Luận văn Thực hiện thủ tục hải quan điện tử đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại cục hải quan Thành phố Hồ Chí Minh thực trạng và giải pháp

Nội dung text: Luận văn Thực hiện thủ tục hải quan điện tử đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại cục hải quan Thành phố Hồ Chí Minh thực trạng và giải pháp

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN THANH LONG THỰC HIỆN THỦ TỤC HẢI QUAN ĐIỆN TỬ ĐỐI VỚI HÀNG HÓA XUẤT KHẨU, NHẬP KHẨU TẠI CỤC HẢI QUAN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2006
2. - 1 - Môc lôc Lêi cam ®oan Error! Bookmark not defined. Danh môc c¸c ký hiÖu, ch÷ viÕt t¾t 3 Danh môc c¸c b¶ng biÓu 4 Danh môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ 5 Danh môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ 5 Më ®Çu 6 Ch−¬ng 1 8 1.1. T¸c ®éng cña nî vμ th©m hôt cña chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ më 8 1.1.1 M« h×nh lý thuyÕt 8 1.1.2. Tr−êng hîp ViÖt Nam 10 1.2. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (Official Development Assistance – ODA) 13 1.2.1 Kh¸i niÖm 13 1.2.2. Ph©n lo¹i ODA 14 Ch−¬ng 2 17 2.1. §Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi 17 2.2. ThÓ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua DAF cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000-2005 20 2.2.1. ThÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam 20 2.2.2. T×nh h×nh cho vay l¹i vèn ODA cña Quü HTPT 25 Ch−¬ng 3 37 3.1. VÒ quan ®iÓm vay nî n−íc ngoμi 37 3.1.1. VÒ ®Þnh nghÜa nî n−íc ngoμi 37 3.1.2. VÒ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi 37 3.2. VÒ chÝnh s¸ch vμ thÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi 38
3. - 2 - 3.2.1. VÒ chÝnh s¸ch nî n−íc ngoμi 39 3.2.2. VÒ c¬ cÊu thÓ chÕ 41 3.3. VÒ thÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi đối với ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT 43 3.3.1. §èi víi vÊn ®Ò sö dông vèn ODA 43 3.3.2. §èi víi cho vay l¹i vèn ODA 45 KÕt luËn 50 Danh môc tμI liÖu tham kh¶o 51 Phô lôc 1: §iÒu 8 – LuËt NSNN sè 01/2002/QH11 ngμy 26/12/2002 53 Phô lôc 2: NghÞ ®Þnh sè 134/2005/N§-CP ngμy 01/11/2005 ban hμnh Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi 54 Phô lôc 3: QuyÕt ®Þnh sè 02/2000/Q§-BTC ngμy 6 th¸ng 01 n¨m 2000 Ban hμnh Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ 58
4. - 3 - Danh môc c¸c ký hiÖu, ch÷ viÕt t¾t ADB : Ng©n hμng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ BTC : Bé Tμi chÝnh Bé KH§T : Bé KÕ ho¹ch ®Çu t− CIRR : Commercial Interest Reference Rate (L·i suÊt tham chiÕu th−¬ng m¹i) DAF : Quü Hç trî ph¸t triÓn (HTPT) trung −¬ng GDDS : HÖ thèng phæ biÕn sè liÖu tæng hîp IMF : Quü tiÒn tÖ quèc tÕ KBNN: Kho b¹c nhμ n−íc NHNN : Ng©n hμng nhμ n−íc ODA : Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc WB : Ng©n hμng thÕ giíi
5. - 4 - Danh môc c¸c b¶ng biÓu B¶ng 1.1: GDP, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi giai ®o¹n 2000  2004 11 B¶ng 1.2: C©n ®èi tæng s¶n phÈm trong n−íc, tÝch lòy vμ tiªu dïng 12 B¶ng 2.1: So s¸nh ®Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo quan ®iÓm cña IMF vμ quan ®iÓm cña ViÖt Nam 17 B¶ng 2.2: T×nh h×nh nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000  2005 21 B¶ng 2.3: C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng nî n−íc ngoμi theo World Bank 21 B¶ng 2.4: Cam kÕt, thùc hiÖn, gi¶i ng©n ODA giai ®o¹n 2001  2005 26 B¶ng 2.5: C¸c dù ¸n sö dông vèn ODA, Nhμ tμi trî 27 B¶ng 2.6: C¬ cÊu nguån vèn cña Quü DAF giai ®o¹n 2000 - 2004 28 B¶ng 2.7: C¸c kho¶n cho vay l¹i theo chñ nî 29 B¶ng 2.8: C¸c kho¶n cho vay l¹i theo c¬ quan cho vay l¹i 29 B¶ng 2.9: C¸c kho¶n cho vay l¹i ODA ph©n theo ngμnh 29 B¶ng 2.10: C¸c kho¶n cho vay l¹i ph©n theo dù ¸n 30 B¶ng 2.11: §μm ph¸n nî (trõ c¸c kho¶n theo IDA/ADF) 32 B¶ng 2.12: Cho vay l¹i 33 B¶ng 2.13: Gi¶i ng©n (Th− tÝn dông) 33 B¶ng 2.14: Gi¶i ng©n (Thanh to¸n trùc tiÕp) 34 B¶ng 2.15: Ghi chÐp sè gi¶i ng©n 34 B¶ng 2.16: Chi tr¶ nî cho chñ nî n−íc ngoμi 35 B¶ng 2.17: Thanh to¸n vμo Tμi kho¶n NSNN 36 B¶ng 3.1: C¸c nhãm sè liÖu nî vμ lÞch tr×nh phæ biÕn 43
6. - 5 - Danh môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ H×nh 1.1: C¸c hiÖu øng cña th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ 9 H×nh 1.2: So s¸nh quèc tÕ vÒ quy m« nÒn kinh tÕ (Sè liÖu n¨m 2004) 11 H×nh 2.1: Ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo nhãm ®èi t−îng vay nî 19 H×nh 2.2: Ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo N§ 134/2005/N§ - CP 20 H×nh 2.3: C¬ cÊu nî c«ng cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2001  2005 22 H×nh 2.4: C¸c c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh qu¶n lý nî n−íc ngoμi 24 H×nh 2.5: C¸c kho¶n cho vay l¹i ODA theo ngμnh 30
7. - 6 - Më ®Çu Gia t¨ng nî n−íc ngoμi lμ mét hiÖn t−îng toμn cÇu. Nî n−íc ngoμi trë thμnh nÐt phæ biÕn trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë hÇu hÕt c¸c n−íc, ®Æc biÖt lμ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Bëi lÏ c¸c n−íc nμy hÇu nh− kh«ng cã tÝch lòy nhưng rÊt cÇn mét l−îng vèn lín, ®Æc biÖt lμ c¸c nguån vèn bªn ngoμi ®Ó lμm ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Huy ®éng ngo¹i lùc lμ mét h−íng ®i ®óng ®èi víi c¸c n−íc nghÌo. C¸c nhμ kinh tÕ ®−¬ng ®¹i kh«ng xem nî n−íc ngoμi lμ mét vÊn ®Ò nghiªm träng trõ khi thiÕu qu¶n lý vμ duy tr× æn ®Þnh, vÝ dô qu¶n lý nî kh«ng ®Çy ®ñ, tû lÖ nî/GDP t¨ng th−êng xuyªn vμ kh«ng giíi h¹n cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng khuynh h−íng vμ thay ®æi tiªu cùc trong c¸c biÕn kinh tÕ vÜ m« chÝnh yÕu, nh− c¶n trë ®Çu t−, hÖ thèng tμi chÝnh bÊt æn, ¸p lùc l¹m ph¸t, nh÷ng biÕn ®éng vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i v.v vμ c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi vμ chÝnh trÞ. ChÝnh v× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam, lμ ph¶i ®¶m b¶o an ninh tμi chÝnh quèc gia trong lÜnh vùc vay n−íc ngoμi, nghÜa lμ ®¶m b¶o cho hÖ thèng tμi chÝnh æn ®Þnh, an toμn, v÷ng m¹nh vμ ph¸t triÓn, cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn c¸c luång vèn ®−îc thu hót hîp lý, sö dông hiÖu qu¶, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng hoμn tr¶ nî kÕt hîp víi sù ®¶m b¶o quèc gia cã mét c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ bÒn v÷ng, tû gi¸ hèi ®o¸i æn ®Þnh vμ dù tr÷ ngo¹i hèi ®¸p øng yªu cÇu dù phßng cña nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, theo B¸o c¸o Dù th¶o Quy chÕ cho vay l¹i tõ nguån vay/viÖn trî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ theo NghÞ ®Þnh 134: “Nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam chñ yÕu lμ ODA, kho¶ng 40% ODA ®−îc dμnh cho vay l¹i. Cã kho¶ng 9,2% sè cho vay l¹i ®−îc chuyÓn qua hÖ thèng ng©n hμng vμ BTC, chñ yÕu dμnh cho c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông quy m« nhá. Sè cßn l¹i ®−îc chuyÓn cho Quü HTPT ”. ChÝnh v× lÏ ®ã, t¸c gi¶ chän ®Ò tμi “Qu¶n lý ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT” ®Ó nghiªn cøu. Trong ph¹m vi ®Ò tμi nμy, t¸c gi¶ tËp trung vμo c¸c vÊn ®Ò sau: 1. So s¸nh quan ®iÓm vÒ nî n−íc ngoμi cña quèc tÕ, cô thÓ lμ quan ®iÓm cña IMF, vμ cña ViÖt Nam. HiÖn nay, IMF lμ mét trong c¸c nhμ tμi trî ®a ph−¬ng cho
8. - 7 - ViÖt Nam, v× vËy t¸c gi¶ chän quan ®iÓm vÒ nî n−íc ngoμi cña IMF ®Ó lμm chuÈn so s¸nh víi quan ®iÓm cña ViÖt Nam (c¨n cø theo NghÞ ®Þnh 134/2005/N§-CP ngμy 01/11/2005 ban hμnh Quy chÕ qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi), trªn c¬ së ®ã nhËn xÐt nh÷ng ®iÓm cßn thiÕu sãt trong vÊn ®Ò qu¶n lý nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam. 2. Tiếp cận một cách có hệ thống cơ chế qu¶n lý nî n−íc ngoμi ®èi víi ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. 3. Ph©n tÝch vμ kiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý nî n−íc ngoμi ®èi víi ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü HTPT. Ph−¬ng ph¸p so s¸nh lμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu ®−îc sö dông ®Ó thùc hiÖn ®Ò tμi nμy. NÐt míi cña ®Ò tμi lμ tËp trung nghiªn cøu ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua Quü Hç trî ph¸t triÓn - lÜnh vùc rÊt Ýt ®−îc nghiªn cøu. V× ®©y lμ lÜnh vùc hÕt søc nh¹y c¶m nªn viÖc thu thËp sè liÖu gÆp nhiÒu khã kh¨n dÉn ®Õn viÖc ph©n tÝch kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt. Ch©n thμnh c¸m ¬n sù h−íng dÉn nhiÖt t×nh vμ cÆn kÏ cña TS. Ung ThÞ Minh LÖ – Khoa Tμi chÝnh nhμ n−íc – Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Tp. HCM, nh÷ng ®ãng gãp vμ gióp ®ì quý b¸u cña TS. NguyÔn Hoμng B¶o – Tr−êng §¹i häc kinh tÕ Tp. HCM, Chuyªn viªn Lª Ngäc Kh¸nh – Së Tμi chÝnh Vòng Tμu cho ®Ò tμi nghiªn cøu nμy.
9. - 8 - Ch−¬ng 1 Tæng quan vÒ nî n−íc ngoμi 1.1. T¸c ®éng cña nî vμ th©m hôt cña chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ më 1.1.1 M« h×nh lý thuyÕt Theo lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« cña c¸c nÒn kinh tÕ më (tøc nÒn kinh tÕ cã sù t−¬ng t¸c tù do víi c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c trªn thÕ giíi), thÞ tr−êng vèn vay lμ n¬i phèi hîp tiÕt kiÖm vμ ®Çu t− cña c¶ nÒn kinh tÕ (bao gåm c¶ ®Çu t− n−íc ngoμi rßng cña nã). 9 Cung vÒ vèn vay b¾t nguån tõ tiÕt kiÖm quèc gia (S), bao gåm tiÕt kiÖm cña t− nh©n vμ tiÕt kiÖm chÝnh phñ. 9 CÇu vÒ vèn vay b¾t nguån tõ ®Çu t− trong n−íc (I) vμ ®Çu t− n−íc ngoμi rßng (NFI). ViÖc mua tμi s¶n lμm t¨ng cÇu vÒ vèn vay bÊt kÓ tμi s¶n ®ã cã nguån gèc trong n−íc hay n−íc ngoμi. §Çu t− n−íc ngoμi rßng cã thÓ ©m hoÆc d−¬ng, lμm t¨ng hoÆc gi¶m cÇu vÒ vèn vay cho ®Çu t− trong n−íc. L−îng cung vμ l−îng cÇu vèn vay quyÕt ®Þnh l·i suÊt thùc tÕ. L·i suÊt thùc tÕ trong n−íc cßn t¸c ®éng ®Õn ®Çu t− n−íc ngoμi rßng. L·i suÊt thùc tÕ t¨ng khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vμ do vËy lμm t¨ng l−îng cung vÒ vèn vay; nh−ng l¹i lμm c¶n trë ®Çu t− dÉn ®Õn lμm gi¶m l−îng cÇu vÒ vèn vay; vμ lμm gi¶m ®Çu t− n−íc ngoμi rßng (v× lμm gi¶m nhu cÇu mua tμi s¶n n−íc ngoμi cña ng−êi trong n−íc vμ khuyÕn khÝch ng−êi n−íc ngoμi mua tμi s¶n trong n−íc). H×nh 1.1 d−íi ®©y cho thÊy th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ ¶nh h−ëng ®Õn thÞ tr−êng vèn vay, ®Çu t− n−íc ngoμi rßng, vμ thÞ tr−êng ngo¹i hèi trong một nÒn kinh tÕ më.
10. - 9 - H×nh 1.1: C¸c hiÖu øng cña th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ (a) ThÞ tr−êng vèn vay (b) §Çu t− n−íc ngoμi rßng L·i S2 L·i 3. lμm gi¶m ®Çu t− suÊt S1 suÊt thùc thùc n−íc ngoμi rßng B r2 r2 A r1 r1 r2 NF L−îng vèn vay §Çu t− n−íc ngoμi rßn 1. Th©m hôt ng©n s¸ch lμm gi¶m cung vèn vay Tû gi¸ 2. lμm t¨ng S2 S1 l·i suÊt thùc hèi ®o¸i thùc 4. lμm gi¶m 5. lμm tû E2 cung néi tÖ gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng E1 L−îng ®« la (c) ThÞ tr−êng ngo¹i hèi Sù thay ®æi trong th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ biÓu thÞ sù thay ®æi trong tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ vμ do ®ã t¸c ®éng ®Õn cung vèn vay. V× th©m hôt ng©n s¸ch xem nh− kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn l−îng vèn mμ c¸c hé gia ®×nh vμ doanh nghiÖp muèn vay t¹i mäi møc l·i suÊt, nªn nã kh«ng lμm thay ®æi cÇu vÒ vèn vay. Khi chÝnh phñ cã th©m hôt ng©n s¸ch, tiÕt kiÖm chÝnh phñ cã gi¸ trÞ ©m vμ ®iÒu nμy lμm gi¶m tiÕt kiÖm quèc d©n. Nãi c¸ch kh¸c, khi chÝnh phñ vay ®Ó tμi trî th©m hôt ng©n s¸ch sẽ lμm gi¶m cung vÒ vèn vay ®Ó tμi trî cho c¸c dù ¸n cña hé gia
11. - 10 - ®×nh vμ doanh nghiÖp. Nh− vËy, th©m hôt ng©n s¸ch lμm dÞch chuyÓn ®−êng cung sang tr¸i tõ S1 xuèng S2 trong phÇn (a). Víi l−îng vèn Ýt h¬n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn vay trªn thÞ tr−êng tμi chÝnh, l·i suÊt t¨ng tõ r1®Õn r2 ®Ó c©n b»ng cung vμ cÇu vèn vay. Víi møc l·i suÊt cao h¬n, nhu cầu vay sÏ vay Ýt đi. ĐiÒu nμy ®−îc thÓ hiÖn b»ng sù dÞch chuyÓn tõ ®iÓm A ®Õn ®iÓm B trªn ®−êng cÇu vèn vay. Th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ lμm gi¶m ®Çu t− trong n−íc. Bªn c¹nh ®ã, trong mét nÒn kinh tÕ më, cung vÒ vèn vay gi¶m cßn cã nh÷ng ¶nh h−ëng kh¸c. PhÇn (b) cho thÊy l·i suÊt t¨ng tõ r1®Õn r2 lμm gi¶m ®Çu t− n−íc ngoμi rßng. (Sù suy gi¶m ®Çu t− n−íc ngoμi rßng gãp phÇn vμo sù suy gi¶m l−îng cÇu vÒ vèn vay biÓu hiÖn b»ng sù di chuyÓn tõ ®iÓm A ®Õn ®iÓm B trong phÇn (a)). Do tiÕt kiÖm trong n−íc giê ®©y cã lîi h¬n, ®Çu t− n−íc ngoμi trë nªn Ýt hÊp dÉn h¬n vμ c«ng chóng Ýt mua tμi s¶n n−íc ngoμi h¬n. L·i suÊt cao h¬n còng hÊp dÉn c¸c nhμ ®Çu t− n−íc ngoμi. Do vËy, khi th©m hôt ng©n s¸ch lμm t¨ng l·i suÊt, hμnh vi cña nhμ ®Çu t− trong n−íc vμ n−íc ngoμi lμm gi¶m ®Çu t− n−íc ngoμi rßng. PhÇn (c) cho thấy th©m hôt ng©n s¸ch cũng ¶nh h−ëng ®Õn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ. Do ®Çu t− n−íc ngoμi rßng gi¶m, c«ng chóng cÇn Ýt ngo¹i tÖ ®Ó mua c¸c tμi s¶n n−íc ngoμi. §iÒu nμy lμm cho ®−êng cung néi tÖ dÞch chuyÓn sang tr¸i tõ S1 xuèng S2 . Sù sôt gi¶m cung néi tÖ lμm t¨ng tû gi¸ hèi ®o¸i tõ E1 ®Õn E2 . §iÒu nμy cã nghÜa lμ néi tÖ t¨ng gi¸ so víi ngo¹i tÖ, ViÖc t¨ng gi¸ nμy, đÕn l−ît nã, lμm cho hμng hãa trong n−íc trë nªn ®¾t ®á, xuÊt khÈu gi¶m vμ nhËp khÈu t¨ng. C¶ hai ®iÒu nμy lμm cho xuÊt khÈu rßng gi¶m. Do ®ã, trong mét nÒn kinh tÕ më, th©m hôt ng©n s¸ch lμm t¨ng l·i suÊt thùc tÕ, lμm gi¶m ®Çu t− trong n−íc, lμm néi tÖ t¨ng gi¸ vμ ®Èy c¸n c©n th−¬ng m¹i vÒ phÝa th©m hôt. 1.1.2. Tr−êng hîp ViÖt Nam Quan ®iÓm cña chÝnh phñ vÒ vay nî lμ kh¸ cøng r¾n, thÓ hiÖn trong §iÒu 8 cña LuËt NSNN söa ®æi 1, tuy nhiªn chÊp nhËn th©m hôt ng©n s¸ch hiÖn nay vÉn lμ chÝnh s¸ch tμi kho¸ hiÖu nghiÖm cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam khëi s¾c v× nh÷ng lý do sau: 1 Xem PhÇn Phô lôc trang 59
12. - 11 - 9 Dân số ViÖt Nam víi gÇn 80% lμ n«ng d©n có thu nhËp thÊp, thÓ hiÖn qua b¶ng 1.1 d−íi ®©y: B¶ng 1.1: GDP, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi giai ®o¹n 2000  2004 ChØ tiªu §¬n vÞ 2000 2001 2002 2003 2004 GDP Ngμn tû ®ồng 441,6 481,3 535,8 613,4 713,1 GDP/ng−êi USD 401,0 413,0 440,0 489,0 552,0 Nguån: World Bank So s¸nh víi mét sè quèc gia, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña ViÖt Nam vμo n¨m 2004 còng ë møc thÊp thÓ hiÖn qua h×nh 1.2 d−íi ®©y: H×nh 1.2: So s¸nh quèc tÕ vÒ quy m« nÒn kinh tÕ (Sè liÖu n¨m 2004) 25 000 24 180 (USD) Thu nhËp quèc d©n b×nh qu©n ng−êi 21 230 Tû gi¸ USD hiÖn hμnh Theo tû gi¸ USD ngang søc mua 20 000 17 930 15 000 12 020 10 000 8 940 7 450 4 990 4 640 5 000 3 210 3 780 2 490 2 190 480 1 100 1 080 810 0 ViÖt Nam Trung Quèc Philippine In®«nªxia Malaixia Th¸i Lan Hμn Quèc Xingapo Nguån: B¸o c¸o ph¸t triÓn thÕ giíi n¨m 2005 cña Ng©n hμng thÕ giíi, IMF, ESCAP 9 XÐt vÒ mÆt sö dông, tiªu dïng trong n−íc ®¹t ®−îc nhiÒu sù v−ît tréi. Theo sè liÖu cña Trung t©m t− liÖu cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO), cho thÊy tiªu dïng trong n−íc t¨ng dÇn trong giai ®o¹n 2001 – 2005. XÐt vÒ mÆt c¬ cÊu tÝch lòy, tiªu dïng: tiªu dïng ngμy cμng gi¶m, cô thÓ: 69,5 (2001), 68,2 (2002), 67,2 (2003), 65,9 (2004), 65,4 (2005); tÝch lòy ngμy cμng t¨ng, cô thÓ: 30,5 (2001), 31,8 (2002), 32,8 (2003), 34,1 (2004), 34,6 (2005); vμ vÉn ®¶m b¶o môc tiªu mμ §¹i héi IX ®Æt ra, cô thÓ: ®èi víi tiªu dïng lμ 64,2 ngh×n tû ®ång, tÝch luü lμ 35,8 ngh×n tû ®ång, thÓ hiÖn qua b¶ng 1.2 d−íi ®©y.
13. - 12 - B¶ng 1.2: C©n ®èi tæng s¶n phÈm trong n−íc, tÝch lòy vμ tiªu dïng Môc tiªu §¬n vÞ ChØ tiªu §¹i héi 2001 2002 2003 2004 2005 tÝnh IX Sö dông Ngh×n - Tiªu dïng 342,6 382,1 434,7 503,4 575,5 tû ®ång - TÝch luü " 150,0 178,0 212,5 250,4 304,4 C¬ cÊu tÝch luü, tiªu dïng - Tiªu dïng % 64,2 69,5 68,2 67,2 65,9 65,4 - TÝch luü % 35,8 30,5 31,8 32,8 34,1 34,6 So s¸nh víi GDP - Tiªu dïng % 71,2 71,3 70,9 70,6 70,6 - TÝch luü % 31,2 33,2 34,6 36,6 37,4 - TiÕt kiÖm % 28 - 30 28,8 28,7 29,1 29,4 29,4 Nguån: Trung t©m t− liÖu cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO) 9 ViÖc gi¶i quyÕt viÖc lμm còng ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Tæng sè ng−êi ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lμm 1,6 triÖu, ®¹t môc tiªu ®Ò ra. Trong ®ã, xuÊt khÈu lao ®éng 7,5 v¹n ng−êi, v−ît môc tiªu 7 v¹n ng−êi. Tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn ®¹t 1,35%, thÊp h¬n tû lÖ 1,4% cña n¨m tr−íc vμ v−ît môc tiªu gi¶m 0,04%. Tû lÖ thÊt nghiÖp trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thμnh thÞ n¨m 2005 chØ cßn kho¶ng 5,4%, thÊp h¬n tû lÖ cña c¸c n¨m tr−íc (n¨m 2004: 5,6%; n¨m 2003: 5,78%; n¨m 2002: 6,01%; n¨m 2000: 6,42% ). Tû lÖ thêi gian lμm viÖc cña người trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n n¨m 2005 ®¹t kho¶ng 80%, cao h¬n tû lÖ ®¹t ®−îc trong c¸c n¨m tr−íc (n¨m 2004: 79,1%, n¨m 2003: 77,65%, n¨m 2002: 75,42%, n¨m 2001: 74,26%, n¨m 2000: 74,1% ). Tuy nhiªn c¬ cÊu lao ®éng chuyÓn dÞch chËm, tû lÖ lao ®éng lμm viÖc trong nhãm ngμnh n«ng, l©m nghiÖp-thñy s¶n vÉn cßn 59%,
14. - 13 - kh«ng ®¹t môc tiªu ®Ò ra (55%). Tû lÖ lao ®éng qua ®μo t¹o cßn thÊp, míi ®¹t 25% (thÊp h¬n tû lÖ môc tiªu 30%). 9 ViÖt Nam míi b−íc vμo kinh tÕ thÞ tr−êng vμ vÉn chñ yÕu chÞu sù ®iÒu tiÕt cña nhμ n−íc (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp). H¬n n÷a, ng−êi tiªu dïng bÞ vÊp ph¶i giíi h¹n vay nî do thÞ tr−êng vèn ch−a ph¸t triÓn. HiÖn nay, hÇu hÕt vèn ng¾n h¹n, trung h¹n, vμ dμi h¹n ®Òu do c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i cung cÊp, c¸c lo¹i thÞ tr−êng kh¸c ®ang cã quy m« rÊt nhá. Hay nãi c¸ch kh¸c, ë ViÖt Nam, viÖc huy ®éng vμ ph©n bæ vèn chñ yÕu thùc hiÖn qua c¸c trung gian tμi chÝnh, trong ®ã c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i ®ãng vai trß chÝnh. 9 §øng trªn gãc ®é c«ng b»ng gi÷a c¸c thÕ hÖ, chóng ta hoμn toμn cã thể sö dông chÝnh s¸ch th©m hôt ®Ó chuyÓn g¸nh nÆng thuÕ cña thÕ hÖ hiÖn t¹i cho thÕ hÖ t−¬ng lai. §iÒu nμy xuÊt ph¸t tõ viÖc sö dông tiÒn vay hiÖn nay chñ yÕu lμ ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn nhằm t¹o thuËn lîi hơn cho t−¬ng lai. Với nguyªn lý ®¸nh thuÕ theo lîi Ých th× nh÷ng ng−êi h−ëng lîi trong t−¬ng lai “tr¶ tr−íc” mét phÇn thuÕ còng lμ c«ng b»ng. H¬n n÷a, nÕu chÝnh phñ vay cña c«ng d©n n−íc m×nh th×, về tæng thÓ, møc tiªu dïng cña thÕ hÖ t−¬ng lai kh«ng ®æi khi chÝnh phñ t¨ng thuÕ ®Ó tr¶ nî. ChØ khi chóng ta sö dông nî vay n−íc ngoμi kh«ng hiÖu qu¶, thÕ hÖ t−¬ng lai ph¶i gi¶m møc tiªu dïng ®Ó tr¶ nî th× ®ã míi lμ ®iÒu thùc sù kh«ng ai mong muèn. V× vËy, ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi mét th¸ch thøc lμ cñng cè ®iÒu hμnh, qu¶n lý nî n−íc ngoμi, thiÕt lËp cơ chế qu¶n lý nî n−íc ngoμi thËn träng vμ cã sù phèi hîp chÆt chÏ. 1.2. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (Official Development Assistance  ODA) Nh− ®· ®Ò cËp, hiÖn nay nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam chñ yÕu lμ vèn ODA, chÝnh v× vËy tr−íc khi ph©n tÝch qu¶n lý nî n−íc ngoμi th«ng qua ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA, cÇn lμm râ kh¸i niÖm vÒ vèn ODA. 1.2.1 Kh¸i niÖm ODA lμ nguån tμi chÝnh do c¸c c¬ quan chÝnh thøc cña ChÝnh phñ hoÆc cña c¸c tæ chøc quèc tÕ viÖn trî cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh½m thóc ®Èy, hç trî qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña c¸c n−íc nμy. ODA ra ®êi sau ChiÕn tranh thÕ
15. - 14 - giíi thø hai cïng víi kÕ ho¹ch Marshall ®Ó gióp ®ì c¸c n−íc Ch©u ¢u phôc håi c¸c ngμnh c«ng nghiÖp bÞ chiÕn tranh tμn ph¸. §Ó tiÕp nhËn viÖn trî, c¸c n−íc Ch©u ¢u thμnh lËp Tæ chøc Hîp t¸c vμ Ph¸t triÓn Kinh tÕ (OECD). Ngμy nay tæ chøc nμy cßn cã sù tham gia cña nhiÒu n−íc kh¸c nh− Mü, óc, NhËt B¶n, Hμn Quèc Mét kho¶n vay ODA luôn cã yÕu tè “cho kh«ng” tèi thiÓu lμ 35% (theo ®Þnh nghÜa cña IMF) khi lÊy CIRR víi mét lo¹i ®ång tiÒn cô thÓ nμo ®ã lμm tû lÖ chiÕt khÊu. C¸ch tÝnh yÕu tè “cho kh«ng” (G.E) nh− sau 2: Gi¸ trÞ danh nghÜa cña kho¶ n vay - Tæng gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c kho¶ n chi tr¶ GE. = *100 Gi¸ trÞ danh nghÜa cña kho¶ n vay C¸c kho¶ n chi tr¶ Gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña c¸c kho¶ n chi tr¶ vμ o thêi diÓm t = ()1+ d t Tû lÖ chiÕt khÊu (d) ®−îc sö dông lμ CIRR theo ®ång tiÒn vμ thêi gian ®¸o h¹n (t), cã s½n th«ng qua c¸c b¸o c¸o th«ng tin cña C¬ quan TÝn dông XuÊt khÈu. G.E th−êng ë møc tõ 0 ®Õn 100%. G.E còng cã thÓ cã gi¸ trÞ ©m do l·i suÊt rÊt cao khi so víi CIRR. Møc ®é −u ®·i t¨ng lªn cïng víi sù gia t¨ng yÕu tè “cho kh«ng”. Mét kho¶n vay ODA cã yÕu tè cho kh«ng tèi ®a lμ 100%. OECD sö dông tû lÖ chiÕt khÊu 10% cho tÊt c¶ c¸c ®ång tiÒn; Theo ®Þnh nghÜa cña OECD, c¸c kho¶n vay ODA cÇn cã G.E tèi thiÓu lμ 10%. Víi c¸c kho¶n viÖn trî cã ®iÒu kiÖn rμng buéc, cÇn ®iÒu chØnh G.E vì phải tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng gi¸ c¶ cao do ph¶i mua hμng tõ n−íc chñ nî. 1.2.2. Ph©n lo¹i ODA 1.2.2.1. Theo ph−¬ng thøc hoμn tr¶ (a) ViÖn trî kh«ng hoμn l¹i ViÖn trî kh«ng hoμn l¹i ®Ó thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n theo sù tháa thuËn gi÷a c¸c bªn. ViÖn trî kh«ng hoμn l¹i dành −u tiªn cho c¸c ch−¬ng tr×nh y tÕ, d©n sè vμ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh; gi¸o dôc, ®μo t¹o vμ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi nh− xãa ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn n«ng th«n vμ miÒn nói. (b) ViÖn trî cã hoμn l¹i (tÝn dông −u ®·i) 2 Hμ ThÞ Ngäc Oanh (2000), Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA  Nh÷ng hiÓu biÕt c¨n b¶n vμ thùc tiÔn ë ViÖt Nam, NXB Gi¸o dôc.
16. - 15 - ViÖn trî cã hoμn l¹i (tÝn dông −u ®·i) th−êng chiÕm tû träng lín trong tæng ODA. TÝnh chÊt −u ®·i cña kho¶n vay nμy thÓ hiÖn ë l·i suÊt −u ®·i (0,75% ®Õn 5%/n¨m), thêi h¹n cho vay dμi (cã thÓ tõ 10 ®Õn 50 n¨m), cã thêi gian ©n h¹n (ch−a ph¶i tr¶ gèc trong thêi gian ©n h¹n). ViÖt Nam dành nguồn tÝn dông −u ®·i để bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vμ cho vay l¹i theo c¸c ch−¬ng tr×nh cã kh¶ n¨ng thu håi vèn cña Nhμ n−íc. TÝn dông −u ®·i kh«ng ®−îc sö dông cho chi th−êng xuyªn, ®−îc sö dông ®Çu t− thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh quèc gia thuéc c¸c lÜnh vùc −u tiªn nh− n¨ng l−îng, giao th«ng, n«ng nghiÖp, thñy lîi, th«ng tin liªn l¹c §Ó nhËn ®−îc tÝn dông −u ®·i, n−íc nhËn tÝn dông ph¶i có môc tiªu sö dông phï hîp víi h−íng −u ®·i cña phÝa cÊp ODA. PhÝa cÊp ODA th−êng quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ c¸c ®iÒu kiÖn vay −u ®·i. (c) ViÖn trî hçn hîp ViÖn trî hçn hîp lμ viÖc kÕt hîp mét phÇn ODA kh«ng hoμn l¹i, mét phÇn vay −u ®·i vμ mét phÇn tÝn dông th−¬ng m¹i theo c¸c ®iÒu kiÖn cña OECD. 1.2.2.2. Theo nguån cung cÊp ODA (a) ViÖn trî song ph−¬ng ViÖn trî song ph−¬ng lμ kho¶n viÖn trî trùc tiÕp tõ c¸c n−íc ph¸t triÓn cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua hiÖp ®Þnh ký kÕt gi÷a hai chÝnh phñ. Mét sè kho¶n vay song ph−¬ng kÌm theo c¸c ®iÒu kiÖn trùc tiÕp hoÆc th«ng qua c¸c yªu cÇu cña IMF vμ WB trong c¸c ch−¬ng tr×nh cho vay. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nμy cã thÓ do c¸c nhμ tμi trî ®−a ra hoÆc tháa thuận víi c¸c nhμ tμi trî kh¸c th«ng qua Héi ®ång trî gióp ph¸t triÓn cña OECD. (b) ViÖn trî ®a ph−¬ng ViÖn trî ®a ph−¬ng lμ viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh− c¸c tæ chøc cña Liªn HiÖp Quèc (UNDP, FAO, UNICEF ); IMF, WB, ADB, OPEC ch−¬ng tr×nh cho vay cña IMF vμ WB th−êng kÌm theo c¸c ®iÒu kiÖn vÒ chÝnh s¸ch mμ trong nhiÒu tr−êng hîp kh«ng ph¶i c¸c n−íc ®−îc viÖn trî dÔ dμng ®¸p øng. Tuy nhiªn, tμi trî cña IMF vμ WB th−êng lμ tiÒn ®Ò cho c¸c n−íc cã thÓ c¬ cÊu l¹i nî víi c¸c quèc gia cho vay kh¸c khi cÇn thiÕt. Do ®ã, viÖc gi¸m s¸t nghÜa vô nî ®èi víi c¸c tæ chøc ®a ph−¬ng nμy lμ vÊn ®Ò quan träng cña mçi quèc gia.
17. - 16 - 1.2.2.3. Theo h×nh thøc cung cÊp ODA (a) Hç trî c¸n c©n thanh to¸n C¸c kho¶n ODA ®Ó hç trî ng©n s¸ch cña chÝnh phñ th−êng ®−îc thùc hiÖn chuyÓn giao tiÒn trùc tiÕp vμ hç trî nhËp khÈu (viÖn trî hμng hãa). (b) Hç trî theo ch−¬ng tr×nh C¸c kho¶n ODA ®Ó thùc hiÖn mét ch−¬ng tr×nh gồm mét tËp hîp c¸c dù ¸n nh»m ®¹t ®−îc mét hoÆc nhiÒu môc tiªu và ®−îc thùc hiÖn trong mét thêi gian x¸c ®Þnh. (c) Hç trî theo dù ¸n Hç trî theo dù ¸n th−êng chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng vèn thùc hiÖn ODA. Lo¹i hç trî nμy ®ßi hái ph¶i cã dù ¸n cô thÓ, chi tiÕt vÒ c¸c h¹ng môc sö dông ODA. (d) Hç trî kü thuËt Hç trî kü thuËt gióp t¨ng c−êng n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan ViÖt Nam, bao gåm chuyÓn giao c«ng nghÖ, cung cÊp chuyªn gia, ®μo t¹o c¸n bé, hç trî nghiªn cøu, ®iÒu tra c¬ b¶n (lËp quy ho¹ch, b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi ) Tãm l¹i, ODA lμ kho¶n cho vay −u ®·i th−êng cã tÝnh rμng buéc vμ nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ; viÖc sö dông ®ång tiÒn ®Ó tÝnh nî còng cã thÓ ¶nh h−ëng nhiÒu ®Õn tÝnh −u ®·i cña kho¶n vay. ODA lμ kho¶n vay −u ®·i song sö dông kÐm hiÖu qu¶ còng sÏ lμm t¨ng g¸nh nÆng nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ.
18. - 17 - Ch−¬ng 2 Qu¶n lý cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua quü htpt cña viÖt nam giai ®o¹n 2001 - 2005 2.1. §Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi B¶ng 2.1 d−íi ®©y cho thÊy nh÷ng ®iÓm gièng vμ kh¸c nhau vÒ ®Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo quan ®iÓm cña IMF vμ quan ®iÓm cña ViÖt Nam. B¶ng 2.1: So s¸nh ®Þnh nghÜa vμ ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo quan ®iÓm cña IMF vμ quan ®iÓm cña ViÖt Nam Tiªu chÝ Quan ®iÓm cña IMF Quan ®iÓm cña ViÖt Nam Theo tμi liÖu Thèng kª nî n−íc Theo NghÞ ®Þnh ngμy ngoμi: H−íng dÉn cho c¸c nhμ 01/11/2005 số biªn so¹n vμ c¸c ®èi t−îng sö dông 134/2005/N§-CP 1. C¨n cø so (th¸ng 06/2003) ®· ®−îc ph¸t hμnh “Quy chÕ qu¶n lý vay s¸nh bëi Nhãm c«ng t¸c ®Æc biÖt liªn c¬ vμ tr¶ nî n−íc ngoμi” quan do IMF chñ tr× (sau ®©y gäi t¾t lμ NghÞ ®Þnh 134) Sè d− c¸c nghÜa vô nî thùc tÕ hiÖn Sè d− cña mäi nghÜa hμnh vμ kh«ng ph¶i lμ nghÜa vô nî vô nî hiÖn hμnh dù phßng, mμ ®èi t−îng vay nî (kh«ng bao gåm nghÜa 2. §Þnh nghÜa vÒ ph¶i thanh to¸n gèc vμ/hoÆc l·i t¹i vô nî dù phßng) vÒ tr¶ nî n−íc ngoμi mét (mét vμi) thêi ®iÓm nμo ®ã gèc vμ l·i t¹i mét thêi trong t−¬ng lai vμ lμ sè nî c¸c ®èi ®iÓm cña c¸c kho¶n t−îng c− tró nî c¸c ®èi t−îng vay n−íc ngoμi cña kh«ng c− tró cña mét nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam. Nî Nî khu vùc c«ng. Khu vùc c«ng Nî khu vùc c«ng, gåm: c«ng gåm: (a) Nî n−íc ngoμi cña (a) ChÝnh phñ trung −¬ng vμ c¸c ChÝnh phñ; c¬ quan cña nã; (b) Nî n−íc ngoμi 3. Ph©n (b) ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng nh− (nÕu cã) cña chÝnh lo¹i bang, tØnh vμ thμnh phè; quyÒn cÊp tØnh, thμnh (c) Ng©n hμng trung −¬ng; phè trùc thuéc trung (d) C¸c tæ chøc tù chñ (nh− c¸c −¬ng; c«ng ty tμi chÝnh vμ phi tμi chÝnh, (c) Nî n−íc ngoμi cña c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i vμ ph¸t c¸c doanh nghiÖp nhμ triÓn, ®−êng s¾t, ®¬n vÞ c«ng n−íc, c¸c tæ chøc tμi
19. - 18 - Ých,v.v ), khi: chÝnh, tÝn dông nhμ i. Ng©n s¸ch cña tæ chøc ®ã do n−íc vμ c¸c tæ chøc chÝnh phñ cña n−íc b¸o c¸o phª kinh tÕ nhμ n−íc (sau duyÖt; hay ®©y gäi t¾t lμ doanh ii. ChÝnh phñ së h÷u h¬n 50% sè nghiÖp nhμ n−íc) trùc cæ phÇn cã quyÒn biÓu quyÕt hay tiÕp vay n−íc ngoμi. h¬n ph©n nöa sè thμnh viªn ban gi¸m ®èc lμ c¸c ®¹i diÖn cña chÝnh phñ; hay iii. Khi vì nî, nhμ n−íc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ nî cña tæ chøc ®ã. NhËn X¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh Ch−a quy ®Þnh cô thÓ xÐt phñ ®èi víi viÖc vay nî vμ tr¶ nî. tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ ®èi víi viÖc vay nî vμ tr¶ nî. Nî t− Nî t− nh©n ®−îc nhμ n−íc b¶o Nî n−íc ngoμi cña l·nh lμ kho¶n nî cña mét c¸ nh©n khu vùc t− nh©n: lμ nî hay mét doanh nghiÖp t− nh©n mμ n−íc ngoμi cña c¸c viÖc thanh to¸n tr¶ nî ®−îc b¶o doanh nghiÖp, tæ chøc l·nh bëi mét tæ chøc c«ng theo kinh tÕ thuéc khu vùc ®Þnh nghÜa trªn. t− nh©n (sau ®©y gäi t¾t lμ doanh nghiÖp t− nh©n). C¸c nghÜa vô nî ph¸t sinh tõ mét C¸c nghÜa vô nî tiÒm hay nhiÒu sù kiÖn cô thÓ, cã thÓ Èn, hiÖn t¹i ch−a ph¸t x¶y ra hoÆc kh«ng. Chóng cã thÓ sinh nh−ng cã thÓ ph¸t hiÓn nhiªn hay ngÇm, cã thÓ ph©n sinh khi x¶y ra mét 4. §Þnh nghÜa biÖt víi c¸c nghÜa vô tμi chÝnh trong c¸c ®iÒu kiÖn ®· nghÜa vô nî dù th«ng th−êng (vμ vay nî n−íc ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc phßng ngoμi) lμ ph¶i ®¸p øng mét hoÆc (vÝ dô khi ng−êi ®−îc nhiÒu ®iÒu kiÖn hoÆc sù kiÖn tr−íc b¶o l·nh kh«ng tr¶ khi có mét giao dÞch tμi chÝnh . ®−îc mét phÇn hoÆc toμn bé nghÜa vô nî, bÞ ph¸ s¶n ) NhËn xÐt NghÜa vô nî dù phßng kh«ng ph¸t Kh«ng quy ®Þnh râ c¸c sinh tõ v¨n b¶n ph¸p lý hay hîp ®iÒu kiÖn ®· ®−îc x¸c ®ång mμ ®−îc thõa nhËn sau khi ®Þnh tr−íc: kh«ng ph¸t mét ®iÒu kiÖn hay sù kiÖn trë sinh tõ v¨n b¶n ph¸p lý thμnh hiÖn thùc. hay hîp ®ång.
20. - 19 - H×nh 2.1 và 2.2 d−íi ®©y cho thÊy trong vÊn ®Ò ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo nhãm ®èi t−îng vay nî, quan ®iÓm cña ViÖt Nam ®· tiÕn dÇn h¬n ®Õn quan ®iÓm cña IMF. H×nh 2.1: Ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo nhãm ®èi t−îng vay nî NÔÏ NÖÔÙC NGOAØI KHU VÖÏC TÖ NHAÂN KHU VÖÏC COÂNG DNNN CHÍNH QUYEÀN TRUNG ÖÔNG CHÍNH PHUÛ BAÛO LAÕNH CHÍNH PHUÛ KHOÂNG BAÛO LAÕNH KHOÂNG ÑÖÔÏC ÑÖÔÏC CHÍNH CHÍNH PHUÛ PHUÛ BAÛO BAÛO LAÕNH LAÕNH NÔÏ NÖÔÙC NGOAØI KHU VÖÏC COÂNG VAØ ÑÖÔÏC KHU VÖÏC COÂNG BAÛO LAÕNH Nguån: C«ng ty Xö lý nî Quèc tÕ h÷u h¹n 2002
21. - 20 - H×nh 2.2: Ph©n lo¹i nî n−íc ngoμi theo N§ 134/2005/N§ - CP NÔÏ NÖÔÙC NGOAØI KHU VÖÏC TÖ NHAÂN KHU VÖÏC COÂNG DN COÂNG CHÍNH PHUÛ KHOÂNG COÙ COÙ BAÛO LAÕNH BAÛO LAÕNH VAØ BAÛO ÑAÛM NÔÏ KHU VÖÏC COÂNG VAØ ÑÖÔÏC KHU VÖÏC COÂNG BAÛO LAÕNH Nguån: NghÞ ®Þnh 134/2005/N§ - CP 2.2. ThÓ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng cho vay l¹i vèn ODA th«ng qua DAF cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000-2005 2.2.1. ThÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam 2.2.1.1. T×nh h×nh nî n−íc ngoμi giai ®o¹n 2000-2005 ChÝnh phñ vay nî n−íc ngoμi víi 2 môc tiªu ®−îc x¸c ®Þnh râ rμng:
22. - 21 - 9 Vay −u ®·i tõ nguån ODA để bï ®¾p béi chi NSNN ®Çu t− cho c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng, phóc lîi x· héi vμ ®Çu t− cho c¸c dù ¸n thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c kh«ng cã kh¶ n¨ng hoμn vèn trùc tiÕp theo c¬ chÕ cÊp ph¸t. 9 Vay −u ®·i, vay th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc, vay c¸c ng©n hμng n−íc ngoμi vμ tæ chøc tμi chÝnh quèc tÕ ®Ó cho vay l¹i ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng thu håi vèn thùc hiÖn theo nguyªn t¾c tÝn dông. ViÖc cho vay l¹i, qu¶n lý vμ thu håi nî khi ®Õn h¹n hoμn tr¶ NSNN ®· ®−îc Bé Tμi chÝnh (BTC) ñy nhiÖm cho Quü HTPT vμ c¸c Ng©n hμng th−¬ng m¹i nhμ n−íc (NHTMNN) thùc hiÖn. Trong ®ã c¸c kho¶n tÝn dông −u ®·i (l·i suÊt thÊp, thêi gian tr¶ nî dài vμ có thêi gian ©n h¹n) chiÕm tû träng lín. C¸c hiÖp ®Þnh vay −u ®·i víi thêi h¹n trªn 30 n¨m, trong ®ã cã 10 n¨m ©n h¹n, møc l·i suÊt d−íi 1% chiÕm kho¶ng 50%, phÇn cßn l¹i ë møc l·i suÊt 1-3% ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc b¶o ®¶m c©n ®èi ng©n s¸ch n−íc ta trong nhiÒu n¨m. Theo B¸o c¸o cña Uû ban ®èi ngo¹i cña Quèc héi, t×nh h×nh nî n−íc ngoμi ®Õn 2004 cña ChÝnh phñ thÓ hiÖn qua b¶ng 2.2 nh− sau: B¶ng 2.2: T×nh h×nh nî n−íc ngoμi cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000  2005 ChØ tiªu 2000 2001 2002 2003 2004 2005 C¸c kho¶n vay nî n−íc ngoμi 1411 988 1102 1541 1920 2068 Vay vèn ODA (triÖu USD) 1361 958 1073 1258 1394 1525 Vay th−¬ng m¹i (triÖu USD) 50 30 29 283 526 543 Nî n−íc ngoμi/GDP (%GDP) 38,6 37,9 34,9 33,6 34,2 34,2 Nî ph¶i tr¶/XuÊt khÈu (%GDP) 10,5 10,6 8,6 7,9 6,2 5,2 B¶ng 2.3: C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng nî n−íc ngoμi theo World Bank Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù tình traïng nôï nöôùc Maéc nôï traàm Coù khoù Bình ngoaøi (theo WB) troïng khaên thöôøng Toång soá nôï/GNP >50% 30-50% = =200% 165-200% = =30% 18-30% = =4% 2-4% = =20% 12-20% =<12%
23. - 22 - C¨n cø vμo c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng nî n−íc ngoμi (thÓ hiÖn qua b¶ng 2.3 trªn ®©y), cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng, hiÖn nay møc d− nî nμy cña n−íc ta vÉn n»m trong ng−ìng an toμn theo tiªu chuÈn WB. Tû träng nî n−íc ngoμi trong tæng nî cña ChÝnh phñ ®· cã thay ®æi thÓ hiÖn qua h×nh 2.3: H×nh 2.3: C¬ cÊu nî c«ng cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2001  2005 C¬ cÊu nî c«ng 2001-2005 % GDP 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2001 2002 2003 2004 2005 N¨m C¸c kho¶n nî c«ng (kÓ c¶ nî cã ®¶m b¶o) Trong n−íc N−íc ngoμi Nguån: ViÖt Nam Qu¶n lý chi tiªu c«ng ®Ó t¨ng tr−ëng vμ gi¶m nghÌo  TËp 1: C¸c vÊn ®Ò liªn ngμnh 2.2.1.2. ThÓ chÕ qu¶n lý nî n−íc ngoμi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. Theo LuËt NSNN, ®èi víi qu¶n lý nî n−íc ngoμi, 3 c¬ quan chÝnh liªn quan lμ BTC (Vô Tμi chÝnh ®èi ngo¹i - TC§N), Bé KÕ ho¹ch ®Çu t− (KH§T), vμ Ng©n hμng nhμ n−íc (NHNN). (a) C¸c chøc n¨ng cña BTC trong lÜnh vùc qu¶n lý nî n−íc ngoμi bao gåm: 9 Vô TC§N bao gåm 3 phßng: ƒ Phßng Qu¶n lý vay nî song ph−¬ng; Phßng Vay nî ®a ph−¬ng thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nh− ®μm ph¸n c¸c HiÖp ®Þnh vay nî, ký kÕt HiÖp ®Þnh, theo dâi gi¶i ng©n vμ chuyÓn c¸c ®Ò nghÞ thanh to¸n chi tr¶ nî cho Kho b¹c nhμ n−íc th«ng qua Phßng Tæng hîp; qu¶n lý cho vay l¹i th«ng qua viÖc ghi chÐp sè gi¶i ng©n c¸c kho¶n
24. - 23 - vay gèc trong danh môc nî hä phô tr¸ch, theo dâi viÖc hoμn tr¶ c¸c kho¶n cho vay l¹i vμ tiÒn l·i cña chóng ®Ó ®¶m b¶o sÏ cã ®ñ tiÒn ®Ó chi tr¶ c¸c kho¶n vay gèc. ƒ Phßng Tæng hîp chÞu tr¸ch nhiÖm chuÈn bÞ c¸c b¸o c¸o nî (c¸c kho¶n vay trùc tiÕp, ®−îc b¶o l·nh vμ cho vay l¹i) trªn c¬ së c¸c th«ng tin do c¸c phßng kh¸c cung cấp. 9 ViÖc chi tr¶ c¸c kho¶n cho vay l¹i lμ tr¸ch nhiÖm cña Quü HTPT hoÆc c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i. (b) C¸c chøc n¨ng cña Bé KH§T trong lÜnh vùc qu¶n lý nî n−íc ngoμi bao gåm: 9 ChuÈn bÞ chiÕn l−îc tæng thÓ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vμ c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ quèc d©n; 9 Dù th¶o nhu cÇu vay ODA hμng n¨m; 9 X©y dùng danh môc c¸c dù ¸n ch−¬ng tr×nh ®−îc phª duyÖt, 9 §μm ph¸n vμ ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh khung vÒ ODA vμ chuyÓn cho Bé Tμi chÝnh ®Ó dμn xÕp c¸c HiÖp ®Þnh vay nî cô thÓ; 9 Theo dâi ®¸nh gi¸ viÖc sö dông ODA vμ b¸o c¸o vÒ ODA. (c) C¸c chøc n¨ng cña NHNN trong lÜnh vùc qu¶n lý nî n−íc ngoμi bao gåm: 9 Thay mÆt chÝnh phñ ®μm ph¸n c¸c kho¶n nî ®a ph−¬ng víi 3 tæ chøc quèc tÕ: ADB, IMF, WB; chuyÓn c¸c hiÖp ®Þnh chÝnh thøc ®· ký kÕt sang cho BTC (theo N§ 52/2003); 9 Qu¶n lý vay vμ tr¶ nî n−íc ngoμi cña c¸c doanh nghiÖp, bao gåm kÕ ho¹ch vÒ tæng møc vay cña c¸c doanh nghiÖp, vμ 9 CÊp b¶o l·nh cho c¸c tæ chøc tÝn dông. H×nh 2.4 d−íi ®©y m« t¶ mét c¸ch tãm t¾t c¸c chøc n¨ng cña BTC, Bé KH§T, NHNN trong lÜnh vùc qu¶n lý nî n−íc ngoμi.