Luận văn Quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa của ủy ban nhân dân Quận từ thực tiễn Quận 9 Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung text: Luận văn Quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa của ủy ban nhân dân Quận từ thực tiễn Quận 9 Thành phố Hồ Chí Minh

1. NGUYỄN THANH TUẤN VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THANH TUẤN LUẬT HIẾN PHÁP VÀLUẬT HIẾN LUẬT HÀNH CHÍNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG VĂN HÓA CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN TỪ THỰC TIỄN QUẬN 9 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC KHÓA V.2 - 2014 HÀ NỘI - 2016 HÀ NỘI - năm
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THANH TUẤN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG VĂN HÓA CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN TỪ THỰC TIỄN QUẬN 9 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Mã số: 60.38.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS VŨ CÔNG GIAO HÀ NỘI - 2016
3. MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU 1 Chương 1: CÁC VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG VĂN HÓA CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY 8 1.1. Các khái niệm quan trọng 8 1.2. Đặc điểm, vai trò của quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá 12 1.3. Nội dung, chủ thể, đối tượng và phương pháp quản lý nhà nước với hoạt động văn hoá 13 1.4. Khung pháp luật hiện hành về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của Ủy ban nhân dân cấp huyện ở nước ta 17 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠTĐỘNG VĂN HÓA CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN 9, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 20 2.1. Bối cảnh Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh có ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của Uỷ ban nhân dân Quận 20 2.2. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của Ủy ban nhân dân Quận 9 Thành phố Hồ Chí Minh 22 2.3. Kết quả và những bất cập, hạn chế trong quản lý nhà nước đối với những hoạt động văn hóa nổi bật của Ủy ban nhân dân Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm 2014 - 2015 32 2.4. Đánh giá chung và những bài học kinh nghiệm rút ra từ quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa của Ủy ban nhân dân Quận 9 thành phố Hồ Chí Minh 49 Chương 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG VĂN HÓA CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TỪ THỰC TIỄN QUẬN 9 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 63 3.1. Một số quan điểm về nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa của Ủy ban nhân dân cấp quận từ thực tiễn Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh 63 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa của Ủy ban nhân dân cấp huyện từ thực tiễn Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh 68 KẾT LUẬN 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO 77
4. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT - ADQPPL : Áp dụng qui phạm pháp luật. - BCHTW : Ban Chấp hành Trung Ương. - BTTTT : Bộ Thông tin và truyền thông - BNV : Bộ Nội Vụ - CNXH : Chủ nghĩa xã hội. - CCB : Cựu Chiến Binh - CLB : Câu lạc bộ - CHXHCNViệt Nam : Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. - DSVH : Di sản Văn hóa - LHPN : Liên hiệp Phụ Nữ - LĐLĐ : Liên Đoàn lao động - KH : Kế hoạch - KH-UBND : Kế hoạch - Ủy ban Nhân dân - LĐ-TB : Lao động Thương binh - MTTQ : Mặt Trận Tổ Quốc - NQ-TW : Nghị quyết – Trung Ương - TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh - TT-LT : Thông tư Liên tịch - TD-TT : Thể Dục – Thể Thao - PCCC : Phòng cháy chữa cháy - QLNN : Quản lý nhà nước. - QLHCNN : Quản lý hành chính nhà nước. - UBND : Ủy ban nhân dân. - VH & TT : Văn hóa và Thông tin - VH-TT-DL : Văn hóa – Thể thao – Dụ lịch - VBQPPL : Văn bản qui phạm pháp luật.
5. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Văn hóa có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống xã hội. Văn hoá thể hiện năng lực sáng tạo, trí tuệ, tài năng, đạo đức của con người, là trụ cột phát triển bền vững của mỗi quốc gia, dân tộc và toàn nhân loại. Lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam cho thấy nhờ có nền tảng, truyền thống văn hóa lâu đời nên nhân dân ta đã phát huy được sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc để đánh bại kẻ thù, giữ vững nền độc lập hay để chiến thắng “ thiên tai, địch họa ”. . . Ngày nay, trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” thì văn hóa càng đóng vai trò to lớn hơn, quan trọng hơn. Để bảo đảm sự tồn tại và phát triển tốt đẹp, bền vững của văn hóa thì Nhà nước cần có sự quản lý và quản lý tốt hơn. Trên phương diện vĩ mô, hoạt động quản lý văn hóa sẽ góp phần định hướng, điều chỉnh sự phát triển của đất nước, từ đó tác động đến sự tồn vong và thịnh suy của dân tộc. Ở góc độ vi mô, hoạt động quản lý văn hóa giúp duy trì, thúc đẩy những phong tục, tập quán, lối sống tốt đẹp phát triển và hạn chế, loại trừ những hủ tục, tập quán và định kiến xã hội lạc hậu nhằm tạo nên môi trường sống văn minh, lành mạnh, là tiền đề cho sự phát triển về kinh tế, xã hội và chính trị Quốc gia. Những năm qua, quán triệt tinh thần: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội" [15, tr.4] của Đảng Cộng sản Việt Nam, hoạt động quản lý văn hóa ở Việt Nam đã có những kết quả tốt đẹp. Thể chế văn hóa ngày càng được kiện toàn theo hướng thiết thực, hiệu quả. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý văn hoá đã được xây dựng 1
6. tương đối đồng bộ, tạo điều kiện để các hoạt động văn hoá diễn ra ngày càng thuận lợi. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá ở nước ta vẫn còn không ít những bất cập. Môi trường văn hóa có xu hướng ngày càng bị ô nhiễm, lai căng. . .Việc xây dựng thể chế văn hóa, các văn bản pháp luật, các chính sách đối với lĩnh vực văn hóa còn chậm, thiếu đồng bộ, gây ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước trên lĩnh vực này. Và điều đó cần được nghiên cứu kỹ, phân tích sâu để tìm ra giải pháp khắc phục. Là một trong 24 quận huyện của Thành phố Hồ chí Minh, Quận 9 là một trong những quận mới được thành lập vào ngày 01/4/1997 trên cơ sở tách ra từ huyện Thủ Đức trước đây. Tọa lạc tại cửa ngõ đông bắc của thành phố mang tên Bác, Quận 9 có vị trí địa lý thuận lợi, giáp ranh với tỉnh Đồng Nai, Bình Dương nên Quận 9 có nhiều điểm đặc thù của một quận ngoài thành đang trên đà phát triển, có sự khác biệt lớn so với nội ô trung tâm thành phố, dẫn theo môi trường văn hóa cũng rất khác, đa dạng và không ít phức tạp. Do đó, hoạt động quản lý nhà nước về văn hoá ở Quận 9 trong những năm gần đây luôn có những thách thức, khó khăn đan xen với những điều kiện thuận lợi và cơ hội phát triển buộc các ngành chuyên môn của quận không ngừng nổ lực thực hiện đồng bộ công tác quản lý văn hóa, cho nên việc nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa trên địa bàn Quận 9 không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả công tác này trên địa bàn quận, mà còn gợi mở nhiều bài học kinh nghiệm cho các quận, huyện khác của Thành phố Hồ Chí Minh và các địa phương khác trên cả nước. Từ bối cảnh trên và với mong muốn được vận dụng kiến thức pháp luật của mình góp phần phục vụ công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa ở nơi được sinh ra, học tập và công tác, học viên đã quyết định chọn đề 2
7. tài “ Quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa của Ủy ban nhân dân quận, từ thực tiễn Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh ” để thực hiện luận văn thạc sĩ luật học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Văn hoá và quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá là những vấn đề đã được nhiều tác giả nghiên cứu ở Việt Nam. Trong phạm vi tìm hiểu của tác giả, có một số công trình nghiên cứu tiêu biểu sau đây: Nhóm thứ nhất: Các luận văn, luận án, đề tài khoa học: - Hoàng Sơn Cường, (2010), Lược sử quản lý văn hóa ở Việt Nam, Nxb VHTT, Hà Nội. - Phan Hoàng Giang và Bùi Hoài Sơn, (2014), Quản lý văn hóa trong tiến trình đổi mới và hội nhập quốc tế, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. - Đỗ Huy, (2000), Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và phát triển nền văn hoá mới Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. - Phùng Quang Luyến, (2010), Đổi mới quản lý nhà nước về văn hoá trong điều kiện hiện nay, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. - Trần Quốc Vượng, (2003), Văn hoá Việt Nam – Tìm tòi và suy ngẫm, Nxb Văn học, Hà Nội. Nhóm thứ hai: Giáo trình, công trình, bài viết khoa học. - Đảng bộ Quận 9 thành phố Hồ Chí Minh, (2013), Báo cáo tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “ xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”. - Đảng cộng sản Việt Nam, (1998), Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. - Đào Duy Tùng, (2011), Hồ Chí Minh toàn tập (số 3), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 3
8. - Nguyễn Cửu Việt, (2008), Giáo trình Luật Hành chính, Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội. Các công trình nêu trên đã cung cấp một lượng kiến thức, thông tin lớn về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá ở nước ta. Đây là những nguồn tài liệu tham khảo quý báu cho tác giả khi thực hiện luận văn này. Mặc dù vậy, hiện còn thiếu những công trình nghiên cứu về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá ở cấp cơ sở. Đặc biệt, vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào trực tiếp đề cập đến quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. Vì vậy, có thể khẳng định đề tài luận văn này có tính cấp thiết và có ý nghĩa cả về lý luận lẫn thực tiễn. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài. M c đích nghi n cứu: Mục đích nghiên cứu của luận văn là thông qua khảo sát thực trạng hoạt động quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND Quận 9 Thành phố Hồ Chí Minh để đề xuất những kiến nghị, giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trên lĩnh vực này của UBND cấp huyện, quận ở nước ta trong thời gian tới. Nhi m v nghi n cứu: Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận văn tập trung giải quyết những nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: - Xác định và phân tích những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND cấp huyện, quận ở nước ta hiện nay. - Phân tích làm rõ khuôn khổ pháp lý về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND cấp huyện, quận ở nước ta hiện nay. - Phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh; xác định những kết quả và chỉ ra 4
9. những tồn tại, hạn chế cùng nguyên nhân của những kết quả, tồn tại, hạn chế ấy trong hoạt động này. - Đề xuất những quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND cấp huyện, quận ở nước ta từ thực tiễn Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tượng và ph m vi nghiên cứu ối tư ng nghi n cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là cơ sở lý luận, pháp lý và thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh. hạm vi nghi n cứu: Về nội dung, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận, pháp lý về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND cấp huyện, quận, không mở rộng đến các cấp chính quyền khác. Về không gian, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh, không mở rộng đến các địa phương khác. Về thời gian, đề tài chỉ giới hạn phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND Quận 9, thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian từ năm 2014 - 2015. 5. Phương ph p u n và phương ph p nghiên cứu Luận văn vận dụng các phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Liên Hiệp Quốc; quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam và Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam về văn hoá và quản lý nhà nước về văn hoá. Luận văn kết hợp sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây để giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra: 5
10. - Các phương pháp tổng hợp, phân tích các công trình nghiên cứu hiện có và các tài liệu khác để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND cấp huyện, quận ở nước ta hiện nay ( Chương 1). - Các phương pháp tổng hợp, thống kê, phân tích, so sánh các tài liệu, báo cáo chuyên môn của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ở địa phương và phương pháp quan sát thực tế để đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND Quận 9 TP.HCM từ năm 2014 đến nay. (Chương 2). - Các phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh để đề xuất các quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND cấp huyện, quận ở nước ta trong thời gian tới từ thực tiễn Quận 9 Thành Phố Hồ Chí Minh (Chương 3). 6. Tính mới và đ ng g p của u n v n Luận văn là công trình nghiên cứu đầu tiên khảo sát một cách toàn diện, chuyên sâu về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn cũng là một trong số ít công trình nghiên cứu về vấn đề này được thực hiện ở cấp cơ sở ở nước ta từ trước đến nay. Vì vậy, luận văn cung cấp những kiến thức, thông tin, luận điểm và đề xuất mới có giá trị tham khảo với các cơ quan nhà nước ở Quận 9 TP.HCM và ở các địa phương khác trong việc hoàn thiện cơ chế để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá của UBND cấp huyện, quận trong thời gian tới. Bên cạnh đó, luận văn có thể được sử dụng là nguồn tài liệu tham khảo cho việc giảng dạy, nghiên cứu các chuyên ngành luật hiến pháp, hành chính ở Học viện KHXH và các cơ sở đào tạo khác của nước ta. 6
11. 7. Kết cấu của u n v n Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, cấu trúc luận văn bao gồm 3 chương như sau: - Chương 1: Các vấn đề lý luận, pháp lý về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa của ủy ban nhân dân cấp huyện ở nước ta hiện nay. - Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa của Ủy ban nhân dân Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh. - Chương 3: Quan điểm, giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa của Ủy ban nhân dân Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh. 7
12. Chương 1 CÁC VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG VĂN HÓA CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN Ở NƯỚC TA HIỆN NAY 1.1. C c kh i niệm quan trọng Khái ni m văn hóa: Thuật ngữ văn hóa xuất hiện từ lâu đời trong ngôn ngữ nhân loại nhưng cho đến nay vẫn là một trong những khái niệm phức tạp và khó xác định. Song, ở góc độ khái quát, có thể hiểu văn hóa như sau:“Văn hóa là hoạt động tinh thần nhằm phát huy những năng lực bẩm sinh và bản chất của con người để sáng tạo ra các giá trị vật chất và tinh thần dựa trên các chuẩn mực: chân, thiện, mỹ nhằm duy trì sự tồn tài và phát triển của cá nhân và cộng đồng xã hội”. [24, tr.15] Văn hóa cũng là hoạt động nhằm tạo ra những giá trị những chuẩn mực xã hội, là môi trường thứ hai, cái nôi nuôi dưỡng sự hình thành nhân cách con người. Hoạt động văn hóa thực chất là hoạt động khách thể hóa hoạt động năng lực con người, biến năng lực con người thành hiện thực. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng viết: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa.”[28, tr.431]. Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi sự sinh tồn. Theo định nghĩa của Tổng thư ký UNESCO thì văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo của các cá nhân và các cộng đồng trong quá khứ 8
13. và trong hiện tại. Qua các thế kỷ, hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và thị hiếu - những yếu tố xác định đặc tính riêng của mỗi dân tộc.[41, tr.29] Tóm lại, văn hóa là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần do con người và loài người sáng tạo ra nhờ lao động và hoạt động thực tiễn trong quá trình lịch sử của mình. Văn hóa biểu hiện trình độ phát triển mà xã hội đạt được trong từng giai đoạn lịch sử nhất định. Khái niệm văn hóa chứa đựng bản chất nhân văn, nhân bản. Cơ sở của mọi hoạt động văn hóa là khát vọng hướng tới cái chân, thiện và mỹ - ba trụ cột vĩnh hằng cho sự phát triển của nhân loại. Khái ni m quản lý, quản lý nhà nước, quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá 1.1.2.1. Khái niệm quản lý. Quản lý là điều khiển, chỉ đạo một hệ thống hay một quá trình theo những quy luật, quy tắc nhằm làm cho hệ thống hay quá trình đó vận hành theo ý muốn của người quản lý để đạt được những mục đích đã định trước. Dưới góc độ khoa học, khái niệm “quản lý” có nhiều cách tiếp cận khác nhau. Với ý nghĩa thông thường, quản lý có thể hiểu là hoạt động tác động một cách có tổ chức và định hướng của chủ thể quản lý tới những đối tượng quản lý để điều chỉnh chúng vận động và phát triển theo những mục tiêu nhất định đã đề ra. Quản lý muốn được thực hiện hiệu quả phải dựa trên cơ sở tổ chức và quyền uy. Quản lý xuất hiện ở bất cứ nơi nào có hoạt động chung của con người. Với cách tiếp cận đó, quản lý bao gồm các yếu tố sau: - Chủ thế quản lý: là con người hay tổ chức của con người – những tác nhân tạo ra các tác động quản lý. Chủ thể quản lý tác động lên đối tượng quản lý bằng các công cụ, hình thức và phương pháp thích hợp, dựa trên cơ sở 9
14. những nguyên tắc nhất định. Những cá nhân, tổ chức quản lý phải là những đại diện có quyền uy, có quyền hạn và trách nhiệm liên kết, phối hợp những hoạt động riêng lẻ nhằm hướng tới mục tiêu chung là đạt được kết quả nhất định trong quản lý. - Đối tượng quản lý (khách thể quản lý): Là những cá nhân, tổ chức tiếp nhận sự tác động của chủ thể quản lý. - Mục tiêu và nhiệm vụ của quản lý: là sự điều khiển, chỉ đạo hoạt động chung của con người. Đây là căn cứ để chủ thể quản lý thực hiện các tác động quản lý cũng như lựa chọn các hình thức, phương pháp quản lý thích hợp. 1.1.2.2. Khái niệm quản lý nhà nước. Quản lý nhà nước xuất hiện cùng với sự ra đời của Nhà nước. Quản lý nhà nước về bản chất là quản lý toàn bộ xã hội, mặc dù nội hàm của quản lý nhà nước thay đổi ít nhiều khác nhau phụ thuộc vào chế độ chính trị, đặc điểm văn hóa, trình độ phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia qua các giai đoạn lịch sử. Quản lý nhà nước bao gồm 3 chức năng[42]: - Thứ nhất, chức năng lập pháp do các cơ quan lập pháp thực hiện. - Thứ hai, chức năng hành pháp (hay chấp hành và điều hành) do hệ thống hành chính nhà nước đảm nhiệm. - Thứ ba, chức năng tư pháp do các cơ quan tư pháp thực hiện. Trong các quốc gia đều có nhiều chủ thể tham gia quản lý xã hội như: các đảng chính trị, Nhà nước, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế So với quản lý của các tổ chức khác, thì quản lý nhà nước có những điểm khác biệt như sau : Trước hết, chủ thể quản lý nhà nước là các cơ quan, cá nhân trong bộ máy nhà nước được trao quyền, bao gồm: Cơ quan lập pháp, cơ quan hành pháp, cơ quan tư pháp. 10
15. Thứ hai, đối tượng của quản lý nhà nước là tất cả các cá nhân, tổ chức sinh sống và hoạt động trong phạm vi lãnh thổ quốc gia, công dân làm việc bên ngoài lãnh thổ quốc gia. Thứ ba, quản lý nhà nước là quản lý toàn diện trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội: Chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, ngoại giao. Thứ tư, quản lý nhà nước mang tính quyền lực nhà nước, sử dụng công cụ pháp luật nhà nước, chính sách để quản lý xã hội. Thứ năm, mục tiêu của quản lý nhà nước là phục vụ nhân dân, duy trì sự ổn định và phát triển của toàn xã hội. Từ những đặc điểm trên, có thể hiểu quản lý nhà nước là một dạng quản lý xã hội đặc biệt, mang tính quyền lực nhà nước và sử dụng pháp luật và chính sách để điều chỉnh hành vi của cá nhân, tổ chức trên tất cả các mặt của đời sống xã hội, do các công chức và cơ quan trong bộ máy nhà nước thực hiện, nhằm phục vụ nhân dân,duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội. 1.1.2.3. Khái niệm quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa. Quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa là sự tác động của Nhà nước đến đời sống văn hóa thông qua việc tổ chức điều khiển mọi hoạt động văn hóa nhằm điều chỉnh, hoàn thiện và phát triển nó trong quá trình xây dựng CNXH. Quản lý nhà nước về văn hóa là sự quản lý của nhà nước đối với toàn bộ hoạt động văn hóa của quốc gia bằng quyền lực của nhà nước, thông qua hiến pháp, pháp luật và các cơ chế chính sách nhằm đảm bảo sự phát triển của nền văn hóa. Quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá bao trùm toàn bộ hoạt động văn hóa và thông tin, toàn bộ nền văn hóa quốc gia (văn hóa vật thể, văn hóa phi vật thể và những hoạt động của con người liên quan đến văn hóa). 11
16. Từ góc độ khác, có thể hiểu quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá là hoạt động của bộ máy nhà nước trong lĩnh vực hành pháp nhằm giữ gìn, xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam. Nói cách khác, quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá là quản lý các hoạt động văn hoá bằng chính sách và pháp luật. Quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá đảm bảo sự phát triển của văn hóa thông tin theo đúng định hướng của Đảng và Nhà nước, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo văn hóa của nhân dân. 1.2. Đặc điểm, vai trò của quản ý Nhà nước đối với ho t động v n hoá: 1.2.1. ặc điểm của quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá Quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá có những đặc điểm sau: - Luôn đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. - Nhằm bảo đảm dân chủ cho hoạt động sáng tạo, phát triển văn hóa. - Nhằm bảo tồn và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc và bảo đảm tính đa dạng của văn hóa. - Nhằm kế thừa, phát huy giá trị văn hóa dân tộc đi đôi với mở rộng giao lưu, tiếp thu tinh hoa văn hóa nước ngoài làm giàu đẹp thêm nền văn hóa Việt Nam, ngặn chặn chống sự xâm nhập của văn hóa độc hại. - Nhằm xã hội hóa các hoạt động văn hóa, chống xu hướng thương mại hóa hoạt động văn hóa. 1.2.2. Vai trò của quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá Quản lý nhà nước về văn hóa có vai trò sau: - Bảo tồn, phát triển những công trình văn hóa và những cơ sở phục vụ nhu cầu văn hóa của nhân dân. - Khuyến khích những hình thức tự quản văn hóa của nhân dân. - Bảo vệ văn hóa của các dân tộc thiểu số. 12
17. - Bảo đảm kết hợp chặt chẽ, thống nhất giữa hiệu quả kinh tế và hiệu quả chính trị - xã hội trong các hoạt động văn hóa. 1.3. Nội dung, chủ thể, đối tượng và phương ph p quản ý nhà nước với ho t động v n ho . Nội dung quản lý nhà nước với hoạt động văn hoá Ở tầm khái quát, quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá bao gồm những nội dung sau đây: - Xây dựng và thực thi hệ thống pháp luật nhằm quản lý thống nhất các hoạt động văn hóa. - Xây dựng các thiết chế quản lý nhà nước về văn hóa. Hiện tại, nòng cốt của thiết chế này là Bộ Văn hóa, thể thao và du lịch - cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về văn hóa trên cả nước. - Ban hành và thực thi hệ thống các chính sách về văn hóa. Hiện tại, hoạt động này bao gồm: + Chính sách kinh tế trong hoạt động văn hóa: gắn kinh tế với hoạt động văn hóa, khai thác các tiềm năng kinh tế trong hoạt động văn hóa, hỗ trợ tài chính cho hoạt động văn hóa. + Chính sách xã hội hóa hoạt động văn hóa. + Chính sách bảo tồn, phát huy các di sản văn hóa. + Chính sách khuyến khích sáng tạo văn hóa: đầu tư, tôn vinh, khen thưởng các tác giả, tác phẩm có giá trị cao. + Chính sách ưu đãi, tham gia hưởng thụ văn hóa cho các đối tượng đặc biệt (người tàn tật, nghèo, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo ). + Chính sách hợp tác quốc tế hoạt động văn hóa. - Đầu tư tài chính cho văn hóa. Hiện tại, hoạt động này bao gồm: + Hoạt động nghệ thuật (sáng tạo, nghiên cứu, sản xuất, phổ biến). + Hoạt động nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn và sử dụng tài sản văn hóa. 13
18. + Hoạt động về sách (thư viện, xuất bản). + Hoạt động vui chơi giải trí, câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian, văn nghệ quần chúng. Từ góc độ cụ thể, quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá bao gồm các lĩnh vực sau: - Quản lý nhà nước về xây dựng con người Việt Nam trong giai đoạn mới. - Quản lý nhà nước về xây dựng môi trường văn hóa, làng văn hóa, gia đình văn hóa. - Quản lý nhà nước về phát triển văn học nghệ thuật. - Bảo tồn các di sản văn hóa. - Quản lý nhà nước về văn hóa các dân tộc thiểu số, thực hiện chính sách văn hóa đối với tôn giáo. - Hợp tác quốc tế về văn hoá. Chủ thể và đối tư ng quản lý nhà nước với hoạt động văn hoá 1.3.2.1. Chủ thể: Chủ thể quản lý là các cơ quan nhà nước về quản lý văn hoá, trong đó đứng đầu hiện nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Ở góc độ cụ thể và rộng hơn, chủ thể của hoạt động văn hoá là những con người tham gia vào các hoạt động quản lý, sáng tạo, phổ biến và hưởng thụ văn hoá, trong đó chủ thể quản lý văn hoá là cán bộ văn hoá thông tin các cấp, những người hoạt động sáng tạo văn hoá bao gồm các nhà văn, nhà thơ, hoạ sĩ, nhạc sĩ, nghệ sĩ. . . Bên cạnh đó, còn có những người phổ biến sản phẩm văn hoá như các nhà xuất bản, nghệ sĩ biểu diễn, hướng dẫn viên du lịch. . . Những người hưởng thụ văn hoá (các cá nhân con người) theo nghĩa rộng cũng có thể coi là một dạng chủ thể trong các quan hệ xã hội, pháp lý về văn hoá. 14
19. 1.3.2.2. Đối tượng quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa: Đối tượng quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hóa gồm: - Quản lý văn hoá vật thể: quản lý các loại hình di tích, danh lam thắng cảnh, hiện vật bảo tồn bảo tàng (cổ vật, công cụ lao động, nhạc cụ, trang phục, tác phẩm nghệ thuật vật thể v.v ). - Quản lý văn hoá phi vật thể: di sản văn hoá dân gian, các tác phẩm văn hoá nghệ thuật phi vật thể. . . Từ góc độ khác, đối tượng quản lý các hoạt động văn hoá bao gồm: - Những hoạt động sáng tạo văn hoá. - Những hoạt động văn hoá tâm linh: hoạt động tôn giáo, các lễ hội. - Những hoạt động bảo quản sản phẩm văn hoá, phổ biến, truyền đạt, nhân bản. - Những hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu văn hoá, những hoạt động giao lưu văn hoá. hương pháp quản lý nhà nước với hoạt động văn hoá Phương pháp là cách thức tiến hành một việc gì đó để có hiệu quả cao. Theo cách tiếp cận đó, phương pháp quản lý hành chính nhà nước là cách thức thực hiện những chức năng, nhiệm vụ của bộ máy hành chính nhà nước, cách thức tác động của chủ thể quản lý hành chính lên các đối tượng quản lý nhằm đạt được những hành vi xử sự cần thiết [44, tr.75]. Giống như trong nhiều lĩnh vực khác, quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá được thực hiện qua các phương pháp như: ban hành văn bản quy phạm pháp luật, thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về văn hoá và các hoạt động khác mang tính pháp lý để điều chỉnh các hoạt động văn hoá trong xã hội. Các phương pháp này được pháp luật quy định chặt chẽ về thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng. Ví dụ, trong việc thực hiện cưỡng chế những vi phạm pháp luật về văn hoá, không phải bất kỳ cơ quan QLHCNN nào cũng 15
20. có quyền áp dụng phương pháp cưỡng chế với một cơ sở văn hoá mà chỉ những cơ quan và người có thẩm quyền theo quy định của pháp luật mới được áp dụng phương pháp này. Thêm vào đó, mức độ áp dụng phương pháp cưỡng chế của các chủ thể đó cũng khác nhau tùy theo vị trí pháp lý của nó trong hệ thống cơ quan quản lý nhà nước. Ở góc độ cụ thể hơn, các phương pháp quản lý nhà nước có thể sử dụng trong hoạt động văn hoá bao gồm phương pháp thuyết phục, phương pháp cưỡng chế, phương pháp hành chính và phương pháp kinh tế, trong đó: - Thuyết phục là làm cho đối tượng quản lý về văn hoá hiểu rõ sự cần thiết và tự giác thực hiện những hành vi nhất định hoặc tránh thực hiện những hành vi nhất định. - Cưỡng chế là việc cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền sử dụng quyền lực bắt buộc những cá nhân, tổ chức nhất định trong những trường hợp pháp luật quy định phải thực hiện hay không thực hiện những hành vi văn hoá nào đó, hoặc phải phục tùng những hạn chế về mặt hành vi hay tổ chức hoạt động văn hoá theo pháp luật. - Hành chính là phương thức tác động tới cá nhân, tổ chức thuộc đối tượng quản lý về văn hoá bằng cách quy định trực tiếp, nghĩa vụ của họ phải thi hành hay phục tùng. - Kinh tế là phương pháp tác động gián tiếp đến hành vi của các đối tượng quản lý về văn hoá thông qua việc sử dụng những đòn bẩy lợi ích vật chất tác động đến hoạt động văn hoá của chủ thể đó. Những yêu cầu chung về phương pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá đó là: - Phải có khả năng quản lý với lĩnh vực, hoạt động văn hoá được xác định. - Phải đa dạng, thích hợp để tác động lên những đối tượng khác nhau. 16
21. - Phải có tính hiện thực, có khả năng đem lại hiệu quả cao. - Phải mềm dẻo, linh hoạt, sáng tạo. - Phải phù hợp với đường lối chính trị, chính sách của Đảng và Nhà nước về văn hoá trong từng giai đoạn. 1.4. Khung ph p u t hiện hành về quản ý nhà nước đối với ho t động v n ho của Ủy ban nhân dân cấp huyện ở nước ta. Các văn bản pháp luật hi n hành về quản lý nhà nước đối với hoạt động văn hoá Hệ thống các văn bản pháp luật cơ bản hiện hành về quản lý nhà nưới đối với hoạt động văn hoá của nước ta bao gồm: - Luật di sản văn hoá năm 2009. - Luật quảng cáo ngày 21 tháng 6 năm 2012. - Thông tư số 04/2011 – Bộ VH,TT&DL quy định về việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. - Nghị định số 158/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch và quảng cáo. - Nghị định số 185/2007/NĐ-CP ngày 25 tháng 12 năm 2007 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch. - Chỉ thị 172/CT-BVHTTDL ngày 06/09/2012 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc tổ chức triển khai thực hiện Luật Quảng cáo. Các văn bản pháp luật nêu trên của Nhà nước nhằm để cụ thể hoá các đường lối chính sách về văn hoá của Đảng, mà được xác định trong nhiều văn kiện, trong đó tiêu biểu như: 17
22. - Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII về xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. - Nghị quyết số 33/NQ-TW, Hội nghị Trung ương 9, BCHTW Đảng Khóa XI về “Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa” . Các nội dung quản lý nhà nước với hoạt động văn hoá của Ủy ban nhân dân cấp huy n theo pháp luật hi n hành Trong lĩnh vực văn hoá, thông tin, Ủy ban nhân dân huyện thực hiện những nhiệm vụ sau đây [27, tr.49] : - Xây dựng các chương trình, đề án phát triển văn hoá, giáo dục, thông tin, thể dục thể thao, y tế, phát thanh trên địa bàn huyện và tổ chức thực hiện sau khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt; - Tổ chức và kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về phổ cập giáo dục, quản lý các trường tiểu học, trung học cơ sở, trường dạy nghề; tổ chức các trường mầm non; thực hiện chủ trương xã hội hoá giáo dục trên địa bàn; chỉ đạo việc xoá mù chữ và thực hiện các quy định về tiêu chuẩn giáo viên, quy chế thi cử; - Quản lý các công trình công cộng được phân cấp; hướng dẫn các phong trào về văn hoá, hoạt động của các trung tâm văn hoá, trung tâm thể dục thể thao; bảo vệ và phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hoá do địa phương quản lý; - Thực hiện kế hoạch phát triển sự nghiệp y tế; quản lý các trung tâm y tế, trạm y tế; chỉ đạo và kiểm tra việc bảo vệ sức khoẻ nhân dân; phòng, chống dịch bệnh; bảo vệ và chăm sóc người già, người tàn tật, trẻ mồ côi không nơi nương tựa; bảo vệ, chăm sóc bà mẹ, trẻ em; thực hiện chính sách dân số và kế hoạch hoá gia đình; 18