunant đưa ra 2 ý tưởng: Thành lập tại mỗi Quốc gia một Hội Cứu trợ bao gồm những người tình nguyện, những người danh tiếng, những chính khách có tên tuổi để chăm sóc những người bị thương khi có chiến tranh. Vận động một thoả thuận quốc tế bảo vệ những binh lính bị thương trên chiến trường và những người chăm sóc họ. Ông Gustave Moynier, một luật sư và vào thời gian đó là Chủ tịch của Hội Cứu trợ Cộng đồng Geneva đã cảm động sâu sắc khi đọc cuốn "Ký ức về Solfferino". Ngay sau đó ông đã đề nghị Dunant nên nhóm họp các thành viên của Hội để bàn bạc về đề xuất của mình. Tại cuộc họp, một Uỷ ban Năm Người được thành lập, gồm Dunant và Moynier, Tướng Guillaume Henri Dufour, Tiến sĩ Louis Appia và Tiến sĩ Theodore Maunoir, tất cả đều là công dân Thụy Sĩ. Kỳ họp lần thứ nhất của Uỷ ban này vào ngày 17/2/1863 đã thông qua tên gọi "Uỷ ban quốc tế cứu trợ những người bị thương. Trong thời gian sau đó, "Uỷ ban năm người" này đã xúc tiến tổ chức một Hội nghị quốc tế vào tháng 10 năm 1863 tại Geneva, tập hợp đại diện của 16 quốc gia. Hội nghị đã thông qua dấu hiệu phân biệt - một chữ thập đỏ trên nền trắng - để nhận biết và bảo vệ những người giúp đỡ những binh sĩ bị thương trên chiến trường. Năm 1875, "Uỷ ban quốc tế cứu trợ những người bị thương" đổi tên thành ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế – là tổ chức khởi xướng Phong trào Chữ 11
20. thập đỏ Quốc tế. Để ghi nhớ công lao của người sáng lập Phong trào, ngày sinh của Henry Dunant 8/5 đã được lấy làm Ngày Quốc tế Chữ thập đỏ. Ngày 23/11/1946 đã đi vào lịch sử của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam như một mốc son đánh dấu sự ra đời của một tổ chức xã hội nhân đạo, do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và làm Chủ tịch danh dự đầu tiên. Đây là niềm vinh dự lớn lao đối với cán bộ, hội viên, thanh, thiếu niên, tình nguyện viên Chữ thập đỏ Việt Nam mà không phải tổ chức nào cũng có được. Ngay sau khi thành lập, hưởng ứng Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chủ tịch, hầu hết các hội viên Hồng thập tự đã tích cực tham gia phục vụ tại các mặt trận, tổ chức các trạm cấp cứu, bệnh viện dã chiến, bệnh viện hậu phương. Từ năm 1955 - 1975, Hội hoạt động trong bối cảnh cả nước tập trung cho hai nhiệm vụ chiến lược: Xây dựng chủ nghĩa hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Ngày 5/6/1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Công hàm tới Chính phủ Liên bang Thụy Sĩ tuyên bố gia nhập 4 Công ước Giơ-ne-vơ về việc bảo hộ nạn nhân chiến tranh. Ngày 4/11/1957, tại cuộc họp của Phong trào Chữ thập đỏ - Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế họp ở Niu-đê-li (Ấn Độ), Hội Hồng thập tự Việt Nam chính thức được công nhận là thành viên của Phong trào. Ngày 19/11/1960, Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Hồng thập tự Việt Nam lần thứ II diễn ra tại Hà Nội với 150 đại biểu từ Trung ương đến các tổ chức Hội cơ sở. Bác sĩ Vũ Đình Tụng tiếp tục được bầu làm Chủ tịch Hội. Ngày 27/2/1961, Hội Hồng thập tự Mặt trận dân tộc giải phóng Miền Nam được thành lập do Bác sĩ Phùng Văn Cung làm Chủ tịch Hội. Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Hồng thập tự Việt Nam lần thứ III diễn ra ngày 15/12/1965. Tại Đại hội này, Hội Hồng thập tự Việt Nam chính thức 12
21. đổi tên thành Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Bác sĩ Vũ Đình Tụng tiếp tục được bầu làm Chủ tịch Hội. Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Chữ thập đỏ Việt Nam lần thứ IV đã được tổ chức từ ngày 10-11/12/1971. Đại hội khẳng định vai trò của tổ chức Hội trong các hoạt động trợ giúp nhân đạo, chăm sóc sức khỏe nhân dân, tham gia cấp cứu thương binh, nạn nhân chiến tranh, vệ sinh phòng bệnh, hoạt động hợp tác quốc tế. Hội Chữ thập đỏ Việt Nam Huân chương Lao động hạng nhì. Bác sĩ Vũ Đình Tụng tiếp tục được bầu làm Chủ tịch Hội. Đại thắng mùa xuân năm 1975 thắng lợi, đồng hành cùng đất nước trong công cuộc hàn gắn vết thương chiến tranh và xây dựng xã hội mới, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đã tích cực phát triển tổ chức, đẩy mạnh mọi mặt hoạt động của Hội, tham gia trợ giúp những người khó khăn vươn lên trong cuộc sống. Ngày 31/7/1976, tại Hà Nội đã diễn ra Hội nghị hợp nhất Hội Chữ thập đỏ Việt Nam và Hội Hồng thập tự cộng hòa miền Nam Việt Nam thành Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Bác sĩ Nguyễn Văn Thủ được bầu làm Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Năm 1987, Trung ương Hội thành lập Phòng tìm kiếm tin tức thân nhân đáp ứng nguyện vọng đoàn tụ của những gia đình có thân nhân mất liên lạc do chiến tranh. Ngày 07/9/1987, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa VI) đã ban hành Chỉ thị số 14-CT/TW về “Củng cố tổ chức, phát huy tác dụng tích cực của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam”, góp phần tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Hội và mở ra thời kỳ phát triển mới của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Ngày 10-12/3/1988, Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội CTĐ Việt Nam lần thứ V được tổ chức tại Hà Nội với sự có mặt của 368 đại biểu. Đây là Đại hội diễn ra khi đất nước ta bước vào công cuộc đổi mới. Giáo sư Nguyễn Trọng 13
22. Nhân được bầu làm Chủ tịch Hội. Hội Chữ thập đỏ Việt Nam được tặng Huân chương Độc lập hạng nhất. Tính đến cuối năm 1988 đã có 40 tỉnh, thành, 427 huyện thị (80%), 3.814 xã, phường (38%) có tổ chức Hội với 7.700 chi hội. Đến cuối năm 1994, tổ chức Hội được thành lập tại tất cả 53 tỉnh, thành phố và hầu hết các quận, huyện với 14.900 chi hội cơ sở. Từ ngày 15 đến 17/3/1995, Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Chữ thập đỏ Việt Nam lần thứ VI diễn ra tại Hà Nội. Trong giai đoạn này, hoạt động ứng phó thảm họa bước đầu chuyển từ cứu trợ thụ động mang tính chất từ thiện, đơn thuần cung cấp các nhu yếu phẩm sau khi bị thiên tai sang chủ động phòng tránh, cứu trợ phát triển, bằng các biện pháp tuyên truyền, hướng dẫn kỹ năng, hỗ trợ sinh kế Ngày 09/6/1998, Quỹ Bảo trợ nạn nhân chất độc da cam trực thuộc Hội Chữ thập đỏ Việt Nam ra đời. Đặc biệt, tháng 12/1999, Ban Chấp hành Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam bắt đầu phát động Phong trào “Tết vì người nghèo và nạn nhân chất độc da cam”. Ngày 12 - 13/6/2000, Đại hội thi đua yêu nước của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam lần thứ nhất tổ chức tại Thủ đô Hà Nội. Hàng trăm tập thể, cá nhân cán bộ, hội viên, thanh thiếu niên Chữ thập đỏ xuất sắc trong hoạt động nhân đạo thời kỳ đổi mới được Nhà nước khen thưởng. Ngày 7-9/8/2001 diễn ra Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Chữ thập đỏ Việt Nam lần thứ VII. Chủ tịch nước Trần Đức Lương làm Chủ tịch danh dự Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Giáo sư Nguyễn Trọng Nhân tiếp tục được bầu làm Chủ tịch Hội. Ngày 31/7/2003, tại kỳ họp thứ 4, Ban Chấp hành Trung ương Hội đã bầu Giáo sư Nguyễn Văn Thưởng làm Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. 14
23. Ngày 20/9/2005, tại Đại hội thi đua yêu nước Hội Chữ thập đỏ Việt Nam lần thứ II, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam vinh dự được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất và Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Văn Thưởng - Chủ tịch, Tổng thư ký Hội Chữ thập đỏ Việt Nam được phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động trong thời kỳ đổi mới. Ngày 28-29/6/2007, Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Chữ thập đỏ Việt Nam lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2007-2012 với chủ đề “Chung sức vì nhân đạo” diễn ra tại Hà Nội. Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương tiếp tục làm Chủ tịch danh dự của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Tiến sĩ Trần Ngọc Tăng - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương được cử là Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Ngày 03/6/2008, Hội CTĐ Việt Nam trình Quốc hội ban hành Luật Hoạt động Chữ thập đỏ, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các hoạt động nhân đạo, tham mưu thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia vận động hiến máu tình nguyện, tổng kết 22 năm thực hiện Chỉ thị 14-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa VI về “Củng cố tổ chức phát huy tác dụng tích cực của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam” (ngày 10/5/2010). Ngày 08/6/2010, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa X) đã ban hành Chỉ thị 43 “Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam”, Chỉ thị nhấn mạnh “Công tác nhân đạo là bộ phận quan trọng trong công tác dân vận của Đảng, là nhiệm vụ của mỗi cấp ủy Đảng, của cán bộ, đảng viên và các tổ chức trong hệ thống chính trị, góp phần giáp dục, đoàn kết các tầng lớp nhân dân trong thực hiện các chính sách xã hội của Đảng”. Ngày 25-26/9/2010, Đại hội thi đua yêu nước Hội Chữ thập đỏ Việt Nam lần thứ III. 15
24. Ngày 4-5/7/2012, tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang được suy tôn là Chủ tịch danh dự của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Ông Nguyễn Hải Đường - Phó Bí thư Đảng ủy Khối các cơ quan Trung ương được bầu là Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc Hội Chữ thập đỏ Việt Nam lần thứ IV diễn ra ngày 29/9/2015 tại Hà Nội với sự góp mặt của 458 đại biểu điển hình tiên tiến đại diện cho trên 4,4 triệu cán bộ hội viên, thanh thiếu niên, tình nguyện viên Chữ thập đỏ cả nước. Ngày 08/1/2016, Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam khóa IX lần 5 đã bầu Phó giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Xuân Thu - Phó Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa, giữ chức Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Ngày 15-16/8/2017, tại Hà Nội đã diễn ra Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X Hội Chữ thập đỏ Việt Nam với sự tham gia của 487 đại biểu đại diện hơn 8 triệu cán bộ, hội viên, tình nguyện viên, thanh thiếu niên Chữ thập đỏ cả nước. Chủ tịch nước Trần Đại Quang được suy tôn là Chủ tịch danh dự của Hội Chữ thập đỏ Việt Nam; PGS.TS Nguyễn Thị Xuân Thu được bầu lại giữ chức Chủ tịch Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam. Với chủ đề "Tiếp tục xây dựng tổ chức Hội vững mạnh, chuyên nghiệp, đóng vai trò nòng cốt, cầu nối, điều phối trong công tác nhân đạo, tất cả vì người nghèo, người dễ bị tổn thương trong xã hội", đây là dấu mốc quan trọng cho thời kỳ phát triển mới của Hội, hướng tới mục tiêu tiếp tục xây dựng tổ chức Hội vững mạnh, chuyên nghiệp 74 năm qua, Hội Chữ thập đỏ Việt Nam luôn thể hiện vai trò, trách nhiệm trong việc kế thừa và phát huy truyền thống nhân ái của dân tộc, sẵn sàng có mặt kịp thời ở những nơi khó khăn nhất, sát cánh cùng những người 16