Luận văn Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại huyện Ba Vì, Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 - 2020

Nội dung text: Luận văn Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại huyện Ba Vì, Thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 - 2020

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP BÙI THỊ NHƯ QUỲNH ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN QUY HOẠCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN BA VÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2011 - 2020 CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI MÃ NGHÀNH: 8850103 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN BÁ LONG Hà Nội, 2020 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
2. i CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Nếu nội dung nghiên cứu của tôi bị trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu đã công bố, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm và tuân thủ kết luận đánh giá luận văn của Hội đồng khoa học. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Người cam đoan Bùi Thị Như Quỳnh PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
3. ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình và những lời chỉ bảo chân tình của các thầy cô giáo Trường Đại học Lâm nghiệp, các tổ chức và cá nhân. Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Bá Long, người đã nhiệt tình hướng dẫn, động viên khích lệ, dành nhiều thời gian định hướng và giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo đã tham gia giảng dạy chương trình cao học ngành quản lý đất đai; Viện Quản lý đất đai và Phát triển nông thôn, Trường Đại học Lâm nghiệp. Xin cảm ơn tập thể cán bộ UBND huyện Ba Vì, Phòng Kinh tế, Phòng tài nguyên và môi trường, Phòng Quản lý đô thị, Phòng Thống kê, Văn phòng UBND huyện Ba Vì, UBND xã Tản Hồng, UBND xã Yên Bài và bà con nhân dân 2 xã đã tạo điều kiện giúp tôi trong suốt thời gian thu thập và khảo sát tại địa phương cung cấp số liệu phục vụ đề tài. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè, đồng nghiệp đã luôn khích lệ tôi, tạo điều kiện về mọi mặt giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Học viên Bùi Thị Như Quỳnh PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
4. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BCĐ Ban chỉ đạo BXD Bộ xây dựng CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đại hóa GTTL Giao thông thủy lợi GTTT Giá trị gia tăng HTX Hợp tác xã MTQG Mục tiêu quốc gia NVH Nhà văn hóa NTM Nông thôn mới PTNT Phát triển nông thôn TMDV Thương mại dịch vụ XD NTM Xây dựng nông thôn mới UBND Ủy ban nhân dân PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
5. iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT iii MỤC LỤC iv DANH MỤC CÁC BẢNG vii DANH MỤC HÌNH viii MỞ ĐẦU 1 Chương 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 5 1.1. Cơ sở lý luận về quy hoạch xây dựng nông thôn mới 5 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 5 1.1.2. Đặc trưng của vùng nông thôn 8 1.1.3. Ý nghĩa của việc xây dựng nông thôn mới 9 1.1.4. Mục tiêu của xây dựng nông thôn mới 10 1.1.5. Nguyên tắc của Chương trình xây dựng NTM 11 1.1.6. Quan điểm về quy hoạch xây dựng NTM 12 1.1.7. Vai trò quy hoạch xây dựng NTM 13 1.1.8. Nguyên tắc lập quy hoạch xây dựng NTM 13 1.1.9. Nội dung của quy hoạch xây dựng NTM 14 1.2. Cơ sở thực tiễn về quy hoạch xây dựng nông thôn mới 16 1.2.1. Căn cứ pháp lý về quy hoạch xây dựng nông thôn mới 16 1.2.2. Kinh nghiệm về xây dựng nông thôn mới ở một số nước trên thế giới 19 1.2.3. Tình hình xây dựng nông thôn mới tại Việt Nam 23 1.2.4. Bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn thực hiện Chương trình nông thôn mới 28 Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 30 2.1. Nội dung nghiên cứu 30 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
6. v 2.2. Phương pháp nghiên cứu 30 2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu 30 2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp 30 2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp 31 2.2.4. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu 32 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 33 3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Ba Vì 33 3.1.1. Điều kiện tự nhiên 33 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 36 3.1.3. Dân số, lao động, việc làm và thu nhập 38 3.1.4. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và môi trường 40 3.1.5. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Ba Vì 41 3.2. Đánh giá tình hình thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Ba Vì 42 3.2.1. Kết quả đạt chuẩn nông thôn mới 42 3.2.2. Xây dựng xã đạt chuẩn NTM nâng cao 43 3.2.3. Xây dựng xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu 44 3.3. Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại xã Tản Hồng và xã Yên Bài, huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội 44 3.3.1. Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại xã Yên Bài 44 3.3.2. Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại xã Tản Hồng 54 3.3.3. Đánh giá chung về tình hình tổ chức thực hiện quy hoạch nông thôn mới 63 3.3.4. Đánh giá chung về tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại huyện Ba Vì 76 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
7. vi 3.4. Định hướng và đề xuất một số giải pháp thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện 78 3.4.1. Định hướng về thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện 78 3.4.2. Đề xuất một số giải pháp thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện 79 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO 87 PHỤ LỤC PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
8. vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Một số chỉ tiêu kinh tế huyện Ba Vì giai đoạn năm 2017 - 2019 37 Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu về dân số huyện Ba Vì giai đoạn năm 2017 - 2019 39 Bảng 3.3. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Ba Vì năm 2019 41 Bảng 3.4. Kết quả thực hiện nông thôn mới trên địa bàn huyện Ba Vì tính đến tháng 12/2019 43 Bảng 3.5. Kết quả thực hiện chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất của xã Yên Bài 46 Bảng 3.6. Kết quả thực hiện quy hoạch sản xuất nông nghiệp xã Yên Bài 47 Bảng 3.7. Kết quả thực hiện đối với các công trình công cộng 49 Bảng 3.8. Kết quả thực hiện hệ thống đường trục thôn, liên thôn 52 Bảng 3.9. Kết quả thực hiện tiêu chí Điện của xã Yên Bài 54 Bảng 3.10. Kết quả thực hiện chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất của xã Tản Hồng 55 Bảng 3.11. Kết quả thực hiện quy hoạch sản xuất nông nghiệp xã Tản Hồng 57 Bảng 3.12. Kết quả thực hiện đối với các công trình công cộng xã Tản Hồng 59 Bảng 3.13. Kết quả thực hiện quy hoạch hệ thống điện của xã Tản Hồng 62 Bảng 3.14. Kết quả thực hiện quy hoạch hệ thống điện xã Tản Hồng 62 Bảng 3.15. Kết quả đánh giá về quy hoạch vùng sản xuất của người dân hai xã Tản Hồng và Yên Bài 63 Bảng 3.16. Kết quả đánh giá về quy hoạch sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn 2 xã 65 Bảng 3.17. Kết quả đánh giá về quy hoạch trụ sở ủy ban nhân dân xã trên địa bàn 2 xã 66 Bảng 3.18. Kết quả đánh giá về quy hoạch đất cơ sở hạ tầng trên địa bàn 2 xã . 67 Bảng 3.19. Kết quả đánh giá về quy hoạch đất khu dân cư nông thôn trên địa bàn 2 xã 71 Bảng 3.20. Kết quả đánh giá về hệ thống hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho sinh hoạt trên địa bàn 2 xã 73 Bảng 3.21. Tổng hợp ý kiến cán bộ làm công tác XD NTM cấp xã 74 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
9. viii DANH MỤC HÌNH Hình 3.1. Cơ cấu diện tích các loại đất chính huyện Ba Vì năm 2019 42 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
10. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Mục tiêu công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước luôn gắn liền với phát triển nông nghiệp, nông thôn và nông dân. Việc quan tâm hơn, đặc biệt là ở khu vực nông thôn có quy mô nhỏ, lợi ích người nông dân thực sự cần thiết. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, đô thị hóa, công nghiệp hóa diễn ra mạnh đã mang lại những lợi ích cho phát triển đất nước nhưng cũng nảy sinh không ít những khó khăn cần giải quyết, vấn đề khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn giữa các khu vực trong cả nước. nhất là giữa khu vực thành thị và khu vực nông thôn. Phần lớn các hộ nông dân trên khắp cả nước đều sử dụng phương tiện thô sơ, kĩ thuật lạc hậu trong sản xuất nông nghiệp, mang lại hiệu quả thấp về kinh tế. Hàng loạt các vấn đề cần giải quyết tại các địa phương để nâng cao mức sống cho người dân như: giải quyết việc làm, cải thiện giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng, kĩ thuật sản xuất nuôi trồng, công tác quản lý tại các địa phương Trước tình hình đẩy mạnh công nghiệp hóa. hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế toàn cầu, cần có những chính sách cụ thể mang tính đột phá nhằm giải quyết toàn bộ các vấn đề của nền kinh tế. Đáp ứng yêu cầu này Nghị quyết của Đảng về nông nghiệp, nông thôn đi vào cuộc sống, đẩy nhanh tốc độ CNH - HĐH nông nghiệp nông thôn, việc cần làm trong giai đoạn hiện nay là xây dựng cho được các mô hình nông thôn mới đủ đáp ứng yêu cầu phát huy nội lực của nông dân, nông nghiệp và nông thôn, đủ điều kiện hội nhập nền kinh tế thế giới. Thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa X về “Nông nghiệp, nông dân và nông thôn”, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành “Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới” (Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009) và “Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới” tại Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 06/4/2010 nhằm thống nhất chỉ đạo việc xây dựng nông thôn mới trên cả nước. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
11. 2 Huyện Ba Vì với tổng diện tích tự nhiên là 424 km2, dân số hơn 265 nghìn người, toàn huyện có 31 xã, thị trấn. Cùng với Chương trình mục tiêu chung của quốc gia về xây dựng NTM, huyện Ba Vì đã tiến hành thực hiện thực thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2012 - 2020, tính đến 31/12/2019 trên địa bàn toàn huyện có 15/30 xã đạt chuẩn NTM (chiếm 50%). Từ một huyện có bước khởi đầu thấp đến nay, thu nhập bình quân đầu người trên toàn huyện đạt 38 trđ/người/năm, hệ thống giao thông, cơ sở hạ tầng được đầu tư xây dựng, bộ mặt nông thôn có nhiều khởi sắc. Thực hiện chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, trong giai đoạn từ năm 2010 - 2019, huyện đã huy động mọi nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới và đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể như hạ tầng kinh tế - xã hội thiết yếu được nâng cấp, đời sống đa số nông dân được cải thiện, hộ nghèo giảm, nhiều nét đẹp văn hóa được phát huy, tình làng nghĩa xóm được vun đắp, an ninh trật tự được giữ vững, cảnh quan môi trường ngày càng được đảm bảo, đội ngũ cán bộ trưởng thành thêm một bước. Tuy nhiên, trên địa bàn huyện Ba Vì, đời sống của nhân dân vẫn còn gặp nhiều khó khăn, cơ sở hạ tầng kém phát triển, đầu tư cho xây dựng cơ bản còn thiếu đồng bộ và chủ yếu từ nguồn vốn Ngân sách Nhà nước. Sự đóng góp của cộng đồng còn hạn chế nên trong quá trình triển khai thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Nhằm nghiên cứu và đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch nông thôn mới tại huyện Ba Vì, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 - 2020” từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện quy hoạch NTM trên địa bàn huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch xây dựng NTM huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 - 2020. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
12. 3 - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Ba Vì. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện quy hoạch xây dựng NTM trên địa bàn huyện Ba Vì trong giai đoạn tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng NTM trên địa bàn huyện Ba Vì. - Quy hoạch XD NTM các xã Tản Hồng, Yên Bài, huyện Ba Vì. - Các văn bản pháp lý liên quan đến quy hoạch XD NTM. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Đề tài tiến hành nghiên cứu tại 02 xã trên địa bàn huyện Ba Vì là: xã Tản Hồng và xã Yên Bài, trong đó xã Tản Hồng đã về đích nông thôn mới năm 2014 (đại diện cho 16 xã vùng đồng bằng); xã Yên Bài là xã chưa về đích nông thôn mới (đại diện 7 xã miền núi chưa về đích NTM huyện Ba Vì). - Phạm vi về thời gian: Số liệu thứ cấp thu thập trong khoảng thời gian từ 2012 - 2019; số liệu phỏng vấn người dân về kết quả thực hiện quy hoạch NTM năm 2020. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài a. Ý nghĩa khoa học của đề tài Đánh giá được việc thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới của địa phương, đồng thời xác định được những vấn đề tồn tại, hạn chế trong quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại địa phương. Trên cơ sở đó, bổ sung, hoàn thiện cơ sở lý luận lập, quản lý quy hoạch xây dựng nông thôn. b. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Việc đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới tại huyện Ba Vì sẽ giúp Ban chỉ đạo, Ban quản lý, các cơ quan, tổ chức cơ PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
13. 4 quan đoàn thể có liên quan kịp thời đưa ra các giải pháp hiệu quả hơn, góp phần thực hiện thành công quy hoạch và xây dựng nông thôn mới tại địa phương. Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo đối với học viên, sinh viên đào tạo chuyên ngành Quản lý đất đai tại các trường cao đẳng, đại học và học viện đào tạo. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
14. 5 Chương 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lý luận về quy hoạch xây dựng nông thôn mới 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản Theo Bộ Nông nghiệp và PTNT (2009) thì nông thôn là phần lãnh thổ không thuộc nội thành, nội thị các thành phố, thị xã, thị trấn được quản lý bởi cấp hành chính cơ sở là ủy ban nhân dân xã. Nông thôn mới là nông thôn mà trong đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của người dân không ngừng được nâng cao, giảm dần sự cách biệt giữa nông thôn và thành thị. Nông dân được đào tạo, tiếp thu các tiến bộ kỹ thuật tiên tiến, có bản lĩnh chính trị vững vàng, đóng vai trò làm chủ nông thôn mới. Nông thôn mới có kinh tế phát triển toàn diện, bền vững, cơ sở hạ tầng được xây dựng đồng bộ, hiện đại, phát triển theo quy hoạch, gắn kết hợp lý giữa nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ và đô thị. Nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc, môi trường sinh thái được bảo vệ. Sức mạnh của hệ thống chính trị được nâng cao, đảm bảo giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội. Xây dựng nông thôn mới là cuộc cách mạng và cuộc vận động lớn để cộng đồng dân cư ở nông thôn đồng lòng xây dựng thôn, xã, gia đình của mình khang trang, sạch đẹp; phát triển sản xuất toàn diện (nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ); có nếp sống văn hóa, môi trường và an ninh nông thôn được đảm bảo; thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần của người dân được nâng cao. Xây dựng nông thôn mới là sự nghiệp cách mạng của toàn Đảng, toàn dân, của cả hệ thống chính trị. Nông thôn mới không chỉ là vấn đề kinh tế - xã hội, mà là vấn đề kinh tế - chính trị tổng hợp. Xây dựng nông thôn mới giúp cho nông dân có niềm tin, trở nên tích cực, chăm chỉ, đoàn kết giúp đỡ nhau xây dựng nông thôn phát triển giàu đẹp, dân chủ, văn minh. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
15. 6 Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới là một chương trình tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội, chính trị và an ninh quốc phòng do Chính phủ Việt Nam xây dựng và triển khai trên phạm vi nông thôn toàn quốc, căn cứ tinh thần của Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn (ngày 5 tháng 8 năm 2008). Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020 được Thủ tướng Chính phủ Việt Nam phê duyệt ngày 4 tháng 6 năm 2010, có tham vọng đến năm 2015 có 20% số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới và đến năm 2020 có 50% số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới theo Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới. Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới lấy ý tưởng từ Phong trào nông thôn mới của tổng thống Hàn Quốc Park Chung- Hee, thậm chí nó lấy luôn tên gọi của phong trào tại Hàn Quốc. Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới gồm 11 nội dung: - Quy hoạch xây dựng nông thôn mới; - Phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội; - Chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập; - Giảm nghèo và an sinh xã hội; - Đổi mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất có hiệu quả ở nông thôn; - Phát triển giáo dục - đào tạo ở nông thôn; - Phát triển y tế, chăm sóc sức khỏe cư dân nông thôn; - Xây dựng đời sống văn hóa, thông tin và truyền thông nông thôn; - Cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn; - Nâng cao chất lượng tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể chính trị - xã hội trên địa bàn; - Giữ vững an ninh, trật tự xã hội nông thôn. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
16. 7 Xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới là xã đạt năm nhóm tiêu chí, gồm 19 tiêu chí (theo Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16 tháng 4 năm 2009): 1. Nhóm quy hoạch: quy hoạch và thực hiện quy hoạch; 2. Nhóm hạ tầng kinh tế - xã hội: giao thông, thủy lợi, điện, trường học, cơ sở vật chất văn hóa, chợ nông thôn, bưu điện và nhà ở dân cư; 3. Nhóm kinh tế và tổ chức sản xuất: thu nhập, hộ nghèo, cơ cấu lao động, hình thức tổ chức sản xuất; 4. Nhóm văn hóa - xã hội - môi trường: giáo dục, y tế, văn hóa và môi trường; 5. Nhóm hệ thống chính trị: hệ thống tổ chức chính trị - xã hội vững mạnh và an ninh, trật tự xã hội. Huyện đạt tiêu chuẩn nông thôn mới là huyện có 100% số xã trong huyện đạt tiêu chuẩn nông thôn mới (theo Quyết định số 558/QĐ-TTg ngày 5 tháng 4 năm 2016). Thị xã/thành phố trực thuộc tỉnh đạt tiêu chuẩn nông thôn mới là thị xã/thành phố trực thuộc tỉnh có 100% số xã trên địa bàn đạt tiêu chuẩn nông thôn mới (theo Quyết định số 558/QĐ-TTg ngày 5 tháng 4 năm 2016). Tỉnh đạt tiêu chuẩn nông thôn mới là tỉnh có 80% số huyện trong tỉnh đạt nông thôn mới (theo Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16 tháng 4 năm 2009). Quy hoạch xây dựng nông thôn mới là một trong 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Trước tiên, quy hoạch là việc phân bố, sắp xếp các hoạt động và các yếu tố sản xuất, dịch vụ và đời sống trên một địa bàn lãnh thổ (quốc gia, vùng, tỉnh, huyện) cho một mục đích nhất định trong một thời kì trung hạn, dài hạn (có chia các giai đoạn) để cụ thể hóa chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trên lãnh thổ theo thời gian và là cơ sở để lập các kế hoạch phát triển (Trần Hữu Viên, 2018). Quy hoạch thường được xây dựng dựa trên chiến lược phát triển của một vùng lãnh thổ hay một ngành, một lĩnh vực theo thời gian và là cơ sở để PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
17. 8 xây dựng các kế hoạch phát triển ngắn hạn, trung hạn. Việc xây dựng quy hoạch phải dựa trên những ý đồ chiến lược rõ ràng; sự tính toán khoa học, hợp lí những điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội; việc sử dụng có hiệu quả các yếu tố nguồn lực. Do vậy, chất lượng của quy hoạch phụ thuộc rất lớn vào tầm nhìn chiến lược của các cấp và những người có thẩm quyền, công tác điều tra cơ bản và khả năng dự báo về xu hướng phát triển trong tương lai. Thông tư liên tịch số 13/TTLT-BXD-BNN&PTNT-BTN&MT ngày 28/10/2011 quy định việc lập thẩm định phê duyệt quy hoạch xây dựng nông thôn mới thì: “Quy hoạch xây dựng nông thôn mới bao gồm quy hoạch định hướng phát triển không gian; quy hoạch sử dụng đất và hạ tầng thiết yếu cho phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ; quy hoạch phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội - môi trường theo chuẩn mới; quy hoạch phát triển các khu dân cư mới và chỉnh trang các khu dân cư hiện có theo hướng văn minh, bảo tồn được bản sắc văn hóa tốt đẹp” (Bộ Xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2013). 1.1.2. Đặc trưng của vùng nông thôn Nông thôn là vùng sinh sống và làm việc của một cộng đồng chủ yếu là nông dân. là vùng sản xuất nông nghiệp là cơ bản, ngoài ra còn có các hoạt động sản xuất và phi sản xuất khác phục vụ chủ yếu cho nông nghiệp và cho nông dân. So với thành thị thì nông thôn là vùng có kết cấu hạ tầng kém phát triển hơn, trình độ sản xuất hàng hóa và tiếp cận thị trường thấp hơn. Vì vậy, nông thôn chịu sức hút của thành thị về nhiều mặt. Dân cư nông thôn thường hay đổ xô về thành thị để kém việc làm và tìm cơ hội sống tốt hơn. Nông thôn có thu nhập và đời sống thấp hơn, trình độ văn hóa, khoa học công nghệ thấp hơn thành thị và ngay cả trình độ dân chủ, tự do, công bằng xã hội trong một chừng mực nào đó cũng thấp hơn thành thị. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
18. 9 Nông thôn giàu tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên như đất đai, nguồn nước, khí hậu nhưng rất đa dạng về kinh tế, xã hội, đa dạng về các hình thức tổ chức quản lí, đa dạng về qui mô và trình độ phát triển. Tính đa dạng đó không chỉ diễn ra giữa các nước khác nhau mà ngay giữa các vùng nông thôn khác nhau của mỗi nước. Điều đó có ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng khai thác tài nguyên và các nguồn lực để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững (Nguyễn Quang Dũng, 2010). 1.1.3. Ý nghĩa của việc xây dựng nông thôn mới Xây dựng nông thôn mới là cuộc cách mạng và cuộc vận động lớn để cộng đồng dân cư nông thôn đồng lòng xây dựng thôn, xã khang trang, sạch đẹp; phát triển sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ một cách toàn diện; có nếp sống văn hóa, môi trường và an ninh nông thôn được đảm bảo; thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần của người dân được nâng cao. Thực hiện đường lối đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta đã đạt nhiều thành tựu to lớn. Tuy nhiên, nhiều thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế. Kết cấu hạ tầng nông thôn như: điện, đường, trường, trạm, chợ, thủy lợi còn nhiều yếu kém; sản xuất nông nghiệp manh mún, nhỏ lẻ, chất lượng nông sản còn thấp, bảo quản chế biến chưa gắn với thị trường tiêu thụ; chuyển dịch cơ cấu kinh tế gắn với cơ cấu lao động, ứng dụng khoa học công nghệ còn chậm. Thu nhập của nông dân thấp, tỷ lệ hộ nghèo còn cao; kinh tế hộ, kinh tế trang trại, hợp tác xã còn nhiều yếu kém; đời sống tinh thần của nhân dân còn hạn chế, nhiều nét văn hóa truyền thống đang có nguy cơ mai một; môi trường và an ninh nông thôn còn nhiều vấn đề bức xúc Nước ta đang phấn đấu trở thành nước công nghiệp, một nước công nghiệp không thể để nông nghiệp, nông thôn lạc hậu, nông dân nghèo khó. Vì vậy, phải tiến hành xây dựng xã nông thôn mới (Nguyễn Quang Dũng, 2010). PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
19. 10 1.1.4. Mục tiêu của xây dựng nông thôn mới Mục tiêu tổng quát của chương trình là xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; theo định hướng xã hội chủ nghĩa (theo Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/6/2010 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2010 - 2020). Xây dựng nông thôn mới để nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân; có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phù hợp; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn phát triển nông nghiệp với công nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị; xã hội nông thôn dân chủ, bình đẳng, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; quốc phòng và an ninh, trật tự được giữ vững (Theo Quyết định số 1600/QĐ-TTg ngày 16/8/2016 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2016 - 2020). Đến năm 2020 số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới khoảng 50% (trong đó, mục tiêu phấn đấu của từng vùng, miền là: Miền núi phía Bắc: 28%; Đồng bằng sông Hồng: 80%; Bắc Trung Bộ: 59%; Duyên hải Nam Trung Bộ: 60%; Tây Nguyên 43%; Đông Nam Bộ: 80%; Đồng bằng sông Cửu Long: 51%); Khuyến khích mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phấn đấu có ít nhất 01 huyện đạt chuẩn nông thôn mới (Ban Tuyên giáo đoàn khối, 2015). Bình quân cả nước đạt 15 tiêu chí/xã (trong đó, mục tiêu phấn đấu của từng vùng, miền là: Miền núi phía Bắc: 13,8; Đồng bằng sông Hồng: 18,0; Bắc Trung Bộ: 16,5; Duyên hải Nam Trung Bộ: 16,5; Tây Nguyên: 15,2; PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
20. 11 Đông Nam Bộ: 17,5; Đồng bằng sông Cửu Long: 16,6); cả nước không còn xã dưới 5 tiêu chí. Cơ bản hoàn thành các công trình thiết yếu đáp ứng yêu cầu phát triển sản xuất và đời sống của cư dân nông thôn: giao thông, điện, nước sinh hoạt, trường học, trạm y tế xã. Nâng cao chất lượng cuộc sống của cư dân nông thôn; tạo nhiều mô hình sản xuất gắn với việc làm ổn định cho nhân dân, thu nhập tăng ít nhất 1,8 lần so với năm 2015 (Theo Quyết định số 1600/QĐ-TTg ngày 16/8/2016 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM giai đoạn 2016 - 2020). 1.1.5. Nguyên tắc của Chương trình xây dựng NTM Xây dựng nông thôn mới là một trong những nhiệm vụ quan trọng theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Theo đó Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới thực hiện theo 06 nguyên tắc sau: Thứ nhất: Các nội dung, hoạt động của Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới phải hướng tới mục tiêu thực hiện 19 tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới ban hành tại Quyết định số 491/QĐ- TTg ngày 16 tháng 4 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ (sau đây gọi là Bộ tiêu chí quốc gia NTM). Thứ hai: Phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư địa phương là chính, Nhà nước đóng vai trò định hướng, ban hành các tiêu chí, quy chuẩn, chính sách, cơ chế hỗ trợ, đào tạo cán bộ và hướng dẫn thực hiện. Các hoạt động cụ thể do chính cộng đồng người dân ở thôn, xã bàn bạc dân chủ để quyết định và tổ chức thực hiện. Thứ ba: Kế thừa và lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình hỗ trợ có mục tiêu, các chương trình, dự án khác đang triển khai trên địa bàn nông thôn. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
21. 12 Thứ tư: Thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới phải gắn với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, có quy hoạch và cơ chế đảm bảo thực hiện các quy hoạch xây dựng nông thôn mới đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Thứ năm: Công khai, minh bạch về quản lý, sử dụng các nguồn lực; tăng cường phân cấp, trao quyền cho cấp xã quản lý và tổ chức thực hiện các công trình, dự án của Chương trình xây dựng nông thôn mới; phát huy vai trò làm chủ của người dân và cộng đồng, thực hiện dân chủ cơ sở trong quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và giám sát, đánh giá. Thứ sáu: Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội; cấp ủy đảng, chính quyền đóng vai trò chỉ đạo, điều hành quá trình xây dựng quy hoạch, đề án, kế hoạch và tổ chức thực hiện. Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị, xã hội vận động mọi tầng lớp nhân dân phát huy vai trò chủ thể trong xây dựng nông thôn mới (Vũ Văn Phúc, 2012). 1.1.6. Quan điểm về quy hoạch xây dựng NTM Quy hoạch xây dựng nông thôn mới phải phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, từng vùng và quy hoạch phát triển ngành; gắn liền với định hướng phát triển hệ thống đô thị, các vùng kinh tế và phù hợp với Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới; phải xác định cụ thể định hướng phát triển và đặc trưng của từng khu vực nông thôn; giải quyết tốt mối quan hệ giữa xây dựng trước mắt với phát triển lâu dài, giữa cải tạo với xây dựng mới; phù hợp với sự phát triển về kinh tế của địa phương và thu nhập thực tế của người dân. Quy hoạch xây dựng nông thôn mới phải có sự tham gia của người dân, cộng đồng dân cư, từ ý tưởng quy hoạch đến huy động nguồn vốn, tổ chức thực hiện và quản lý xây dựng. Quy hoạch xây dựng nông thôn mới phải đảm bảo tính đồng bộ, phù hợp với nguồn vốn đầu tư và điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương; định PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark
22. 13 hướng, giải pháp, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, xã hội, môi trường điểm dân cư, hạn chế tối đa những ảnh hưởng do thiên tai, ngập lũ, nền đất yếu. Quy hoạch xây dựng nông thôn mới phải bảo đảm hiện đại, văn minh nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hóa, phong tục tập quán của từng vùng, miền, từng dân tộc và ổn định cuộc sống dân cư; giữ gìn bảo tồn di sản và phát huy các giá trị văn hóa vật thể; thích ứng với điều kiện thiên tai (Hoàng Tuấn Hiệp và Nguyễn Quang Dũng, 2012). 1.1.7. Vai trò quy hoạch xây dựng NTM Trong quá trình xây dựng nông thôn mới, quy hoạch và thực hiện quy hoạch có vai trò quan trọng, nhằm bảo đảm cho việc sử dụng đất và xây dựng hạ tầng thiết yếu, các khu dân cư khu vực nông thôn vừa theo hướng văn minh, hiện đại, vừa giữ được bản sắc văn hóa làng, xã của địa phương. Quy hoạch xây dựng nông thôn mới sẽ góp phần hạn chế và giảm thiểu các quy hoạch chắp vá, tùy tiện, giữ gìn và phát huy các không gian kiến trúc truyền thống vốn có của nông thôn Việt Nam, đồng thời đáp ứng yêu cầu của Chính phủ về nông thôn mới trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để thực hiện mục tiêu Nghị quyết của Đảng về “tam nông”, phấn đấu đến năm 2020 có 50% số xã đạt tiêu chí nông thôn mới thì vấn đề quy hoạch nông thôn đang rất cần được quan tâm. Trong các tiêu chí xây dựng nông thôn mới, công tác quy hoạch được đặt lên hàng đầu, phải đi trước một bước. Công tác quy hoạch xây dựng nông thôn mới không chỉ liên quan đến nhiều tiêu chí khác, mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội cả vùng - huyện (Vũ Văn Phúc, 2012). 1.1.8. Nguyên tắc lập quy hoạch xây dựng NTM Quy hoạch nông thôn mới phải phù hợp với Quyết định số 491/QĐ- TTg ngày 16 tháng 4 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the watermark