Luận văn Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị từ thực tiễn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung text: Luận văn Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị từ thực tiễn Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI Hồ Phước Hạnh CƯỠNG CHẾ THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG ĐÔ THỊ TỪ THỰC TIỄN QUẬN 7, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2018
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI Hồ Phước Hạnh CƯỠNG CHẾ THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG ĐÔ THỊ TỪ THỰC TIỄN QUẬN 7, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 8.38.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS NGUYỄN CẢNH HỢP HÀ NỘI - 2018
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân tôi. Các kết quả nghiên cứu, điều tra xã hội học trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin, tư liệu trích dẫn trong luận văn có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Hồ Phước Hạnh
4. LỜI CẢM ƠN Luận văn này được thực hiện tại Học viện Khoa học Xã hội, cơ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh. Để hoàn thành được luận văn này, tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên, giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Trước hết tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Cảnh Hợp đã hướng dẫn tôi thực hiện đề tài này. Xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thầy cô, những người đã đem lại kiến thức vô cùng hữu ích cho tôi trong suốt hai năm học qua. Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám đốc, Phòng Đào tạo của Học viện cùng toàn thể cán bộ, giáo viên cơ sở Học viện tại Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập. Cuối cùng, tôi xin gửi tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp những người đã luôn bên tôi, động viên và khuyến khích tôi trong quá trình học tập và thực hiện đề tài nghiên cứu của mình.
5. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CƯỠNG CHẾ THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH XỬ PHẠT HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG ĐÔ THỊ 8 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính 8 1.2. Khái niệm, đặc điểm cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đô thị. 15 Chương 2: THỰC TRẠNG CƯỠNG CHẾ THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG ĐÔ THỊ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 7, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 43 2.1 Tình hình phức tạp về xây dựng trên địa bàn quận 7 43 2.2 Thực trạng cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn quận 7 45 2.3 Những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đô thị trên địa bàn quận 7 61 2.4 Nguyên nhân ảnh hưởng đến cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đô thị trên địa bàn quận 7 64 Chương 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CƯỠNG CHẾ THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG ĐÔ THỊ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 7 67 3.1 Nhu cầu nâng cao hiệu quả cưỡng hiệu quả cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đô thị 67 3.2 Quan điểm về nâng cao hiệu quả cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đô thị 69
6. 3.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đô thị 70 KẾT LUẬN 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
7. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DVCI Dịch vụ công ích MTTQ Mặt trận tổ quốc TNHH MTV Trách nhiệm hữu hạn một thành viên TDP Tổ dân phố UBND Ủy ban nhân dân
8. DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tình hình vi phạm trong lĩnh vực xây dựng đô thị từ năm 2013 – 2017. 46 Bảng 2.2: Thống kê số quyết định xử phạt vi phạm hành chính phải ban hành quyết định cưỡng chế . 49 Bảng 2.3: Tình trạng thực hiện cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị các năm 50 Biểu đồ 2.1: Tình hình vi phạm trong lĩnh vực xây dựng đô thị từ năm 2013 – 2017. 47 Biểu đồ 2.2: Các hình thức vi phạm trong lĩnh vực xây dựng đô thị 47 Biểu đồ 2.3: Tình trạng thực hiện quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị các năm 50 Biểu đồ 2.4: Tình hình thi hành quyết định cưỡng chế xử phạt vi phạm hành chính. 51 Biểu đồ 2.5: Tình trạng thực hiện cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng 51
9. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Pháp luật về xây dựng, mới đây là Luật Xây dựng được ban hành năm 2014 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2015) cùng với những văn bản hướng dẫn thi hành, đã phát huy tác dụng trong việc thiết lập trật tự quản lý xây dựng và xử lý được nhiều tồn tại trong quan hệ xây dựng. Tuy nhiên, trật tự xây dựng có thể thường xuyên bị vi phạm. Thực tế cho thấy vi phạm hành chính về lĩnh vực xây dựng nói chung và xây dựng đô thị nói riêng (xây dựng không phép, sai phép, xây dựng trên đất không được phép xây dựng, ) gia tăng về số lượng, phổ biến ở tất cả các địa phương, nhất là ở các đô thị, đòi hỏi phải ngăn chặn kịp thời các vi phạm hành vi vi phạm và xử phạt vi phạm hành chính. Ngày 20 tháng 6 năm 2012, Quốc hội thông qua Luật Xử lý vi phạm hành chính đã đánh dấu sự phát triển mới của quá trình pháp điển hóa pháp luật về xử lý vi phạm hành chính ở nước ta bắt đầu từ Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính được ban hành lần đầu tiên năm 1989 đến nay. Trong lĩnh vực xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực xây dựng trường hợp cá nhân tổ chức vi phạm không chấp hành quyết định xử phạt thì sẽ bị áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực xây dựng. Để bảo vệ trật tự trong lĩnh vực xây dựng, Chính phủ đã cụ thể hóa các quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính bằng cách ban hành các Nghị định quy định chi tiết, cụ thể liên quan đến lĩnh vực xây dựng đô thị như Nghị định số 81/2013/NĐ- CP ngày 19/7/2013 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012; Nghị định 180/2007/NĐ- CP ngày 07/12/2007 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật xây dựng về xử lý vi phạm trật tự xây dựng đô thị, Nghị định số 121/2013/NĐ- CP ngày 10/10/2013 của Chính phủ về xử phạt hành chính trong hoạt động xây dựng, kinh doanh bất động sản, khai thác, sản xuất, kinh doanh vật liệu xây dựng, quản lí công trình hạ tầng kỹ thuật, quản lý phát 1
10. triển nhà và công sở, Thông tư 02/2014/TT- BXD ngày 12/02/2014 của Bộ xây dựng quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định số 121/2013/NĐ-CP ngày 10/10/2013 của Chính phủ. Mới đây để công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực xây dựng được chặt chẽ và phù hợp hơn, Chính phủ ban hành Nghị định 97/2017/NĐ-CP ngày 18/8/2017 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 81/2013/NĐ-CP ngày 19/7/2013 của Chính phủ về quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật xử phạt vi phạm hành chính và Nghị định 139/2017/NĐ-CP ngày 27/11/2017 của Chính phủ quy định Xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng; khai thác, chế biến, kinh doanh khoáng sản làm vật liệu xây dựng, sản xuất, kinh doanh vật liệu xây dựng; quản lý công trình hạ tầng kỹ thuật; kinh doanh bất động sản, phát triển nhà ở, quản lý sử dụng nhà và công sở. Mặt khác để đảm bảo các Quyết định xử phạt vi phạm hành chính có hiệu lực thi hành, Chính phủ đã ban hành Nghị định 166/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ quy định về cưỡng chế thi hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính. Trong những năm qua, việc xử lý vi phạm trong lĩnh vực xây dựng đô thị đã được nhiều địa phương chú trọng thực hiện, kết quả đã xử lý nhiều vụ việc vi phạm, nhất là những vụ vi phạm nổi cộm gây nhiều bức xúc trong dư luận. Một số địa phương đã tiến hành xử lý nhiều cán bộ vi phạm trọng việc thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về xây dựng. Bên cạnh những kết quả đạt được thì việc xử lý cưỡng chế thi hành Quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng ở một số địa phương vẫn còn chưa nghiêm, việc xử lý còn nhiều bất cập, trách nhiệm xử lý còn chồng chéo giữa các cấp có thẩm quyền dẫn đến hiệu quả quản lí còn thấp, chưa gắn với xử lý trách nhiệm về vật chất. Trong điều kiện chuyển sang nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, nhà đất trở thành hàng hóa có giá trị rất cao, lợi nhuận thu được rất lớn, vì vậy những hành vi vi phạm pháp luật về xây dựng, trục lợi từ việc xây dựng không 2
11. phép, sai phép hay xây dựng trên đất không được phép xây dựng diễn ra ngày càng phổ biến và nghiêm trọng. Những hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng tuy chưa đến mức nguy hiểm là tội phạm nhưng diễn ra khắp nơi, hàng ngày, hàng giờ, không những gây khó khăn cho quản lý nhà nước về xây dựng mà còn là nguyên nhân của những tranh chấp, mẫu thuẫn trong xã hội. Tại thành phố Hồ Chí Minh, tình hình vi phạm hành chính và xử phạt cưỡng chế vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng diễn ra rất phức tạp, cụ thể: Xây dựng không phép là 830/1.595 trường hợp (chiếm tỉ lệ 52%), so với cùng kỳ, tăng 218 trường hợp, tỷ lệ tăng 35,6%, Công trình sai phép là 557/1.595 trường hợp, chiếm tỷ lệ 34,9%, so với cùng kỳ, tăng 73 trường hợp, tỷ lệ tăng 15,1%, Vi phạm trong hoạt động xây dựng (che chắn, rơi vãi vật liệu xây dựng; vi phạm khác) là 208/1.595 trường hợp, chiếm tỷ lệ 13%. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đô thị từ thực tiễn quận 7, thành phố Hồ Chí Minh là rất cần thiết, góp phần bảo đảm trật tự kỷ cương ngăn ngừa các hành vi vi phạm, qua đó tăng cường quản lý nhà nước về xây dựng đô thị một cách hiệu quả hơn. Những trình bày trên đây là lí do để chọn đề tài luận văn: “Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn Quận 7, thành phố Hồ Chí Minh hiện nay.” 2. Tình hình nghiên cứu Nghiên cứu về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính dưới góc độ khoa học pháp lý có rất nhiều các nhà khoa học quan tâm. Đến nay có rất nhiều công trình nghiên cứu, các bài báo, đề tài khoa học về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính về tổ chức, cá nhân đã được công bố. Qua tìm hiểu các công trình nghiên cứu về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đã được công bố cho thấy, vấn đề cưỡng chế thi 3
12. hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính được đề cập dưới nhiều góc độ khác nhau, song về cơ bản bao gồm các nhóm vấn đề sau: Nhóm 1: Nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính như: Phạm Hồng Quang (2011) , Chế tài hành chính và những bất cập trong quy định hiện hành về chế tài hành chính,Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 21, tr.16 Lương Minh Tuân (2011), đề tài Xử phạt hành chính, Báo cáo khoa học, Viện nghiên cứu lập pháp, Hà Nội. Nhóm 2: Nghiên cứu những vấn đề chung trong xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng như: Nguyễn Thành Nhân (2010), Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng trên địa bàn các huyện ngoại thành (từ thực tiễn thành phố Hồ Chí Minh), Luận văn thạc sỹ Luật học, Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh. Quân Ngọc Anh (2009), Hoàn thiện pháp luật về xử lí vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng, liên hệ qua thực tiễn thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sỹ Luật học, Khoa Luật- Đại học Quốc gia Hà Nội. Phạm Sơn Lâm (2012), Công tác xử lý vi phạm trật tự xây dựng trên địa bàn Huyện Đông Anh. Thực trạng và giải pháp, Luận văn tốt nghiệp, Trường đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong, Hà Nội. Nhóm 3: Nghiên cứu những biện pháp để hoàn thiện pháp luật trong xử phạt vi phạm hành chính Trương Thị Phương Lan (2011), Hoàn thiện pháp luật về các biện pháp ngăn chặn vi phạm hành chính và bảo đảm việc xử lý vi phạm hành chính, tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 20, tr.21. Nguyễn Mạnh Hùng (2011), Hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính, tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 21, tr.12. 4
13. Các công trình nghiên cứu khoa học của tập thể, cá nhân từ nhiều góc độ và cách tiếp cận đã tập trung phân tích, làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục pháp luật. Đây là nguồn tư liệu, tài liệu tham khảo phong phú, quý giá. Tuy nhiên cho đến nay chưa có một công trình nào nghiên cứu về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị. Vì vậy, đề tài “Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn Quận 7, thành phố Hồ Chí Minh” không trùng với các công trình đã được công bố ở nước ta từ trước cho đến nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng xây dựng trên địa bàn, những nguyên nhân vẫn còn nhiều trường hợp vi phạm trên địa bàn dẫn đến buộc thi hành cưỡng chế và đưa ra những giải pháp làm giảm tình trạng cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn Quận 7, thành phố Hồ Chí Minh. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Phân tích cơ sở lý luận của việc cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị . Khái quát hóa mục đích, vai trò và nội dung, hình thức, phương pháp cưỡng chế, phương pháp đánh giá kết quả của việc cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị, từ đó xác định các yếu tố ảnh hưởng đến cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị. Nghiên cứu, đánh giá thực trạng về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn Quận 7, bao gồm những mặt làm được và chưa làm được, xác định nguyên nhân của những kết quả đạt được và hạn chế thiếu sót. 5
14. Đề xuất một số giải pháp làm giải trường hợp vi phạm dẫn đến cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn Quận 7, thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề chung về cưỡng chế, cơ sở pháp lý trong các quy định của pháp luật hiện hành về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đô thị trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Đề tài nghiên cứu quá trình giáo dục pháp luật trong các trường hợp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị. Các tư liệu, số liệu phục vụ nghiên cứu từ năm 2012 đến nay. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Do điều kiện thời gian có hạn nên đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các trường hợp nổi bật trên địa bàn 10 phường Quận 7, tại thành phố Hồ Chí Minh. Trong thời gian từ năm 2011 đến năm 2017. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn đặt vấn đề và giải quyết các vấn đề theo quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác- Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về vai trò của cưỡng chế. Luận văn tiếp cận không chỉ từ ở góc độ Luật học mà còn còn ở góc độ xã hội học, cụ thể là tìm hiểu nguyên nhân về tình trạng vi phạm trong lĩnh vực đô thị và áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt không chỉ từ tính chất pháp lý mà điều kiện sinh hoạt, tâm lý của các đối tượng áp dụng. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận 6
15. Đề tài đã sử dụng các lý thuyết, khái niệm, thuật ngữ Luật học để nghiên cứu về các trường hợp vi phạm và quá trình cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn. Đề tài nghiên cứu nhằm tìm hiểu thực trạng xây dựng trên địa bàn cùng với những hành vi vi phạm dẫn đến cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn. Từ đó, đúc kết đưa ra những biện pháp làm giảm tình trạng vi phạm dẫn đến cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn một cách dễ dàng và hợp lý nhất cho từng phường trên địa bàn Quận 7. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Nghiên cứu nhằm có cái nhìn chung về thực trạng vi phạm của người dân về xây dựng nhưng không chấp hành Quyết định xử phạt dẫn đến cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn. Nghiên cứu nhằm tìm ra những khó khăn, những thách thức xoay quanh về tình hình cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn bao gồm phần mở đầu, 3 chương, kết luận,và danh mục tài liệu tham khảo. Nội dung chính của 3 chương gồm: Chương 1: Những vấn đề chung về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn hiện nay. Chương 2: Thưc trạng cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn quận 7, thành phố Hồ Chính Minh. Chương 3: Quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị trên địa bàn quận 7. 7
16. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CƯỠNG CHẾ THI HÀNH QUYẾT ĐỊNH XỬ PHẠT HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG ĐÔ THỊ 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính 1.1.1. Khái niệm cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính Khái niệm cưỡng chế: Cưỡng chế là biện pháp cần thiết đối với những cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật, gây rối trật tự an ninh, có thái độ chống đối lại chính quyền nhân dân, không chấp hành đường lối, chủ trương và pháp luật của nhà nước. Trong các trường hợp đó, việc áp dụng cưỡng chế không trái với nguyên tắc nhân đạo và dân chủ của Nhà nước ta, trái lại, nó được thực hiện vì lợi ích chung của nhân dân, xã hội, nhà nước, trong đó có cả lợi ích cá nhân. Không áp dụng cưỡng chế, hay coi nhẹ nó cũng có nghĩa là buông nhẹ kỷ cương dẫn tới tình trạng vô Chính phủ, vô kỷ luật trong xã hội và trong bộ máy nhà nước. Vai trò của cưỡng chế: Trong giai đoạn hiện nay, cưỡng chế có vai trò rất quan trọng nó là phương tiện, công cụ không thể thiếu để duy trì và bảo vệ trật tự xã hội, đảm bảo pháp chế và kỉ cương nhà nước, tạo điều kiện ổn định và định hướng cho sự phát triển xã hội. Do đó cưỡng chế có 01 số vai trò sau: Thứ nhất, thông qua việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính có tác dụng giáo dục ý thức pháp luật cho chủ thể vi phạm và những người khác về sự đúng đắn, sự công bằng, nghiêm minh, hợp đạo đức của biện pháp được áp dụng, giáo dục cho mọi công dân tri thức pháp luật, tình cảm pháp luật, tâm trạng tích cực đối với nhà nước, đối với pháp luật, hình thành ở họ ý thức chấp hành, lối sống tuân thủ 8
17. pháp luật. Qua đó đảm bảo trật tự pháp luật nói chung, trật tự quản lý nhà nước trong lĩnh vực xây dựng đô thị nói riêng. Cưỡng chế có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các quy tắc, trật tự xã hội được xác định trong các quy phạm pháp luật hành chính, khôi phục lại trật tự quản lý nhà nước đã bị thay đổi do các chủ thể vi phạm hành chính gây ra. Thứ hai, cưỡng chế có vai trò trong việc phòng ngừa, giáo dục, răn đe các hành vi vi phạm pháp luật của chủ thể vi phạm, đảm bảo pháp chế, thể hiện tính nghiêm minh, quyền lực của nhà nước. Thông qua việc cưỡng chế các hành vi vi phạm làm cho chủ thể vi phạm và những người khác kiềm chế không thực hiện hành vi trái pháp luật. Thứ ba, cưỡng chế vi phạm hành chính là công cụ bổ trợ cho công tác quản lý nhà nước trên mọi lĩnh vực, bảo vệ lợi ích chung của nhân dân, xã hội, nhà nước, trong đó có cả lợi ích cá nhân. Cưỡng chế còn có vai trò trừng phạt các chủ thể vi phạm pháp luật qua đó gây tác động đến nhận thức của người vi phạm về ý thức, về tính chính đáng của biện pháp trách nhiệm được áp dụng răn đe người vi phạm pháp luật và những người coi nhẹ pháp luật, dễ vi phạm pháp luật khác. Thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính “Thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính là việc cá nhân, tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính phải chấp hành quyết định xử phạt trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày nhận quyết định xử phạt vi phạm hành chính; trường hợp quyết định xử phạt vi phạm hành chính có ghi thời hạn thi hành nhiều hơn 10 ngày thì thực hiện theo thời hạn đó”[19. khoản 1, Đ.73]. Trường hợp cá nhân, tổ chức bị xử phạt khiếu nại, khởi kiện đối với quyết định xử phạt vi phạm hành chính thì vẫn phải chấp hành quyết định xử phạt. Trong quá trình giải quyết khiếu nại, khởi kiện nếu xét thấy việc thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính bị khiếu nại, khởi kiện sẽ gây hậu quả khó khắc phục thì người giải quyết khiếu nại, khởi kiện phải ra quyết 9
18. định đình chỉ việc thi hành quyết định đó theo quy định của pháp luật. Việc khiếu nại, khởi kiện được giải quyết theo quy định của pháp luật. Người có thẩm quyền xử phạt đã ra quyết định xử phạt có trách nhiệm theo dõi, kiểm tra việc chấp hành quyết định xử phạt của cá nhân, tổ chức bị xử phạt và thông báo kết quả thi hành xong quyết định cho cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu về xử lý vi phạm hành chính của Bộ Tư pháp, cơ quan tư pháp địa phương. Trường hợp người bị xử phạt vi phạm hành chính chết, mất tích, tổ chức bị xử phạt giải thể, phá sản thì không thi hành quyết định phạt tiền nhưng vẫn thi hành hình thức xử phạt tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính và biện pháp khắc phục hậu quả được ghi trong quyết định. Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính được áp dụng trong trường hợp cá nhân, tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày nhận quyết định xử phạt vi phạm hành chính; trường hợp quyết định xử phạt vi phạm hành chính có ghi thời hạn thi hành nhiều hơn 10 ngày thì thực hiện theo thời hạn đó. Người ra quyết định cưỡng chế có trách nhiệm gửi ngay quyết định cưỡng chế cho các cá nhân, tổ chức liên quan và tổ chức thực hiện việc cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt của mình và của cấp dưới. Cá nhân, tổ chức nhận được quyết định cưỡng chế phải nghiêm chỉnh chấp hành quyết định cưỡng chế và phải chịu mọi chi phí về việc tổ chức thực hiện các biện pháp cưỡng chế. Thời hạn thi hành quyết định cưỡng chế là 15 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định cưỡng chế; trường hợp quyết định cưỡng chế có ghi thời hạn thi hành nhiều hơn 15 ngày thì thực hiện theo thời hạn đó. 10
19. 1.1.2. Đặc điểm cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính Cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính là một hiện tượng pháp lý mang tính độc lập nên có những đặc điểm nhất định. Một là, cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính mang tính bắt buộc của Nhà nước, do Nhà nước đặt ra dưới hình thức ban hành văn bản quy phạm pháp luật để áp dụng đối với đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật. Nói cách khác cưỡng chế là biện pháp áp dụng đối với các cá nhân, tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính nhưng không tự nguyện chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính và được Nhà nước bảo đảm thực hiện. Hai là, đối tượng bị cưỡng chế là cá nhân, tổ chức Việt Nam; cá nhân, tổ chức nước ngoài bị xử phạt vi phạm hành chính đã quá thời hạn chấp hành hoặc quá thời hạn hoãn chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính hoặc đã quá thời hạn chấp hành quyết định áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả do vi phạm hành chính gây ra mà không tự nguyện chấp hành.Trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác thì thực hiện theo điều ước quốc tế đó. Ba là, cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính là việc áp dụng các biện pháp bắt buộc thi hành đối với đối tượng không chấp hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính do chủ thể có thẩm quyền áp dụng. Chủ thể có thẩm quyền áp dụng các biện pháp cưỡng chế là những chức danh thuộc cơ quan hành chính nhà nước do pháp luật quy định cụ thể theo Điều 87 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 có nêu rõ thẩm quyền của người có quyền quyết định cưỡng chế. Những người sau đây có thẩm quyền ra quyết định cưỡng chế a) Chủ tịch Uỷ ban nhân dân các cấp; b) Trưởng đồn Công an, Trưởng Công an cấp huyện, Giám đốc Sở Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy, Giám đốc Công an cấp tỉnh, Cục trưởng Cục An 11
20. ninh chính trị nội bộ, Cục trưởng Cục An ninh kinh tế, Cục trưởng Cục An ninh văn hóa, tư tưởng, Cục trưởng Cục An ninh thông tin, Cục trưởng Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, Cục trưởng Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý, Cục trưởng Cục Cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt, Cục trưởng Cục Cảnh sát đường thủy, Cục trưởng Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu hộ, cứu nạn, Cục trưởng Cục Quản lý xuất nhập cảnh, Cục trưởng Cục Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp, Cục trưởng Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường, Cục trưởng Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao; c) Trưởng Đồn biên phòng, Chỉ huy trưởng Bộ đội biên phòng Cửa khẩu cảng, Chỉ huy trưởng Bộ đội biên phòng cấp tỉnh, Chỉ huy trưởng Hải đoàn biên phòng trực thuộc Bộ Tư lệnh Bộ đội biên phòng; Chỉ huy trưởng Vùng Cảnh sát biển, Cục trưởng Cục Cảnh sát biển; d) Chi cục trưởng Chi cục Hải quan, Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan, Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu thuộc Tổng cục Hải quan, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan; đ) Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm, Cục trưởng Cục Kiểm lâm; e) Chi cục trưởng Chi cục Thuế, Cục trưởng Cục Thuế, Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế; g) Chi Cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường, Cục trưởng Cục Quản lý thị trường; h) Cục trưởng Cục Quản lý lao động ngoài nước; người đứng đầu cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự, cơ quan khác được ủy quyền thực hiện chức năng lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài; i) Các chức danh quy định tại các khoản 2, 3 và 4 Điều 46 của Luật này; 12
21. k) Giám đốc Cảng vụ hàng hải, Giám đốc Cảng vụ đường thuỷ nội địa, Giám đốc Cảng vụ hàng không; l) Chánh án Tòa án nhân dân cấp huyện, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Chánh án Tòa án quân sự khu vực, Chánh án Tòa án quân sự quân khu và tương đương, Chánh toà chuyên trách Tòa án nhân dân tối cao; Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự, Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự, Trưởng phòng Phòng Thi hành án cấp quân khu, Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự. Người có thẩm quyền cưỡng chế có thể giao quyền cho cấp phó. Việc giao quyền chỉ được thực hiện khi cấp trưởng vắng mặt và phải được thể hiện bằng văn bản, trong đó xác định rõ phạm vi, nội dung, thời hạn được giao quyền. Cấp phó được giao quyền phải chịu trách nhiệm về quyết định của mình trước cấp trưởng và trước pháp luật. Người được giao quyền không được giao quyền, ủy quyền tiếp cho bất kì cá nhân nào khác [19.Đ87]. Bốn là, cưỡng chế quyết định xử phạt vi phạm hành chính được thực hiện theo một trình tự thủ tục riêng do pháp luật quy định. Các loại cưỡng chế khác nhau thì sẽ được áp dụng theo một trình tự thủ tục khác nhau. Việc cưỡng chế chỉ được thực hiện khi có quyết định cưỡng chế bằng văn bản của người có thẩm quyền. Việc quyết định áp dụng biện pháp cưỡng chế phải căn cứ vào nội dung, tính chất, mức độ, điều kiện thi hành quyết định cưỡng chế. Người có thẩm quyền ra quyết định cưỡng chế quyết định áp dụng các biện pháp cưỡng chế theo thứ tự như khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập, khấu trừ tiền từ tài khoản của cá nhân tổ chức vi phạm; Kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá; Thu tiền, tài sản khác của đối tượng bị cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản; Buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả được quy định. Chỉ áp dụng các biện pháp tiếp theo khi không 13
22. thể áp dụng các biện pháp cưỡng chế đó hoặc đã áp dụng nhưng chưa thu đủ số tiền bị cưỡng chế theo quyết định cưỡng chế. Ngoài ra còn có các biện pháp đảm bảo thi hành quyết định cưỡng chế Khi có quyết định áp dụng biện pháp cưỡng chế, nếu có dấu hiệu cho thấy cá nhân, tổ chức bị áp dụng biện pháp cưỡng chế có hành vi tẩu tán hoặc làm hư hại tiền bạc, tài sản thì người đã ra quyết định cưỡng chế có quyền yêu cầu các cơ quan tổ chức có liên quan, chính quyền địa phương nơi cá nhân bị cưỡng chế cư trú hoặc công tác, tổ chức bị cưỡng chế đóng trụ sở thực hiện biện pháp phong tỏa nhằm ngăn chặn việc tẩu tán tiền bạc, tài sản. Trường hợp cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế có hành vi chống đối không thực hiện quyết định cưỡng chế sau khi đã vận động, giải thích, thuyết phục nhưng không có hiệu quả thì người đã ra quyết định cưỡng chế có quyền huy động lực lượng, phương tiện để bảo đảm thi hành cưỡng chế. Cá nhân bị cưỡng chế mà chưa thực hiện hoặc trốn tránh thực hiện thì bị đưa vào diện chưa được xuất cảnh. Chi phí cưỡng chế Điều 39 của Nghị định 166/2013/NĐ-CP quy định: Chi phí cưỡng chế được xác định trên cơ sở các chi phí thực tế đã phát sinh trong quá trình thi hành quyết định cưỡng chế phù hợp với giá cả ở từng địa phương. Chi phí cưỡng chế bao gồm: a) Chi phí huy động người thực hiện quyết định cưỡng chế; b) Chi phí thù lao cho các chuyên gia định giá để tổ chức đấu giá, chi phí tổ chức bán đấu giá tài sản; c) Chi phí thuê phương tiện tháo dỡ, chuyên chở đồ vật, tài sản; d) Chi phí thuê giữ hoặc bảo quản tài sản đã kê biên; đ) Chi phí thực tế khác (nếu có). Thanh toán chi phí cưỡng chế 14
23. Tại Điều 41 Nghị định 166/2013/NĐ-CP đã quy định Cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế phải chịu mọi chi phí cho các hoạt động cưỡng chế. Nếu cá nhân, tổ chức không tự nguyện hoàn trả hoặc hoàn trả chưa đủ chi phí cưỡng chế thì người có thẩm quyền ra quyết định cưỡng chế có thể ra quyết định cưỡng chế bằng các biện pháp quy định tại các Điểm a, b và c Khoản 2 Điều 86 Luật xử lý vi phạm hành chính. 1.2. Khái niệm, đặc điểm cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đô thị. 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng đô thị Lĩnh vực xây dựng đô thị Đô thị là một không gian cư trú của cộng đồng người sống tập trung và hoạt động trong những khu vực kinh tế phi nông nghiệp. Đô thị là nơi tập trung dân cư, chủ yếu là lao động phi nông nghiệp sống và làm việc theo kiểu thành thị. Đô thị là điểm tập trung dân cư với mật độ cao, chủ yếu là lao động phi nông nghiệp, có cơ sở hạ tầng thích hợp, là trung tâm tổng hợp hay trung tâm chuyên ngành có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của cả nước, của một miền lãnh thổ, một tỉnh, một huyện, một vùng trong tỉnh hoặc trong huyện. Đất đô thị là đất thuộc khu vực nội thành, nội thị xã, thị trấn được quy hoạch sử dụng làm nhà ở, trụ sở các cơ quan tổ chức, các cơ sở sản xuất kinh doanh, các cơ sở hạ tầng phục vụ lợi ích công cộng, quốc phòng an ninh và các mục đích khác của xã hội. Ngoài ra theo quy định các loại đất ngoại thành, ngoại thị xã đã có quy hoạch của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt để phát triển đô thị cũng được tính vào đất đô thị. Hiện nay vẫn chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào khái niệm chính xác thuật ngữ “ lĩnh vực xây dựng”, Khoản 21 Điều 3 Luật Xây Dựng năm 2014 không có khái niệm “lĩnh vực xây dựng” mà sử dụng cụm từ “ hoạt 15