Luận văn Phân tích danh mục thuốc đã sử dụng của Bệnh Viện Quận 9 Thành phố Hồ Chí Minh năm 2015

Nội dung text: Luận văn Phân tích danh mục thuốc đã sử dụng của Bệnh Viện Quận 9 Thành phố Hồ Chí Minh năm 2015

1. BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC DƢỢC HÀ NỘI NGUYỄN THỊ HIỀN PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC ĐÃ SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN QUẬN 9 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NĂM 2015 LUẬN VĂN DƢỢC SĨ CHUYÊN KHOA CẤP I HÀ NỘI 2017
2. BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC DƢỢC HÀ NỘI NGUYỄN THỊ HIỀN PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC ĐÃ SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN QUẬN 9 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN DƢỢC SĨ CHUYÊN KHOA I CHUYÊN NGÀNH: TỔ CHỨC QUẢN LÝ DƯỢC MÃ SỐ: CK 60 72 04 12 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Thanh Bình Thời gian thực hiện: từ tháng 7/2016 đến tháng 11/2016 HÀ NỘI 2017
3. ĐẶT VẤN ĐỀ Bệnh viện là cơ sở khám chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe cho người bệnh, là đơn vị khoa học, kỹ thuật có nghiệp vụ cao về y tế, trong đó, thuốc là công cụ đắc lực cho công tác phòng bệnh và chữa bệnh. Để đạt hiệu quả tốt nhất về điều trị, sử dụng thuốc hiệu quả và hợp lý là yếu tố rất quan trọng. Hiện nay chi phí cho thuốc phòng và điều trị bệnh khá đắt, tại Việt Nam, tiền thuốc bình quân đầu người trong năm của năm 2003 là khoảng 7,6 USD đến năm 2008 là 16,45 USD [24] và năm 2009 là 19,77 USD tăng 20,18% so với năm trước và tăng hơn 300% so với năm 2001. Sự phát triển của ngành công nghiệp dược đã mang lại lợi ích to lớn cho xã hội: Thuốc được sản xuất với số lượng lớn, chất lượng tốt hơn và mạng lưới cung ứng thuốc phát triển rộng khắp làm giảm tình trạng khan hiếm thuốc; Nhiều dược chất mới ra đời, nhiều dạng bào chế mới với những tính năng ưu việt đã góp công lớn vào những tiến bộ của ngành y. Theo báo cáo của Cục Quản Lý Dược, tính đến ngày 31/12/2010 đã có 25.497 số đăng ký thuốc còn hiệu lực, trong đó có 12.244 số đăng ký thuốc sản xuất trong nước với 516 hoạt chất và 13.253 số đăng ký thuốc nước ngoài với 947 hoạt chất [22]. Tuy nhiên, sự đa dạng của thuốc cũng gây ra nhiều khó khăn, lúng túng trong việc chọn lựa, sử dụng thuốc chữa bệnh trong các cơ sở y tế và có sự cạnh tranh không lành mạnh cũng như tình trạng sử dụng thuốc không hợp lý. Theo báo cáo tình trạng sử dụng thuốc trên thế giới năm 2011 – WHO thì Sử dụng thuốc không hợp lý là lãng phí và có thể gậy hại cho cá nhân cộng đồng. Tác dụng phụ của thuốc có thể gây ra đáng kể tỷ lệ mắc bệnh và tử vong, là 1 trong số 10 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở Mỹ, ước tính tổn hại khoảng 466 triệu Bảng ở Anh và Bắc Ai-Len và 5,6 triệu USD mỗi bệnh viện mỗi năm tại Mỹ. Tình trạng kháng kháng sinh đang gia tăng đáng kể trên toàn cầu, đã làm gia tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong, phần lớn là do lạm dụng. 1
4. Chi phí cho tình trạng kháng kháng sinh hàng năm là từ 4-5 tỷ USD ở Mỹ và khoảng 9 tỷ EUR ở châu Âu Theo báo cáo kết quả công tác khám chữa bệnh năm 2011 của Cục Quản lý khám chữa bệnh, tổng giá trị tiền thuốc sử dụng trong bệnh viện chiếm tỷ trọng 59,5% tổng giá trị tiền viện phí hàng năm. Những bất cập trong cung ứng, sử dụng thuốc tại các bệnh viện cũng ngày càng gia tăng như: Thuốc không thiết yếu (thuốc không thực sự cần thiết) được sử dụng với tỷ lệ cao, vitamin, khoáng chất được kê đơn không có mục đích rõ ràng, lạm dụng các kháng sinh thế hệ mới [30] Đối với mỗi Bệnh viện, một hệ thống danh mục thuốc (DMT) có hiệu quả sẽ đem lại lợi ích rất lớn trong công tác khám chữa bệnh, giúp cho chu trình cung ứng thuốc, thông tin thuốc cũng như xử lý ADR sẽ dễ dàng hơn. Ngoài ra một DMT được xây dựng hợp lý sẽ giúp cho việc tư vấn, giáo dục về thuốc trọng tâm hơn và cải thiện được mức độ sẵn có của thuốc, từ đó giúp cho việc sử dụng thuốc trên người bệnh tốt hơn. Đối tượng phục vụ của Bệnh viện là chăm sóc sức khỏe ban đầu cho cán bộ Ủy ban nhân dân Quận 9và tiếp nhận khám chữa cho nhân dân trên địa bàn và nhân dân các khu vực lân cận có nhu cầu. Với trọng trách đó, công tác khám chữa bệnh và hoạt động cung ứng thuốc tại Bệnh viện cần được quan tâm nghiên cứu để đạt hiệu quả cao nhất. Vì vậy để góp phần tăng cường sử dụng thuốc hợp lý, an toàn và hiệu quả cho Bệnh viện, chúng tôi tiến hành đề tài:“Phân tích danh mục thuốc đã sử dụng của Bệnh Viện Quận 9 Thành phố Hồ Chí Minh năm 2015’’. Với các mục tiêu như sau: 1. Mô tả cơ cấu DMT đã sử dụng tại Bệnh viện Quận 9 năm 2015; 2. Phân tích ABC/VEN DMT đã được sử dụng tại bệnh viện Quận 9 năm 2015. 2
5. Trên cơ sở đó đánh giá khái quát tính phù hợp của DMT đã sử dụng năm 2015 với DMT chủ yếu của Bộ Y tế và nguồn kinh phí bệnh viện để từ đó đề xuất một số khuyến nghị giúp cho hoạt động xây dựng Danh mục thuốc tại bệnh viện ngày càng thực tế và hiệu quả hơn. 3
6. Chƣơng 1: TỔNG QUAN 1.1 DANH MỤC THUỐC BỆNH VIỆN DMT bệnh viện là cơ sở để đảm bảo cung ứng thuốc chủ động có kế hoạch nhằm phục vụ cho nhu cầu điều trị hợp lý, an toàn, hiệu quả. DMTbệnh viện được xây dựng hàng năm theo định kỳ và có thể bổ sung hoặc loại bỏ thuốc trong DMT bệnh viện trong các kỳ họp của HĐT&ĐT bệnh viện. a. Nguyên tắc xây dựng danh mục - Bảo đảm phù hợp với mô hình bệnh tật và chi phí về thuốc dùng điều trị trong bệnh viện; - Phù hợp về phân tuyến chuyên môn kỹ thuật, phù hợp với phạm vi chuyên môn của bệnh viện; - Đáp ứng với các phương pháp mới, kỹ thuật mới trong điều trị; - Thống nhất với danh mục thuốc thiết yếu, danh mục thuốc chủ yếu do Bộ Y tế ban hành; - Ưu tiên thuốc sản xuất trong nước. b. Tiêu chí đánh giá, lựa chọn thuốc trong danh mục - Mô hình bệnh tật của bệnh viện; - Chất lượng, Hiệu quả và an toàn trong điều trị của thuốc; - Ưu tiên lựa chọn thuốc Generic hoặc thuốc mang tên chung quốc tế, hạn chế tên biệt dược hoặc nhà sản xuất cụ thể; - Căn cứ vào chi phí và chi phí – hiệu quả của thuốc; - Điều kiện, trang thiết bị chuyên môn con người để xử trí thuốc. c. Quy trình chọn lựa một số thuốc mới - Chỉ có Bác sĩ, Dược sĩ mới có quyền yêu cầu bổ sung hoặc loại bỏ một dược phẩm; - Bản yêu cầu bằng văn bản gửi cho thư ký của DTC; 4
7. - Thành viên DTC đánh giá thuốc bằng cách rà soát lại thông tin trong y văn và chuẩn bị một bản báo cáo viết; - Đưa ra những ý kiến đề xuất cho danh mục; - Trình bày kết quả đánh giá tại cuộc họp của DTC; - DTC chấp nhận hoặc bác bỏ yêu cầu kể trên (việc đưa ra quyết định - Phổ biến quyết định của DTC đến tất cả các cá nhân liên quan. d. Duy trì một danh mục - Đánh giá những yêu cầu cần bổ sung mới và loại bỏ thuốc hiện có trong danh mục một cách thường xuyên; - Đánh giá hệ thống theo nhóm, phân nhóm điều trị. e. Quản lý thuốc ngoài danh mục - Việc sử dụng thuốc ngoài DMT bệnh viện phải được yêu cầu thông qua bản dự trù có chữ ký của trưởng các khoa/phòng và được giám đốc bệnh viện phê duyệt. - Hạn chế số lượng thuốc ngoài danh mục; - Hạn chế tiếp cận; - Lưu trữ hồ sơ yêu cầu đối với thuốc không nằm trong danh mục (tên thuốc, số lượng, chỉ định); - Thường xuyên rà soát và thảo luận tại các cuộc họp của DTC. f. Thuốc hạn chế sử dụng - Thuốc do bác sĩ chuyên khoa sâu chỉ định hoặc chỉ dùng trong những tình trạng bệnh cụ thể; - Do DTC xác định và thực thi; - Quy định sử dụng hạn chế 1 số thuốc trong DMT bao gồm: những thuốc có dấu “ * ’’ và một số thuốc điều hòa miễn dịch; - Theo dõi sát sao đảm bảo sử dụng hợp lý. 5
8. 1.2. HOẠT ĐỘNG CUNG ỨNG THUỐC TRONG BỆNH VIỆN Trong bệnh viện chu trình cung ứng thuốc là nhiệm vụ quan trọng nhất trong công tác dược bệnh viện của khoa Dược, cung ứng thuốc gồm 4 hoạt động: - Lựa chọn thuốc (xây dựng danh mục thuốc) - Mua sắm - Cấp phát/ Tồn trữ - Sử dụng Chu trình cung ứng thực sự là một chu trình khép kín: Mỗi chức năng được cấu thành nên bởi chức năng trước là tiền đề cho chức năng sau. Sự lựa chọn phải được xây dựng trên kinh nghiệm thực tế về nhu cầu sức khỏe và sử dụng thuốc. Hoạt động mua thuốc là kết quả của quyết định lựa chọn. Trong chu trình cung ứng thuốc bệnh viện thì hoạt động lựa chọn xây dựng DMT là hoạt động đầu tiên nhằm tăng cường sử dụng thuốc an toàn, hợp lý trong bệnh viện. Quy trình xây dựng DMT chính là nền tảng cho việc quản lý dược tốt và sử dụng thuốc hợp lý. Thật lý tưởng nếu như DMT được xây dựng dựa trên cơ sở các hướng dẫn điều trị các bệnh thường gặp. DMT có vai trò quan trọng trong chu trình quản lý thuốc trong bệnh viện, là cơ sở pháp lý để bệnh viện lựa chọn, xây dựng DMT cụ thể cho đơn vị mình. Tiêu chí xây dựng DMT của bệnh viện được dựa trên Thông tư số: 45/2013/TT- BYT ban hành ngày 26 tháng 12 năm 2013 với các mục tiêu sau: - Đảm bảo hiệu quả, an toàn cho người sử dụng; - Sẵn có với số lượng đầy đủ, có dạng bào chế phù hợp với điều kiện bảo quản, cung ứng và sử dụng; - Phù hợp với mô hình bệnh tật, phương tiện kỹ thuật, trình độ của thầy thuốc và nhân viên y tế trong cơ sở khám chữa bệnh; - Giá cả hợp lý; 6
9. - Đa số là đơn chất, nếu là đa chất phải chứng minh được sự kết hợp đó có lợi hơn khi dùng từng thành phần riêng rẽ về tác dụng và độ an toàn. Trường hợp có hai hay nhiều thuốc tương tự nhau phải lựa chọn trên cơ sở đánh giá đầy đủ về hiệu lực, độ an toàn, chất lượng và khả năng cung ứng. Tóm lại các yếu tố liên quan đến hoạt động lựa chọn, xây dựng DMT có thể được khái quát theo sơ đồ dưới đây: Mô hình bệnh Hướng dẫn điều tật tại BV trị Danh mục Trình độ TTY chuyên môn, kỹ thuật, kinh phí DMT chữa Khả năng chi trả bệnh chủ yếu của người bệnh, tại bệnh viện quỹ BHYT Hội đồng thuốc và điều trị bệnh viện Danh mục thuốc bệnh viện Hình 1.1. Các yếu tố xây dựng Danh Mục Thuốc 1.2.1 Tình trạng bệnh tật và mô hình bệnh tật (MHBT) MHBTcủa một xã hội, một cộng đồng, một quốc gia nào đó là tập hợp tất cả những tình trạng mất cân bằng về thể xác, tinh thần dưới tác động của những yếu tố khác nhau, xuất hiện trong cộng đồng đó, xã hội đó trong một khoảng thời gian nhất định. Ở Việt Nam, về mặt mô hình bệnh tật, các bệnh nhiễm khuẩn là những bệnh phổ biến nhất, kể cả trong quá khứ, hiện tại và tương lai [11],[13]. Tuy nhiên, các bệnh không nhiễm trùng như bệnh tim mạch, huyết áp, tai nạn, chấn thương đang có xu hướng gia tăng. 7
10. - MHBT của Bệnh viện Không giống MHBT ở cộng đồng, Bệnh viện (BV) là nơi khám và chữa bệnh cho người mắc bệnh trong cộng đồng. Mỗi bệnh viện có một MHBT riêng do mỗi BV có tổ chức nhiệm vụ khác nhau, đặt trên các địa bàn khác nhau với đặc điểm dân cư địa lý khác nhau. Đặc biệt là sự phân công chức năng nhiệm vụ trong các tuyến y tế khác nhau. Ở Việt Nam cũng như trên thế giới có hai loại MHBT bệnh viện theo hình 1.2 MHBT trong bệnh viện là một căn cứ quan trọng giúp BV xây dựng danh mục thuốc phù hợp. Mô Hình Bệnh Tật Bệnh Viện MHBT của BV Đa Khoa MHBT của BV Chuyên Khoa, (Gồm các bệnh thông thường và Viện có giƣờng bệnh bệnh chuyên khoa) (Gồm các bệnh chủ yếu là bệnh chuyên khoa và bệnh thông thường) Hình 1.2. MHBT của hệ thống bệnh viện 1.2.2 Hƣớng dẫn điều trị chuẩn (STG) SGT (Phác đồ điều trị) là văn bản chuyên môn cótính chất pháp lý. Nó được đúc kết từ kinh nghiệm thực tiễn, được sử dụng như một khuôn mẫu trong điều trị học mỗi loại bệnh. Một phác đồ điều trị có thể có một hoặc nhiều công thức điều trị khác nhau. Theo WHO: Các tiêu chí của một SGT về thuốc gồm: - Hợp Lý: Phối hợp đúng thuốc, đúng chủng loại, còn hạn sử dụng; - An Toàn: Không gây tai biến, không làm cho bệnh nặng thêm, không có tương tác thuốc; 8