Luận văn Pháp luât về thành lập và hoạt động của trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp

Nội dung text: Luận văn Pháp luât về thành lập và hoạt động của trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM BÙI THÀNH DŨNG PHÁ P LUÂṬ VỀ THÀNH LẬP VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC THEO MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM BÙI THÀNH DŨNG PHÁ P LUÂṬ VỀ THÀNH LẬP VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC THEO MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số: 8380107 LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. TRẦN HUỲNH THANH NGHỊ Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2018
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Bùi Thành Dũng - học viên lớp Cao học Khóa 26 chuyên ngành Luật kinh tế, Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh, là tác giả của Luận văn thạc sĩ luật học với đề tài “Pháp luật về thành lập và hoạt động của trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp” (Sau đây gọi tắt là “Luận văn”). Tôi xin cam đoan tất cả các nội dung được trình bày trong Luận văn này là kết quả nghiên cứu độc lập của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn của Người hướng dẫn khoa học. Trong Luận văn có sử dụng, trích dẫn một số ý kiến, quan điểm khoa học của một số tác giả. Các thông tin này đều được trích dẫn nguồn cụ thể, chính xác và có thể kiểm chứng. Các số liệu, thông tin được sử dụng trong Luận văn là hoàn toàn khách quan và trung thực. Học viên thực hiện BÙI THÀNH DŨNG
4. MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG LỜI NÓI ĐẦU 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THÀNH LẬP VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC THEO MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM . 7 1.1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TỰ THỤC 7 1.1.1. Giai đoạn trước năm 1975 7 1.1.2. Giai đoạn sau năm 1975 . 8 1.2. CÁC KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ PHÂN LOẠI CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC 9 1.2.1. Khái niệm của trường đại học tư thục 9 1.2.2. Khái niệm doanh nghiệp 9 1.2.3. Khái niệm công ty cổ phần 9 1.2.4. Đặc điểm của trường đại học tư thục 10 1.2.5. Phân loại trường đại học tư thục . 11 1.2.5.1. Trường đại học tư thục hoạt động vì mục đích lợi nhuận 11 1.2.5.2. Trường đại học tư thục hoạt động vì mục đích phi lợi nhuận . 11 1.2.6. So sánh trường đại học công lập và tư thục 13 1.3. QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ THÀNH LẬP VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TỰ THỤC 15 1.3.1. Sự cần thiết cho việc thành lập và hoạt động của trường đại học tư thục
5. theo mô hình doanh nghiệp 15 1.3.2. Quy đinḥ pháp luật về thành lập của trường đại học tự thục 16 1.3.3. Quy đinḥ pháp luật về tổ chức, quản lý và hoạt động của trường đại học tư thục . 20 1.3.3.1. Quy định pháp luật về tổ chức và quản lý của trường đại học tư thục tại Việt Nam . 20 1.3.3.2. Quy định pháp luật về hoạt động của trường đại học tư thục tại Việt Nam 22 1.3.4. So sánh mô hình hoạt động của trường đại học tư thục với mô hình hoạt động của công ty cổ phần 23 1.4. QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ THÀNH LẬP CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC THEO MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI 24 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 . 28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ THÀNH LẬP VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC THEO MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP VÀ CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN 29 2.1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC ĐANG HOẠT ĐỘNG THEO MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP TRONG NƯỚC . 29 2.1.1. Thực trạng của các trường đại học tư thục đang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp 29 2.1.2. Đá nh giá chung . 30 2.1.2.1. Những thành công 30 2.1.2.2. Những tồn tai,̣ haṇ chế 34 2.1.3. Nguyên nhân của những hạn chế 38 2.1.3.1. Nguyên nhân khách quan 38
6. 2.1.3.2. Nguyên nhân chủ quan 38 2.2. NHỮNG VƯỚNG MẮC, BẤT CẬP CỦA QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC HOẠT ĐỘNG THEO MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP . . 39 2.3. CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC THEO MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP . 46 2.3.1. Hoàn thiện pháp luật về trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp 46 2.3.2. Các giải pháp khác 49 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 51 KẾT LUẬN . 52 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
7. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT LGDĐH Luật Giáo dục đại học GD&ĐT GiáoGiáo dụ dcụ vàc và đào đào tạ otạ o Giáo dục và đào tạo BCH Ban chấp hành NQ Nghị quyết LGD Luật Giáo dục NSNN Ngân sách nhà nước DN Doanh nghiệp ĐH Đại học CĐ Cao đẳng GV Giảng viên CSVC Cơ sở vật chất TNHH Trách nhiệm hữu hạn DNNN Doanh nghiệp nhà nước SHTT Sở hữu trí tuệ ĐHTT Đại học tư thục ĐHCL Đại học công lập ĐT Đào tạo SV Sinh viên
8. DANH MỤC CÁC BẢNG BẢNG TRANG Bảng 1: Thống kê tốc độ tăng trưởng của các trường đại học tư thục và 30 công lập qua các năm Bảng 2: Thống kê số sinh viên của trường đại học tư thục và công lập 31 qua các năm Bảng 3: Thống kê số lượng giảng viên của trường đại học tư thục qua 32 các năm
9. 1 LỜI NÓI ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh hội nhập, giáo dục là một trong những nhân tố quyết định cho sư ̣ phát triển của nền kinh tế. Ở Việt Nam, Khoản 1 điều 61 Hiến pháp 2013 đã xác đinḥ phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Bên canḥ đó, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghi ̣quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 nói về việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo hướng hiện đại hóa, chuẩn hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa hội nhập quốc tế, trong đó khâu then chốt là đổi mới phát triển đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý nhằm phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục trong thời đại mới1 và Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 về việc tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức, quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp giáo dục. Thực tiễn, hầu như các trường đại học tư thục tổ chức và hoạt động trên danh nghĩa là doanh nghiệp nhưng chưa thật sự giống như là môṭ doanh nghiệp. Bởi vì hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật quy định chưa rõ ràng, đầy đủ, đồng bộ. Đặc biệt là nhà nước chưa có chính sách quy định cụ thể cho mô hình giáo dục của các trường đại học tư thục hoạt động như là môṭ doanh nghiệp. Từ đó làm phát sinh, làm ảnh hưởng rất nhiều đến các khâu tổ chức, tài chính, đội ngũ giảng viên cũng như mọi hoạt động của các trường đại học tư thục không biết phải theo mô hình nào. Chính vì vậy, viêc̣ nghiên cứ u đề tài “Pháp luật về thành lập và hoạt động của trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp” của Luận văn nhằm đánh giá lại thực trạng pháp luâṭ về thành lâp̣ và hoạt động của các trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiêp̣ và đinḥ hướng phát triển cho các trường đại học tư thục trong thời gian tớ i taị Viêṭ Nam. 2. Câu hỏi nghiên cứu 1 Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4-11-2013) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
10. 2 Trên những cơ sở nghiên cứu các văn bản quy phaṃ pháp luâṭ và tình hình thưc̣ thi taị Việt Nam cũng như taị một số nước trên thế giới, nôị dung nghiên cứ u của Luâṇ văn hướ ng đến trả lời các câu hỏi nghiên cứ u sau đây: Thứ nhất, pháp luật hiện nay tại Việt Nam có quy định nào về việc thành lập và hoạt động của các trường đại học tư thục theo mô hinh̀ doanh nghiêp̣ ? Thứ hai, thực trạng các trường đại học tư thục hiện nay tổ chức và hoạt động theo mô hình doanh nghiêp̣ đang găp̣ những rào cản pháp lý gì? Thứ ba, để khắc phục những vướng mắc, bất câp̣ trong thành lập và hoạt động của trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp thì cần có những giải pháp, pháp lý gì? 3. Tình hình nghiên cứu Taị Viêṭ Nam, trong thời gian qua, đa ̃ có nhiều công trình nghiên cứu khoa học của các tác giả trong và ngoài nước công bố về giáo dục đại học nói chung và các trường đại học công lập, tư thục nói riêng theo quy đinḥ taị Luật Giáo dục 2005, Luật Giáo dục đại học 2012, Nghị định số 46/2017/NĐ-CP, Quyết định số 70/2014/QĐ-TTg có thể khái quát lại thành các nhóm như sau: Nhóm 1: Đổi mới giáo dục đại học Bài viết “Đổi mới giáo dục đại học Việt Nam – Từ quan điểm đến giải pháp” trên tạp chí Lý luận chính trị số 7 – 2016 của tác giả thạc sĩ Nguyễn Thị Lan2 đã khái quát và nêu lên các quan điểm của Đảng cũng như các quy định về định hướng phát triển lâu dài của giáo dục, mà cụ thể là thay đổi căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo hướng hiện đại hóa, chuẩn hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, hội nhập quốc tế tác giả đã đưa ra cách giải quyết cụ thể, chi tiết về việc thay đổi giáo dục đại học Việt Nam trong thời gian tới, là phải thay đổi tư duy trong giáo dục; đào tạo phải gắn liền với nhu cầu của xã hội; nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, các 2 Nguyễn Thị Lan (2017), “Đổi mới giáo dục đại học Việt Nam - Từ quan điểm đến giải pháp” tu-quan-diem-den-giai-phap.html. [Truy cặp ngày 17/6/2018]
11. 3 cán bộ, công chức quản lý giáo dục; đánh giá và kiểm tra chất lượng; tăng quyền tự chủ cho các trường đại học; đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục đại học với nhiều mô hình hay bài viết “Những trăn trở cho đổi mới giáo dục đại học Việt Nam”, Kỷ yếu hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ 3, Nxb ĐHQGHN, 2008 của tác giả PGS.TS. Phạm Văn Quyết. Trong bài viết tác giả đã nêu lên chi tiết về tầm quan trọng trong việc giáo dục và đào tạo, định hướng chiến lược lâu dài, giáo dục như thế nào trong thời đại mới, thời kỳ xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, sự cần thiết cho việc phải đổi mới giáo dục đại học. Tác giả đã đưa lên các giải pháp góp phần cho việc đổi mới một cách căn bản, toàn diện từ khâu tổ chức, từ những đội ngũ giảng viên, từ chính sách của Nhà nước quy định cho quá trình giáo dục và định hướng cho những năm tiếp theo. Nhóm 2: Đổi mới về chính sách phát triển ở các trường đại học tư thục Đề tài Luận án “Chính sách phát triển trường đại học tư thục ở Việt Nam” của tác giả Đặng Thị Minh – Học viện hành chính quốc gia Hà Nội năm 2014. Tác giả đã liệt kê và phân tích về các loại hình giáo dục đại học tư thục hiện tại đang tồn tại trên nước Việt Nam. Hay những chính sách và pháp luật quy định và định hướng phát triển. Đề tài tác giả chủ yếu phân tích và làm rõ về chính sách phát triển của các trường đại học tư thục tại Việt Nam. Bài viết nói lên tầm quan trọng mô hình các trường đại học tư thục là một trong những chiến lược phát triển của nền giáo giục tại Việt Nam trong thời gian tới. Tác giả đã khái quát về những quy định hiện nay, cũng như tinh thần chỉ đạo trong các nghị quyết của Đảng và đưa ra các giải pháp hoàn chỉnh, làm nổi bật vai trò và tầm quan trọng của các trường đại học tư thục tại Việt Nam. Tác giả cũng cho rằng nhà nước cần phải ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh môṭ cách cụ thể, rõ ràng, đồng thời có chính sách định hướng phát triển cho các trường đại học tư thục nói riêng và nền giáo dục nói chung. Một số giải pháp mà tác giả đưa ra làm nổi bật trong đề tài nghiên cứu như: cần hoàn chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; điều chỉnh chính sách hỗ trợ
12. 4 tài chính đối với trường đại học tư thục; phát triển trường đại học phi lợi nhuận song song cũng tồn tại trường đại học tư thục lợi nhuận; điều chỉnh các quy định về quyền sở hữu tài sản khi chuyển trường đại học công lập sang tư thục; xây dựng khung học phí đối với trường đại học tự thục Nhóm 3: Đa dạng hóa loại hình đại học hay thành lập công ty nhằm quản lý và khai thác công nghệ của các trường đại học. Với bài viết “Đa dạng hóa loại hình đại học - một số góp ý xây dựng Luật Giáo dục đại học” của PGS.TS. Phạm Duy nghĩa. Tác giả nói về môṭ số góp ý xây dựng Luật Giáo dục đại học cho quốc hội năm 2012. Trong bài viết này, tác giả nói và đề cập đến loại hình giáo dục đại học công lập và tư thục tại Việt Nam hay các trường đại học công lập, tư thục, các trường đại học do các tôn giáo thành lập và quản lý trên thế giới. Tác giả cũng nói lên tầm quan trọng của các trường đại học tư thục trên thế giới, sự tác động đến nền kinh tế của các quốc gia họ. Cụ thể như ở các nước Anh, Pháp, Mỹ, Đức, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan tác giả đã phân tích và nêu ra cụ thể về các trường đại học tư thục của các nước Châu Âu được tổ chức, điều hành, hoạt động dưới hai dạng đó là vì lợi nhuận, phi lợi nhuận và cũng chỉ ra cách thức cho quá trình hoạt động của hai loại hình này. Tác giả cũng nói đến các trường đại học tư thục tại Việt Nam được tổ chức và hoạt động giống như là một công ty cổ phần kinh doanh trong giáo dục, trong khung pháp lý chưa rõ ràng, còn nhiều bất cập trong quá trình tổ chức và thực hiện đặc biệt là tác giả đã có bảng so sánh môṭ cách chi tiết và cụ thể giữa đại học tư thục vì lợi nhuận và đại học tư thục không vì lợi nhuận. Tác giả cũng nói lên quá trình phát triển và tồn tại các trường đại học tư thục vì lợi nhuận và phi lợi nhuận của các nước trên thế giới hiện tại cũng như trong tương lai. Nhìn chung, các đề tài Luận án, Luận văn, hay các công trình nghiên cứu khoa học cũng như các bài viết của các tác giả từ trước cho đến nay đã góp phần đem lại rất nhiều, nêu lên được những ưu, khuyết điểm, những lý luận dưới nhiều quan điểm và góc độ khác nhau về những quy định của pháp luật trong việc thành lập và hoạt động của các trường đại học tư thục, công lập trong hệ thống giáo dục quốc
13. 5 dân. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có một công trình nghiên cứu khoa học chuyên sâu nào về việc thành lập và hoạt động của các trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp. 4. Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của Luật văn là tìm hiểu mô hình hoạt động giáo dục và đào tạo ở các trường đại học tư thục diễn ra tại Việt Nam. Phân tích, đánh giá thực trạng của các trường đại học tư thục hoạt động theo mô hình doanh nghiệp được điều chỉnh bởi pháp luật hiện nay. Từ đó đưa ra những vướng mắc, giải pháp để hoàn thiện pháp luật đối với các trường đại học tư thục hoạt động theo mô hình doanh nghiệp, nhằm đạt được đa dạng hóa các loại hình giáo dục, phát triển và mở rộng hệ thống giáo dục phù hợp với xu thế toàn cầu hóa hiện nay. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu những nội dung, những vấn đề về lý luận và thực tiễn của quy định pháp luật về thành lập và hoạt động của trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp. Mà cụ thể ở các văn bản quy phạm pháp luật như: Hiến pháp 2013; Luật Giáo dục 2005; Luật Giáo dục đại học 2012; Luật Doanh nghiệp 2014; các chủ trương, tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013; Nghị quyết số 19-NQ/TW năm 2017; Nghị định số 46/2017/NĐ-CP năm 2017; Quyết định số 70/2014/QĐ-TTg năm 2014 4.3. Phạm vi nghiên cứu Để thực hiện đề tài trên, phạm vi nghiên cứu của tác giả bao gồm những phần như sau: Thứ nhất, nghiên cứu về quá trình hình thành và thực trạng của các trường đại học tư thục diễn ra tại Việt Nam, đồng thời nêu lên những quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước quy định đối với các trường đại học tư thục vì lợi nhuận hay phi lợi nhuận đang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Thứ hai, nghiên cứu phân tích, so sánh với một số kinh nghiệm ở các nước khác trên thế giới có các trường đại học tư thục hoạt động theo mô hình doanh nghiệp cụ
14. 6 thể như Hoa Kỳ, Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc để từ đó làm nổi bật lên những ưu, khuyết điểm của các trường đại học tư thục tại Việt Nam. Thứ ba, nêu lên những vướng mắc, bất cập trong quá trình tổ chức và hoạt động của các trường đại học tư thục hay quy định của pháp luật, điều chỉnh đối với các trường đại học tư thục và đồng thời đưa lên những giải pháp kiến nghị, hoàn thiện hệ thống pháp luật đối với các trường đại học tư thục hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. 5. Các phương pháp tiến hành nghiên cứu Với đề tài Luận văn trên, tác giả chủ yếu dùng phương pháp nghiên cứu định tính nhằm làm sáng tỏ nội dung đề tài nghiên cứu sau đây: - Phương pháp so sánh, thu thập thông tin và dữ liệu trong nước cũng như ngoài nước, từ đó tìm ra những ưu, khuyết điểm để giải quyết những vấn đề trong các câu hỏi nghiên cứu. - Phương pháp thống kê, phân tích số liệu liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài để làm cơ sở pháp lý khoa học, nhằm đưa ra các giải pháp hoàn thiện pháp luật đối với các trường đại học tư thục hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. 6. Kết cấu của Luận văn. Ngoài phần mở đầu, kết luâṇ và danh muc̣ tài liêụ tham khảo, nôị dung của Luâṇ văn được chia thành 2 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về thành lập và hoạt động của các trườ ng đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp taị Viêṭ Nam. Chương 2: Thưc̣ trang̣ pháp luật về thành lập và hoạt động của các trường đại học tư thục theo mô hình doanh nghiệp và các giải pháp hoàn thiện.
15. 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THÀNH LẬP VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC THEO MÔ HÌNH DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM 1.1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TỰ THỤC 1.1.1. Giai đoaṇ trước năm 1975 Theo từ điển Bách khoa toàn thư Wikipedia ghi nhận trước năm 1975, nền giáo dục Việt Nam Cộng hòa phân chia hệ thống giáo dục gồm ba bậc học: Tiểu học, trung học và đại học. Nền giáo dục Việt Nam bấy giờ bị ảnh hưởng của Pháp và Mỹ, trong đó tiếng Pháp là ngôn ngữ chính, tiếng Việt là ngôn ngữ phụ. Mô hình các cơ sở giáo dục trong giai đoạn này được tổ chức theo mô hình viện đại học. Mô hình theo kiểu University của Hoa Kỳ và Tây Âu cùng với các hệ thống đào tạo theo tín chỉ. Mỗi viện đại học có nhiều phân khoa đại học (VD: phân khoa Y, phân khoa sư phạm, phân khoa khoa học ) hoặc trường đại học (VD: Trường Đại học Nông nghiệp, Trường Đại học Kỹ thuật, Y ) mỗi ngành tương ứng có một ban tương đương với đơn vị khoa hiện nay. Các viện đại học tư thục: Viện Đại học Đà Lạt được thành lập ngày 8 tháng 8 năm 1957, một phần cơ sở của Viện Đại học Đà Lạt nguyên là môṭ chủng viện của Giáo hội Công giáo. Viện này bao gồm 4 phân khoa: Chính trị kinh doanh, khoa học sư phạm, thần học và văn khoa; Viện Đại học Vạn Hạnh thuộc khối Ấn Quang của Giáo hội, Phật giáo Việt Nam thống nhất thành lập ngày 17/10/1964 số 222 đường Trương Minh Giảng (sau 1975 là đường Lê Văn Sỹ), quận 3; Trường Đại học Sài Gòn Gia Định với 5 phân khoa đại học: Giáo dục phật học, khoa học xã hội, khoa học ứng dụng và văn học, văn học và khoa học nhân văn; Viện Đại học Phương Nam được cấp giấy phép hoạt động năm 1967, tọa lạc số 16 đường Trần Quốc Toản (hiêṇ là Đường 3/2, Quận 10), Viện Đại học này thuộc khối Việt Nam Quốc Tự của Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất. Viện Đại học Minh Đức
16. 8 được thành lập năm 1972 trụ sở ở Sài Gòn với 5 phân khoa đại học: Kỹ thuật canh nông, khoa học kỹ thuật, kinh tế thương mại, nhân văn nghệ thuật và Y khoa Nhìn chung, các loại hình đại học tư thục tại Việt Nam đã có và tồn tại từ thời Pháp thuộc dưới dạng là viện đại học, đào tạo trên nhiều lĩnh vực, ngành nghề nhằm cung ứng và phục vụ cho xã hội. Các viện đại học tư thục trong giai đoạn này phần lớn là do các hội tôn giáo thành lập lên cùng với sự hỗ trợ kinh phí từ những nhà hảo tâm viện trợ và giúp đỡ cho các viện đại học tư thục này tồn tại và phát triển. 1.1.2. Giai đoaṇ sau năm 1975 Từ năm 1975 – 1986, Việt Nam bị khủng hoảng kinh tế nên giai đoạn này mô hình đại học tư thục đã bị thu hẹp và kém phát triển, chỉ tồn tại Trường Đại học tư thục Thăng Long vào năm 1988 dưới hình thứ c thí điểm. Đến Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI thì chủ trương của Đảng và Nhà nước là đổi mới toàn diện đất nước, trong đó đề cặp đến đổi mới về kinh tế, khoa học kỹ thuật, giáo dục, mở rộng xã hội hóa giáo dục Nghị quyết số 04-HNTW năm 1993 tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục và đào tạo đa ̃ mở rộng các mô hình giáo dục đại học. Trong đó, có ghi nhận và phát triển các trường đại học tư thục, trường tư nhân thành lập và trường đại học công lập, cùng với đó là sư ̣ ra đời của Quyết định số 240-TTg ngày 24/5/1993 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành quy chế đại học tư thục, Luật Giáo dục 2005, Luật Giáo dục đại học 2012, Quyết định số 64/2013/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ cho phép thành lập các trường đại học, trong đó có trường đại học tư thục. Trên nền tảng pháp lý đó, theo thống kê của Bộ GD-ĐT, tính đến hết năm học 2016- 2017, hệ thống giáo dục hiện có 235 trường đại học, học viện (bao gồm 170 trường công lập, 60 trường tư thục và dân lập, 5 trường có 100% vốn nước ngoài)3 đặc biệt Trường Đại học Hoa Sen, Trường Đaị hoc̣ Nguyễn Tất Thành ở TP. Hồ Chí Minh đươc̣ tổ chức, hoạt động như là một mô hình công ty cổ phần. 3 Lê Văn (2017), “Những con số biết nói về giáo dục đại học Việt Nam” 389870.html [Truy cặp ngày 6/5/2018]
17. 9 1.2. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ PHÂN LOẠI CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC TƯ THỤC 1.2.1. Khái niệm củ a trường đại học tư thục Theo từ điển Bách khoa toàn thư Wikipedia thì trường đại học tư thục là môṭ cơ sở giáo dục đại học thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, về tuyển sinh và đào tạo thì tuân thủ theo Quy chế của Bộ Giáo dục và Đào tạo, văn bằng có giá trị tương đương như văn bằng công lập, do cá nhân hoặc tổ chức trong nước xin phép thành lập và đầu tư, không được sự hỗ trợ về vốn của nhà nước, nguồn tài chính hoạt động của họ chủ yếu là từ học phí người học, sự hỗ trợ, tài trợ của các nhà hảo tâm hay các khoản hiến tặng theo Khoản 3 điều 18 Nghị định 75/2006/NĐ-CP ngày 02/08/2006 quy định: “cơ sở giáo dục tư thục do tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế hoặc cá nhân thành lập khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép. Nguồn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và bảo đảm kinh phí hoạt động của cơ sở giáo dục tư thục là nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước”. 1.2.2. Khái niệm doanh nghiệp Doanh nghiệp là 1 tổ chức kinh tế do chủ thể phát triển thành lập theo 1 kế hoạch sẵn nhằm mục đích hoạt động kinh doanh tìm kiếm lợi nhuận hoặc phi lợi nhuận và phải đáp ứng các điều kiện cụ thể như: Tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh theo quy định tại Khoản 7 điều 4 Luật Doanh nghiệp (2014); hay theo Khoản 1 điều 74 Bộ luật Dân sự (2015). 1 doanh nghiệp có tư cách pháp nhân thì phải có cơ cấu tổ chức; có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình; nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật 1 cách độc lập. 1.2.3. Khái niệm công ty cổ phần Là loại hình doanh nghiệp mà vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau là cổ phần và được phát hành ra ngoài thị trường nhằm huy động vốn tham gia đầu tư từ mọi thành phần kinh tế. Người sở hữu cổ phần được gọi là các cổ đông; cổ đông có thể là tổ chức; số lượng cổ đông tối thiểu là 03 và không hạn chế số lượng
18. 10 tối đa; cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp; các cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình; công ty cổ phần có tư cách pháp nhân và có quyền phát hành cổ phần các loại để huy động vốn. 1.2.4. Đặc điểm của trường đại học tư thục Về tư cá ch pháp lý: Trường đaị hoc̣ tư thuc̣ có tư cách pháp nhân được nhà nước thừa nhận, có con dấu và tài khoản riêng, tổ chức và hoạt động tuân theo Luật Giáo dục đại học 2012, Luật Giáo dục 2005, Luật Danh nghiệp 2014, Quyết định số 70/2014/QĐ-TTg, Nghị định số 46/2017/NĐ-CP, hoạt động theo điều lệ công ty, được đầu tư, mở rộng mô hình hoạt động, ngành nghề đào tạo theo các văn bản quy phạm pháp luật quy định. Về tổ chức: Trường đaị hoc̣ tư thuc̣ đươc̣ tổ chức theo mô hình doanh nghiệp, đại hội đồng cổ đông là cơ quan quyền lưc̣ cao nhất đối với trường đại học tư thục vì lợi nhuận, hội đồng quản trị là cơ quan có quyền cao nhất đối với trường đại học tư thục không vì lợi nhuận. Đây là những cơ quan có quyền quyết định mọi tổ chức và hoạt động của nhà trường. Về cơ sở vật chất, nguồn tài chính: Trường đaị hoc̣ tư thuc̣ có nguồn tài chính do những cổ đông góp vốn thành lập, từ nguồn lợi nhuận thu được trong quá trình hoạt động. Ngoài ra, nguồn tài chinh́ của trườ ng đaị hoc̣ tư thuc̣ còn có thể bao gồm sư ̣ đóng góp tài chính từ các nhà hảo tâm quyên góp, từ nhà nước hỗ trợ, thu được từ học phí, từ nghiên cứ u khoa hoc̣ , sản xuất sản phẩm và chuyển giao công nghệ Về đội ngũ giảng viên: Viêc̣ tuyển dung̣ giảng viên do hội đồng quản trị quyết định theo cơ chế đặc thù riêng của từng trường dựa trên cơ sở luật định. Về mục đích hoạt động: Trường đaị hoc̣ tư thuc̣ hoạt động theo mô hình lợi nhuận hoặc phi lợi nhuận. Nếu hoạt động theo mô hình phi lợi nhuận thì phần lợi nhuận trong quá trình hoạt động của trường đại học tư thục không được chia đều cho các cổ đông mà để lại tái đầu tư lại cho nhà trường hoạt động và phát triển. Còn hoạt động theo mô hình lợi nhuận thì phần lợi nhuận trong quá trình hoạt động có thể chia đều cho các cổ đông hay trích chia môṭ phần không quá 20%, phần còn lại
19. 11 để tái đầu tư lại cho nhà trường hoạt động và phát triển. 1.2.5. Phân loại trường đại học tư thục 1.2.5.1. Trường đại học tư thục hoạt động vì mục đích lợi nhuận Lợi nhuận được hiểu là khoản chênh lệch sau khi trừ ra toàn bộ các khoản mà doanh nghiệp chi ra cho các hoạt động tạo ra các sản phẩm của doanh nghiệp sau khi loaị trừ các khoản chi của doanh nghiệp, phần dư ra chia lại cho các cổ đông giống như cổ tức. Để tồn tại các trường đại học tư thục hoạt động như loại hình doanh nghiệp, thì họ cần phải có vốn đầu tư để duy trì và phát triển cho trường học, các vốn này phần lớn chủ yếu được các cổ phần, cổ đông góp vốn vào thành lập. Họ không nhâṇ được sư ̣ ưu đãi từ phía nhà nước hay sự hỗ trợ của các cá nhân, tổ chức bên ngoài quyên góp và tài trợ. Do vậy quá trình hoạt động họ đặt tiêu chí lợi nhuận và chia lợi nhuận là hàng đầu. Vì đó là một trong những nguyên nhân để các trường đại học tư thục này tồn tại và phát triển. 1.2.5.2. Trường đại học tư thục hoạt động vì muc̣ đích phi lợi nhuận Phi lợi nhuận trong Tiếng Anh được goị là “Non-profit”, taị các trường đaị hoc̣ tư thuc̣ được hiểu là “Không phân chia lợi nhuận cho các chủ sở hữu, cổ đông” mà lợi nhuận của nó được tái sử dụng lại cho mục tiêu của tổ chức, cho sự phát triển của nhà trường, từ các khâu tổ chức, kinh tế, cơ sở vật chất, trang thiết bị máy móc, mặt bằng, trụ sở. Đối với các trường đại học tư thục hoạt động với mục đích phi lợi nhuận thì được nhà nước ưu đãi miễn thuế thu nhập doanh nghiêp̣ hay môṭ số chính sách khác của nhà nước Vì vậy, để tồn tại thì nhà trường phải có nguồn kinh phí hoạt động, từ học phí của sinh viên, từ các nhà hảo tâm, các doanh nhân hay các tổ chức trong và ngoài nước hiến tặng. Bảng tóm tắt khác biệt giữa trường đại học tư thục vì lợi nhuận và trường đại học tư thục vì phi lợi nhuận: Đại học tư thục hoạt động vì Đại học tư thục hoạt động vì lợi nhuận phi lợi nhuận Giống nhau
20. 12 Đều là những tổ chức có tư cách pháp nhân độc lập, có con dấu và tài khoản riêng, tự chủ về tài chính, không phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, đều chịu trách nhiệm trước các cơ quan quản lý nhà nước theo quy định của pháp luật. Khác nhau Tổ chức: Mọi hoạt động và tổ chức đặt Tổ chức:Cơ quan có quyền cao nhất là dưới sự điều hành và quản lý của đại hội hội đồng quản trị, các thành viên hội đồng cổ đông, hoạt động như là một đồng quản trị có thể bên ngoài tham gia công ty cổ phần bị điều chỉnh bởi luật vào hoạt động. doanh nghiệp là chính. - Đại hội đồng cổ đông hoạt động theo - Hội đồng quản trị hoạt động theo nguyên tắc đối vốn, những phiếu của các nguyên tắc dân chủ, dựa trên cơ sở cổ đông lệ thuộc vào vốn góp, người có không có chủ sở hữu, mỗi thành viên cổ đông nhiều là người có quyền quyết tham dự hội đồng đều có biểu quyết như cao nhất. Nhà trường có nguy cơ trở nhau. Nhà trường khó trở thành sở hữu thành sử hữu tư nhân. tư nhân. - Chủ tịch hội đồng quản trị là người đứng đầu thường là người có số vốn - Đại diện nhà trường có thể do tập thể góp vào hay cổ phần cao nhất. CB – VC người lao động bầu ra hay do - Đại diện quản lý nhà trường (hiệu chỉ định từ các cơ quan cấp trên. trưởng và các hiệu phó) có thể thuê từ - Hội đồng trường có số thành viên bao bên ngoài và do hội đồng quản trị quyết gồm hiệu trưởng hay một số thành viên định trong trường và thành viên ở cơ quan cấp trên. Tài chính: Do các thành viên góp vốn Tài chính: Ngoài các khoản của các thành lập lên là chủ yếu, học phí là thành viên góp vốn vào còn được còn nguồn thu chính của nhà trường. được tài trợ khác để góp phần thành lập nên trường, học phí không phải là vấn đề chính để quyết định cho sự tồn tại của
21. 13 nhà trường. - Chịu thuế thu nhập của doanh nghiệp. - Miễn thuế thu nhập doanh nghiệp. - Lợi nhuận được chia đều cho các cổ - Lợi nhuận không được chia mà dùng đông giống như cổ tức ở công ty cổ để tái đầu tư lại hoạt động của nhà phần. trường. - Các cổ đông tự lo, gánh chịu mọi chi - Được các các nhân, tổ chức, các nhà phí hoạt động. hảo tâm, doanh nhân, nhà nước hỗ trợ, quyên góp, hiến tặng cho hoạt động của nhà trường. Tóm lại, mục tiêu hướng đến của trường đại học tư thục vì lợi nhuận và phi lợi nhuận có khác nhau. Phần lớn các trường đại học tư thục phi lợi nhuận có mục tiêu hướng đến là chất lượng giáo dục, đào tạo cho sinh viên, lấy mục đích giáo dục và đào tạo làm mục tiêu chính vì vậy, các trường đại học tư thục phi lợi nhuận thường có những quy định riêng, hoạt động độc lập với cấu trúc sở hữu. Còn các trường đại học tư thục vì lợi nhuận, họ thường hướng tới mục đích cho kết quả kinh doanh của nhà trường, cho các cổ đông của họ, cuối cùng là chia lợi nhuận cho các cổ đông. Đó là mục đích chính của các trường đại học tư thục vì lợi nhuận. 1.2.6. So sánh trường đại học công lập và tư thục Đại học công lập Đại học tư thục Giống nhau Đều là cơ sở giáo dục và đào tạo đại học trong hệ thống giáo dục quốc dân, tổ chức và hoạt động điều chỉnh bởi pháp luật, có tư cách pháp nhân được nhà nước thừa nhận, chịu trách nhiệm trước nhà nước trong quá trình giáo dục và đào tạo, có chung hệ thống kiến thức giảng dạy với các ngành nghề với mục tiêu chung là vì sự nghiệp giáo dục của xã hội, các văn bằng nhìn chung đều có giá trị pháp lý như nhau. Khác nhau