Luận văn Giáo dục pháp luật cho sinh viên từ thực tiễn các trường cao đẳng tỉnh Bình Dương

Nội dung text: Luận văn Giáo dục pháp luật cho sinh viên từ thực tiễn các trường cao đẳng tỉnh Bình Dương

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN NGỌC MINH GIÁO DỤC PHÁP LU ẬT CHO SINH VIÊN TỪ THỰC TIỄN CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘ I – 2016
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN NGỌC MINH GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO SINH VIÊN TỪ THỰC TIỄN CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG TỈNH BÌNH DƢƠNG Chuyên ngành: Luật Hiế n pháp và Luật Hành chính Mã số: 60.38.01.02 LUẬN VĂN TH ẠC SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢ ỚNG DẪN KHOA HỌC PGS. TS NGUYỄN THỊ VIỆT HƢƠNG HÀ N ỘI – 2016
3. LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luậ v t t ời cảm ơ đến: PGS - TS. Nguyễn Thị Việt Hươ - Giả v ê ướng dẫn. Cô đã tậ tì ướng dẫ úp đỡ và tạo đ ều kiện thuận lợi nhất tro su t t ời gian thực hiện luậ v này. Xin kính chúc Cô v a đì u u mạ o vu tươ v ạnh phúc. o tạo qu Học viện Khoa học xã hội tại Tp. Hồ Chí Minh và đặc biệt là quý Th y cô Học viện Khoa học xã hộ đã t am a ảng dạy lớp cao học Luật Hiến pháp và Luật Hành chí óa 5 đợt 2 m 2014. a m ệu Phòng Công tác học sinh – sinh viên, trường Cao đẳng nghề Việt Nam- Singapore v đồ ệp đã tạo mọ đ ều ệ t uậ ợ v úp đỡ ệt tì tro t ờ a m uậ v . ọc viên lớp ao ọ uật Hiến pháp và Luật Hành Chính khoá 2014 – 2016, các anh chị đã ó ều đó óp ế qu u úp t o t uậ v . ặ ệt ết ơ s u s đế a đì ườ t đã v độ viên và tạo mọ đ ều kiệ đ t hoàn thành luậ v t ật t t. Do nhiều đ ều kiện khách quan và chủ qua v ệ t ự ệ uậ v sẽ không tránh khỏi nhữ t ếu sót u ết đ m. o vậy tôi rất mong nhậ đượ sự qua t m góp ý của quý th y,cô, các bạ đồng nghiệp ư ữ ười cùng quan tâm tới đề t đ uậ v ó t o t ệ ơ . Xin chân thành cảm ơn!
4. LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
5. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO SINH VIÊN Ở VIỆT NAM 8 1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò của giáo dục pháp luật cho sinh viên 8 1.2 Các thành tố của giáo dục pháp luật cho sinh viên 13 1.3 Các yếu tố tác động đến hiệu quả giáo dục pháp luật cho sinh viên 25 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO SINH VIÊN CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG TẠI TỈNH BÌNH DƢƠNG 29 2.1 Những yếu tố tác động trực tiếp đến giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương 29 2.2 Thực trạng giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương 33 2.3 Đánh giá chung về giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương 43 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO SINH VIÊN TỪ THỰC TIỄN CÁC TRƢỜNG CAO ĐẲNG TẠI TỈNH BÌNH DƢƠNG 47 3.1 Quan điểm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho sinh viên từ thực tiễn các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương 47 3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho sinh viên từ thực tiễn các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương 48 KẾT LUẬN 64 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 66
6. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm gần đây, tình trạng học sinh, sinh viên vi phạm pháp luật tiếp tục gia tăng cả về tính chất, mức độ nghiêm trọng của các vụ việc. Về ngành giáo dục, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, giáo dục nước ta còn nhiều yếu kém bất cập, chưa đáp ứng kịp thời những đòi hỏi to lớn và ngày càng cao của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Rất đáng quan tâm là chất lượng và hiệu quả giáo dục còn thấp, không có một trường đại học đạt chất lượng quốc tế hay khu vực. Chất lượng nguồn nhân lực đang là một khâu yếu kém, kéo dài của toàn bộ hệ thống. Những biểu hiện tiêu cực, thiếu kỉ cương trong giáo dục còn nhiều. Đội ngũ giáo viên còn thiếu và hạn chế về trình độ. Công tác quản lý giáo dục còn có những biểu hiện tùy tiện không tuân theo pháp luật và chưa đáp ứng được yêu cầu ổn định, phát triển sự nghiệp giáo dục. Các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền các cấp chưa có những quyết định đủ mạnh về chính sách, cơ chế và biện pháp tổ chức thực hiện để thể hiện đầy đủ coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Những chính sách về đầu tư, huy động nguồn vốn, tạo động lực cho giáo viên và người học còn chưa đầy đủ và thiếu cụ thể. Cơ chế đó làm mất đi tính chủ động, linh hoạt, làm mất đi khả năng sáng tạo và ý chí vươn lên, thậm chí gây nên sự nản lòng trong đội ngũ trí thức, nhà giáo, sinh viên, nhà nghiên cứu, quản lý. Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục đại học còn nhiều bất cập, thiếu về số lượng, chất lượng, tính khả thi chưa cao, chưa thật sự tạo được hành lang pháp lý cho các trường đại học. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc học sinh, sinh viên vi phạm pháp luật, trong đó đáng kể nhất là sự phát triển của nền kinh tế thị trường gây ra những mặt trái làm ảnh hưởng đến văn hóa, giáo dục, sự tha hóa biến chất, lối sống thực dụng trong một bộ phận tầng lớp trẻ hiện nay. 1
7. Những ảnh hưởng tiêu cực từ phía gia đình như: sự thiếu gương mẫu về đạo đức, lối sống, gia đình không hòa thuận, không tôn trọng lẫn nhau, một số thành viên trong gia đình sống buôn thả, rượu chè, cờ bạc, . . . đã tác động trực tiếp đến nhận thức và hành động của học sinh, sinh viên. Một trong những nguyên nhân nữa là do các em sớm tiêm nhiễm những luồng văn hóa phẩm đồi trụy, các mạng xã hội, game kích động bạo lực len lõi trong xã hội cũng đã tác động, gây hậu quả xấu đối với các em. Ngoài ra, còn có những nguyên nhân, điều kiện khác thuộc về phía nhà trường. Trước hết, chất lượng giáo dục chưa cao. Một số giáo viên bị ảnh hưởng bởi cơ chế thị trường nên trong giảng dạy không quan tâm đến chất lượng học tập của học sinh, mang nặng tính trách nhiệm, thiếu sự nhiệt tình; công tác giáo dục pháp luật trong nhà trường còn chưa được chú trọng đúng mức. Nhà trường chưa thật sự chú trọng đến phối hợp, liên lạc thường xuyên với gia đình học sinh, sinh viên dẫn đến việc quản lý chưa chặt chẽ học sinh, sinh viên. Do đó, các em làm nhiều việc mà nhà trường và gia đình không nắm bắt được, không có sự điều chỉnh, uốn nắn kịp thời. Từ những nguyên nhân trên đã dẫn đến tình trạng các em có tư tưởng chán học, bỏ học đi chơi game, bị bạn bè xấu rủ rê dẫn đến vi phạm pháp luật do thiếu hiểu biết về pháp luật mặc dù pháp luật đã được đưa vào chương trình đào tạo trong nhà trường. Đó là một điều trăn trở lớn của các cơ quan chức năng, cá nhân làm công tác giáo dục. Để ngăn ngừa tội phạm ở lứa tuổi học sinh, sinh viên, ngoài sự vào cuộc của các cơ quan chức năng thì đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ của gia đình, nhà trường và xã hội trong việc quản lý, giáo dục các em nhằm tạo cho các em có chổ dựa vững chắc để bước vào đời. Chương trình giáo dục pháp luật cho sinh viên nằm trong Luật phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012, đây là một ngành luật liên quan đến chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính mà tôi đang theo học. 2
8. Ở tỉnh Bình Dương, tại các trường cao đẳng, đội ngũ giảng viên cũng đã cố gắng vận dụng phương pháp dạy học tích cực, chủ động hướng học sinh, sinh viên tích cực học tập, tự nghiên cứu song nhìn chung học sinh,sinh viên vẫn còn thụ động trong quá trình học tập môn pháp luật. Đối với chương trình đào tạo hệ cao đẳng thì tương đối ổn định. Tuy nhiên, về mặt nhân sự làm công tác giảng dạy; phương pháp giảng dạy; phương pháp đánh giá học sinh, sinh viên; giáo trình; đề cương chi tiết môn học; hình thức giáo dục pháp luật; tuyên truyền pháp luật thông qua hoạt động ngoại khóa; sự đầu tư, quan tâm của nhà trường đối với môn học là những vấn đề cần phải được nghiên cứu để tìm ra giải pháp khắc phục ngay từ bây giờ. Xuất phát từ những nguyên nhân trên mà tôi chọn đề tài “Giáo dục pháp luật cho sinh viên từ thực tiễn các trường ao đẳng tỉ ì ươ ” làm luận văn tốt nghiệp. Đây là một công trình nghiên cứu mới, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho sinh viên Việt Nam nói chung, sinh viên các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương nói riêng, và cũng nhằm góp phần thực hiện chiến lược phát triển giáo dục của nhà nước. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Nội dung “giáo dục pháp luật” từ lâu đã được đề cập trong các tài liệu giảng dạy của các trường đại học, trong các tài liệu “Giáo trình lý luận về Nhà nước và pháp luật” của trường Đại học Luật Hà Nội, Khoa Luật Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, “Những vấn đề lý luận cơ bản về pháp luật” của Viện Nghiên cứu Nhà nước và pháp luật. Trước đây, đã có những công trình nghiên cứu về giáo dục pháp luật, tuy nhiên đa số là công trình nghiên cứu về giáo dục pháp luật cho học sinh phổ thông, hay công trình nghiên cứu về phổ biến, giáo dục pháp luật ở các vùng miền khác nhau hoặc giáo dục pháp luật trong quân đội, giáo dục pháp luật đối với cán bộ công chức nhà nước. Gần đây 3
9. Trong những phạm vi và mức độ khác, đã có một số công trình đề tài nghiên cứu khoa học dề cập đến vấn đề giáo dục pháp luật nói chung và giáo dục pháp luật trong nhà trường nói riêng như: - Giải pháp hoàn thiện hệ th ng pháp luật về giáo dụ a đoạn 2010 – 2020 (Viện khoa học giáo dục Việt Nam, 2011), nhiệm vụ nghiên cứu khoa học cấp Bộ do PGS.TS Chu Hồng Thanh chủ trì. Đề tài nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn công tác xây dựng van bản pháp luật về giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo trên cơ sở đó đưa ra các đề xuất định hướng xây dựng hệ thống pháp luật về giáo dục đến năm 2020, bao gồm một số đạo luật như: Luật giáo dục nghề nghiệp, Luật giáo dục mầm non, Luật giáo dục phổ thông, Luật giáo dục thường xuyên, Luật nhà giáo. - Kết hợp giáo dục pháp luật và giáo dụ đạo đức cho học sinh trung học ph thông tỉnh Tiền Giang, năm 2012. - Hoàn thiện pháp luật về giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay (Luận án tiến sĩ luật học của Lê Thị Kim Dung, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2012), luận án tập trung nghiên cứu thực trạng pháp luật về giáo dục đại học hiện hành để từ đó đưa ra các giải pháp cơ bản để hoàn thiện pháp luật về giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay. - Hoàn thiện pháp luật về nhà giáo ở Việt Nam trong b i cảnh xây dựng nhà ước pháp quyền xã hội chủ ĩa và hội nhập qu c tế (Luận án tiến sĩ luật học của Đặng Thị thu Huyền, Khoa luật Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2012), luận án khái quát hóa các đặc điểm, nội dung và giải pháp hoàn thiện pháp luật về nhà giáo trong bối cảnh nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế. - Vấ đề giáo dục ý thức pháp luật cho sinh viên Việt Nam hiện nay . Luận văn Thạc sĩ Phạm Thị Thanh Huyền, năm 2013. - Giáo dục pháp luật o s v ê trườ ao đẳng nghề qua thực tiễn tỉnh Thanh Hóa. Luận văn Thạc sĩ Lê Thị Thùy, năm 2013. 4
10. - Giáo dục pháp luật o s v ê trườ đại học không chuyên luật ở Việt Nam. Luận án Tiến sĩ Phan Hồng Dương, năm 2014, dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS.Nguyễn Thị Việt Hương và TS. Lê Hồng Sơn - Ngày 14 tháng 04 năm 2015, tại Học viện Khoa học xã hội, nghiên cứu sinh Lê Thị Phương Nga đã bảo vệ luận án tiến sĩ cấp Học viện, chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật, với đề tài “ o dục pháp luật cho tr em ở ước ta hiện a ” dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Đinh Ngọc Vượng. Nhìn chung, các công trình, bài viết nêu trên đã đề cập từng mặt, từng khía cạnh cả về lý luận và thực tiễn của giáo dục pháp luật nói chung và giáo dục pháp luật trong nhà trường nói riêng. Tuy nhiên, cho đến nay, việc nghiên cứu một cách cơ bản, có hệ thống về cơ sở lý luận, bản chất, đặc trưng, nội dung, hình thức giáo dục pháp luật, nhất là sự đổi mới và xây dựng chương trình chuẩn giáo dục pháp luật trong các trường cao đẳng cho phù hợp với giai đoạn phát triển hiện nay của đất nước vẫn chưa được thực hiện. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mụ đí ê ứu: Luận văn có mục đích tổng quát là xây dựng cơ sở khoa học cho các giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng ở Việt Nam nói chung, tỉnh Bình Dương nói riêng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa và phân tích làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng: khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung, chương trình, hình thức, phương thức giáo dục pháp luật và các yếu tố tác động đến giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng ở Việt Nam. - Phân tích các đặc thù của tỉnh Bình Dương có ảnh hưởng tới hoạt động giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng. Đánh giá thực trạng giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng ở tỉnh Bình Dương. Chỉ ra ưu điểm, hạn chế và 5
11. nguyên nhân của ưu điểm, hạn chế trong hoạt động giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương. - Đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng ở Bình Dương nói riêng, trên phạm vi cả nước nói chung. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. tượng nghiên cứu - Luận văn nghiên cứu hệ thống các quy định hiện hành về giáo dục pháp luật ở Việt Nam. - Luận văn nghiên cứu đặc thù của sinh viên các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương và thực trạng chủ thể, nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật trong các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Luận văn nghiên cứu tổng thể về đối tượng, chủ thể, nội dung, chương trình, hình thức và phương pháp giáo dục pháp luật. - Phạm vi không gian: Luận văn triển khai nghiên cứu hoạt động giáo dục pháp luật tại tất cả các trường cao đẳng trên địa bàn tỉnh Bình Dương. - Phạm vi thời gian: Các số liệu, thông tin được sử dụng nghiên cứu trong khoảng thời gian 05 năm (từ năm 2012 đến 2016) 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm cơ bản của Đảng cộng sản Việt Nam về vai trò của pháp luật, vai trò của con người và đào tạo con người trong xây dựng Nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay. Luận văn tiếp cận đa ngành, liên ngành khoa học xã hội, sử dụng lý thuyết giáo dục học và lý thuyết giáo dục pháp luật. 6
12. Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu phổ biến của khoa học pháp lý và khoa học giáo dục như: phương pháp phân tích, tổng hợp, lịch sử, thống kê, so sánh, xã hội học pháp luật, phỏng vấn sâu, lấy ý kiến chuyên gia 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn. Luận văn “ Giáo dục pháp luật cho sinh viên từ thực tiễ trường cao đẳng tỉ ì ươ ” có những đóng góp nhất định về mặt lý luận giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng ở Việt Nam. Luận văn xác lập căn cứ thực tiễn cho các giải pháp đổi mới công tác giáo dục pháp luật, nâng cao chất lượng giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng trên địa bàn tỉnh Bình Dương nói riêng, trên phạm vi cả nước nói chung. Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý giáo dục và đội ngũ cán bộ giảng viên làm công tác giáo dục pháp luật trong các trường cao đẳng tại tỉnh Bình Dương. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, phần Nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấ đề lý luận và pháp luật về giáo dục pháp luật cho sinh viên ở Việt Nam Chương 2: Thực trạng giáo dục pháp luật o s v ê trườ ao đẳng tỉ ì ươ Chương 3: Qua đ m và giải pháp nâng cao chất ượng, hiệu quả giáo dục pháp luật cho sinh viên từ thực tiễ trườ ao đẳng tỉ ì ươ . 7
13. Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ GIÁO DỤC PHÁP LUẬT CHO SINH VIÊN Ở VIỆT NAM 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của giáo dục pháp luật cho sinh viên 1.1.1. Khái niệm giáo dục pháp luật cho sinh viên Giáo dục pháp luật là một trong những lĩnh vực hoạt động của nhà nước với sự tham gia của các thiết chế xã hội. Cho đến nay, đã có khá nhiều quan điểm, cách tiếp cận khác nhau về giáo dục pháp luật nói chung, đối với giáo dục pháp luật cho học sinh – sinh viên nói riêng. Nhìn chung giáo dục pháp luật thường được hiểu theo hai nghĩa: nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Theo nghĩa rộng, giáo dục pháp luật là quá trình hình thành ý thức pháp luật và văn hóa pháp lý của các thành viên xã hội, quá trình đó chịu sự tác động của những điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan, trong đó điều kiện khách quan (chế độ chính trị, điều kiện kinh tế, văn hóa xã hội, môi trường sống . . .) là nhân tố ảnh hưởng, nó có thể tác động tự phát theo chiều tích cực hoặc tiêu cực, còn nhân tố chủ quan bao giờ cũng là sự tác động tự giác, tích cực, có ý nghĩa, có chủ định theo chiều hướng xác định nhằm đạt được mục đích của chủ thể tác động. Theo nghĩa hẹp, giáo dục pháp luật là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có chủ đích của các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội và cá nhân (chủ thể giáo dục) tác động lên đối tượng giáo dục nhằm cung cấp tri thức pháp luật, bồi dưỡng tình cảm pháp luật và tạo lập thói quen tuân thủ pháp luật. Quan niệm về giáo dục pháp luật đã được thể hiện nhiều trong các giáo trình, tài liệu khoa học về pháp luật ở nước ta. Theo đó, giáo dục pháp luật được hiểu một cách chung nhất như sau: Giáo dục pháp luật là hoạt độ ó đị ướng, có t chức, có chủ định của chủ th giáo dụ t độ ê đ tượng giáo dục một cách có hệ th v t ường xuyên, nhằm mụ đí ì t ở họ tri thức pháp luật, tình cảm 8
14. pháp lý và hành vi phù hợp vớ đ ỏi của pháp luật hiện hành. Theo Luật Giáo dục năm 2012 của nước ta: “Sinh viên là người đang học tại các trường cao đẳng, trường đại học”. Hiện nay, nếu dựa theo mô hình đào tạo,sinh viên được phân chia thành 2 nhóm: sinh viên hệ cao đẳng và sinh viên hệ đại học. Còn căn cứ vào loại hình đào tạo sinh viên cũng được chia thành 2 nhóm: sinh viên học theo hệ thống giáo dục chính quy và sinh viên theo học mô hình giáo dục thường xuyên. Giáo dục chính quy là hình thức đào tạo theo các khóa học tập trung toàn bộ thời gian tại cơ sở giáo dục đại học để thực hiện chương trình đào tạo một trình độ của giáo dục đại học. Còn giáo dục thường xuyên gồm vừa làm vừa học và đào tạo từ xa, là hình thức đào tạo theo các lớp học, khóa học tại cơ sở giáo dục đại học hoặc cơ sở liên kết đào tạo, phù hợp với yêu cầu của người học để thực hiện chương trình đào tạo ở trình độ cao đẳng, đại học. Sinh viên trường cao đẳng là sinh viên học ở các trường cao đẳng hoặc sinh viên theo học ở các trường đại học nhưng học hệ cao đẳng. Thời gian sinh viên cao đẳng học tập tại trường là ba năm. Cụ thể hóa khái niệm giáo dục pháp luật vào hoạt động giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng, có thể đưa ra khái niệm giáo dục pháp luật cho sinh viên các trường cao đẳng như sau: Giáo dục pháp luật cho sinh viên trong trường cao đẳng cũng giống như khái niệm giáo dục pháp luật nêu trên nhưng có phần cụ thể hơn, đó là hoạt động có định hướng, có tỗ chức, có chủ định của nhà trường tác động lên đối tượng giáo dục là sinh viên, học sinh nhằm trang bị cho sinh viên, học sinh những kiến thức cơ bản về nhà nước và pháp luật cũng như kiến thức pháp luật có liên quan đến chuyên ngành, qua đó giúp người học biết điều chỉnh hành vi của mình trong cuộc sống, học tập và lao động theo đúng khuôn mẫu của pháp luật. 1.1.2. Đặc điểm giáo dục pháp luật cho sinh viên 9
15. Giáo dục pháp luật trong nhà trường được coi là một trong các hình thức giáo dục chủ yếu, quan trọng, mang tính phổ biến và truyền thống. Giáo dục pháp luật cho sinh viên trong các trường cao đẳng là quá trình hình thành thói quen, hành vi tuân thủ pháp luật. Đây là một vấn đề mang ý nghĩa khoa học gắn liền với chiến lược con người của Đảng và Nhà nước ta. Do vậy, giáo dục pháp luật cho sinh viên trong các trường cao đẳng cần phải được nghiên cứu một cách hệ thống, thông qua những phương pháp khoa học để triển khai giáo dục có hiệu quả. Để giáo dục pháp luật trong các trường cao đẳng đạt hiệu quả cao cần phải tiến hành đồng bộ quá trình giáo dục này với sự kết hợp giữa giáo dục của gia đình và xã hội. Sinh viên học hệ đại học và cao đẳng có độ tuổi từ 18 tuổi trở lên, các em mới vừa tốt nghiệp hệ trung học phổ thông và học tiếp hệ cao đẳng hoặc đại học, ở môi trường học phổ thông các em chưa được tiếp cận nhiều đến pháp luật, đến khi vào học hệ đại học, cao đẳng các em mới có điều kiện tiếp xúc với môn học pháp luật, chính vì vậy công tác giáo dục pháp luật trong nhà trường rất quan trọng. Giáo dục pháp luật cho sinh viên nhằm hình thành ý thức chấp hành pháp luật trong sinh viên, chấp hành tốt nội quy quy định của nhà trường, trang bị cho các em kiến thức cơ bản về pháp luật để làm hành trang trong cuộc sống. Giáo dục pháp luật cho sinh viên cao đẳng cũng giống như giáo dục cho sinh viên đại học là giáo dục cho sinh viên có kiến thức chuyên môn cơ bản, giúp sinh viên nắm vững kiến thức chuyên môn, hình thành nhân cách đạo đức trong sinh viên. Giúp sinh viên trở thành một công dân có ích trong xã hội. 1.1.3. Vai trò của giáo dục pháp luật cho sinh viên 1.1.3.1 Nâng cao hiệu quả quả ước và xã hội Giáo dục pháp luật góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Một trong những vai trò cơ bản của pháp luật trong đời sống nhà nước, đời sống xã hội là cơ sở để thiết lập, củng cố và tăng cường quyền lực của nhà nước. Nhà nước không thể tồn tại nếu thiếu pháp luật và pháp luật không thể phát huy hiệu 10
16. lực của mình nếu không có sức mạnh của bộ máy nhà nước. Thông qua quyền lực nhà nước, pháp luật mới có thể phát huy tác dụng trong đời sống xã hội, phát huy vai trò quản lý nhà nước, quản lý xã hội. 1.1.3.2 Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật Giáo dục pháp luật góp phần nâng cao ý thức pháp luật, văn hóa pháp lý của mọi thành viên trong xã hội, trong đó có học sinh, sinh viên. Giáo dục pháp luật trong nhà trường có vai trò to lớn đối với sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam. Bác Hồ đã dạy: “ có tài mà không có đức thì là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Xét trên mọi phương diện, giáo dục đạo đức, lối sống, giáo dục pháp luật đóng góp một phần quan trọng tạo nên nhân cách của mỗi con người. Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm coi trọng công tác giáo dục pháp luật nhất là từ khi có đường lối đổi mới của Đảng từ đại hội lần thứ XII đến nay, văn kiện lần thứ XII của Đảng đã xác định rõ: đưa việc dạy pháp luật vào các trường học của Đảng, của Nhà nước (kể cả các trường phổ thông, đại học) của các đoàn thể nhân dân. Trường học là một đơn vị cấu trúc cơ sở của hệ thống giáo dục quốc dân, là nơi thực hiện chức năng dạy học có tổ chức. Giáo dục pháp luật trong nhà trường là hoạt động mang tính có định hướng thực hiện mục tiêu chung của giáo dục. Các nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục pháp luật trong Nhà nước được lựa chọn và có độ tin cậy cao. Giáo dục pháp luật trong nhà trường giữ một vai trò trọng yếu trong việc giáo dục đạo đức, lối sống và hình thành nhân cách cho người học, tạo ra nguồn nhân lực phù hợp với nhu cầu và phát triển của xã hội tiên tiến, văn minh. Hoạt động giáo dục pháp luật trong nhà trường là một hoạt động giáo dục pháp luật cụ thể, gắn bó hữu cơ với hoạt động giáo dục nói chung. Nội dung giáo dục pháp luật là một phần của nội dung chương trình đào tạo của hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục pháp luật tốt không chỉ góp phần ổn định hoạt động ngành mà còn góp phần trực tiếp vào việc nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. 11
17. 1.1.3.3 Hình thành nhân cách trong sinh viên Ở các trường cao đẳng, đối tượng người học là đa dạng, đó có thể là các em mới tốt nghiệp trung học cơ sở, hoặc tốt nghiệp trung học phổ thông. Do vậy, phần lớn các em còn rất non nớt trong nhận thức, trong tư duy,dẫn đến hành động còn bộc phát, thiếu kiểm soát và các em cũng rất dễ bị các thành phần xấu lôi kéo dẫn đến phạm pháp mà chính các em không hay biết. Chính vì thế, giáo dục pháp luật trong các trường cao đẳng có vai trò hết sức quan trọng. Quan trọng trước nhất bởi vì thông qua quá trình học pháp luật, các em tiếp tục được trang bị những kiến thức pháp luật ở bậc cao hơn, sâu hơn, các em nắm bắt thêm nhiều quy phạm pháp luật, hiểu rộng hơn về nhà nước và pháp luật nói chung, có nghĩa là giáo dục pháp luật có vai trò mang lại cho học sinh – sinh viên tri thức pháp luật. Thứ hai nữa là từ tri thức pháp luật đã dần được hình thành ở học sinh – sinh viên từng bước hình thành tình cảm pháp luật đúng đắn, ý thức trách nhiệm, các em biết phân biệt hành vi đúng sai, bảo vệ những giá trị đạo đức và lên án đấu tranh chống lại những hành vi không phù hợp. Vai trò thứ ba của giáo dục pháp luật thể hiện ở đặc điểm là các em học sinh – sinh viên sau khi được trang bị sâu hơn về kiến thức pháp luật thì các em biết điều khiển hành vi của mình theo khuôn khổ pháp luật. Ngoài ra, không những giáo dục pháp luật tác động tích cực đến đối tượng người học mà nó có phạm vi tác động rộng hơn. Các em học sinh – sinh viên với kiến thức pháp luật được học ở trường, các em chính là người tuyên truyền pháp luật, người ảnh hưởng, đưa kiến thức pháp luật đến các đối tượng khác trong những mối quan hệ của các em. Phải thừa nhận rằng nhờ có quá trình giáo dục pháp luật mà đối tượng người học hiểu biết pháp luật để rồi biết thực hiện pháp luật, thực hiện pháp luật ở đây là dưới hình thức tuân thủ pháp luật, thi hành pháp luật và sử dụng pháp luật. Khi con người sống và hành động phù hợp với quy phạm pháp luật thì hiển nhiên giá trị đạo đức trong con người cũng được nhân lên. Vì vậy, chúng ta cũng có thể nói rằng giáo dục pháp luật có vai trò trong việc hình thành nhân cách. 12
18. 1.2. Các thành tố của giáo dục pháp luật cho sinh viên 1.2.1. Mục tiêu, nguyên tắc giáo dục pháp luật cho sinh viên Mục đích cao nhất của giáo dục pháp luật là “đào tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam ”. Muốn vậy, trước hết phải giáo dục các em sinh viên trở thành những người có lòng yêu nước nồng nàn, “thành những người xứng đáng với nước độc lập, tự do” tức là giáo dục các em thành những người có nhân cách, có tư tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Hiến pháp nước ta ghi nhận: “phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Nhà nước và xã hội phát triển giáo dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Mục tiêu của giáo dục là hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân; đào tạo những người lao động có nghề, năng động và sáng tạo, có niềm tự hào dân tộc, có đạo đức, có ý chí vươn lên góp phần làm cho dân giàu nước mạnh, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Mục tiêu cơ bản của giáo dục pháp luật nói chung và giáo dục pháp luật cao đẳng nói riêng đã được định rõ trong nghị quyết hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành trung ương Đảng khoá VIII và lần thứ sáu khoá IX là: “nhằm xây dựng những con người và thế hệ thiết tha gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước; giữ gìn và phát huy các giá trị văn hoá của dân tộc, có năng lực tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại; phát huy tiềm năng của dân tộc và con người Việt Nam, có ý thức cộng đồng và phát huy tính tích cực cá nhân, làm chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kỹ năng thực hành giỏi, có tác phong công nghiệp, có tính tổ chức kỷ luật; có sức khoẻ, là những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên” như lời căn dặn của Bác Hồ”. - “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng 13
19. lực của công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trước những thách thức mới của thời đại, đặc biệt là những thách thức do thời đại công nghệ đặt ra, trước những đòi hỏi của việc chuyển đổi nền kinh tế sang cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, năng động và hiệu quả hơn, nền giáo dục quốc dân của nước ta nói chung và giáo dục đại học nói riêng đòi hỏi phải có những u ế ế ượ ơ ả v to d ệ để thật sự cùng với khoa học và công nghệ trở thành quốc sách hàng đầu. Giáo dục pháp luật nói chung, giáo dục pháp luật trình độ cao đẳng nói riêng trong hệ thống giáo dục pháp luật có vai trò cực kỳ quan trọng là đào tạo ra những con người phát triển toàn diện, nhiều người lao động có tri thức, có trí tuệ, có khả năng thích ứng nhanh với sự thay đổi nhanh chóng của khoa học công nghệ, có đủ sức mạnh để cạnh tranh trong quá trình phân công lao động quốc gia và quốc tế. Một trong những mục tiêu quan trọng hàng đầu của giáo dục nói chung, giáo dục cao đẳng và đại học nói riêng là giáo dục nhân cách, phát huy và phát triển hệ thống giá trị của dân tộc; nâng cao dân trí làm cơ sở đào tạo nhân lực và là nguồn gốc để đào tạo bồi dưỡng nhân tài trên nền tảng nhân cách tốt đẹp. Vì giáo dục cao đẳng hay đào tạo trình độ cao đẳng nằm trong phạm trù giáo dục đại học, cho nên mục tiêu của giáo dục cao đẳng phải đáp ứng mục tiêu của giáo dục đại học nói chung. Mục tiêu chung của giáo dục đại học được qui định trong Luật Giáo dục năm 2005 là “đ o tạo ười học có phẩm chất chính trị đạo đức, có ý thức phục vụ nhân dân, có kiến thứ v ực thực hành nghề nghiệp tươ ứng với trì độ đ o tạo, có sức khỏe đ p ứng yêu c u xây dựng và bảo vệ T qu c ”. Nhiệm vụ của đào tạo đại học giúp sinh viên nắm vững kiến thức chuyên môn và có kỹ năng thực hành thành thạo, có khả năng làm việc độc lập, sáng tạo và giải quyết những vấn đề thuộc chuyên ngành được đào tạo. 14
20. Còn đối với hệ cao đẳng, mục đích đào tạo là giúp sinh viên có kiến thức chuyên môn và kỹ thuật thự ơ ả đ giải quyết những vấ đề t t ường thuộ u ê đượ đ o tạo. Yêu cầu đào tạo trình độ cao đẳng là phải bảo đảm cho sinh viên có những kiến thức khoa học cơ bản và kiến thức chuyên môn cần thiết, chú trọng rèn luyện kỹ năng cơ bản và năng lực thực hiện công tác chuyên môn. N u ê t o dụ p p uật o s v ê - Một là giáo dục cho sinh viên các trường cao đẳng có được những kiến thức khoa họ ơ ản tức là giáo dục khoa học (giáo dục tri thức khoa học cơ bản). - Hai là đào tạo kiến thức chuyên môn, kỹ v ực thực hiện công tác chuyên môn. Hai mặt này gắn liền mật thiết với nhau làm tiền đề, làm điểm tựa để tiếp cận vấn đề giáo dục pháp luật trong các trường cao đẳng kỹ thuật. Vì vậy giáo dục pháp luật trong các trường cao đẳng kỹ thuật nên được đặt ra có mức độ và có giới hạn nhất định trong khuôn khổ đào tạo cao đẳng và đại học. 1.2.2. Chủ thể, đối tượng của giáo dục pháp luật cho sinh viên 1.2.2.1. ủ t ủa o dụ p p uật o s v ê Nói về chủ thể làm công tác giáo dục pháp luật trong các trường cao đẳng, chúng ta thấy rất đa dạng, đó là những cán bộ làm công tác quản lý, là giảng viên, bao gồm giảng viên giảng dạy pháp luật và các giảng viên khác, là những người làm công tác phổ biến pháp luật. Chủ thể quản lý là các cơ quan quản lý chuyên ngành, các Sở, Ban, Ngành trong ngành giáo dục. Chủ thể thực hiện hoạt động giáo dục là các giảng viên, những người làm công tác giáo dục pháp luật. Trong những chủ thể nói trên, chủ thể có vai trò quan trọng nhất, chủ yếu nhất trong giáo dục pháp luật cho học sinh – sinh viên tại các trường cao đẳng đó là những giảng viên giảng dạy pháp luật. Theo điều 54, Luật Giáo dục đại học, giảng viên trong cơ sở giáo dục đại học là những người có nhân thân rõ ràng; có phẩm chất đạo đức tốt;có sức khỏe theo yêu 15