Luận văn Phát triển bền vững nông nghiệp trong thời kỳ đầu hội nhập kinh tế quốc tế ở TP Hải Phòng

Nội dung text: Luận văn Phát triển bền vững nông nghiệp trong thời kỳ đầu hội nhập kinh tế quốc tế ở TP Hải Phòng

1. KT QUðT ðƯ C C A ðTÀ I "PHÁT TRI N B N V NG NƠNG NGHI P TRONG TH I K Ỳ ð U H I NH P KINH T QU C T TP.H I PHỊNG" 1. Nh ng k t quđt đư c: ð tài nghiên c u "Phát tri n b n v ng nơng nghi p trong th i k ỳ đ u h i nhp kinh t qu c t thành ph H i Phịng” đã gi i quy t đưc các v n đ đ t ra, nh ư: - H th ng hĩa cơ s lý thuy t v phát tri n b n v ng nơng nghi p trong th i k ỳ đ u hi nh p kinh t qu c t . - Phân tích th c tr ng phát tri n nơng nghi p thành ph H i Phịng trong giai đon t n ăm 2000 - 2007; - ðánh giá tri n v ng phát tri n b n v ng nơng nghi p H i Phịng trong th i k ỳ đ u hi nh p (2000 – 2007) - ð xu t m t s gi i pháp giúp nơng nghi p H i Phịng phát tri n theo h ưng b n vng. 2. Nh ng đim n i b t c a lu n v ăn 1. Nh n di n đưc các y u t nh h ưng t i phát tri n b n v ng nơng nghi p trong th i k ỳ h i nh p bao g m: - T p trung vào đu t ư c ơ s h t ng. - Phát tri n nơng nghi p theo đ nh h ưng th tr ưng - B o v mơi tr ưng sinh thái. - T ăng c ưng tham gia c a ng ưi dân 2.Nh n di n đưc nh ng v n đ mà nơng nghi p H i Phịng ph i đươ ng đu. - C ơ s h t ng ch ưa đm b o ph v cho s n xu t nơng nghi p. - Quy mơ s n xu t nh , ch ưa liên k t gi a s n xu t và tiêu th , s n ph m ch ưa cĩ th ươ ng hi u. - Tình tr ng suy thối đ t, n ưc r t nghiêm tr ng. I
2. - S b t c p v ch t l ưng ngu n nhân l c, ý th c c a ng ưi nơng dân đ i vi mơi tr ưng. 3. D a trên khung phân tích ma tr n SWOT đ g i ý các chính sách c n t p trung bao g m: - Quy ho ch và t ch c s n xu t nơng nghi p theo h ưng t p trung. - Áp d ng cơng ngh sach, b o v mơi tr ưng - ðào t o ngu n nhân l c. - Phát tri n th tr ưng tiêu th s n ph m. TP. HCM, ngày 25 tháng 02 n ăm 2009 Tác gi Nguy n Th Di p II
3. B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TR ƯNG ð I H C KINH T Tp. HCM NGUY N TH DI P ð TÀI PHÁT TRI N B N V NG NƠNG NGHI P TRONG TH I K Ỳ ð U H I NH P KINH T QU C T THÀNH PH H I PHỊNG LU N V ĂN TH C S Ĩ KINH T TP. H Chí Minh - N ăm 2008
4. B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TR ƯNG ð I H C KINH T Tp. HCM NGUY N TH DI P ð TÀI PHÁT TRI N B N V NG NƠNG NGHI P TRONG TH I K Ỳ ð U H I NH P KINH T QU C T THÀNH PH H I PHỊNG Chuyên ngành: Kinh t phát tri n Mã s : 60.31.05 LU N V ĂN TH C S Ĩ KINH T NG ƯI H ƯNG D N KHOA H C: TS.Nguy n T n Khuyên TP. H Chí Minh - N ăm 2008
5. LI CAM ðOAN Tác gi xin cam đoan tồn b n i dung trình bày trong Lu n v ăn là do chính b n thân nghiên c u và th c hi n, các d li u đưc thu th p t các ngu n hp pháp và đưc ph n ánh m t cách trung th c. LI TRI ÂN Tác gi xin g i l i c m ơn trân tr ng nh t đ n: Quý Th y cơ; Các cán b c a S nơng nghi p và phát tri n nơng thơn H i Phịng; Các cán b c a C c th ng kê H i Phịng; Các cán b c a Trung tâm phát tri n nơng lâm nghi p cơng ngh cao H i Phịng; và Các cán b c a S Lao đ ng th ươ ng binh xã h i H i Phịng ðã nhi t tình h ưng d n và h tr trong quá trình nghiên c u! Tác gi Nguy n Th Di p
6. MC L C 1. ðT V N ð 1 2. M C TIÊU NGHIÊN C U VÀ CÂU H I NGHIÊN C U CHÍNH 2 3. PH ƯƠ NG PHÁP NGHIÊN C U 2 3.1 Cách ti p c n 2 3.2 Các ph ươ ng pháp c th 2 3.3 Các ch tiêu phân tích 2 3.4 Ngu n d li u 4 4. T NG QUAN CÁC ð TÀI NGHIÊN C U CĨ LIÊN QUAN 4 5. ðI T ƯNG VÀ PH M VI NGHIÊN C U C A ð TÀI 5 5.1 ði t ưng nghiên c u 5 5.2 Ph m vi nghiên c u 6 6.Ý NGH ĨA TH C TI N C A ð TÀI 6 7. B C C C A LU N V ĂN 6 Ch ươ ng 1. C Ơ S LÝ THUY T VÀ THC TI N 8 1.1 Lý thuy t phát tri n b n v ng trong nơng nghi p 8 1.1.1 Phát tri n nơng nghi p b n v ng 8 1.1.2 T ăng tr ưng nơng nghi p và mơi tr ưng t nhiên 10 1.1.3 T ăng tr ưng nơng nghi p và nghèo đĩi nơng thơn 11 1.1.3 T ăng tr ưng nơng nghi p và con ng ưi nơng thơn 13 1.2 Nơng nghi p trong ti n trình h i nh p WTO 16 1.2.1 Khung pháp lý 16 1.2.2 Tác đng c a WTO đ n phát tri n nơng nghi p 17 1.3 Quan đim v phát tri n nơng nghi p b n v ng. 18 Ch ươ ng 2: HI N TR NG PHÁT TRI N NƠNG NGHI P H I PHỊNG TRONG GIAI ðON 2000 – 2007 20 2.1 ðc đim t nhiên – kinh t - xã h i c a Tp. H i Phịng 20 2.1.1 V trí đ a lý, di n tích đ a hình 20 2.1.2 Khí h u, thu v ăn và sơng ngịi 21 2.1.3 Tài nguyên thiên nhiên 21 2.1.4 Dân s , lao đ ng. 22 2.1.5 C ơ s h t ng và xã h i ph c v cho phát tri n nơng nghi p 22 3.1.6 ðánh giá chung v đ c đim t nhiên – kinh t - xã h i - c a H i Phịng. 24 2.2 Hi n tr ng phát tri n nơng nghi p H i Phịng giai đon 2000 – 2007 25 2.2.1 T ăng tr ưng và chuy n d ch c ơ c u trong nơng nghi p 25 2.2.1.1 T c đ t ăng GDP nơng nghi p: 25 2.2.1.2 Chuy n d ch c ơ c u kinh t nơng nghi p: 26 2.2.1.3 T c đ t ăng n ăng su t cây tr ng c a m t s lo i cây tr ng chính 28 2.2.2 C ơ s h t ng 29 2.2.2.1 M c đ trang thi t b hi n đ i ph c v s n xu t nơng nghi p 29 2.2.2.2 T tr ng cơng vi c trong s n xu t nơng nghi p đưc áp d ng c ơ gi i hố.31 2.2.2.3 Kh n ăng cung ng c a các cơ s s n xu t gi ng. 33 2.2.2.4 H th ng t ưi tiêu n ưc ph c v s n xu t nơng nghi p. 35 2.2.1.5 S l ưng t u thuy n đánh b t xa b 36 2.2.3 Phát tri n nơng nghi p theo đ nh h ưng th tr ưng 37 2.2.3.1 S n ph m l i th 37 i
7. 2.2.3.2 M c đ thay đ i v quy mơ và ph ươ ng th c s n xu t theo h ưng t p trung, quy mơ l n 38 2.2.3.3 T l nơng s n đưc s n xu t theo h p đ ng tiêu th s n ph m 42 2.2.3.4 Nơng s n đưc ch bi n c a m t s s n ph m ch l c 43 2.2.3.5 T c đ t ăng tr ưng xu t kh u c a m t s s n ph m ch l c 43 2.2.3.6 Thu nh p bình quân trên đơ n v di n tích đ t canh tác và nuơi tr ng thu s n 44 2.2.3.7 Thu nh p bình quân trên m t lao đ ng làm nơng nghi p. 45 2.2.4 Phát tri n nơng nghi p theo h ưng b o v mơi tr ưng 46 2.2.4.1 M c đ ng d ng cơng ngh s ch, ti n ti n trong s n xu t nơng nghi p: 46 2.2.4.2 Tình hình b o v và tái t o ngu n tài nguyên thiên nhiên ph c v s n xu t nơng nghi p: 48 2.2.5 T ăng c ưng kh n ăng tham gia c a ng ưi nơng dân 51 2.2.5.1 T l s d ng th i gian lao đ ng trong nơng nghi p 51 2.2.5.2 T l lao đ ng đươ c đào t o, t p hu n v chuyên mơn, nghi p v . 52 2.2.5.3 Th c tr ng thu nh p và vi c làm c a nơng dân b thu h i đ t do đơ th hố: 52 2.3 ðánh giá v hi n tr ng phát tri n b n v ng nơng nghi p H i Phịng 54 2.3.1 ðánh giá chung 54 2.3.2 Phân tích SWOT 55 Ch ươ ng 3: M T S GI I PHÁP GĨP PH N PHÁT TRI N B N V NG NƠNG NGHI P TRONG TI N TRÌNH H I NH P KINH T QU C T TP. H I PHỊNG 59 3.1. Chi n l ưc phát tri n b n v ng c a Tp.H i Phịng. 59 3.2 Gi i pháp v qui ho ch và t ch c s n xu t: 60 3.2.1. Quy ho ch s n xu t nơng lâm th y s n: 60 3.2.2. Quy ho ch v k t c u h t ng phát tri n kinh t , xã h i 62 3.3. Gi i pháp v khoa h c cơng ngh : 63 3.4 Gi i pháp ngu n nhân l c 63 3.5. Gi i pháp v th tr ưng tiêu th s n ph m 64 3.6. Gi i pháp khác 65 KT LU N VÀ KHUY N NGH 66 TÀI LI U THAM KH O 68 ii
8. DANH M C CÁC BI U ð Bi u đ 2.1: Tc đ t ăng GDP trong nơng nghi p 25 Bi u đ 2.2: Cơ c u giá tr s n xu t ngành nơng lâm thu s n .26 Bi u đ 2.3: Cơ c u giá tr s n xu t ngành nơng nghi p . .27 Bi u đ 2.4: Cơ c u giá tr s n xu t ngành tr ng tr t 28 Bi u đ 2.5 : T c đ t ăng n ăng su t c a m t s cây tr ng chính 29 Bi u đ 2.6: H th ng t ưi phun và di n tích đưc t ưi phun . 30 Bi u đ 2.7: Mc đ áp d ng cơng ngh cao. 31 Bi u đ 2.8: S l ưng máy mĩc, thi t b trong nơng nghi p 32 Bi u đ 2.9: T l c ơ gi i hĩa trong nơng nghi p (giai đon t 2000 - 2007) .32 Bi u đ 2.10: Kh n ăng cung ng gi ng cây tr ng c a các c ơ s s n xu t gi ng 33 Bi u đ 2.11: Kh n ăng cung ng v t nuơi c a các c ơ s s n xu t gi ng 34 Bi u đ 2.12: Kh n ăng cung ng th y s n c a các c ơ s s n xu t gi ng 35 Bi u đ 2.13: T l kênh m ươ ng kiên c hĩa và di n tích t ưi tiêu ch đ ng 36 Bi u đ 2.14: S l ưng tàu thuy n đánh b t xa b giai đon t 2000 – 2007 .37 Bi u đ 2.15 : Di n tích vùng tr ng cây chuyên canh giai đon 2000 – 2007 39 Bi u đ 2.16: N ăng su t vùng tr ng cây chuyên canh trong giai đon 2000 – 200.39 Bi u đ 2.17: Din tích tr ng cây chuyên canh giai đon 2000 – 2007 .40 Bi u s 2.18: S l ưng và quy mơ trang tr i giai đon n ăm 2000 – 2007 41 Bi u đ 2.19: T l nơng s n đưc xu t kh u . .43 Bi u đ 2.20 : Thu nh p bình quân trên 1 đơ n v di n tích 44 Bi u đ 2.21: Thu nh p bình quân trên đu ng ưi giai đon 2000 – 2007 45 Bi u đ 2.22: Mc đ áp d ng cơng ngh tiên ti n trong s n xu t nơng nghi p 47 Bi u đ 2.23: T tr ng các lo i đ t t n ăm 2000 – 2007 .49 Bi u đ 2.24: Di n tích đ t nơng nghi p trên m t lao đ ng nơng nghi p 49 Bi u đ 2.25: T l đ t b suy thối hàng n ăm (giai đon 2000 – 2007) 50 Bi u đ 2.26: T l th i gian s d ng lao đ ng và lao đng đưc t p hu n 51 Bi u đ 2.27: T l đào t o ngh và vi c làm c a ng ưi dân b m t đ t .53 iii
9. PH N M ð U 1. ðT V N ð Hi Phịng là m t trong nh ng trung tâm cơng nghi p, th ươ ng m i và d ch v c a vùng Duyên h i B c b và c n ưc. Tuy là thành ph cơng nghi p, du l ch nh ưng Hi Phịng v n cịn vùng nơng thơn r ng l n, chi m 86,57% t ng di n tích đ t t nhiên (1.315 km 2) v i g n 60% t ng dân s tồn thành ph , trong đĩ cĩ kho ng mt tri u ng ưi sng bng ngh nơng nghi p. Trong các n ăm qua, nơng nghi p H i phịng đã đt đưc nh ng thành t u đáng k , tuy nhiên so v i m c tiêu đt ra, nh ng k t qu đ t đưc m i là b ưc đ u và cịn nhi u cĩ nhi u bi u hi n thi u b n vng: (1)tc đ t ăng tr ưng cịn ch m, khơng n đ nh, ch ưa t ươ ng x ng v i ti m năng và l i th c a H i Phịng và (2) sn xu t cịn manh mún, nh l , sc c nh tranh ca s n ph m cịn th p; (3)h th ng cơ s v t ch t k thu t đã đưc t ăng c ưng nh ưng quy mơ nh , l c h u, thi u đ ng b ; (4)bình quân di n tích đ t nơng nghi p trên đu ng ưi th p l i càng b thu h p do phi đáp ng yêu c u đơ th hố; (5)cnh tranh gay g t v s n ph m, lao đ ng, v n đ u t ư, v n đ ơ nhi m mơi tr ưng, Vi t Nam đã tr thành thành viên c a T ch c Th ươ ng m i Th gi i (World Trade Organization –WTO), các hàng rào thu quan và phi thu gi a t t c các n ưc thành viên đang d n đưc g b Vi c đ m b o thành cơng trong mơi tr ưng này th c s là m t thách th c l n, c n cĩ nh ng thay đ i trong cách ti p c n đ i v i s phát tri n nơng nghi p, đ c bi t là phát tri n b n v ng nơng nghi p trong ti n trình h i nh p. Cn ph i t p trung cao h ơn cho nơng nghi p đ đáp ng đưc yêu c u phát tri n kinh t xã h i ca Thành ph trong ti n trình h i nh p kinh t qu c t . Trong quá trình nghiên c u, tham kh o tài li u, tìm ki m m t s k t qu nghiên c u tr ưc đây v các v n đ cĩ liên quan, t n d ng ngu n thơng tin cĩ s n t cu c điu tra v nơng nghi p nơng thơn giai đon t n ăm 2000 - 2007. Tác gi ch n đ tài “Phát tri n nơng nghi p b n v ng trong th i k ỳ đ u h i nh p kinh t qu c t c a thành ph H i Phịng” làm đ tài lu n v ăn t t nghi p. 1
10. 2. MC TIÊU NGHIÊN C U VÀ CÂU H I NGHIÊN C U CHÍNH Mc tiêu nghiên c u (1) Phân tích hi n tr ng phát tri n ca nơng nghi p H i Phịng và đánh giá tri n vng phát tri n b n v ng tr ưc yêu c u h i nh p. (2) Gi ý m t s gi i pháp đ nơng nghi p H i Phịng phát tri n b n v ng trong ti n trình h i nh p kinh t qu c t . Câu h i nghiên c u chính (1) Xu h ưng phát tri n nơng nghi p b n v ng H i phịng nh ư th nào? (2) Cĩ nh ng chính sách gì giúp nơng nghi p H i Phịng phát tri n b n v ng trong th i k ỳ h i nh p? 3. PH ƯƠ NG PHÁP NGHIÊN C U 3.1 Cách ti p c n - Cách tip c n b n v ng trong phát tri n nơng nghi p trong th i k ỳ h i nh p - Cách ti p c n h th ng: kinh t - xã h i; con ng ưi; tài nguyên mơi tr ưng - Cách ti p c n l ch s : so sánh quá trình phát tri n nơng nghi p c a H i Phịng trong giai đon t n ăm 2000 đ n n ăm 2007. 3.2 Các ph ươ ng pháp c th Các ph ươ ng pháp phân tích ch y u đưc s d ng trong đ trong đ tài là: phân tích lý thuy t v phát tri n nơng nghi p b n v ng trong ti n trình h i nh p kinh t qu c t; phân tích th ng kê mơ t ; phân tích đnh tích SWOT. 3.3 Các ch tiêu phân tích
    Tăng tr ưng và chuy n d ch c ơ c u 1) Tc đ t ăng GDP trong nơng nghi p: 2) Chuy n d ch c ơ c u kinh t o Chuy n d ch c ơ c u kinh t trong nhĩm ngành nơng-lâm-thu s n o Chuy n d ch c ơ c u kinh t trong ni b các ngành nơng nghi p 2
11. o Chuy n d ch c ơ c u s n ph m nơng nghi p 3) Tc đ t ăng n ăng su t cây tr ng c a m t s lo i cây tr ng chính
    V C ơ s h t ng: 4) Mc đ trang b thi t b hi n đ i ph c v s n xu t nơng nghi p 5) T tr ng cơng vi c trong s n xu t nơng nghi p đưc áp d ng c ơ gi i hố. 6) Kh n ăng cung ng c a các c ơ s s n xu t gi ng. 7) H th ng t ưi tiêu n ưc ph c v s n xu t nơng nghi p (t l kênh mươ ng đưc kiên c hĩa, t l di n tích đưc t ưi tiêu ch đ ng) 8) S l ưng t u thuy n đánh b t xa b .
    Phát tri n nơng nghi p theo đ nh h ưng th tr ưng 9) Sn ph m l i th 10) Mc đ thay đ i v quy mơ và ph ươ ng th c s n xu t theo h ưng t p trung, quy mơ l n (di n tích vùng chuyên canh cây tr ng, s l ưng trang tr i nơng nghi p). 11) T l nơng s n đưc s n xu t theo hp đ ng tiêu th s n ph m 12) T l nơng s n đưc ch bi n c a m t s s n ph m ch l c 13) Tc đ t ăng tr ưng xu t kh u c a m t s s n ph m ch l c 14) Thu nh p bình quân trên đơ n v di n tích đ t 15) Thu nh p bình quân trên nhân kh u làm nơng nghi p.
    Phát tri n nơng nghi p theo h ưng b o v mơi tr ưng 16) Mc đ ng d ng cơng ngh s ch, tiên ti n trong s n xu t: o Áp d ng ti n b k thu t và cơng ngh m i trong các khâu canh tác, nuơi d ưng, b o v o T l các lo i phân vi sinh, phân h u c ơ và các s n ph m h u c ơ khác s d ng. o T l các lo i thu c tr sâu sinh h c, ch ph m sinh h c. o T l các h , c ơ s ch ăn nuơi s d ng h m BIOGA. o T l nơng s n s ch, ch t l ưng cao đt tiêu chu n s ch. 3
12. o Tình hình b o v và tái t o ngu n tài nguyên thiên nhiên ph c v sn xu t nơng nghi p: (T l di n tích đ t nơng nghi p so v i t ng di n tích đ t t nhiên; di n tích đ t b suy thối hàng n ăm)
    Tăng c ưng kh n ăng tham gia c a ng ưi nơng dân 17) T l s d ng th i gian lao đ ng trong nơng nghi p. 18) T l lao đ ng đươ c đào t o, t p hu n v chuyên mơn, nghi p v . 19) Th c tr ng thu nh p và vi c làm c a nơng dân b thu h i đ t do đơ th hố: (Tình hình đào t o ngh cho lao đ ng b m t đ t; tình hình vi c làm c a ng ưi lao đ ng b thu h i đ t). 3.4 Ngu n d li u (1)Các s li u v kinh t xã h i c a thành ph H i Phịng trong giai đon t n ăm 2000 đn n ăm 2007. (2)Cc th ng kê thành ph H i Phịng: s d ng b s li u c a cu c điu tra “nơng nghi p nơng thơn H i phịng giai đon t n ăm 2000 đ n n ăm 2006 ” c a c c Th ng kê H i Phịng, tháng 9/2007 (3)S nơng nghip và phát tri n nơng thơn H i Phịng: “ h th ng ch tiêu kinh t xã h i ch y u c a thành ph và ngành nơng nghi p và phát tri n nơng thơn H i phịng t n ăm 2000 đ n n ăm 2007 ” c a S Nơng nghi p và phát tri n nơng thơn Hi Phịng hồn thành vào tháng 7/2008 4. T NG QUAN CÁC ð TÀI NGHIÊN C U CĨ LIÊN QUAN 1. Chi n l ưc phát tri n b n v ng (ch ươ ng trình Ngh s 21) c a thành ph H i Phịng giai đon 2006- 2010, đnh h ưng đ n n ăm 2020 . Phân tích th c tr ng phát tri n kinh t xã h i và b o v mơi tr ưng c a thành ph H i Phịng t đĩ đ ra đ nh hưng và các l a ch n ưu tiên phát tri n b n v ng c a thành ph H i Phịng trong giai đon 2006 – 2010. 2. Hi n tr ng phát tri n nơng nghi p H i Phịng nh ng y u t nh h ưng đ n phát tri n nơng nghi p H i Phịng theo h ưng nơng nghi p đơ th sinh thái - S 4
13. nơng nghi p và phát tri n nơng thơn H i Phịng - ð tài đ c p đ n hi n tr ng phát tri n nơng nghi p H i Phịng trong 5 n ăm (giai đon t n ăm 2003 – 2007) 3. Th c tr ng phát tri n s n xu t nơng nghi p đơ th H i Phịng theo các vùng - S nơng nghi p và phát tri n nơng thơn H i Phịng - M c đích chính c a đ tài là phân tích th c tr ng phát tri n nơng nghi p H i Phịng phân chia theo các vùng: nơng nghi p đơ th , nơng nghi p ven đơ và nơng nghi p xa đơ th . 4. T ng quan v tình hình phát tri n nơng nghi p theo h ưng nơng nghi p đơ th sinh thái trong và ngồi n ưc. - S nơng nghi p và phát tri n nơng thơn H i Phịng - đ tài t p trung phân tích c s lý lu n v phát tri n nơng nghi p theo h ưng nơng nghi p đơ th sinh thái c a Vit Nam và trên th gi i. 5. Nghiên c u lu n c phát tri n nơng nghi p đơ th sinh thái H i Phịng ph c v cơng nghi p hĩa, hi n đ i hĩa nơng nghi p, nơng thơn H i Phịng ( đ tài đang trong giai đon điu tra nghiên c u – d ki n hồn thành vào tháng 4/2009) - S nơng nghi p và phát tri n nơng thơn H i Phịng - ð tài phân tích nh ng lu n c c ơ bn v phát tri n nơng nghi p đơ th sinh thái H i Phịng t đĩ quy ho ch phát tri n cùng nơng nghi p sinh thái cho H i Phịng đn n ăm 2020 . 6. Ph ươ ng h ưng, m c tiêu, gi i pháp ch y u th c hi n CNH-HðH nơng nghi p, nơng thơn H i phịng đn n ăm 2010 và đnh h ưng đ n n ăm 2020 - S nơng nghi p và phát tri n nơng thơn H i Phịng (Ch ươ ng trình nghiên c u xây d ng lu n c khoa h c ph c v nghiên c u, biên so n d th o báo cáo Chính tr đ i h i XIII đng b thành ph ) - ð tài nghiên c u tình hình và k t qu th c hi n CNH- HðH nơng nghi p, nơng thơn H i Phịng giai đon 2001- 2005 t đĩ đ xu t ph ươ ng h ưng, m c tiêu, gi i pháp ch y u th c hi n cơng nghi p hĩa, hi n đ i hĩa nơng nghi p, nơng thơn giai đon 2006 - 2010 và đnh h ưng đ n n ăm 2020. 5. ðI T ƯNG VÀ PH M VI NGHIÊN C U C A ð TÀI 5.1 ði t ưng nghiên c u ð tài t p trung nghiên c u các ngành s n xu t nơng nghi p (tr ng tr t, ch ăn nuơi, thu s n) c a H i Phịng 5
14. 5.2 Ph m vi nghiên c u V khơng gian : nghiên c u quá trình phát tri n nơng nghi p trên đa bàn thành ph Hi Phịng V th i gian : nghiên c u trong giai đon t n ăm 2000 - 2007 6.Ý NGH ĨA TH C TI N C A ð TÀI Kt qu nghiên c u c a đ tài gi i thi u v i đ c gi v hin tr ng phát tri n nơng nghi p b n v ng H i Phịng trong ti n trình hi nh p (t n ăm 2000 - 2007). ðng th i k t qu nghiên c u cĩ th giúp các nhà ho ch đ nh chính sách nơng nghi p đ ra chính sách phù h p nh m thúc đ y quá trình phát tri n nơng nghi p bn v ng thành ph H i Phịng trong th i k ỳ h i nh p. 7. B C C C A LU N V ĂN Lu n v ăn bao g m 67 trang, ngồi ph n m đ u và k t lu n, ph n chính c a lu n văn đưc b c c thành 3 ch ươ ng: Ch ươ ng 1 : Cơ s lý thuy t và th c ti n. Ch ươ ng này trình bày khung lý thuy t v phát tri n b n v ng nơng nghi p: (1)Phát tri n nơng nghi p b n v ng; (2)m i quan h gi a t ăng tr ưng nơng nghi p và mơi tr ưng t nhiên; (3)t ăng tr ưng nơng nghi p và con ng ưi nơng thơn, (4)t ăng tr ưng nơng nghi p và s nghèo đĩi nơng thơn (5)Nơng nghi p trong ti n trình h i nh p WTO. Ch ươ ng 2: Hi n tr ng phát tri n nơng nghi p H i Phịng trong giai đon t năm 2000 – 2007: Ch ươ ng này phân tích hin tr ng phát tri n nơng nghi p và đánh giá xu h ưng phát tri n nơng nghi p bn v ng H i Phịng trong giai đon 2000 - 2007: (1) ðc đim t nhiên kinh t xã h i; (2)C ơ s h t ng; (3)hi n tr ng phát tri n nơng nghi p theo đ nh h ưng th tr ưng; (4)phát tri n nơng nghi p theo h ưng bo v mơi tr ưng và (5)s tham gia c a ng ưi dân. Trên c ơ s đĩ phân tích đim mnh, đim y u, c ơ h i và thách th c đ phát tri n nơng nghi p H i Phịng theo hưng b n v ng. 6
15. Ch ươ ng 3: Mt s gi i pháp gĩp ph n phát tri n b n v ng nơng trong ti n trình hi nh p kinh t qu c t nghi p H i Phịng: ch ươ ng này đ c p đ n mt s gi i pháp gĩp ph n phát tri n b n v ng nơng nghi p H i Phịng bao g m: (1)gii pháp v qui ho ch và t ch c s n xu t: ; (2)gii pháp ngu n nhân l c; (3)gii pháp v th tr ưng tiêu th s n ph m; (4)gii pháp v c ơ ch chính sách . 7
16. Ch ươ ng 1. CƠ S LÝ THUY T VÀ TH C TI N Chươ ng này trình bày m t s khái ni m cĩ liên quan đn v n đ nghiên c u nh ư: (1)Phát tri n bn v ng nơng nghi p; (2)Nơng nghi p trong ti n trình h i nh p WTO. ðng th i trình bày m t s k t qu nghiên c u tr ưc đây cĩ liên quan đn các m i quan h ràng bu c trong phát tri n nơng nghi p b n v ng: (1)Phân tích m i quan h gi a t ăng tr ưng nơng nghi p và mơi tr ưng t nhiên; (2)tăng tr ưng nơng nghi p và con ng ưi nơng thơn, (3)tăng tr ưng nơng nghi p và s nghèo đĩi nơng thơn t đĩ phân tích các ch tiêu v phát tri n nơng nghi p b n v ng trong ti n trình h i nh p kinh t qu c t đưc s d ng trong nghiên c u này. 1.1 Lý thuy t phát tri n b n v ng trong nơng nghi p 1.1.1 Phát tri n nơng nghi p b n v ng Tu ỳ theo t ng giai đon, cĩ r t nhi u khái ni m khác nhau v phát tri n nơng nghi p b n v ng. Trong giai đon đ u c a th p niên 80; Theo Douglass 1; tu ỳ theo t ng khía c nh khác nhau mà nơng nghi p b n v ng đưc hi u khác nhau: Trên khía c nh kinh t k thu t: T ăng tr ưng nơng nghi p b n v ng nh n m nh đ n vi c duy trì t ăng n ăng su t lao đ ng trong dài h n; Trên khía c nh sinh thái: M t h th ng nơng nghi p làm suy y u, ơ nhi m, phá v cân b ng sinh thái c a h th ng t ư nhiên m t cách khơng c n thi t thì h th ng nơng nghi p đĩ khơng b n v ng V khía c nh mơi tr ưng con ng ưi: M t h th ng nơng nghi p khơng c i thi n đưc trình đ giáo d c, s c kho và dinh d ưng c a ng ưi dân nơng thơn thì h th ng đĩ khơng đưc coi là b n v ng. 1Trích trong ðinh Phi H và Lê Th Thanh Tùng (2002). Phát tri n nơng nghi p b n v ng: n n t ng lý thuy t và g i ý chính sách. Tp chí phát tri n kinh t , tháng 01 n ăm 2002 – [2; tr 20] 8
17. Năm 1987, U ban phát tri n và mơi tr ưng th gi i đưa ra đnh ngh ĩa: “ Phát tri n bn v ng là phát tri n đáp ng đưc nh ng nhu c u hi n t i nh ưng khơng làm t n th ươ ng n ăng l c đáp ng nhu c u c a th h t ươ ng lai ”2. ðnh ngh ĩa này nhanh chĩng đưc ph bi n và áp d ng trên nhi u n ưc vì nĩ nh n m nh đn v n đ ct gi m tiêu dùng hi n t i đ khơng b nh h ưng đ n tiêu dùng trong t ươ ng lai. Tuy nhiên, t i th i đim này mc thu nh p khá th p và ng ưi dân cịn nghèo đĩi nên đnh ngh ĩa này khơng đưc ng h nhi u. Do đĩ, khi n n kinh t th gi i cịn nghèo đĩi thì s n xut nơng nghi p b n v ng là s n xu t đáp ng đ nhu c u t ăng nhanh v l ươ ng th c - th c ph m và đm b o cho giá gi m d n. Năm 1990, Pearce và Turner cho r ng phát tri n nơng nghi p b n v ng là t i đa hố l i ích c a phát tri n kinh t trên c ơ s ràng bu c v duy trì ch t l ưng c a ngu n l c t nhiên theo th i gian 3. Phát tri n nơng nghi p b n v ng tuân th theo các quy lu t: (1) đ i v i nh ng tài nguyên cĩ th tái sinh (r ng, đ t, lao đ ng ) vi c s d ng các ngu n l c này ph i đ m b o th p h ơn m c tái sinh t nhiên; (2) đi v i tài nguyên khơng tái sinh đưc (máy mĩc, v t t ư nơng nghi p); vi c s d ng hi u qu ph thu c vào kh n ăng thay th c a ngu n l c này (ví d : t ăng s n l ưng b ng phân bĩn ho c gi ng m i thay cho t ăng s n l ưng b ng cách t ăng di n tích). Nh ư v y, ch ưa cĩ s th ng nh t v đ nh ngh ĩa c a nơng nghi p b n v ng gi a các nhà kinh t h c. Hi n nay, khái ni m nơng nghi p b n v ng đưc nhi u ng ưi ch p nh n nh t là khái ni m đưc FAO đư a ra n ăm 1989: “Phát tri n b n v ng là vi c qu n lí và b o tn c ơ s tài nguyên thiên nhiên, đnh h ưng thay đ i cơng ngh và th ch theo mt ph ươ ng th c sao cho đ t đ n s tho mãn m t cách liên t c nh ng nhu c u c a con ng ưi c a nh ng th h hơm nay và mai sau. S phát tri n nh ư v y trong l ĩnh vc nơng nghi p (nơng nghi p, lâm nghi p, thu s n) chính là s b o t n đ t, n ưc, 2Trích trong ðinh Phi H và Lê Th Thanh Tùng (2002). 3 Trích trong ðinh Phi H và Lê Th Thanh Tùng (2002). 9
18. các ngu n gen và th c v t, khơng b suy thối mơi tr ưng, k thu t thích h p, sinh li kinh t và ch p nh n v m t xã h i”4. Phát tri n nơng nghi p b n v ng là mơ hình phát tri n mà trong đĩ cĩ s ràng bu c gi a t ăng tr ưng nơng nghi p v i mơi tr ưng t nhiên và s nghèo đĩi, mơi tr ưng con ng ưi nơng thơn. Do đĩ, đ n m đưc b n ch t c a phát tri n nơng nghi p bn v ng, c n ph i phân tích các m i quan h này 1.1.2 T ăng tr ưng nơng nghi p và mơi tr ưng t nhiên Mong mu n phát tri n nơng nghi p mà khơng nh h ưng đ n mơi tr ưng t nhiên là khơng th c t . “theo Haen (1991), tt c các d ng, hình th c c a s n xu t nơng nghi p đ u liên quan đn s bi n đi c a m t h sinh thái ”5. Sn xu t nơng nghi p l thu c vào đ màu m c a đ t đai, ch t l ưng c a ngu n nưc và khí h u vì v y s n xu t nơng nghi p b n v ng ph n ánh mong mu n c a xã h i v gi gìn mơi tr ưng t nhiên và l i ích c a s n xu t nơng nghi p. Vn đ quan tr ng nh t là ph i cân nh c, l a ch n ph ươ ng án sao cho cân b ng đưc gi a li ích kinh t t phát tri n nơng nghi p và l i ích c a mơi tr ưng t nhiên v i ch c năng cân b ng sinh thái. Các n ưc phát tri n đã và đang đnh h ưng phát tri n nơng nghi p nh n m nh đ n vn đ sinh thái. Nguyên nhân khơng ph i vì nhu c u v nơng s n gi m mà vì s n xu t nơng nghi p đã phá hu nghiêm tr ng mơi tr ưng sinh thái: hu di t nhi u sinh vt, thay đ i v khí h u, suy thối h th ng đ t, ngu n n ưc. Theo báo cáo c a Ch ươ ng trình Mơi tr ưng Liên h p qu c (UNEP) (2006): “ðt khơ h n cĩ m i khu v c, chi m h ơn 40% b m t Trái đ t và là n ơi sinh s ng c a gn 2 t ng ưi - 1/3 dân s th gi i. Trên th gi i cĩ kho ng 10-20% di n tích đ t khơ h n đã b suy thối đ c bi t các n ưc đang phát tri n. T ng di n tích đ t b 4 Trích trong H ð c Hùng (2005). Chuy n d ch c ơ c u s n xu t nơng nghi p trong ti n trình h i nh p kinh t qu c t t nh V ĩnh Long – V n đ và gi i pháp. Chuyên đ nghiên c u khoa h c ph c v đ i h i đ ng b t nh V ĩnh Long l n th 8, tháng 10/2005; [3, tr13;14] 5Trích trong: ðinh Phi H và Lê Th Thanh Tùng (2002). 10
19. nh h ưng do quá trình hoang m c hĩa t 6 - 12 tri u km 2 (so v i di n tích c a các nưc Brazil, Canada và Trung Qu c c ng l i t 8 - 10 tri u km 2)6. Tình tr ng suy thối ngu n n ưc và đt nơng nghi p ch y u do s kém ch t l ưng ca các cơng trình thu l i và phá hu r ng m t cách tr m tr ng. Ngày nay, s phát tri n nơng nghi p khơng ch theo qu ng canh (t ăng s n l ưng b ng cách t ăng di n tích canh tác) mà ch y u là theo thâm canh (t ăng s n l ưng t vi c thâm canh trên mt đơn v di n tích và t ăng v đ i v i di n tích đưc t ưi tiêu ch đ ng) do đĩ nguyên nhân chính c a s m t cân b ng sinh thái là do ph ươ ng th c s n xu t ch khơng ph i do t c đ phát tri n trong nơng nghi p. Nh ư v y, ph ươ ng th c thâm canh t t cĩ th b sung và t o cân b ng ch t dinh d ưng cho đ t. Nu đu t ư phát tri n h th ng thu l i đ v s l ưng và ch t l ưng đ ng th i s d ng các lo i thu c tr sâu đúng li u l ưng và ch ng lo i cĩ th ng ăn ch n tình tr ng nhi m đ c ngu n n ưc và nhi m m n, khơi ph c và b o v r ng s h n ch tình tr ng l ũ l t cũng nh ư s bi n đ i c a khí h u. Do yêu c u v nguyên li u, l ươ ng th c và nhu c u xu t kh u ngày càng cao trong ti n trình cơng nghi p hố và nâng cao thu nh p cho ng ưi nơng dân, t ăng tr ưng nhanh và n đ nh là c n thi t, tuy nhiên t ăng tr ưng nhanh c n ph i đ m b o n đnh mơi tr ưng sinh thái. 1.1.3 T ăng tr ưng nơng nghi p và nghèo đĩi nơng thơn “Theo Rao C.H.H và Chopra K (1991), đ c p đ n m i quan h gi a t ăng tr ưng nơng nghi p – suy thối mơi tr ưng – nghèo đĩi nơng thơn ”7. Hai ph ươ ng th c đưc th c hi n ch y u trong nơng nghi p là qu ng canh và thâm canh. ði v i ph ươ ng th c qu ng canh (t ăng s n l ưng ch y u do t ăng di n tích), do bĩc l t ch t dinh d ưng t nhiên trong đt, m r ng di n tích đ t s n xu t ch yu d a vào phá r ng. Trong ng n h n nơng nghi p t ăng tr ưng nh ưng trong dài 6 Th gi i v i v n đ sa m c và hoang m c hĩa - [7] 7 Trích trong : ðinh Phi H và Lê Th Thanh Tùng (2002) 11