Luận văn Giải quyết khiếu nại của thanh tra cấp huyện từ thực tiễn Thành phố Hà Nội

Nội dung text: Luận văn Giải quyết khiếu nại của thanh tra cấp huyện từ thực tiễn Thành phố Hà Nội

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THÀNH HUY GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA THANH TRA CẤP HUYỆN TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 60.38.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Kim Liễu Hà Nội, 2017
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Học Viện Khoa học xã hội. Vậy tôi xin viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật – Học Viện Khoa học xã hội xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN
3. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA THANH TRA CẤP HUYỆN 8 1.1. Khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính 8 1.2. Thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan thanh tra huyện trong việc giải quyết khiếu nại hành chính 22 1.3. Thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính của thanh tra huyện 27 1.4. Các yếu tố tác động đến hoạt động của thanh tra huyện trong giải quyết khiếu nại hành chính 31 Chương 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA THANH TRA CẤP HUYỆN TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI 35 2.1. Thực trạng pháp luật về thẩm quyền của Thanh tra cấp huyện trong giải quyết khiếu nại hành chính 35 2.2 Thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính của Thanh tra huyện từ thực tiễn thành phố Hà Nội giải đoạn 2012 – 2016 43 2.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến việc giải quyết khiếu nại của công dân thuộc thẩm quyền của thanh tra cấp huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội 56 2.4. Các biện pháp bảo đảm cho hoạt động giải quyết khiếu nại 60 Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO VAI TRÒ THANH TRA HUYỆNTRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI 64 3.1. Phương hướng nâng cao vai trò của thanh tra huyện trong giải quyết khiếu nại hành chính 64 3.2. Giải pháp tăng cường giải quyết khiếu nại hành chính của thanh tra cấp huyện 65 KẾT LUẬN 78 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 81
4. DANH MỤC CÁC CÁC CHỮ VIẾT TẮT XHCN Xã hội chủ nghĩa UBND Ủy ban nhân dân HĐND Hội đồng nhân dân
5. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là nhà nước của dân, do dân và vì dân. Vì vậy, Nhà nước luôn phải lắng nghe, tiếp nhận những ý kiến, nguyện vọng của nhân dân, trong đó có cả việc tiếp nhận và giải quyết các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh. Ở Việt Nam, ngay khi nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa ra đời, vấn đề về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đã được Đảng, Nhà nước và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm. Trong Sắc lệnh số 64/SL ngày 23/11/1945 thành lập Ban Thanh tra đặc biệt đã quy định rõ việc Ban Thanh tra tiếp nhận và nghiên cứu các đơn khiếu nại của nhân dân. Giải quyết đơn khiếu nại của công dân là hoạt động quan trọng thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong việc tiếp nhận, giải quyết các yêu cầu từ phía người dân. Trong một Nhà nước dân chủ, hoạt động tiếp công dân, giải quyết đơn thư của công dân là phản ánh, biểu hiện ra bên ngoài của việc thực thi quyền lực nhà nước, thể hiện mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân. Trong mối quan hệ này, công dân vừa là đối tượng chịu sự quản lý của nhà nước, đồng thời cũng là chủ thể của quyền lực nhà nước. Với vai trò là đối tượng của sự quản lý, hoạt động tiếp công dân là sự phản ánh lại những tác động từ hoạt động quản lý của nhà nước. Đồng thời, với vai trò là chủ thể của quyền lực nhà nước, người dân có quyền đề xuất, kiến nghị với Nhà nước về những nội dung liên quan đến quản lý nhà nước cũng như liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Theo đó, cơ quan nhà nước có trách nhiệm tiếp công dân để lắng nghe, tiếp nhận, xử lý, giải quyết các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh và cung cấp cho người dân những thông tin liên quan đến nội dung khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh đó. Từ Nghị định số 89/CP ngày 07/8/1997 của Chính phủ ban hành về quy chế tiếp công dân đã nêu rõ các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm tiếp công dân 1
6. đến trình bày khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh. Ngày 6/03/2002, Ban Bí thư đã ra Chỉ thị số 09/CT-TW về một số vấn đề cấp bách cần thực hiện trong việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong đó quy định “các cấp ủy, chính quyền, đoàn thể các cấp phải quan tâm đến việc tiếp dân, giải quyết đúng đắn, kịp thời khiếu nại, tố cáo của công dân, phát huy dân chủ đi đôi với tăng cường kỷ cương, ngăn ngừa, khắc phục tình trạng công dân khiếu tố vượt cấp ”. Nhằm thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về công tác giải quyết đơn khiếu nại của công dân, đã có nhiều văn bản quy phạm pháp luật quy định về vấn đề này như: Luật khiếu nại, tố cáo năm 1998; Nghị định số 136/2006/NĐ-CP ngày 14/11/2006 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khiếu nại, tố cáo; Luật Khiếu nại 2011, và các văn bản hướng dẫn thi hành nêu rõ những vấn đề cơ bản của công tác giải quyết khiếu nại như thẩm quyền giải quyết khiếu nại; quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại, Giải quyết đơn khiếu nại là trách nhiệm của cơ quan Nhà nước nói chung nhưng đặc biệt quan trọng là trách nhiệm của UBND các cấp, bởi lẽ UBND các cấp là cơ quan có thẩm quyền chung, quản lý toàn diện trên các mặt của đời sống xã hội tại địa phương, thường xuyên có quyết định, hành vi tác động đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Ở các thành phố lớn, nơi tập trung đông dân cư, tình hình kinh tế xã hội đa dạng và phức tạp thì áp lực đối với việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh càng lớn, đòi hỏi công tác tiếp công dân càng phải được quan tâm. Tại Thành phố Hà Nội – “Thủ đô nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, nơi đặt trụ sở của các cơ quan trung ương của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, cơ quan đại diện ngoại giao, tổ chức quốc tế; là trung tâm lớn về văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước”. Ngoài việc thực hiện theo quy 2
7. định của pháp luật nói chung, công tác giải quyết đơn thư của công dân tại thành phố Hà Nội còn có những nét đặc thù. Sự đặc thù này được thể hiện tại Đề án 858/CP về đề án đổi mới công tác tiếp công dân: “Riêng thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh căn cứ vào đặc điểm, tình hình của địa phương tổ chức mô hình tiếp công dân cho phù hợp, bảo đảm hiệu quả công tác tiếp công dân”. Trong thời gian qua, mặc dù công tác tiếp công dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo tại UBND các cấp của thành phố Hà Nội đã đạt được nhiều kết quả tốt, đáng khích lệ, đã tiếp nhận và giải quyết kịp thời nhiều đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh, góp phần ổn định trật tự xã hội. Tuy nhiên, công tác giải quyết đơn khiếu nại tại Hà Nội cũng còn nhiều tồn tại, hạn chế, khó khăn. Điều này được thể hiện ở hai phương diện: - Thứ nhất, hệ thống pháp luật quy định về công tác giải quyết khiếu nại không ổn định, thường xuyên thay đổi và sự thay đổi diễn ra trong thời gian ngắn dẫn đến trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại của công dân không được thực hiện thống nhất, ổn định. Vì vậy, hoạt động giải quyết khiếu nại của công dân có nhiều thay đổi, xáo trộn. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, trong đó có nguyên nhân quan trọng là quy định của hệ thống pháp luật về công tác giải quyết khiếu nại còn bất cập, cần phải sửa đổi phù hợp với thực tiễn của Thủ đô. - Thứ hai, Hà Nội là thủ đô, là trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị của cả nước, là nơi các quan hệ xã hội diễn ra sôi động trên tất cả các phương diện. Thực hiện chức năng quản lý nhà nước tại địa phương đặc thù như vậy, giữa Nhà nước với nhân dân thường xuyên diễn ra những xung đột, liên quan đến lợi ích của người dân. Đồng thời, giữa những tổ chức, cá nhân là những đối tượng quản lý cũng thường xuyên tranh chấp về quyền và nghĩa vụ, đòi hỏi có sự can thiệp từ phía Nhà nước. Thực tế đó dẫn đến tình trạng khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh trở nên phức tạp. 3
8. Thời gian qua, bằng những hoạt động cụ thể, thiết thực các cơ quan thanh tra huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội đã làm tốt chức năng tham mưu, giúp Chủ tịch UBND cấp huyện trong việc giải quyết khiếu nại hành chính; tổ chức tốt việc tiếp dân và giúp Chủ tịch UBND cấp huyện trong việc tiếp dân, trong việc thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của cơ quan thực hiện các quy định pháp luật về khiếu nại và thực hiện tốt các hoạt động khác trong nội dung quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại.Hiện nay, ngoài việc tiếp tục khắc phục những hạn chế, bất cập, nâng cao hiệu quả công tác thẩm tra, xác minh, kết luận, kiến nghị việc giải quyết khiếu nại và thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo nói chung, về khiếu nại hành chính nói riêng, các cơ quan thanh tra cũng cần chú ý đến việc xây dựng các tiền đề, điều kiện cần thiết cho việc đáp ứng các yêu cầu, nhiệm vụ mới trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính. Để khắc phục những tồn tại, hạn chế trong công tác giải quyết khiếu nại trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay, góp phần ổn định trật tự xã hội tại Thủ đô, học viên chọn đề tài “Giải quyết khiếu nại của Thanh tra cấp huyện từ thực tiễn thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn thạc sỹ Luật học chuyên ngành Luật Hành chính với mong muốn góp phần làm rõ cơ sở lý luận về công tác giải quyết khiếu nại trong hoạt động quản lý Nhà nước, đánh giá đúng đắn thực trạng địa phương và đề xuất phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giải quyết khiếu nại của Thanh tra huyện tại Thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Qua tìm hiểu và nghiên cứu, đồng thời xuất phát từ nhu cầu thực tế về giải quyết khiếu nại của công dân, nhận thấy thời gian qua đã có một số tác giả có công trình nghiên cứu khoa học đề cập và nghiên cứu về giải quyết khiếu nại.Song, các công trình nghiên cứu nêu trên đã giải quyết và tiếp cận ở nhiều khía cạnh và góc nhìn khác nhau về công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại. Dù không phải là vấn đề nghiên cứu mới, song trong bối cảnh Luật khiếu nại năm 4
9. 2011 ra đời có những quy định mới về thẩm quyền giải quyết khiếu nại của Thanh tra cấp huyện. Mặt khác, một công trình nghiên cứu một cách tổng thể, toàn diện về công tác giải quyết khiếu nại của Thanh tra cấp huyện trên thành phố Hà Nội với rất nhiều những vấn đề cần làm rõ là vấn đề vô cùng cần thiết và có ý nghĩa. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn góp phần hệ thống hoá một cách toàn diện cơ sở khoa học về vai trò của thanh tra huyện trong giải quyết khiếu nại của Thanh tra huyện tại thành phố Hà Nội, tổng quát được thực trạng giải quyết khiếu nại ở cấp huyện trong đó thanh tra huyện vừa là cơ quan tham mưu, vừa là cơ quan được trao quyền giải quyết khiếu nại. Trên cơ sở phân tích những nguyên nhân của thực trạng, sẽ đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật và nâng cao hiệu quả của Thanh tra huyện trong giải quyết khiếu nại trên địa bàn huyện tại Thành phố Hà Nội hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn có các nhiệm vụ sau: - Phân tích, làm rõ khái niệm, ý nghĩa, mục đích, đặc điểm của việc giải quyết khiếu nại nói chung và thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan Thanh tra huyện trong giải quyết khiếu nại hành chính tại địa phương . - Làm rõ thực tiễn hoạt động giải quyết đơn khiếu nại của Thanh tra huyện trên toàn thành phố Hà Nội, trong đó làm nổi bật việc giải quyết khiếu nại theo thẩm quyền, việc tham mưu giúp Chủ tịch UBND huyện trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính và việc quản lý nhà nước trong công tác giải quyết khiếu nại. Đánh giá đúng đắn những kết quả đạt được, những ưu điểm, tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại đó. - Đề xuất những giải pháp hoàn thiện về pháp luật và nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại của Thanh tra huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội. 5
10. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu về pháp luật và việc thực hiện pháp luật về công tác giải quyết khiếu nại của Thanh tra huyện tại thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu công tác giải quyết khiếu nại của UBND thành phố, UBND cấp quận và cấp phường của Thành phố Hà Nội gắn liền với việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước của các cấp chính quyền địa phương. Luận văn chủ yếu nghiên cứu các quy định của pháp luật và đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật khiếu nại của Thanh tra huyện tại Thành phố từ năm 2011 đến nay. Công tác giải quyết khiếu nại được nghiên cứu trong luận văn này được giới hạn trong việc giải quyết khiếu nại của Thanh tra huyện theo thẩm quyền, việc tham mưu giải quyết khiếu nại của Thanh tra huyện trong việc thực hiện pháp luật khiếu nại ở địa phương. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về tổ chức hoạt động giải quyết đơn khiếu nại của công dân nói chung và việc tham mưu giải quyết của Thanh tra huyện nói riêng. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng trong luận văn là: duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, khảo sát, đánh giá thực tiễn, phân tích, tổng hợp, logic, lịch sử, chứng minh, so sánh, hệ thống hóa. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Là công trình nghiên cứu tổng quát về pháp luật và việc thực hiện pháp luật khiếu nại của cơ quan Thanh tra cấp huyện tại Thành phố Hà Nội, luận văn có những đóng góp mới sau: 6
11. - Góp phần làm rõ khái niệm, đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của công tác giải quyết khiếu nại trong quản lý nhà nước. Từ đó nêu bật vị trí, vai trò và trách nhiệm tham mưu của cơ quan Thanh tra huyện trong công tác giải quyết khiếu nại. - Đánh giá đúng thực trạng các quy định pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại tại Thanh tra cấp huyện của Thành phố Hà Nội. Làm rõ những kết quả đạt được, ưu điểm, những tồn tại, hạn chế cần khắc phục và nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong quá trình thực hiện những quy định của pháp luật khiếu nại. - Đề xuất những phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc giải quyết khiếu nại của UBND các cấp nói chung và việc tham mưu giải quyết khiếu nại của cơ quan Thanh tra huyện nói riêng. Trong đó, tập trung vào giải pháp hoàn thiện quy định của pháp luật và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức cơ quan Thanh tra trực tiếp tiến hành xác minh, thụ lý giải quyết khiếu nại. Với những nội dung đạt được, kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là cơ sở, là tư liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu trong việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật khiếu nại cũng như nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, kết cấu của luận văn gồm 03 chương: Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA THANH TRA CẤP HUYỆN Chương 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA THANH TRA CẤP HUYỆN TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO VAI TRÒ THANH TRA CẤP HUYỆN TRONG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI 7
12. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA THANH TRA CẤP HUYỆN 1.1. Khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính 1.1.1 Khái niệm, đặc điểm khiếu nại hành chính 1.1.1.1. Khái niệm khiếu nại hành chính Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân đã được ghi nhận tại Điều 30 của Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 (Hiến pháp năm 2013). Đây là hiện tượng phát sinh trong đời sống xã hội như là một phản ứng của con người trước một quyết định, một hành vi nào đó mà người khiếu nại cho rằng quyết định hay hành vi đó là không phù hợp với các quy tắc, chuẩn mực trong đời sống cộng đồng, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Dưới góc độ pháp lý, khiếu nại được hiểu là: “việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình” (Khoản 1 Điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011). 1.1.1.2. Đặc điểm khiếu nại hành chính Từ khái niệm nêu trên có thể nhận thấy rằng khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức chịu tác động trực tiếp của quyết định hành chính hay hành vi hành chính hoặc là đề nghị của cán bộ, công chức chịu tác động trực tiếp của quyết định kỷ luật đối với cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Như vậy đối tượng của khiếu nại hành chính bao gồm quyết định hành chính hay hành vi hành chinh hoặc quyết định kỷ luật. 8
13. a, Về đối tượng của khiếu nại là "quyết định hành chính" Theo quy định tại khoản 8 điều 2 luật Khiếu nại năm 2011 thì "Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành để quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể." Quyết định hành chính được hiểu là kết quả sự thể hiện ý chí quyền lực đơn phương của cơ quan nhà nước có thẩm quyền được thực hiện trên cơ sở và thi hành pháp luật, theo trình tự và hình thức do pháp luật quy định hướng tới việc thực hiện nhiệm vụ quản lí hành chính trong lĩnh vực hoặc vấn đề được phân công phụ trách. "Quyết định hành chính" trong Luật Khiếu nại 2011 hiện hành được hiểu bao gồm các văn bản do cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành để quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể. Qua đó cho thấy, đối tượng khiếu nại quyết định hành chính hiện hành không chỉ bao gồm các văn bản được ban hành dưới hình thức một quyết định mà bao gồm cả các văn bản dù không dưới hình thức quyết định nhưng chứa đựng những quy định xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và doanh nghiệp. Như vậy, quyết định hành chính thuộc đối tượng khiếu nại là văn bản được thể hiện dưới hình thức quyết định hoặc dưới hình thức khác như thông báo, kết luận, công văn do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức khác hoặc người có thẩm quyền trong các cơ quan, tổ chức đó ban hành có chứa đựng nội dung của quyết định hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính mà người khiếu nại cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm (trừ những văn bản thông báo của cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền của cơ 9
14. quan, tổ chức trong việc yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức bổ sung, cung cấp hồ sơ, tài liệu có liên quan đến việc giải quyết, xử lý vụ việc cụ thể theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức đó). b, Về đối tượng của khiếu nại là "hành vi hành chính" Theo khoản 9 điều 2 Luật Khiếu nại năm 2011 thì "Hành vi hành chính là hành vi của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật." Hành vi hành chính được quan niệm là hành vi của người có thẩm quyền trong khi thực hiện công vụ, nhiệm vụ trong quản lí hành chính nhà nước theo quy định của pháp luật. Khái niệm hành vi hành chính trong Luật Khiếu nại 2011 có thể là hành động hoặc không hành động, nếu so sánh với cách quy định của Luật Khiếu nại, tố cáo 2005 thì các quy định chủ yếu tập trung vào hành vi “hành động” của người có thẩm quyền mà chưa tập trung giải quyết khiếu nại liên quan đến hành vi “không hành động” thì Luật Khiếu nại 2011 tập trung hơn đối với hành vi “không hành động” thể hiện thường gặp là khi người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính không thực hiện hay từ chối thực hiện nhiệm vụ, công vụ mà theo quy định họ phải thực hiện. Thứ nhất, hành vi của người hoặc cơ quan có thẩm quyền khi thực hiện công vụ theo quy định của pháp luật được hiểu là hành vi hành động. Loại hành vi này được thể hiện dưới các dạng họ thực hiện các hành vi công vụ như: UBND xã, phường, thị trấn tiến hành việc hòa giải tranh chấp đất đai; hành vi cắm mốc giao đất cho người được nhận đất theo quyết định giao đất của cơ quan có thẩm quyền hay hành vi khám xét hành chính theo quy định Thứ hai, hành vi của người hoặc cơ quan có thẩm quyền không thực hiện công vụ theo quy định của pháp luật là hành vi không hành động. Nó được thể hiện dưới dạng họ không thực hiện các hành vi công vụ được giao như: UBND 10
15. có thẩm quyền không cấp số đỏ cho người dân, phòng đăng ký kinh doanh không cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cho doanh nghiệp c, Về đối tượng của khiếu nại là quyết định kỷ luật Quyết định kỷ luật là quyết định bằng văn bản của người đứng đầu cơ quan, tổ chức để áp dụng một trong các hình thức kỷ luật đối với cán bộ, công chức thuộc quyền quản lý của mình theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức Như vậy theo Luật khiếu nại 2011, quy định đối tượng của khiếu nại là quyết định kỷ luật nhằm làm rõ về khiếu nại quyết định kỷ luật cán bộ, công chức, Điều 47 của Luật khiếu nại quy định: khiếu nại quyết định kỷ luật là việc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định đó là trái pháp luật, xâm phạm trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Do vị trí của cán bộ, công chức có những điểm khác so với những chủ thể khiếu nại khác là công dân, người nước ngoài, cho nên trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại quyết định kỷ luật cũng có những điểm khác so với việc giải quyết khiếu nại quyết định hành chính thông thường. Chẳng hạn như việc quy định người đứng đầu cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quản lý cán bộ, công chức theo phân cấp có thẩm quyền giải quyết khiếu nại đối với quyết định kỷ luật do mình ban hành. Trường hợp còn khiếu nại tiếp thì người đứng đầu cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp của cơ quan, tổ chức quản lý cán bộ, công chức có thẩm quyền giải quyết tiếp theo. Ở đây, việc khởi kiện ra toà án để xem xét việc kỷ luật có sự hạn chế so với khiếu nại quyết định hành chính khác và Luật khiếu nại chỉ quy định việc khởi kiện ra toà án sẽ được thực hiện trong trường hợp quyết định kỷ luật buộc thôi việc. 1.1.2 Khái niệm, đặc điểm của giải quyết khiếu nại hành chính của thanh tra cấp huyện 1.1.2.1. Khái niệm giải quyết khiếu nại hành chính 11
16. Quản lý hành chính nhà nước là hoạt động trực tiếp thực thi quyền hành pháp, đó là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước trên cơ sở pháp luật đối với hành vi hoạt động của con người và các quá trình xã hội. Hoạt động quản lý nhà nước chủ yếu do các cơ quan trong hệ thống hành chính nhà nước từ Trung ương đến cơ sở tiến hành để thực hiện những mục tiêu, chức năng và nhiệm vụ của nhà nước. Trong quản lý nhà nước, các cơ quan, tổ chức, cá nhân thường xuyên là đối tượng chịu sự tác động trực tiếp từ những quyết định hành chính hay hành vi hành chính. Chính vì vậy, trong quản lý nhà nước luôn ẩn chứa nguy cơ phát sinh những xung đột về lợi ích giữa một bên là các cơ quan nhà nước – chủ thể của quản lý nhà nước với một bên là cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự quản lý – đối tượng của quản lý nhà nước. Trong thể chế dân chủ, Nhà nước không chỉ ban hành quy định buộc các đối tượng quản lý phải tuân theo mà trong quá trình quản lý nhà nước cũng luôn cần sự đóng góp ý kiến từ phía tổ chức, người dân để khắc phục những hạn chế, hoàn thiện về cơ cấu tổ chức cũng như chính sách pháp luật. Nhà nước có trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân. Đây chính là hoạt động giải quyết khiếu nại của công dân trong các cơ quan Nhà nước, đặc biệt là cơ quan hành chính nhà nước. Theo quy định của Điều 2 Luật khiếu nại năm 2011 quy định: “Giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại”. Việc giải quyết khiếu nại hành chính là một trong những hoạt động thường xuyên của các cơ quan Nhà nước trong đó có thanhh tra. Thông qua việc tiếp nhận và giải quyết khiếu nại của công dân, Đảng và Nhà nước kịp thời tiếp nhận và xử lý những vấn đề phát sinh trong quản lý nhà nước, lắng nghe được những ý kiến của dân, nhận được những thông tin kịp thời phản ánh về quá trình thực hiện các chủ trương chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Trên cơ sở đó Đảng và Nhà nước có thể điều chỉnh sửa đổi, bổ sung kịp thời các chính sách, pháp luật cho phù hợp với thực tế đất nước. 12
17. Như vậy, giải quyết khiếu nại của thanh tra cấp huyện là hoạt động kiểm tra, xác minh, kết luận về tính hợp pháp, tính hợp lý của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết của thanh tra cấp huyện và Chủ tịch UBND cấp huyện để có biện pháp giải quyết theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức và lợi ích chung của nhà nước và xã hội. 1.1.2.2. Đặc điểm của giải quyết khiếu nại hành chính của thanh tra cấp huyện Nhìn từ góc độ thực hiện chức năng quản lý nhà nước, đặc biệt là chức năng giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh thì việc giải quyết khiếu nại có những đặc điểm chính sau: Thứ nhất, giải quyết khiếu nại của thanh tra huyện là hoạt động thực thi quyền lực của Nhà nước, thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong thực hiện chức năng quản lý xã hội. Điều này xuất phát từ bản chất của Nhà nước dân chủ. Nhà nước luôn phải lắng nghe và giải quyết kịp thời những vướng mắc, bất cập trong quản lý, đảm bảo trật tự xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tập thể và người dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Đồng bào có oan ức mới đi khiếu nại hoặc vì chưa hiểu rõ chính sách của Đảng và Chính phủ mà khiếu nại. Ta giải quyết nhanh, tốt thì đồng bào thấy rõ Đảng và Chính phủ quan tâm lo lắng cho quyền lợi của họ, do đó mối quan hệ giữa nhân dân với Đảng và Chính phủ càng được củng cố tốt hơn "1 Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Chính vì lẽ đó, trách nhiệm của Nhà nước trong việc tiếp nhận và giải quyết các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh càng phải được đề cao. Đây cũng là lý do mà vấn đề giải quyết khiếu nại của công dân đã được quy định và ngày càng được hoàn thiện, cụ thể hóa trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật tạo nên hàng lang pháp lý cho việc thực thi trong thực tế. Không chỉ hoàn thiện các quy định của pháp luật, Đảng và Nhà 1 Bài phát biểu của Hồ Chủ tịch tại Hội nghị thanh tra toàn miền Bắc ngày 5/3/1960 13
18. nước ta còn hoàn thiện nhiều biện pháp bảo đảm để các cơ quan đơn vị, cán bộ công chức thực hiện tốt việc giải quyết khiếu nại của công dân. Thứ hai, việc giải quyết khiếu nại đa dạng, phong phú: Trong quản lý nhà nước, việc giải quyết khiếu nại của cơ quan quản lý nhà nước được hiểu các cơ quan quản lý tiếp nhận, giải quyết các khiếu nại của công dân. Luật Khiếu nại năm 2011 quy định: “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức, hoặc cán bộ công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình”. Để giải quyết khiếu nại, cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước có trách nhiệm tiếp công dân, tiếp nhận khiếu nại của công dân, giải quyết kịp thời khiếu nại thuộc thẩm quyền của mình. Các khiếu nại không thuộc thẩm quyền thì hướng dẫn công dân đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Thứ ba, giải quyết khiếu nại là hình thức phát huy dân chủ XHCN. Điều 2 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nước CHXHCN Việt Nam do nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức”. Bản chất tính quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân cũng bao hàm yêu cầu thực hiện quyền dân chủ trong xã hội. Dân chủ ở đây không chỉ là bản chất mà còn là mục tiêu, động lực của cuộc cánh mạng XHCN ở Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử. Trong hoạt động quản lý Nhà nước, việc thực hiện dân chủ có ý nghĩa rất quan trọng không chỉ nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động quản lý, mà còn quyết định tới sự ổn định hay không ổn định của tình hình chính trị - xã 14
19. hội đất nước,góp phần phát huy bản chất của dân, do dân và vì dân của Nhà nước ta, củng cố thêm mối quan hệ chặt chẽ, bền vững giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước Như vậy, trong hoạt động quản lý Nhà nước phải tạo điều kiện để nhân dân tham gia trực tiếp vào hoạt động này, phải tổ chức tốt việc tiếp thu ý kiến của nhân dân thông qua công tác giải quyết khiếu nại của các cơ quan Nhà nước. 1.1.3. Mục đích, ý nghĩa của việc giải quyết khiếu nại hành chính của thanh tra huyện 1.1.3.1 Mục đích của việc giải quyết khiếu nại hành chính của thanh tra huyện Thứ nhất, giải quyết khiếu nại nhằm bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân tạo điều kiện cho nhân dân thực hiện quyền tự do, dân chủ, góp phần giải quyết các vấn đề xã hội, giảm bức xúc, xung đột trong xã hội. Khi người dân cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm sẽ đến cơ quan nhà nước để khiếu nại. Khi người dân thấy hành vi vi phạm pháp luật sẽ thực hiện quyền tố cáo. Khi người dân thấy những tồn tại, hạn chế, bất cập trong thực hiện chính sách, pháp luật sẽ thực hiện quyền kiến nghị, phản ánh. Nếu cơ quan nhà nước không tiếp dân và giải quyết kịp thời khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh sẽ tạo nên bức xúc của người dân đối với cơ quan nhà nước, phát sinh các vấn đề lớn về mặt xã hội. Người dân sẽ thờ ơ với hoạt động của cơ quan quản lý hoặc thậm chí bị kích động bởi các thế lực thù địch, tiến hành các hoạt động chống đối Đảng và Nhà nước và chế độ. Do vậy, giải quyết khiếu nại không những bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh mà còn tạo điều kiện cho người dân được thực hiện quyền tự do, dân chủ mà thông qua đó giải quyết tốt các vấn đề xã hội, tạo lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Thứ hai, giải quyết khiếu nại nhằm mục đích tiếp nhận các thông tin về những vấn đề liên quan đến chủ trương, đường lối chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, công tác quản lý của cơ quan, đơn vị. Đây là sự cụ thể hoá 15