Luận văn Quyền chọn chứng khoán và việc áp dụng quyền chọn chứng khoán vào thị trường chứng khoán Việt Nam

Nội dung text: Luận văn Quyền chọn chứng khoán và việc áp dụng quyền chọn chứng khoán vào thị trường chứng khoán Việt Nam

1. BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH NGUYEÃN THANH TAÂM QUYEÀN CHOÏN CHÖÙNG KHOAÙN VAØ VIEÄC AÙP DUÏNG QUYEÀN CHOÏN CHÖÙNG KHOAÙN VAØO THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN VIEÄT NAM Chuyeân ngaønh: Kinh teá – Taøi chính – Ngaân haøng Maõ soá: 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc PGS. TS. TRAÀN NGOÏC THÔ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – NAÊM 2007 Trang 1/80
2. MUÏC LUÏC MUÏC LUÏC 1 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 9 I. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI 9 II. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙUU 10 III. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU 10 IV. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 11 V. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI NGHIEÂN CÖÙU 11 VI. KEÁT CAÁU CUÛA ÑEÀ TAØI 11 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ QUYEÀN CHOÏN 13 1.1 GIÔÙI THIEÄU VEÀ QUYEÀN CHOÏN 13 1.1.1 Ñònh nghóa 13 1.1.2 Quyeàn choïn mua 14 1.1.3 Quyeàn choïn baùn 15 1.1.4 Phaân loaïi quyeàn choïn theo thôøi gian thöïc hieän 16 1.2 SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA CAÙC THÒ TRÖÔØNG QUYEÀN CHOÏN 16 1.3 CHIEÁN LÖÔÏC PHOØNG NGÖØA RUÛI RO BAÈNG QUYEÀN CHOÏN 18 1.3.1 Phöông trình lôïi nhuaän 18 1.3.2 Caùc giao dòch coå phieáu 20 1.3.3 Giao dòch quyeàn choïn mua 20 1.3.3.1 Mua quyeàn choïn mua 20 1.3.3.2 Baùn quyeàn choïn mua 21 1.3.4 Giao dòch quyeàn choïn baùn 22 1.3.4.1 Mua quyeàn choïn baùn 22 Trang 2/80
3. 1.3.4.2 Baùn quyeàn choïn baùn 23 1.3.5 Quyeàn choïn mua vaø coå phieáu – Quyeàn choïn mua ñöôïc phoøng ngöøa 24 1.3.6 Quyeàn choïn baùn vaø coå phieáu – Quyeàn choïn baùn baûo veä 26 1.3.7 Quyeàn choïn mua vaø quyeàn choïn baùn lai taïp 27 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG I 29 CHÖÔNG II: KINH NGHIEÄM VEÀ TOÅ CHÖÙC SAØN GIAO DÒCH QUYEÀN CHOÏN CHÖÙNG KHOAÙN TAÏI MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI 30 2.1 MOÂ HÌNH MYÕ 30 2.1.1 TTCK Myõ 30 2.1.2 Saøn giao dòch choïn chöùng khoaùn Chicago (“CBOE”) 32 2.1.2.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån 32 2.1.2.2 Toå chöùc cuûa saøn giao dòch 35 2.1.2.3 Giao dòch vaø thanh toaùn 36 2.1.2.4 Cô cheá giaùm saùt 40 2.2 MOÂ HÌNH CHAÂU AÂUU 41 2.2.1 Saøn giao dòch quyeàn choïn Chaâu AÂu (“Euronext N.V.”) 41 2.2.1.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån 41 2.2.1.2 Hoaït ñoäng cuûa Euronext N.V 42 2.2.1.3 Toå chöùc vaø quaûn lyù 42 2.2.2 Saøn giao dòch giao sau vaø quyeàn choïn taøi chính quoác teá London (“LIFFE”) 44 2.2.2.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån 44 2.2.2.2 Nguyeân taéc giao dòch 45 2.2.2.3 Quy trình giao dòch 46 2.3 MOÂ HÌNH NHAÄT 50 Trang 3/80
4. 2.3.1 TTCK Nhaät 50 2.3.2 Saøn giao dòch chöùng khoaùn Tokyo (“TSE”) 53 2.3.2.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån 53 2.3.2.2 Toå chöùc saøn giao dòch 54 2.3.2.3 Cô cheá giao dòch 55 2.3.2.4 Cô cheá giaùm saùt 58 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG II 59 CHÖÔNG III: AÙP DUÏNG CAÙC GIAO DÒCH QUYEÀN CHOÏN CHÖÙNG KHOAÙN VAØO TTCK VIEÄT NAM 60 3.1 SÔ LÖÔÏC VEÀ TTCK VIEÄT NAM 60 3.2 SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA VIEÄC ÖÙNG DUÏNG GIAO DÒCH QUYEÀN CHOÏN ÔÛ TTCK VIEÄT NAM 62 3.2.1 Taïo ra coâng cuï baûo veä lôïi nhuaän cho nhaø ñaàu tö 62 3.2.2 Thuùc ñaåy phaùt trieån TTCK Vieät Nam 63 3.2.3 Taùc ñoäng giaùn tieáp ñeán caùc coâng ty nieâm yeát 64 3.3 ÑIEÀU KIEÄN ÑEÅ AÙP DUÏNG QUYEÀN CHOÏN CHÖÙNG KHOAÙN 64 3.3.1 Caàn coù heä thoáng cô sôû phaùp lyù hoaøn thieän 64 3.3.2 Ñieàu kieän veà haøng hoùa treân TTCK 65 3.3.3 Ñieàu kieän veà thoâng tin treân thò tröôøng 65 3.3.4 Ñieàu kieän veà kyõ thuaät 66 3.3.5 Ñieàu kieän veà con ngöôøi 66 3.4 MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP ÑEÅ ÖÙNG DUÏNG GIAO DÒCH QUYEÀN CHOÏN CHÖÙNG KHOAÙN VAØO TTCK VIEÄT NAM 66 3.4.1 Nhoùm giaûi phaùp veà toå chöùc vaø quaûn lyù saøn giao dòch 67 3.4.1.1 Hoaøn thieän khung phaùp lyù 67 Trang 4/80
5. 3.4.1.2 Naâng cao vai troø vaø traùch nhieäm cuûa moät soá cô quan chöùc naêng coù lieân quan 68 3.4.1.3 Naâng cao naêng löïc quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi TTCK 68 3.4.2 Nhoùm giaûi phaùp veà phaùt trieån thò tröôøng 69 3.4.2.1 Taêng cung öùng cho thò tröôøng caû veà soá löôïng, chaát löôïng vaø chuûng loaïi haøng hoùa 69 3.4.2.2 Thöïc hieän chính saùch khuyeán khích caùc toå chöùc vaø caù nhaân tham gia TTCK 70 3.4.2.3 Naâng cao hieäu quaû cung caáp thoâng tin 71 3.4.2.4 Hoaøn thieän quy trình vaø trang bò heä thoáng kyõ thuaät giao dòch 72 3.4.3 Caùc nhoùm giaûi phaùp khaùc 73 3.4.3.1 Taêng cöôøng coâng taùc ñaøo taïo, nghieân cöùu vaø tuyeân truyeàn 73 3.4.3.2 Hoïc hoûi kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi 74 3.5 NHAÄN ÑÒNH VEÀ KHAÛ NAÊNG AÙP DUÏNG GIAO DÒCH QUYEÀN CHOÏN CHÖÙNG KHOAÙN TAÏI VIEÄT NAM 74 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG III 76 KEÁT LUAÄN ÑEÀ TAØI 77 Trang 5/80
6. DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU VAØ HÌNH VEÕ DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU Baûng Noäi dung Trang Baûng 2.1.2.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Saøn giao dòch 28 quyeàn choïn chöùng khoaùn Chicago Baûng 2.2.1.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa saøn giao dòch 37 quyeàn choïn Chaâu AÂu Baûng 2.2.2.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Saøn giao dòch giao 40 sau vaø quyeàn choïn taøi chính quoác teá London Baûng 2.3.2.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Saøn giao dòch 49 chöùng khoaùn Tokyo Baûng 3.1 Sô löôïc veà quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng 57 chöùng khoaùn Vieät Nam DANH MUÏC CAÙC HÌNH VEÕ Hình Noäi dung Trang Hình 1.1.2 Quyeàn choïn mua 10 Hình 1.1.3 Quyeàn choïn baùn 11 Hình 2.1.2.3 Moâ hình cuûa saøn giao dòch CBOE 33 Hình 2.2.2.3 Quy trình giao dòch cuûa LIFFE 43 Hình 2.3.2.3 Moâ hình cuûa saøn giao dòch TSE 53 Hình 3.1 Chæ soá chöùng khoaùn VN-Index 59 Trang 6/80
7. DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT TEÂN VIEÁT TAÉT TEÂN TIEÁNG ANH TEÂN TIEÁNG VIEÄT ATM At the money Ngang giaù quyeàn choïn ITM In the money Cao giaù quyeàn choïn OTM Out the money Kieät giaù quyeàn choïn OCC Option Clearing Corporation Coâng ty thanh toaùn hôïp ñoàng quyeàn choïn SEC Securities Exchange UÛy ban Giao dòch Chöùng Commission khoaùn Hoa Kyø AMEX The American Stock Thò tröôøng chöùng khoaùn Exchange Myõ CBOE Chicago Board Options Sôû giao dòch quyeàn choïn Exchange Chicago NYSE New York Stock Exchange Saøn giao dòch chöùng khoaùn New York PHLX Philadelphia Exchange Sôû giao dòch chöùng khoaùn Philadelphia PSE Pacific Stock Exchange Sôû giao dòch chöùng khoaùn Pacific Euronext N.V. Euronext N.V. Saøn giao dòch quyeàn choïn Chaâu AÂu LIFFE London International Saøn giao dòch giao sau vaø Financial Futures and quyeàn choïn taøi chính quoác Trang 7/80
8. Options Exchange teá London LIFFE London International Saøn giao dòch ñieän töû veà CONNECT® Financial Futures and giao sau vaø quyeàn choïn taøi Options Exchange Connect® chính quoác teá London BVLP Bolsa de Valores de Lisboa Saøn giao dòch quyeàn choïn e Porto Lisbon vaø Porto TSE Tokyo Stock Exchange Sôû giao dòch chöùng khoaùn Tokyo CORES-FOP Computerized Order Routing Heä thoáng ñaët vaø thöïc hieän and Execution System for leänh töï ñoäng cho Hôïp ñoàng Futures and Options giao sau vaø Hôïp ñoàng quyeàn choïn WTO World Trade Organization Toå chöùc thöông maïi theá giôùi TTCK Thò tröôøng chöùng khoaùn UBCK UÛy ban chöùng khoaùn Trang 8/80
9. LÔØI MÔÛ ÑAÀU I. Lyù do choïn ñeà taøi Theá giôùi ngaøy nay ñang böôùc vaøo neàn kinh teá toaøn caàu hoùa. Söï toaøn caàu hoùa mang laïi nhieàu thuaän lôïi nhöng ñoàng thôøi cuõng mang ñeán nhieàu khoù khaên. Nhöõng khoù khaên ñoù chính laø caùc ruûi ro coù theå nhaän thaáy hoaëc caùc ruûi ro tieàm aån. Caùc ruûi ro naøy toàn taïi moät caùch ngaãu nhieân trong taát caû caùc lónh vöïc saûn xuaát, kinh doanh, taøi chính, tín duïng, Caùc ruûi ro coù theå laøm cho nhaø ñaàu tö maát saïch tieàn, coâng ty phaù saûn, neàn kinh teá cuûa moät quoác gia suy suïp. Ñeå haïn cheá nhöõng nguy cô ñoù, caùc coâng cuï taøi chính phaùi sinh chính nhö: Hôïp ñoàng quyeàn choïn (Option Contracts), Hôïp ñoàng giao sau (Futures Contract), Hôïp ñoàng hoaùn chuyeån laõi suaát (SWAP), ngaøy caøng ñöôïc söû duïng moät caùch roäng raõi treân toaøn theá giôùi nhö laø nhöõng coâng cuï chuû yeáu vaø khoâng theå thieáu ñöôïc trong vieäc quaûn lyù ruûi ro. Sau hôn hai möôi naêm ñoåi môùi, Vieät Nam ngaøy caøng môû roäng vieäc trao ñoåi, quan heä laøm aên vôùi nhieàu quoác gia vaø hoøa nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, khi tieáp xuùc laøm aên vôùi nöôùc ngoaøi, chuùng ta daàn daàn bieát ñöôïc nhöõng phöông caùch phoøng veä ruûi ro treân thò tröôøng taøi chính phaùi sinh. Keå töø khi Trung taâm Giao dòch Chöùng khoaùn Thaønh phoá Hoà Chí Minh ra ñôøi vaøo thaùng 07 naêm 2000, hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn ("TTCK") Vieät Nam trôû neân soâi ñoäng vaø mang laïi nhieàu lôïi ích cho neàn kinh teá. Söï phaùt trieån cuûa TTCK laø taát yeáu trong quaù trình chuyeån ñoåi sang neàn kinh teá thò tröôøng cuûa Vieät Nam. Tuy nhieân, cho ñeán nay, sau hôn 6 naêm thaønh laäp, TTCK Vieät Nam ñaõ coù nhöõng daáu hieäu heát söùc lo ngaïi, chæ soá VN-Index taêng, giaûm heát söùc thaát thöôøng daãn ñeán moät soá nhaø ñaàu tö thua loã naëng. Giaûi phaùp cho vaán ñeà naøy nhö theá naøo? Coù bieän phaùp gì ñeå baûo veä nhaø ñaàu tö khi giaù chöùng khoaùn lieân tuïc Trang 9/80
10. taêng, giaûm moät caùch baát bình thöôøng nhö vaäy? Moät trong nhöõng coâng cuï giuùp nhaø ñaàu tö haïn cheá ruûi ro laø Quyeàn choïn (Option). II. Muïc ñích nghieân cöùu - Nghieân cöùu, laøm roõ moät soá vaán ñeà cô baûn veà quyeàn choïn. - Nghieân cöùu nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn veà toå chöùc saøn giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn taïi moät soá nöôùc treân theá giôùi nhaèm trieån khai coâng cuï naøy moät caùch coù hieäu quaû taïi Vieät Nam. - Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp nhaèm aùp duïng caùc giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn taïi Vieät Nam. III. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu - Phaàn Cô sôû lyù luaän veà quyeàn choïn, ñeà taøi seõ ñi vaøo phaân tích, giôùi thieäu taát caû caùc loaïi quyeàn choïn chöùng khoaùn hieän coù vaø ñang ñöôïc giao dòch treân theá giôùi. - Phaàn Kinh nghieäm veà toå chöùc saøn giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn taïi moät soá nöôùc treân theá giôùi, ñeà taøi seõ ñi vaøo phaân tích kinh nghieäm cuûa saøn giao dòch Chicago, Saøn giao dòch giao sau vaø Quyeàn choïn taøi chính quoác teá London tröïc thuoäc Saøn giao dòch quyeàn choïn Chaâu AÂu vaø Saøn giao dòch chöùng khoaùn Tokyo. - Phaàn AÙp duïng caùc giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn vaøo TTCK Vieät Nam, ñeà taøi seõ giôùi thieäu sô löôïc TTCK Vieät Nam sau ñoù ñi vaøo phaân tích söï caàn thieát, ñieàu kieän, nhöõng giaûi phaùp vaø khaû naêng öùng duïng giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn taïi TTCK Vieät Nam. - Ngoaøi ra do coù söï giôùi haïn neân trong khuoân khoå cuûa ñeà taøi nghieân cöùu, ñeà taøi naøy khoâng ñi vaøo nhöõng vaán ñeà nhö: Caùc kyõ thuaät ñònh giaù quyeàn choïn, lôïi ích – ruûi ro cho caùc beân tham gia giao dòch quyeàn choïn, Trang 10/80
11. IV. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeà taøi söû duïng keát hôïp caùc phöông phaùp nghieân cöùu nhö thoáng keâ – moâ taû, phaân tích – toång hôïp, so saùnh – ñoái chieáu; dieãn dòch – quy naïp vaø phöông phaùp quan saùt töø thöïc tieãn ñeå khaùi quaùt baûn chaát cuûa caùc vaán ñeà caàn nghieân cöùu. Ñeà taøi naøy ñöôïc taùc giaû döïa vaøo cô sôû lyù thuyeát chuyeân ngaønh taøi chính doanh nghieäp keát hôïp vôùi nguoàn döõ lieäu thoâng tin ñöôïc taùc giaû söu taàm, taäp hôïp töø caùc saùch baùo, taïp chí vaø caùc website coù lieân quan, V. YÙ nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn cuûa ñeà taøi nghieân cöùu Quyeàn choïn chöùng khoaùn laø coâng cuï quaûn trò ruûi ro raát caàn thieát vaø höõu ích cho caùc nhaø ñaàu tö. Ñaây laø coâng cuï taøi chính khaù cao caáp, khaù phöùc taïp nhöng laïi coù nhieàu öùng duïng vaø coù vai troø to lôùn, thieát thöïc ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu nhaèm phaùt trieån nhöõng coâng cuï taøi chính phaùi sinh ñoàng haønh vôùi TTCK nhö coâng cuï quyeàn choïn laø vieäc laøm heát söùc caàn thieát vaø caáp baùch trong luùc naøy. Ñaây khoâng phaûi laø coâng vieäc cuûa rieâng Nhaø nöôùc maø taát caû nhöõng yù kieán ñoùng goùp töø caùc nhaø khoa hoïc, nhaø nghieân cöùu vaø nhöõng ai quan taâm ñeán nghieäp vuï naøy ñeàu höõu ích vaø ñaùng ñöôïc traân troïng. Do haïn cheá veà thôøi gian, trình ñoä vaø kinh nghieäm, ñeà taøi khoâng theå ñi saâu tìm hieåu, khaûo saùt vaø phaân tích heát caùc khía caïnh coù lieân quan ñeán quyeàn choïn. Mong raèng ñeà taøi naøy seõ ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu, khaûo saùt, kieåm chöùng ñaày ñuû hôn vaø treân cô sôû ñoù coù theå cuûng coá hoaëc boå sung theâm caùc giaûi phaùp, ñeà xuaát nhaèm ñaït ñöôïc hieäu quaû thieát thöïc vaø beàn vöõng hôn. VI. Keát caáu cuûa ñeà taøi Vôùi phaïm vi nghieân cöùu nhö treân, noäi dung chính cuûa ñeà taøi bao goàm 03 chöông: ™ Chöông 1: Cô sôû lyù luaän veà quyeàn choïn. Trang 11/80
12. ™ Chöông 2: Nhöõng kinh nghieäm veà toå chöùc saøn giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn taïi moät soá nöôùc treân theá giôùi. ™ Chöông 3: AÙp duïng caùc giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn vaøo TTCK Vieät Nam. Ngoaøi ra, ñeà taøi coøn coù caùc phaàn: Lôøi cam ñoan, Lôøi caûm ôn, Danh muïc caùc töø vieát taét, Danh muïc caùc baûng bieåu vaø hình veõ, Muïc luïc, Lôøi môû ñaàu, Keát luaän vaø Taøi lieäu tham khaûo. Trang 12/80
13. CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ QUYEÀN CHOÏN 1.1 Giôùi thieäu veà quyeàn choïn 1.1.1 Ñònh nghóa Quyeàn choïn laø moät hôïp ñoàng giöõa hai beân – ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn – trong ñoù cho ngöôøi mua quyeàn, nhöng khoâng phaûi laø nghóa vuï, ñeå mua hoaëc baùn moät taøi saûn naøo ñoù vaøo moät ngaøy trong töông lai vôùi giaù ñaõ ñoàng yù vaøo ngaøy hoâm nay. Ngöôøi mua quyeàn choïn traû cho ngöôøi baùn moät soá tieàn goïi laø phí quyeàn choïn. Ngöôøi baùn quyeàn choïn saün saøng baùn hoaëc tieáp tuïc naém giöõ taøi saûn theo caùc ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng neáu ngöôøi mua muoán nhö vaäy. Moät quyeàn choïn ñeå mua taøi saûn goïi laø quyeàn choïn mua. Moät quyeàn choïn ñeå baùn taøi saûn goïi laø quyeàn choïn baùn. Khi phaân tích caùc quyeàn choïn, chuùng ta thöôøng seõ taäp trung vaøo caùc saøn giao dòch coù toå chöùc nhöng caùc nguyeân taéc ñònh giaù vaø vieäc söû duïng chuùng treân thò tröôøng phi taäp trung cuõng töông töï nhö vaäy. Haàu heát caùc quyeàn choïn maø chuùng ta quan taâm laø mua hoaëc baùn caùc taøi saûn taøi chính chaúng haïn nhö coå phieáu hoaëc traùi phieáu. Maëc duø vaäy, chuùng ta cuõng ñeà caäp ñeán caùc quyeàn choïn treân hôïp ñoàng giao sau, kim loaïi vaø ngoaïi teä. Nhieàu loaïi thoûa thuaän taøi chính khaùc chaúng haïn nhö haïn möùc tín duïng, baûo ñaûm khoaûn vay vaø baûo hieåm cuõng laø caùc hình thöùc khaùc nhau cuûa quyeàn choïn. Ngoaøi ra, chính baûn thaân coå phieáu cuõng laø quyeàn choïn treân taøi saûn cuûa Coâng ty. Trang 13/80
14. 1.1.2 Quyeàn choïn mua Quyeàn choïn mua laø quyeàn ñöôïc ghi trong hôïp ñoàng cho pheùp ngöôøi mua löïa choïn quyeàn mua moät soá löôïng chöùng khoaùn ñöôïc xaùc ñònh tröôùc trong khoaûng thôøi gian nhaát ñònh vôùi möùc giaù ñöôïc xaùc ñònh tröôùc. Hình 1.1.2 Laõi Ñieåm hoøa voán Vuøng laõi 0 Phí Giaù taøi saûn taêng Loã Giaù thöïc hieän (a) – Thaønh quaû cuûa ngöôøi mua quyeàn choïn mua Laõi Giaù thöïc hieän Phí Giaù taøi saûn taêng 0 Vuøng loã Loã Ñieåm hoøa voán (b) – Vò theá cuûa ngöôøi baùn quyeàn choïn mua Trang 14/80
15. 1.1.3 Quyeàn choïn baùn Quyeàn choïn baùn laø quyeàn ñöôïc ghi trong hôïp ñoàng cho pheùp ngöôøi baùn löïa choïn quyeàn baùn moät soá löôïng chöùng khoaùn ñöôïc xaùc ñònh tröôùc trong khoaûng thôøi gian nhaát ñònh vôùi möùc giaù ñöôïc xaùc ñònh tröôùc. Hình 1.1.3 Laõi Ñieåm hoøa voán Giaù taøi saûn taêng Vuøng 0 Phí Loã Giaù thöïc hieän (a) – Thaønh quaû cuûangöôøimua Laõi Giaù thöïc hieän Phí 0 Vuøng loã Giaù taøi saûn taêng Loã Ñieåm hoøa voán (b) – Vò theá cuûa ngöôøi baùn quyeàn choïn baùn Trang 15/80
16. 1.1.4 Phaân loaïi quyeàn choïn theo thôøi gian thöïc hieän - Quyeàn choïn kieåu Myõ (American style option): cho pheùp ngöôøi naém giöõ quyeàn choïn thöïc hieän hôïp ñoàng quyeàn choïn vaøo baát kyø ngaøy naøo trong thôøi haïn hôïp ñoàng vaø tröôùc ngaøy ñaùo haïn. - Quyeàn choïn kieåu chaâu AÂu (European style Option): chæ cho pheùp ngöôøi naém giöõ thöïc hieän hôïp ñoàng quyeàn choïn vaøo ngaøy ñeán haïn. Vieäc thanh toaùn giöõa hai beân thöïc teá xaûy ra sau khi hôïp ñoàng ñeán haïn töø 1 ñeán 2 ngaøy laøm vieäc, gioáng tröôøng hôïp ngaøy giaù trò trong caùc giao dòch giao ngay (spot). Söï phaân bieät giöõa hai loaïi quyeàn choïn kieåu chaâu AÂu vaø quyeàn choïn kieåu Myõ khoâng lieân quan ñeán vò trí ñòa lyù. Ña soá hôïp ñoàng quyeàn choïn ñöôïc trao ñoåi chính yeáu treân thò tröôøng Myõ. Tuy nhieân, quyeàn choïn kieåu chaâu AÂu coù ñaëc ñieåm deã phaân tích hôn quyeàn choïn kieåu Myõ. 1.2 Söï phaùt trieån cuûa caùc thò tröôøng quyeàn choïn Nhöõng giao dòch ñaàu tieân cuûa quyeàn choïn mua vaø quyeàn choïn baùn treân theá giôùi ñöôïc cho laø ñaõ xuaát hieän töø ñaàu theá kyû 18 ôû Chaâu AÂu. Vaøo ñaàu nhöõng naêm 1900, moät nhoùm Coâng ty ñaõ thaønh laäp: “Hieäp hoäi nhöõng nhaø moâi giôùi vaø kinh doanh quyeàn choïn”. Muïc ñích cuûa hieäp hoäi naøy laø cung caáp kyõ thuaät nhaèm ñöa nhöõng ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn laïi vôùi nhau. Caùc nhaø kinh doanh khoâng gaëp nhau treân thò tröôøng, nhaø ñaàu tö muoán mua quyeàn choïn lieân heä vôùi moät Coâng ty thaønh vieân, coâng ty naøy seõ coá gaéng tìm ngöôøi baùn quyeàn choïn töø nhöõng khaùch haøng cuûa hoï hoaëc töø nhöõng Coâng ty thaønh vieân khaùc, neáu khoâng coù ngöôøi baùn, Coâng ty seõ töï phaùt haønh quyeàn choïn vôùi giaù caû thích hôïp. Nhö vaäy, “Hieäp hoäi nhöõng nhaø moâi giôùi vaø kinh doanh quyeàn choïn” coù hai ñieåm yeáu: Trang 16/80
17. ™ Khoâng coù thò tröôøng thöù caáp, ngöôøi mua quyeàn choïn khoâng coù quyeàn baùn cho beân khaùc tröôùc ngaøy ñaùo haïn; ™ Khoâng coù kyõ thuaät naøo ñaûm baûo raèng ngöôøi baùn quyeàn choïn seõ thöïc hieän hôïp ñoàng. Thaùng 4 naêm 1973, UÛy ban thöông maïi Chicago (Chicago Board of Trade – CBO) thaønh laäp Saøn giao dòch quyeàn choïn chöùng khoaùn Chicago (Chicago Board Options Exchange – CBOE), ñaëc bieät daønh cho trao ñoåi quyeàn choïn veà coå phieáu. Töø ñoù thò tröôøng quyeàn choïn trôû neân phoå bieán vôùi nhaø ñaàu tö. TTCK Philadelphia (Philadelphia Exchange – PHLX) baét ñaàu thöïc hieän giao dòch quyeàn choïn vaøo naêm 1975, TTCK Pacific (Pacific Stock Exchange – PSE) thöïc hieän vaøo naêm 1976 vaø TTCK New York (New York Stock Exchange – NYSE) thöïc hieän vaøo naêm 1985. Trong thaäp nieân 80, thò tröôøng quyeàn choïn ñoái vôùi ngoaïi teä, chæ soá chöùng khoaùn, vaø hôïp ñoàng giao sau ñaõ phaùt trieån ôû Myõ. TTCK Philadelphia laø nôi giao dòch quyeàn choïn ngoaïi teä ñaàu tieân. CBOE trao ñoåi chæ soá chöùng khoaùn cuûa S&P 100 vaø S&P 500 Haàu heát caùc thò tröôøng ñeàu giao dòch quyeàn choïn ñoái vôùi nhöõng hôïp ñoàng giao sau. Hieän nay thò tröôøng quyeàn choïn toàn taïi khaép nôi treân theá giôùi. Trong caùc thaäp nieân 80 vaø 90 ñaõ chöùng kieán söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng phi taäp trung daønh cho quyeàn choïn. Giao dòch quyeàn choïn taïi thò tröôøng phi taäp trung ñöôïc thoaû thuaän qua ñieän thoaïi hôn laø treân saøn giao dòch. Moät beân ñoái taùc thöôøng laø Ngaân haøng ñaàu tö, ngaân haøng seõ duy trì haïng muïc ñaàu tö quyeàn choïn. Beân coøn laïi laø khaùch haøng cuûa Ngaân haøng ñaàu tö nhö nhaø quaûn lyù quyõ ñaàu tö hoaëc laø ngöôøi chòu traùch nhieäm veà voán vaø ngoaïi hoái cuûa caùc taäp ñoaøn lôùn. Trang 17/80
18. Caùc loaïi quyeàn choïn ñöôïc trao ñoåi phoå bieán nhaát hieän nay treân theá giôùi laø quyeàn choïn veà chöùng khoaùn, chæ soá chöùng khoaùn, ngoaïi teä, Trong khuoân khoå ñeà taøi naøy, taùc giaû xin ñöôïc trình baøy veà quyeàn choïn chöùng khoaùn. 1.3 Chieán löôïc phoøng ngöøa ruûi ro baèng quyeàn choïn Moät trong nhöõng ñaëc tính haáp daãn nhaát cuûa moät quyeàn choïn laø noù coù theå ñöôïc keát hôïp vôùi coå phieáu hoaëc moät quyeàn choïn khaùc ñeå taïo ra nhieàu chieán löôïc ña daïng nhaèm ñaùp öùng möùc ruûi ro öa thích cuûa nhaø ñaàu tö vaø phuø hôïp vôùi döï baùo cuûa thò tröôøng. Neáu trong moät theá giôùi khoâng coù quyeàn choïn, caùc chieán löôïc hieän höõu seõ raát haïn cheá. Neáu thò tröôøng ñöôïc kyø voïng seõ taêng leân, ngöôøi ta seõ ñi mua coå phieáu; neáu noù ñöôïc kyø voïng seõ giaûm xuoáng, ngöôøi ta seõ baùn khoáng coå phieáu. Tuy nhieân, ñeå baùn khoáng moät coå phieáu yeâu caàu nhaø ñaàu tö phaûi ñaùp öùng moät soá ñieàu kieän, nhö phaûi coù moät soá voán toái thieåu ñeå maïo hieåm, baùn khoáng khi giaù ñang xu höôùng leân, töùc laø giaù coå phieáu hieän taïi ñang giao dòch ôû möùc cao hôn so vôùi nhöõng giao dòch tröôùc, vaø duy trì moät möùc kyù quyõ toái thieåu. Quyeàn choïn laøm cho vieäc chuyeån töø döï baùo sang moät keá hoaïch haønh ñoäng ñem laïi lôïi nhuaän neáu döï baùo ñuùng. Taát nhieân, chieán löôïc seõ tröøng phaït nhaø ñaàu tö neáu hoï döï baùo sai. Tuy nhieân, vôùi vieäc söû duïng quyeàn choïn moät caùch ñuùng ñaén, möùc tröøng phaït seõ khaù nhoû vaø coù theå bieát tröôùc ñöôïc. 1.3.1 Phöông trình lôïi nhuaän Kyù hieäu: C: giaù quyeàn choïn mua hieän taïi P: giaù quyeàn choïn baùn hieän taïi So: giaù coå phieáu hieän taïi X: giaù thöïc hieän St: giaù coå phieáu khi ñaùo haïn Trang 18/80
19. t: thôøi gian ñeán khi ñaùo haïn, döôùi daïng phaân soá theo naêm π: lôïi nhuaän chieán löôïc Nc: soá quyeàn choïn mua Np: soá quyeàn choïn baùn Ns: soá löôïng coå phieáu Vôùi: Nc, Np, Ns > 0: nhaø ñaàu tö ñang mua quyeàn hay mua coå phieáu; vaø Nc, Np, Ns < 0: nhaø ñaàu tö ñang baùn quyeàn hay baùn coå phieáu. Giaû söû soá quyeàn choïn mua, quyeàn choïn baùn, coå phieáu tieâu chuaån laø 100. Ñeå xaùc ñònh lôïi nhuaän töø moät chieán löôïc ñaëc bieät; chuùng ta chæ caàn bieát coù bao nhieâu quyeàn choïn mua, quyeàn choïn baùn vaø coå phieáu ñöôïc söû duïng, vò theá laø daøi haïn hay ngaén haïn, giaù maø quyeàn choïn hay coå phieáu ñöôïc mua hoaëc baùn, vaø caùc möùc giaù khi vò theá ñöôïc ñoùng laïi. Vôùi quyeàn choïn mua ñöôïc naém giöõ cho ñeán khi ñaùo haïn, chuùng ta ñaõ bieát raèng quyeàn choïn mua seõ coù giaù trò baèng giaù trò noäi taïi khi ñaùo haïn. Vì vaäy, lôïi nhuaän seõ laø: π = Nc[Max(0, St – X) – C] Giaû söû coù moät ngöôøi mua moät quyeàn choïn mua, Nc = 1, coù lôïi nhuaän laø: π = Max(0, St – X) – C Ñoái vôùi ngöôøi baùn moät quyeàn choïn mua, Nc = -1, lôïi nhuaän seõ laø: π = - Max(0, St – X) – C Ñoái vôùi quyeàn choïn baùn, lôïi nhuaän ñöôïc bieåu dieãn nhö sau: π = Np[Max(0, X – St) – P] Ñoái vôùi ngöôøi mua moät quyeàn choïn baùn, Np = 1 π = Max(0, X – St) – P Ñoái vôùi ngöôøi baùn moät quyeàn choïn baùn, Np = - 1 π = - Max(0, X – St) + P Ñoái vôùi giao dòch chæ bao goàm coå phieáu, phöông trình lôïi nhuaän chính laø: Trang 19/80
20. π = Ns(St - S0) Ñoái vôùi ngöôøi mua moät coå phieáu, Ns = 1, lôïi nhuaän laø π = St - S0 Ñoái vôùi ngöôøi mua moät coå phieáu, Ns = -1, lôïi nhuaän laø π = - St + S0 Caùc phöông trình lôïi nhuaän naøy khieán cho vieäc xaùc ñònh lôïi nhuaän cuûa baát kyø giao dòch naøo trôû neân deã daøng hôn. 1.3.2 Caùc giao dòch coå phieáu - Mua coå phieáu Giao dòch ñôn giaûn nhaát laø mua coå phieáu. Phöông trình lôïi nhuaän laø: π = Ns(St - S0) vôùi Ns > 0. - Baùn khoáng coå phieáu Baùn khoáng coå phieáu laø hình aûnh töông phaûn cuûa mua coå phieáu. Phöông trình lôïi nhuaän laø: π = Ns(St - S0) vôùi Ns 0 Trang 20/80
21. Xeùt tröôøng hôïp maø soá quyeàn choïn mua ñöôïc mua chæ laø 1 (Nc = 1). Giaû ñònh raèng giaù coå phieáu khi ñaùo haïn nhoû hôn hoaëc baèng giaù thöïc hieän vì vaäy taïi thôøi ñieåm ñaùo haïn ta coù quyeàn choïn kieät giaù OTM hoaëc ngang giaù ATM. Vì quyeàn choïn mua ñaùo haïn maø khoâng ñöôïc thöïc hieän, lôïi nhuaän chính laø – C. Ngöôøi mua quyeàn choïn mua gaùnh chòu moät khoaûn loã baèng vôùi phí quyeàn choïn mua. Giaû ñònh raèng taïi thôøi ñieåm ñaùo haïn quyeàn choïn rôi vaøo traïng thaùi cao giaù ITM. Khi ñoù, ngöôøi mua quyeàn choïn seõ thöïc hieän quyeàn choïn mua, mua coå phieáu vôùi giaù X vaø baùn noù vôùi giaù St, seõ coù lôïi nhuaän roøng laø St – X – C. Caùc keát quaû naøy ñöôïc toång keát nhö sau: π = St – X – C Neáu St > X π = – C Neáu St ≤ X Chuùng ta coù theå tính giaù coå phieáu hoøa voán khi ñaùo haïn baèng caùch cho lôïi nhuaän baèng 0 öùng vôùi tröôøng hôïp giaù coå phieáu cao hôn giaù thöïc hieän. Sau ñoù * chuùng ta giaûi phöông trình tìm giaù coå phieáu hoøa voán, St . Ta coù: * π = St – X – C = 0 * => St = X + C Nhö vaäy, giaù coå phieáu hoøa voán khi ñaùo haïn baèng giaù thöïc hieän coäng vôùi giaù quyeàn choïn mua. Giaù quyeàn choïn mua – C laø khoaûn tieàn ñaõ ñöôïc chi traû ñeå mua quyeàn choïn mua. Ñeå hoøa voán, ngöôøi mua quyeàn choïn mua phaûi thöïc hieän quyeàn choïn ôû moät möùc giaù ñuû cao ñeå buø ñaép chi phí quyeàn choïn. 1.3.3.2 Baùn quyeàn choïn mua Baùn quyeàn choïn mua laø moät chieán löôïc kinh doanh giaù xuoáng vaø mang laïi lôïi nhuaän coù giôùi haïn chính laø phí quyeàn choïn, nhöng möùc loã thì voâ haïn. Baùn quyeàn choïn mua vôùi giaù thöïc hieän thaáp hôn coù möùc lôïi nhuaän toái ña cao hôn nhöng möùc loã do giaù taêng cuõng cao hôn. Trang 21/80
22. Vôùi giaù coå phieáu cho tröôùc, vò theá baùn quyeàn choïn mua ñöôïc duy trì caøng laâu, giaù trò thôøi gian caøng maát daàn vaø lôïi nhuaän caøng lôùn. Vì lôïi nhuaän cuûa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn laø caùc hình aûnh traùi ngöôïc nhau, phöông trình lôïi nhuaän cuûa chieán löôïc naøy cuõng khaù quen thuoäc. Lôïi nhuaän cuûa ngöôøi baùn laø: π = Nc[Max(0, St – X) – C] vôùi Nc X 1.3.4 Giao dòch quyeàn choïn baùn Giao dòch quyeàn choïn baùn cuõng coù hai daïng giao dòch quyeàn choïn baùn: mua quyeàn choïn baùn vaø baùn quyeàn choïn baùn. 1.3.4.1 Mua quyeàn choïn baùn Mua quyeàn choïn baùn laø moät chieán löôïc giaûm giaù coù möùc loã coù giôùi haïn (phí quyeàn choïn baùn) vaø moät möùc lôïi nhuaän tieàm naêng lôùn, nhöng coù giôùi haïn. Mua moät quyeàn choïn baùn vôùi giaù thöïc hieän cao hôn coù möùc loã toái ña lôùn hôn nhöng lôïi nhuaän do giaù giaûm cuõng lôùn hôn. Vôùi möùc giaù coå phieáu cho tröôùc, moät quyeàn choïn baùn ñöôïc sôû höõu caøng laâu, giaù trò thôøi gian maát ñi caøng nhieàu vaø lôïi nhuaän caøng thaáp. Ñoái vôùi quyeàn choïn baùn kieåu chaâu AÂu, taùc ñoäng naøy ngöôïc laïi khi giaù coå phieáu khaù thaáp. Lôïi nhuaän töø vieäc mua moät quyeàn choïn baùn ñöôïc theå hieän qua phöông trình: π = Np[Max(0, X – St) – P] vôùi Np > 0 Xeùt vieäc mua moät quyeàn choïn baùn duy nhaát, Np = 1. Neáu giaù coå phieáu khi ñaùo haïn thaáp hôn giaù thöïc hieän, quyeàn choïn baùn laø cao giaù ITM vaø seõ ñöôïc thöïc Trang 22/80
23. hieän. Neáu giaù coå phieáu khi ñaùo haïn lôùn hôn hoaëc baèng giaù thöïc hieän, quyeàn choïn baùn laø kieät giaù OTM hoaëc ngang giaù ATM. Lôïi nhuaän laø: π = X – St – P Neáu St < X π = – P Neáu St ≥ X Hoøa voán khi ñaùo haïn xaûy ra khi giaù coå phieáu nhoû hôn giaù thöïc hieän. Cho phöông trình lôïi nhuaän baèng 0 ta ñöôïc: * π = X – St – P = 0 * Giaûi phöông trình tìm giaù coå phieáu hoøa voán, St khi ñaùo haïn, keát quaû laø: * St = X – P Ngöôøi mua quyeàn choïn baùn phaûi buø ñaép ñuû chi phí quyeàn choïn ñaõ traû tröôùc nhôø giaù thöïc hieän quyeàn choïn. Trong baát kyø tröôøng hôïp naøo, mua moät quyeàn choïn baùn laø moät chieán löôïc phuø hôïp neáu döï ñoaùn thò tröôøng seõ giaûm giaù. Möùc loã ñöôïc giôùi haïn ôû möùc phí quyeàn choïn, vaø lôïi nhuaän tieàm naêng cuõng khaù cao. Hôn nöõa, thöïc hieän moät giao dòch quyeàn choïn baùn seõ deã daøng hôn baùn khoáng. Quyeàn choïn baùn khoâng caàn phaûi ñöôïc mua khi giaù coå phieáu trong traïng thaùi taêng leân vaø soá tieàn traû cho quyeàn choïn baùn thaáp hôn nhieàu so vôùi khoaûn kyù quyõ baùn khoáng. Quan troïng hôn, quyeàn choïn baùn giôùi haïn möùc loã trong khi baùn khoáng coù möùc loã khoâng giôùi haïn. 1.3.4.2 Baùn quyeàn choïn baùn Baùn quyeàn choïn baùn laø moät chieán löôïc kinh doanh giaù leân vôùi möùc lôïi nhuaän coù giôùi haïn laø phí quyeàn choïn vaø moät möùc loã tieàm naêng lôùn nhöng cuõng coù giôùi haïn. Baùn moät quyeàn choïn baùn vôùi giaù thöïc hieän cao hôn coù möùc lôïi nhuaän toái ña lôùn hôn nhöng möùc loã tieàm naêng cuõng lôùn hôn khi giaù giaûm. Trang 23/80
24. Vôùi giaù coå phieáu cho tröôùc, vò theá baùn quyeàn choïn baùn ñöôïc duy trì caøng laâu, giaù trò thôøi gian maát ñi caøng nhieàu vaø lôïi nhuaän caøng cao. Ñoái vôùi quyeàn choïn baùn kieåu chaâu AÂu, taùc ñoäng naøy ngöôïc laïi khi giaù coå phieáu thaáp. Phöông trình lôïi nhuaän cuûa ngöôøi baùn quyeàn choïn baùn laø: π = Np[Max(0, X – St) – P] vôùi Np < 0 Xeùt tröôøng hôïp ñôn giaûn cuûa moät quyeàn choïn baùn duy nhaát, Np = -1. Lôïi nhuaän cuûa ngöôøi baùn laø hình aûnh töông phaûn cuûa lôïi nhuaän cuûa ngöôøi mua: π = – X + St + P Neáu St < X π = P Neáu St ≥ X 1.3.5 Quyeàn choïn mua vaø coå phieáu – Quyeàn choïn mua ñöôïc phoøng ngöøa Nhö ñaõ trình baøy ôû muïc 1.3.3 veà tröôøng hôïp moät nhaø ñaàu tö baùn moät quyeàn choïn mua ñoái vôùi moät coå phieáu maø ngöôøi ñoù khoâng sôû höõu. Chuùng ta ñaõ thaáy ruûi ro laø khoâng coù giôùi haïn, tuy nhieân neáu nhaø kinh doanh quyeàn choïn sôû höõu coå phieáu, seõ khoâng coøn ruûi ro phaûi mua noù treân thò tröôøng vôùi moät möùc giaù coù theå khaù cao. Neáu quyeàn choïn mua ñöôïc thöïc hieän nhaø ñaàu tö chæ phaûi chuyeån giao coå phieáu. Ñöùng treân moät goùc nhìn khaùc, ngöôøi sôû höõu coå phieáu maø khoâng baùn quyeàn choïn mua gaëp phaûi moät ruûi ro ñaùng keå cuûa vieäc giaù coå phieáu giaûm xuoáng. Baèng caùch baùn moät quyeàn choïn mua ñoái vôùi coå phieáu ñoù, nhaø ñaàu tö ñaõ laøm giaûm ruûi ro giaûm giaù. Neáu giaù coå phieáu giaûm ñaùng keå, khoaûn loã seõ ñöôïc giaûm bôùt bôûi phí quyeàn choïn nhaän ñöôïc töø vieäc baùn quyeàn choïn mua. Maëc duø trong thò tröôøng giaù leân quyeàn choïn coù theå ñöôïc thöïc hieän vaø ngöôøi sôû höõu coå phieáu seõ phaûi chuyeån giao coå phieáu. Trang 24/80