Luận văn Pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi

Nội dung text: Luận văn Pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM THỊ MINH PHƢƠNG PHÁP LUẬT VỀ THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI, năm 2017
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM THỊ MINH PHƢƠNG PHÁP LUẬT VỀ THUẾ ĐỐI VỚI HỘ KINH DOANH TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI Chuyên ngành: Luật kinh tế Mã số: 60.38.01.07 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN ĐÌNH HẢO HÀ NỘI, năm 2017
3. LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu đề tài: “Pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh từ thự tiễn tỉnh Quảng Ngãi”, tác giả đã gặp rất nhiều khó khăn. Song do nhận được sự giúp đỡ của các thầy cô giáo, của ban lãnh đạo, của các phòng ban trong tác giả đã hoàn thành được đề tài theo đúng kế hoạch. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến giáo viên hướng dẫn khoa học PGS.TS. Trần Đình Hảo đã tận tình hướng dẫn trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Do thời gian nghiên cứu và trình độ hạn chế, đề tài không tránh khỏi một số sai sót. Tác giả mong muốn sẽ nhận được nhiều đóng góp quý báu từ các thầy cô và bạn đọc để đề tài hoàn thiện hơn nữa và có ý nghĩa thiết thực trong thực tiễn áp dụng. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả Phạm Thị Minh Phương
4. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu do tôi thực hiện. Các số liệu và kết luận nghiên cứu trình bày trong luận văn là trung thực và chưa được ai sử dụng trong bất kỳ công trình luận văn nào trước đây. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Tác giả Phạm Thị Minh Phương
5. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 CHƢƠNG 1. NH NG L LUẬN CƠ ẢN V THU Đ I VỚI HỘ KINH DOANH 5 1.1. Khái niệm, đặc điểm của thuế đối với hộ kinh doanh 5 1.2. Những vấn đề lý luận cơ bản của pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh 10 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG PH P LUẬT V THU Đ I VỚI HỘ KINH DOANH TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI 22 2.1. Thực trạng quy định pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh Việt Nam 22 2.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh từ thực tiễn t nh Quảng Ngãi 37 2.3. Thực trạng hiệu quả thi hành pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh từ thực tiễn t nh Quảng Ngãi 51 CHƢƠNG 3. GIẢI PH P HOÀN THIỆN N NG CAO HIỆU QUẢ THI HÀNH PH P LUẬT V THU Đ I VỚI HỘ KINH DOANH TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI 56 3.1. Một số yêu cầu cơ bản nh m hoàn thiện pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh trên địa bàn t nh Quảng Ngãi 56 3.2. Giải pháp về hoàn thiện pháp luật từ thực tiễn t nh Quảng Ngãi 58 3.3. Một số kiến nghị nh m hoàn thiện công tác thực hiện pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh 74 K T LUẬN 80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
6. DANH MỤC C C ẢNG Số hiệu Tên bảng Trang bảng Sự phát triển của hộ kinh doanh trên địa bàn t nh Bảng 2.1. 39 Quảng Ngãi từ năm 2013 - 2015 Phân b cơ s sản xuất kinh doanh hộ kinh doanh trên Bảng 2.2. địa bàn t nh Quảng Ngãi theo ngành nghề hoạt động 40 năm 2015 Quy mô và t trọng thu thuế hộ kinh doanh trong Bảng 2.3. NSNN t nh Quảng Ngãi ngân sách đã trừ phần thu 41 ngân sách của nhà máy lọc dầu Dung Quất Kết quả thu thuế hộ kinh doanh năm 2013 - Phân theo Bảng 2.4. 42 sắc thuế Bảng 2.5. Kết quả thu thuế năm 2013 - phân theo đơn vị thu 43 Tình hình thực hiện pháp luật thuế của các hộ kinh Bảng 2.6. 44 doanh Bảng 2.7. Kết quả thu ngân sách năm 2014 - phân theo sắc thuế 45 Bảng 2.8. Kết quả thu ngân sách năm 2014 - phân theo đơn vị thu 46 Tình hình thực hiện pháp luật thuế của hộ kinh doanh Bảng 2.9. 46 năm 2014 Bảng 2.10. Kết quả thu ngân sách năm 2015 - phân theo sắc thuế 49 Bảng 2.11. Kết quả thu ngân sách năm 2015 - phân theo đơn vị thu 49 Tình hình thực hiện pháp luật thuế của các HKD năm Bảng 2.12. 50 2015
7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thuế do Nhà nước t chức và thực hiện. Đó là sự chuyển dịch một chiều thu nhập từ phía doanh nghiệp và dân cư khu vực tư vào khu vực công. Phía sau quá trình chuyển dịch này gồm nhiều vấn đề đặt ra như: tương quan giữa số thuế thu được trong hiện tại và tương lai; ảnh hư ng của thuế đến hành vi kinh doanh, đến động thái tiêu dùng xã hội; thuế và tăng trư ng kinh tế, tiến bộ xã hội “Thuế là nguồn thu chủ yếu của NSNN”, hàng năm số thu về thuế chiếm khoảng 80% đến 90% t ng thu NSNN. Điều đó đòi hỏi Nhà nước cần tu ch nh các Luật thuế, các văn bản pháp lý khác về thuế nh m hoàn thiện hệ thống thuế, đưa thuế ngày càng tiếp cận thực tiễn. Để phản ánh và theo kịp bước chuyển của nền kinh tế thì quản lý thu thuế cần phải thay đ i và phải được hoàn thiện hơn để đáp ứng tình hình phát triển kinh tế của đất nước cũng như các cam kết quốc tế trong giai đoạn hiện nay. Qua đó khai thác tối đa những uy lực vốn có của thuế để kích thích sự phát triển kinh tế - xã hội, phát triển sản xuất kinh doanh của mọi đơn vị thuộc các thành phần kinh tế và đảm bảo thực hiện đúng nghĩa vụ nộp thuế cho Nhà nước. Khu vực hộ kinh doanh có vai trò quan trọng trong tạo việc làm, thu nhập và đóng góp cho ngân sách. Song đây là nguồn thu phức tạp, số lượng hộ kinh doanh rất lớn và không ngừng tăng lên, tình trạng thất thu, nợ đọng thuế phố biến, nhân lực và chi phí quản lý thuế khá lớn. Quảng Ngãi là một t nh duyên hải miền Trung, số thu về thuế không nhiều, chưa đủ đáp ứng nhu cầu chi tiêu của địa phương, nhưng trong đó hộ kinh doanh đã đóng góp một phần không nhỏ vào số thu hàng năm của ngân sách địa phương. Nhiều năm qua ngành thuế t nh Quảng Ngãi nói chung, thuế hộ kinh doanh nói riêng đã hoàn thành kế hoạch pháp lệnh của Nhà nước giao. Nhưng với tính chất đa dạng và phức tạp của khu vực kinh tế này, công 1
8. tác quản lý thu thuế t nh Quảng Ngãi cần được khắc phục những mặt hạn chế và tồn tại, đảm bảo nuôi dưỡng nguồn thu, thu đúng, thu đủ theo quy định của pháp luật. Hoàn thiện pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh sẽ tạo điều kiện đế ngành thuế tập trung nguồn lực cho các nguồn thu lớn, đảm bảo hoàn thành công tác thuế và góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội tại địa phương. Đây là vấn đề cấp thiết và có ý nghĩa thực tiễn. Vì vậy Em chọn đề tài: “Pháp luật về thuế đối với Hộ kinh doanh từ thực tiễn tỉnh Quảng Ngãi”. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Cho đến nay đã có một số đề tài nghiên cứu xung quanh vấn đề về thuế - Pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh. Mỗi đề tài nghiên cứu đều có mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu, cách tiếp cận và mục tiêu cụ thể khác nhau. Tuy nhiên, hầu hết các đề tài chủ yếu ch tập trung vào công tác quản lý thuế tại một số các địa bàn cụ thể. Thực trạng pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh hiện nay là một đề tài mới m , chưa có nhiều sự quan tâm của các nhà khoa học khác. Một số công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố như: Luận văn “Hoàn thiện công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn t nh Quảng Nam” năm 2012 của tác giả Trần Thị Thanh Thủy, Đại học Đà N ng. Luận văn “Hoàn thiện quản lý thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn huyện Quế V , t nh Bắc Ninh” năm 2012 của tác giả Đặng Thị Thùy Trang, trường Đại học kinh tế quốc dân. Luận văn “Hoàn thiện công tác quản lý thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn t nh huyện Phú Thiện, Gia Lai” năm 2013 của tác giả Nguyễn Công Thạch, Đại học Đà N ng. Ngoài ra, còn có một số các công trình khoa học nghiên cứu về hộ kinh doanh: Luận văn “Pháp luật về hộ kinh doanh Việt Nam” năm 2012 của tác giả Hoàng Minh Sơn, Đại học quốc gia Hà Nội. 2
9. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Làm r cơ s lý luận, thực tiễn và những giải pháp thiết thực nh m tăng cường, hoàn thiện Pháp luật về thuế đối với HKD trên địa bàn t nh Quảng Ngãi. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hóa những vấn đề lý luận của Pháp luật về thuế đối với các HKD. Từ đó phân tích đánh giá thực trạng Pháp luật về thuế đối với các HKD trên địa bàn t nh Quảng Ngãi. Nh m đề xuất quan điểm, giải pháp chủ yếu nh m tiếp tục hoàn thiện và tăng cường Pháp luật về thuế đối với HKD tại t nh Quảng Ngãi. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Tình trạng vi phạm pháp luật về thuế của các hộ kinh doanh thường xảy ra dưới nhiều hình thức, với các mức độ khác nhau, trong khi thực trạng quản lý các hộ kinh doanh cũng còn những bất cập dẫn đến hiệu quả thu thuế đối tượng này chưa đạt kết quả cao. Yêu cầu đặt ra là phải hoàn thiện chính sách và công cụ quản lý để nâng cao hiệu quả thu thuế đối với hộ kinh doanh cá thể. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Pháp luật về thuế đối với HKD là đa dạng và phức tạp. Vì vậy, phạm vi nghiên cứu của đề tài ch tập trung nghiên cứu Pháp luật về thuế đối với các HKD trong các hoạt động sản xuất kinh doanh - dịch vụ trên địa bàn t nh Quảng Ngãi gồm: Doanh nghiệp tư nhân, Hộ kinh doanh công thương nghiệp và dịch vụ từ năm 2013 - 2015. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Trên cơ s phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tư ng Hồ Chí Minh về Nhà nước và Pháp luật; quan điểm, chủ trương đường lối chính sách của Đảng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: 3
10. Phương pháp thống kê, hệ thống, phân tích, t ng hợp, khảo sát, so sánh luật học, sử dụng các tài liệu sơ cấp, thứ cấp, tìm hiểu và học hỏi kinh nghiệm từ các cá nhân, t chức có kinh nghiệm pháp luật và hiểu biết về thuế đối với hộ kinh doanh cá thể. Từ những đánh giá về thực trạng, những ưu điểm, khuyết điểm và nguyên nhân của những tồn tại của Pháp luật về thuế đối với các HKD t nh Quảng Ngãi, luận văn đề xuất một số giải pháp nh m tăng cường và hoàn thiện Pháp luật về thuế đối với các hộ kinh doanh trên địa bàn t nh Quảng Ngãi hiện nay. 6. nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận Hệ thống hóa những vấn đề lý luận Pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh. Đánh giá thực trạng về quản lý thuế đối với hộ kinh doanh tại Quảng Ngãi. Khảo sát ý kiến của hộ kinh doanh tìm ra những bất cập trong công tác về thuế. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho lãnh đạo và các cán bộ nghiệp vụ cơ quan thuế trong quá trình lập dự toán, phân tích, đánh giá kế hoạch thu, đề xuất phương hướng, giải pháp nh m hoàn thiện Pháp luật về thuế đối với HKD. Đảm bảo sự tinh tế trong hành thu; hạn chế đến mức thấp nhất hiện tượng thất thu thuế; thực hiện công b ng trong điều tiết thuế các cơ s sản xuất kinh doanh thuộc các thành phần kinh tế. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần m đầu và kết luận, nội dung luận văn chia thành 3 chương: Chương 1: Những lý luận cơ bản về thuế đói với hộ kinh doanh Chương 2: Thực trạng pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh từ thực tiễn t nh Quảng Ngãi Chương 3: Các kết luận và giải pháp hoàn nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh từ thực tiễn t nh Quảng Ngãi. 4
11. CHƢƠNG 1 NH NG L LUẬN CƠ ẢN V THU Đ I VỚI HỘ KINH DOANH 1.1. Khái niệm, đ c đi m của thuế đối v i h kinh doanh 1.1.1. Khá Hộ kinh doanh - Theo điều 49 nghị định 43/2010/NĐ-CP: 1. Hộ kinh doanh do một cá nhân là công dân Việt Nam hoặc một nhóm người hoặc một hộ gia đình làm chủ, ch được đăng ký kinh doanh tại một địa điểm, sử dụng không quá mười lao động, không có con dấu và chịu trách nhiệm b ng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh. 2. Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối và những người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, làm dịch vụ có thu nhập thấp không phải đăng ký, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề có điều kiện. Ủy ban nhân dân t nh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định mức thu nhập thấp áp dụng trên phạm vi địa phương. 3. Hộ kinh doanh có sử dụng thường xuyên hơn mười lao động phải chuyển đ i sang hoạt động theo hình thức doanh nghiệp. - Đ c đi m c a hộ kinh doanh:  Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân: Hộ kinh doanh do một cá nhân thành lập có bản chất là cá nhân kinh doanh, do đó không thể là pháp nhân. Nó khác với Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, b i Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là một thực thể tách biệt với chủ s hữu của nó. Trong khi đó hộ kinh doanh không phải là một thực thể tách biệt với cá nhân thành lập nên nó. Mọi tài sản trong của hộ kinh doanh đều là tài sản của cá nhân tạo lập nó. Cá nhân tạo lập hộ 5
12. kinh doanh hư ng toàn bộ lợi nhuận sau khi đã thực hiện các nghĩa vụ tài chính và thanh toán theo qui định của pháp luật và gánh chịu mọi nghĩa vụ. Cá nhân tạo lập hộ kinh doanh có thể là nguyên đơn hoặc bị đơn trong các vụ án liên quan tới hoạt động của hộ kinh doanh. Trường hợp hộ kinh doanh được tạo lập b i hộ gia đình, thì hộ kinh doanh có bản chất là hộ gia đình kinh doanh. Do đó hộ kinh doanh cũng không phải là pháp nhân. Hộ kinh doanh được tạo lập b i một nhóm người cũng không có tư cách pháp nhân.  Hộ kinh doanh là hình thức kinh doanh qui mô rất nhỏ: Đặc điểm này không xuất phát từ bản chất bên trong của hình thức kinh doanh này mà xuất phát từ các qui định của pháp luật Việt Nam căn cứ vào số lượng lao động được sử dụng trong hộ kinh doanh. Điều này gây tốn kém không thật cần thiết cho người kinh doanh và có thể trái với ý chí và khả năng kinh doanh của họ. Việc buộc hộ kinh doanh sử dụng thường xuyên hơn mười lao động phải đăng ký kinh doanh dưới hình thức doanh nghiệp có lẽ chưa tính đến đặc trưng của từng ngành nghề kinh doanh. Với một cửa hàng cơm bình dân con số người phục vụ có thể lên tới hàng chục với các công việc như nấu ăn, chạy chợ, phục vụ bàn, vệ sinh, trông xe Hộ kinh doanh theo Nghị định số 88/2006 NĐ- CP ch được tiến hành kinh doanh tại “một địa điểm”. Bản thân cụm từ “một địa điểm” đây cũng cần được giải thích. Nếu “một địa điểm” không phải là một địa phương như xã phường , huyện quận hoặc t nh (thành phố , thì nó có nghĩa là mỗi hộ kinh doanh ch có thể có một cửa hàng hoặc một cơ s sản xuất đặt tại một địa phương nhất định. Ý thứ hai có lẽ phù hợp hơn qui định tại Điều 38, khoản 1 của Nghị định số 88/2006 NĐ- CP. Các qui định trên thực chất không cho phép hộ kinh doanh m rộng qui mô sản xuất, kinh doanh, hay nói cách khác, hạn chế kinh doanh dưới 6
13. hình thức hộ kinh doanh. Như vậy quyền tự do kinh doanh phần nào đó có sự hạn chế.  Ch hộ kinh doanh chịu trách nhiệm vô hạn đối với các khoản nợ c a hộ kinh doanh: Hộ kinh doanh không phải là một thực thể độc lập, tách biệt với chủ nhân của nó. Nên về nguyên tắc chủ nhân của hộ kinh doanh phải chịu trách nhiệm vô hạn đối với khoản nợ của hộ kinh doanh, có nghĩa là chủ nhân của hộ kinh doanh phải chịu trách nhiệm b ng toàn bộ tài sản của mình kể cả tài sản không đưa vào kinh doanh.  Hộ kinh doanh không có con dấu: Theo điều 49 nghị định 43/2010/NĐ- CP, hộ kinh doanh không sử dụng con dấu. Thuế: Theo nhà kinh tế học Gaston Jeze trong cuốn “Tài chính công” đưa ra một định nghĩa tương đối c điển về thuế: “Thuế là một khoản trích nộp b ng tiền, có tính chất xác định, không hoàn trả trực tiếp do các công dân đóng góp cho nhà nước thông qua con đường quyền lực nh m bù đắp những chi tiêu của Nhà Nước.”. [22, tr.25] Trên góc độ phân phối thu nhập: “Thuế là hình thức phân phối và phân phối lại t ng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân nh m hình thành các quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.” Trên góc độ người nộp thuế: “Thuế là khoản đóng góp bắt buộc mà mỗi t chức, cá nhân phải có nghĩa vụ đóng góp cho nhà nước theo luật định để đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng , nhiệm vụ của nhà nước.” Trên góc độ kinh tế học: “Thuế là một biện pháp đặc biệt, theo đó, nhà nước sử dụng quyền lực của mình để chuyển một phần nguồn lực từ khu 7
14. vực tư sang khu vực công nh m thực hiện các chức năng kinh tế – xã hội của nhà nước.” Theo từ điển tiếng việt: “Thuế là khoản tiền hay hiện vật mà người dân hoặc các t chức kinh doanh, tuỳ theo tài sản, thu nhập, nghề nghiệp buộc phải nộp cho nhà nước theo mức quy định.” Từ các định nghĩa trên ta có th rút ra được một số đ c trưng chung c a thuế là: Thứ nhất, nội dung kinh tế của thuế được đặc trưng b i các mỗi quan hệ tiền tệ phát sinh dưới nhà nước và các pháp nhân, các thể nhân trong xã hội. Thứ hai, những mỗi quan hệ dưới dạng tiền tệ này được nảy sinh một cách khách quan và có ý nghĩa xã hội đặc biệt- việc chuyển giao thu nhập có tính chất bắt buộc theo mệnh lệnh của nhà nước. Thứ ba, xét theo khía cạnh pháp luật, thuế là một khoản nộp cho nhà nước được pháp luật quy định theo mức thu và thời hạn nhất định. Từ các đặc trưng trên của thuế , ta có thể nêu lên khái niệm t ng quát về thuế là: “ Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc từ các thể nhân và pháp nhân cho nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định nh m sử dụng cho mục đích công cộng.” Đ c đi m c a thuế: Thuế có những thuộc tính tương đối n định qua từng giai đoạn phát triển và biểu hiện thành những đặc trưng riêng có của nó, qua đó giúp ta phân biệt thuế với các công cụ khác. Những đặc trưng đó là:  Tính bắt buộc: Tính bắt buộc là thuộc tính cơ bản vốn có của thuế để phân biệt giữa thuế với các hình thức động viên tài chính khác của ngân sách nhà nước. Đặc điểm này cho ta thấy r nội dung kinh tế của thuế là những quan hê tiền tệ được hình thành một cách khách quan và có một ý nghĩa xã hội đặc biệt- việc động viên mang tính chất bắt buộc của nhà nước.Phân phối mang 8
15. tính chất bắt buộc dưới hình thức thuế là một phương thức phân phối của nhà nước, theo đó một bộ phân thu nhập của người nộp thuế được chuyển giao cho nhà nước mà không kèm theo một sự cấp phát hoặc những quyền lợi nào khác cho người nộp thuế, mà hành động đóng thuế là hành động thực hiện nghĩa vụ của người công dân.  Tính không hoàn trả trực tiếp: Tính chất không hoàn trả trực tiếp của thuế được thể hiện chỗ: thuế được hoàn trả gián tiếp cho người nộp thuế thông qua việc cung cấp các dịch vụ công cộng của nhà nước. Sự không hoàn hảo trả trực tiếp được thể hiện kể cả trước và sau thu thuế. Trước khi thu thuế, nhà nước không hề cung ứng trực tiếp một dịch vụ công cộng nào cho người nộp thuế. Sau khi nộp thuế, nhà nước cũng không có sự bồi hoàn trực tiếp nào cho người nộp thuế.  Tính pháp lý cao: Thuế là một công cụ tài chính có tính pháp lý cao, được quyết định b i quyền lực chính trị của nhà nước và quyền lực ấy được thể hiện b ng pháp luật. 1.1.2. hái niệm: Dựa theo định nghĩa về thuế và hộ kinh doanh, thuế đối với hộ kinh doanh là khoản đóng góp bắt buộc từ các hộ kinh doanh cho nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định nh m sử dụng cho mục đích công cộng. ai tr thuế đối với hộ kinh doanh: T ng thu ng n sách nhà nước: nước ta, số thu b ng thuế hàng năm chiếm t trọng chủ yếu trong t ng thu ngân sách sách. Số thu b ng thuế đối với hộ kinh doanh tuy chiếm t trọng nhỏ trong t ng thu ngân sách nhưng đây là lĩnh vực phức tạp, khó quản lý. Thực hiện vai tr c a Nhà nước đối với khu vực kinh tế nà : Vai trò của thuế mang tính toàn diện trên nhiều lĩnh vực. Song, những vai trò đó không 9
16. mang tính khách quan, mà nó là kết quả của những tác động từ phía con người. Những tác động này được thực hiện thông qua những nội dung, những công việc cụ thể của quản lý thuế. T ng cư ng ý thức chấp hành pháp luật cho các hộ kinh doanh: Qua công tác t chức thực hiện, kiểm tra, thanh tra việc chấp hành các luật thuế cùng với việc tăng cường tính pháp chế của luật thuế, ý thức chấp hành của các luật thuế được nâng cao, từ đó tạo thói quen “Sống và làm việc theo pháp luật” trong mọi tầng lớp dân cư. 1.2. Nhữ h h h kinh doanh 1.2.1. Quan hệ thu, nộp thuế giữa nhà nước và dân cư phải được thực hiện dựa trên những căn cứ pháp lý nhất định, đó chính là pháp luật thuế. Pháp luật thuế là t ng hợp các quy phạm pháp luật điều ch nh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình thu, nộp thuê giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và người nộp thuế nh m hình thành nguồn thu ngân sách nhà nước để thực hiện các mục tiêu xác định trước. Việc đưa ra khái niệm pháp luật thuế nh m phân định ranh giới giữa các nhóm quan hệ, qua đó lựa chọn áp dụngc ác quy phạm pháp luật phù hợp, đạt được hiệu quả điều ch nh cao. Như vậy, pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh là t ng hợp các quy phạm điều ch nh quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình thu, nộp thuế giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và người nộp thuế là hộ kinh doanh nh m hình thành nguồn thu ngân sách nhà nước để thực hiện các mục tiêu xác định trước. 1.2.2 . - Đối tượng và phạm vi áp dụng pháp luật về thuế đối với hộ kinh doanh:  C n cứ vào lĩnh vực hoạt động và nội dung hoạt động c a các ch th , đối tượng điều chỉnh c a pháp luật thuế bao gồm các nhóm quan hệ sau: 10
17.  Nhóm các quan hệ phát sinh trong quá trình quản lý thuế. Hoạt động quản lý thuế của các cơ quan có thẩm quyền bao gồm những nhóm hành vi cơ bản được tiến hành trên cơ s tuân thủ các nguyên tắc quản lý hành chính và thể hiện thông qua một loạt loại hành vi.  Nhóm các quan hệ phát sinh trong quá trình thực hiện nghĩa vụ thuế. Để đảm bảo việc nộp thuế đầy đủ, đúng hạn, đảm bảo sự công b ng trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế, pháp luật thuế điều ch nh những loại hành vi cơ bản sau đây của những đối tượng này.  Nhóm các quan hệ phát sinh trong quá trình xử lý vi phạm và khiếu nại về thuế.  Xét đối tượng điều chỉnh c a pháp luật thuế, có th nhận thấ :  Nhà nước, với tư cách là chủ thể quyền lực, luôn là một bên tham gia quan hệ thuế và trực tiếp chi phối các quan hệ đó.  Các quan hệ đều nh m hướng tới việc chuyển giao bắt buộc một nguồn tài chính vào cho nhà nước. Nguồn tài chính đó nh m phục vụ lợi ích công cộng, điều ch nh xã hội tầm vĩ mô. - Nguồn c a pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh Nguồn của pháp luật thuế là các văn bản pháp luật do cơ quan có thẩm quyền ban hành điều ch nh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình thu, nộp thuế và các văn bản pháp luật quốc tế điều ch nh các quan hệ phát sinh trong quá trình thực hiện quyền thu thuế mà Việt Nam đã ký kết hoặc cam kết thực hiện. - Hệ thống pháp luật thuế ở nước ta hiện na bao gồm:  Luật quản lý thuế 2006  Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu năm 2016  Luật thuế giá trị gia tăng năm 2008  Luật thuế tiêu thụ đặc biệt năm 2008 11
18.  Luật thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2008  Luật thuế thu nhập cá nhân năm 2007  Luật thuế tài nguyên năm 2009  Luật thuế sư dụng đất phi nông nghiệp năm 2010  Các Nghị định, Thông tư hướng dẫn thi hành những văn bản pháp luật nêu trên và các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế. Nguồn của văn bản pháp luật thuế do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước Việt Nam ban hành bao gồm các văn bản luật và văn bản dưới luật. Luật do Quốc hội ban hành, sửa đ i, b sung như Luật thuế giá trị gia tăng, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật thuế xuất nhập khẩu, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp Một điểm khá đặc thù trong hệ thống luật điều ch nh hoạt động thu thuế do Nhà nước Việt Nam ban hành là quy định về thuế có thể được ghinhận một văn bản luật đơn hành mà không hoàn toàn ghi nhận tại các luật thuế nói chung. [26, tr.5] Pháp lệnh thuế do U ban thường vụ Quốc hội ban hành, sửa đ i, b sung như Pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao, Pháp lệnh thuế tài nguyên Các văn bản dưới luật khác do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trư ng các bộ quản lý ngành ban hành quy định chi tiết thi hành các luật, pháp lệnh thuế. Trong đó, nguồn pháp luật thuế đối với hộ kinh doanh bao gồm các văn bản luật do Quốc hội ban hành, sửa đ i, b sung và các văn bản dưới luật do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trư ng quản lý ngành ban hành quy định về các loại thuế sau: [26]  Thuế môn bài  Thuế thu nhập cá nhân  Thuế giá trị gia tăng 12
19.  Thuế tiêu thụ đặc biệt - Quan hệ pháp luật thuế Quan hệ thu, nộp thuế thực hiện trên cơ s các quy phạm pháp luật đã tr thành quan hệ pháp luật thuế. Quan hệ pháp luật thuế mang một số đặc điểm sau: Thứ nhất, quan hệ pháp luật thuế mang nặng tính quyền uy. Quyền và nghĩa vụ pháp lý trong quan hệ pháp luật thuế được đảm bảo thực hiện thông qua các biện pháp cưỡng chế nhà nước. Thứ hai, quan hệ pháp luật thuế thường quy định cụ thể những quyền và nghĩa vụ pháp lý của các bên tham gia quan hệ. Tuy vậy, cho dù cụ thể đến đâu, các quy định này vẫn ch là “quy tắc xử sự” mà không thể quy định tất cả hoặc dự liệuđược tất cả điều kiện mà quan hệ pháp luật thuế sẽ diễn ra. Thứ ba, một bên tham gia quan hệ pháp luật thuế bao giờ cũng là cơ quan quản lý thuế. - C n cứ x dựng pháp luật thuế Pháp lệnh thuế phải được xây dựng dựa vào những tiêu chuẩn nhất định và điều ch nh t ng thể các loại thuế khác nhau nhưng có mối liên hệ với nhau. Có thể nói, yêu cầu đặt ra đối với hệ thống luật thuế nói chung và cho từng luật thuế nói riêng là phải đảm bảo nguyên tắc trung lập của thuế, đảm bảo nguồn thu, cân đối ngân sách nhà nước; đảm bảo có sự chấp thuận từ phía người nộp thuế. Những đảm bảo này giúp cho nhà nước, b ng hệ thống pháp luật thuế và hệ thống các t chức hành thu, có được nguồn vật chất phục vụ cho việc thực hiện chức năng nhà nước đồng thời cũng không tạo ra sự phản ứng trong công chúng về thuế. Yêu cầu đặt ra cho hệ thống pháp luật thuế cũng có ảnh hư ng mạnh mẽ cấu hệ thống pháp luật thuế; thủ tục thu nộp thuế. Mức độ xem xét các yêu cầu cho hệ thống pháp luật thuế các quốc gia trong mỗi giai đoạn, điều kiện cụ thể là khác nhau. Đây cũng là một trong 13
20. những nội dung khác biệt về hệ thống pháp luật thuế của quốc gia này so với quốc gia khác. Việc lựa chọn một hệ thống pháp luật thuế, một đạo luật thuế phải được xem xét trên cơ s đáp ứng những tiêu chí nhất định. Mặc dù các tiêu chí này không phải là duy nhất và không phải nhất thiết phải đáp ứng toàn bộ nhưng chúng thường được đưa ra như những căn cứ để xây dựng một hệ thống pháp luật thuế, một đạo luật thuế cụ thể. 1.2.3. Cá - Ch trương, đư ng lối, chính sách, pháp luật c a Đảng và Nhà nước: Pháp luật là cụ thể hóa đường lối, cơ s phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước. B i vậy, tất cả các văn bản pháp luật được ban hành đều phải dựa trên đường lối, cơ s của Đảng và Nhà nước, lấy đó làm thước đo, làm kim ch nam để cụ thể hóa nó, đưa nó vào đời sống xã hội. Các chính sách chủ trương của Đảng và Nhà nước có thể ảnh hư ng trực tiếp đến việc thực thi pháp luật về thuế. Nếu các chính sách thuế phù hợp với hoàn cảnh điều kiện thực tế của đất nước thì pháp luật về thuế được tôn trọng và tuân theo. Các quy định về thuế đánh quá nh ảnh hư ng trực tiếp đến ngân sách nhà nước, tuy nhiên nếu quy định về pháp luật thuế quá hà khắc, nặng nề dẫn đến tư tư ng “làm liều” của người dân nói chung và các hộ kinh doanh nói riêng chính sách về thuế không đảm bảo. Vì vậy Đảng và Nhà nước cần cân nhắc hợp lý các quy định của pháp luật với thực tiễn của đất nước. Thế nhưng, nhà nước ch ban hành các quy định của pháp luật thể hiện đường lối, chủ trương của mình chưa đủ để người dân tuân thủ theo. Vì vậy, nhà nước ban hành các biện pháp chế tài mạnh đối với những hộ kinh doanh không thực hiện đúng theo pháp luật thuế.Những quy định này tác động đến suy nghĩ của người dân buộc phảo thực thi đúng pháp luật. - Yếu tố kinh tế Có thời kỳ kinh tế của nước ta hầu như không phát triển với cơ chế quản 14
21. lý b ng kế hoạch hóa tập trung, con người sống và chịu áp đặt của cơ chế và vì vậy trong tư tư ng người ta cũng thường thấy bóng dáng của sự bao cấp – bao cấp cả trong suy nghĩ sự trì trệ đó là do cơ s kinh tế thấp kém, ít phát triển thậm chí một mức độ nào đó còn có thể khẳng định nhà nước quyết định số hàng hóa cụ thể đối với từng người cụ thể. Tuy nhiên sự hạn chế của cơ chế kế hoạch hóa tập trung không thể chống lại sự phát triển của kinh tế theo một xu hướng mới – cơ chế thị trường với cơ cấu nhiều thành phần. Hộ kinh doanh là một thành phần kinh tế mới và đặc thù ch có Việt Nam xuất hiện khi nền kinh tế nước ta hoạt động theo cơ chế thị trường. Do vậy, việc ban hành các pháp luật thuế đối với thành phần kinh tế mới này là cần thiết, và sẽ còn thay đ i theo xu hướng phát triển của kinh tế. - Yếu tố xã hội Sự phát triển của nền kinh tế đương nhiên sẽ dấn đến sự thay đ i của xã hội. Các điều kiện xã hội phức tạp bao gồm nhiều yếu tố như văn hóa, giáo dục, y tế Ngay những cái được coi là bản sắc cũng có thể bị mai một, thậm chí còn nhiều biến chất trước sự thay đ i các điều kiện mới. Nhờ các điều kiện về kinh tế được nâng lên nên các điều kiện về xã hội cũng có nhiều chuyển biến. Sự chuyển biến này cũng xảy ra theo hai xu hướng hoặc là tích cực hoặc là tiêu cực. Khi nền kinh tế càng phát triển thì sự giao lưu văn hóa, lượng thông tin, tri thức cũng có nhiều hạn chế và do vậy làm khả năng hiểu biết của con người cũng bị giới hạn. Giới hạn này cũng có thể làm cho con người không được tiếp xúc với pháp luật và vì vậy mà dẫn đến không biết pháp luật mà vi phạm quy định của pháp luật. Ngược lại khi có nhiều thông tin có thể mang đến ảnh hư ng mạnh mẽ và cũng xảy ra theo hai xu hướng. Xu hướng thứ nhất đem lại hiểu biết của con người, các kiến thức về pháp luật thường thức, nó tạo ra thói quen sống 15
22. và làm việc theo pháp luật, thói quen đấu tranh với những biểu hiện tiêu cực. Xu hướng thứ hai là nó có thể đem lại những hiểu biết có hại, nếu các thông tin được cung cấp là những thông tin không “sạch”, có hại chẳng hạn như: nhà nước đánh quá nhiều thuế lên người dân, tại sao phải đánh thuế thu nhập cá nhân lên người dân. Do đó, vấn đề kiểm soát thông tin và xây dựng kế hoạch tuyên truyền, ph biến và giáo dục pháp luật là vấn đề hết sức quan trọng đối với nhà nước. - Trình độ n ng lực quản lý c a bộ má quản lý thuế tiêu thụ đ c biệt Thuế là công cụ quan trọng để nhà nước tồn tại và phát triển, qua đó duy trì trật tự công b ng xã hội. Hiện nay nước ta đang phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế. Điều này đòi hỏi phải có một đội ngũ các nhà làm luật có trình độ nhận thức cao, nắm bắt được xu hướng phát triển của đất nước, nhạy bén trước những biến đ i của đời sống kinh tế xã hội trên thế giới. Như vậy có thể thấy trình độ năng lực của các nhà xây dựng pháp luật thuế có ảnh hư ng lớn đến nội dung của pháp luật thuế. B i pháp luật thuế được ban hành phải đảm bảo tính khả thi, phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước, thể hiện được nguyện vọng của nhân dân. Ngược lại, nếu trình độ nhận thức của các nhà làm luật cao thì tất nhiên pháp luật thuế sẽ đảm bảo được tính khả thi, phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước, thể hiện được nguyện vọng của nhân dân. Ngược lại, nếu trình độ nhận thức của các nhà làm luật còn hạn chế, không nắm bắt được xu thế phát triển chung thì pháp luật thuế nói chung và thuế đối với hộ kinh doanh nói riêng khó có thể được thực hiện tốt và nghiêm minh, hơn nữa cũng không đảm bảo được sự công b ng xã hội Trong những năm quan nhà nước đã chăm lo nhiều đến công tác đào tạo, bồi dưỡng nh m nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học, phẩm chất đạo đức, tác phong cho đội ngũ cán bộ quản lý thuế, tăng cường 16