Luận văn Cho thuê lại lao động theo pháp luật lao động Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bình Dương

Nội dung text: Luận văn Cho thuê lại lao động theo pháp luật lao động Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bình Dương

1. PHAN THÚY AN PHAN THÚY AN VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHAN THÚY AN LU Ậ T KINH T CHO THUÊ LẠI LAO ĐỘNG THEO PHÁP LUẬT LAO ĐỘNG VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN Ế TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC KHÓA V KHÓA Đ Ợ T 2 - 2 01 4 HÀ NỘI - 2016
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHAN THÚY AN CHO THUÊ LẠI LAO ĐỘNG THEO PHÁP LUẬT LAO ĐỘNG VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN TỈNH BÌNH DƢƠNG Chuyên ngành: Luật kinh tế Mã số: 60.38.01.07 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. LÊ THỊ HOÀI THU HÀ NỘI - 2016
3. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Chƣơng 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHO THUÊ LẠI LAO ĐỘNG VÀ PHÁP LUẬT CHO THUÊ LẠI LAO ĐỘNG 7 1.1. Khái quát chung về cho thuê lại lao động 7 1.2. Pháp luật cho thuê lại lao động 17 1.3. Pháp luật cho thuê lại lao động của một số nƣớc trên thế giới và những gợi mở cho Việt Nam 25 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT CHO THUÊ LẠI LAO ĐỘNG VÀ THỰC TIỄN TẠI TỈNH BÌNH DƢƠNG 37 2.1. Thực trạng các quy định pháp luật cho thuê lại lao động 37 2.2. Thực trạng cho thuê lại lao động tại tỉnh Bình Dƣơng 53 Chƣơng 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÁP LUẬT VỀ CHO THUÊ LẠI LAO ĐỘNG TỪTHỰC TIỄN TỈNH BÌNH DƢƠNG 62 3.1. Những yêu cầu đặt ra cần phải nâng cao hiệu quả pháp luật về cho thuê lại lao động 62 3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả pháp luật về cho thuê lại lao động 63 3.3. Một số kiến nghị cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả pháp luật về cho thuê lại lao động từ thực tiễn tại tỉnh Bình Dƣơng 68 KẾT LUẬN 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 79
4. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLLĐ : Bộ luật Lao động BHXH : Bảo hiểm xã hội BHYT : Bảo hiểm y tế BHTN : Bảo hiểm thất nghiệp CTLLĐ : Cho thuê lại lao động HĐLĐ : Hợp đồng lao động ILO : Tổ chức Lao động Quốc tế LĐ – TB & XH : Lao động – Thương binh và Xã hội NLĐ : Người lao động NSDLĐ : Người sử dụng lao động
5. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài B nh Dương là t nh thuộc mi n Đ ng Nam bộ n m trong v ng inh tế trọng điểm ph a Nam và là cửa ngõ giao thương với thành phố Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế - văn hóa của cả nước, có các trục lộ giao thông huyết mạch của quốc gia chạy qua như quốc lộ 13, quốc lộ 14, đường Hồ Chí Minh, thuận lợi cho phát triển kinh tế và xã hội toàn diện. Trong những năm gần đây B nh Dương là một trong những t nh có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, GDP tăng b nh quân hoảng 14 5%/năm. Hiện nay, Bình Dương có 28 khu công nghiệp và 8 cụm công nghiệp tập trung có tổng diện tích trên 10.000 ha được phân bố trên địa bàn toàn t nh. Nhờ hạ tầng bảo đảm mà trong thời gian qua, t nh đã thu hút đầu tư hiệu quả với 17.266 doanh nghiệp trong nước đăng ý hoạt động với tổng số vốn là 129.498 tỷ đồng và 2.367 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài với tổng vốn đăng ý 20 3 tỷ USD [26]. Vì vậy, các doanh nghiệp cần một lực lượng lao động lớn, đặc biệt là các doanh nghiệp kinh doanh có tính thời vụ, hoạt động theo đơn hàng với các ngành ngh như ế toán báo cáo thuế, dịch vụ bảo vệ, nhân viên kinh doanh, marketing, nhân viên quản lý nhân sự, thủy thủ tàu biển, công nhân bốc xếp, giữ xe, giao hàng, phục vụ quán ăn giúp việc nhà, giữ trẻ chăm sóc người già lao động phổ thông. Thực tế, hoạt động cho thuê lại lao động đã xuất hiện ở Việt Nam từ những năm 2000 hi mà làn sóng đầu tư nước ngoài ào ạt đổ vào nước ta và ngày càng diễn ra phổ biến, sôi nổi. Tập trung vào các vùng kinh tế trọng điểm ph a Nam như thành phố Hồ Ch Minh Đồng Nai B nh Dương và Hà Nội. Từ nhu cầu thực tiễn, Quốc hội đã th ng qua Bộ luật Lao động năm 2012 thay thế Bộ luật Lao động năm 1994 (sửa đổi, bổ sung năm 2002 2006 2007) ngày 18/6/2012 và có hiệu lực từ ngày 01/5/2013. Nội dung “cho thuê lại lao động” được quy định từ Đi u 53 đến Đi u 58, mục 5 chương III. Quy định này góp phần tạo thêm kênh giải quyết việc làm, kết nối cung cầu lao động hiệu quả, đi u tiết thị trường lao động, tạo thêm nhi u việc làm cho người lao động. Hình thức chủ yếu cho thuê lại lao động là dạng 1
6. hợp đồng khoán việc, hợp đồng gia công, hợp đồng dịch vụ giữa doanh nghiệp cho thuê và doanh nghiệp đi thuê. Đối tượng lao động được thuê lại bao gồm cả người trong nước và người nước ngoài, không ch sử dụng đối tượng lao động phổ thông tr nh độ thấp, mà còn cả lao động có tr nh độ chuyên môn cao, kỹ thuật cao như ỹ thuật điện điện tử Tuy nhiên, hoạt động cho thuê lại lao động là một chế định mới nên vẫn còn một số điểm mà pháp luật chưa dự liệu hết hoặc chưa quy định rõ, cụ thể dẫn đến nhi u doanh nghiệp h ng đáp ứng được các đi u kiện v thành lập doanh nghiệp hoặc vi phạm nghiêm trọng đến quy n lợi của người làm việc theo hình thức cho thuê lại lao động. Hầu hết những lao động này luôn bị trả ti n công thấp hơn thu nhập của người lao động trực tiếp ký hợp đồng lao động với doanh nghiệp sử dụng lao động và h ng được hưởng các chế độ như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, ngh phép, thai sản, ti n thưởng cũng như h ng được hưởng các phúc lợi xã hội như những người lao động chính thức của doanh nghiệp thuê lại lao động. Vì vậy, tôi nghiên cứu đ tài “Cho thuê lại lao động theo Pháp luật lao động Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bình Dương” nh m làm rõ những vấn đ lý luận v cho thuê lại lao động và pháp luật cho thuê lại lao động; thực trạng pháp luật cho thuê lại lao động và thực tiễn tại t nh B nh Dương; đ xuất một số giải pháp và kiến nghị nh m nâng cao hiệu quả pháp luật v cho thuê lại lao động từ thực tiễn t nh B nh Dương. Giúp cho các cơ quan quản lý thị trường lao động một cách có hiệu quả và bảo vệ quy n và lợi ích hợp pháp của các bên có liên quan, từ bên CTLLĐ, bên thuê lại lao động và người lao động thuê lại. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Sau gần 3 năm Bộ luật Lao động năm 2012 có hiệu lực từ 01/5/2013 đã có nhi u bài viết của các nhà nghiên cứu nhà báo được đăng trên các tạp chí, báo và trang điện tử v vấn đ cho thuê lại lao động như: - Cho thuê lại lao động và những yêu cầu đặt ra đối với việc điều chỉnh pháp luật lao động Việt Nam của Lê Thị Hoài Thu đăng trên tạp chí khoa học ĐHQGHN Luật học 28/2012, trang 78 - 84. 2
7. - Hoạt động cho thuê lao động: Nên điều chỉnh pháp luật theo hướng cho phép của Phan Huy Hồng và Ngô Thị Thu đăng trên Tạp chí nghiên cứu lập pháp số 11(112)/2007, trang 41 - 47. - Luật hóa hoạt động cho thuê lại lao động, trong cuốn tài liệu Cho thuê lại lao động, Nxb Lao động - Xã hội, 2011 của Youngmo Yoon - Cố vấn trưởng v Quan hệ lao động, tổ chức lao động Quốc tế tại Việt Nam. - Lao động cho thuê lại ở Việt Nam của TS. Nguyễn Xuân Thu, tham luận tại hội thảo Việt Đức: Pháp luật lao động Trường Đại học Luật Hà Nội năm 2010. - Nguyên tắc, nội dung và hình thức pháp luật điều chỉnh hoạt động cho thuê lại lao động của PGS.TS Nguyễn Hữu Ch đăng trên tạp ch Nhà nước và pháp luật số tháng 7/2012, trang 50 - 58. - Sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện Bộ luật Lao động của Mai Đức Thiện, Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 6/2010. - Tài liệu nghiên cứu cho thuê lại lao động, 2011, Nxb Lao động - Xã hội. Nhìn chung là các bài viết đ u nói đến sự tác động của các quy định pháp luật v cho thuê lại lao động đối với đời sống xã hội ở Việt Nam hi các quy định có hiệu lực. Trong giai đoạn chuẩn bị cho việc xây dựng các quy định của pháp luật v cho thuê lại lao động trong Bộ luật Lao động năm 2012 Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và ILO đã phối hợp xuất bản cuốn “Tài liệu nghiên cứu cho thuê lại lao động” đã tổng hợp được các kinh nghiệm của một số nước v vấn đ cho thuê lại lao động và tổng hợp thực trạng hoạt động cho thuê lại lao động ở Việt Nam để làm tài liệu tham khảo. Năm 2010 Vụ pháp chế Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã xuất bản cuốn “Tài liệu tham khảo pháp luật lao động nước ngoài” NXB Lao động - Xã hội, đã đ cập khái quát một số quy định của Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc v cho thuê lại lao động. Năm 2011, trường Đại học Luật Hà Nội đã nghiệm thu đ tài nghiên cứu khoa học cấp trường: Cho thuê lại lao động - Một hướng điều chỉnh của pháp luật 3
8. lao động Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, do TS. Nguyễn Xuân Thu làm chủ nhiệm đ tài đã đ cập đến một số vấn đ mang tính lý luận pháp lý v cho thuê lại lao động phân t ch đánh giá quy định của pháp luật Việt Nam v hoạt động dịch vụ việc làm và kinh nghiệm của ILO và một số quốc gia đ xuất một số giải pháp cụ thể cho việc đi u ch nh của pháp luật đối với hoạt động cho thuê lại lao động tại Việt Nam. Các bài viết, các công trình nghiên cứu trên đ u nghiên cứu hoặc viết khi các quy định của pháp luật Việt Nam v cho thuê lại lao động chưa có hiệu lực nhưng đ u nh m mục đ ch để nâng cao hiệu quả đi u ch nh của pháp luật v cho thuê lại lao động ở Việt Nam hiện nay. Đ tài Luận văn Thạc sĩ năm 2014 “Pháp luật về cho thuê lại lao động ở Việt Nam hiện nay” của Phạm Thị Thảo đã nghiên cứu những vấn đ lý luận v cho thuê lại lao động, những nhu cầu và yêu cầu đặt ra đối với đi u ch nh pháp luật hoạt động cho thuê lại lao động. Tuy nhiên, luận văn của Phạm Thị Thảo còn chưa đ cập đến thực tiễn thực thi pháp luật cho thuê lại lao động và các biện pháp nâng cao hiệu quả đi u ch nh pháp luật cho thuê lại lao động. Vì vậy, tôi nghiên cứu đ tài này nh m làm rõ hơn những vấn đ lý luận v cho thuê lại lao động và pháp luật cho thuê lại lao động, thực tiễn thực thi pháp luật cho thuê lại lao động và đ xuất một số giải pháp, kiến nghị nh m nâng cao hiệu quả pháp luật v CTLLĐ từ thực tiễn t nh B nh Dương. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu Khái quát những vấn đ lý luận v cho thuê lại lao động và pháp luật cho thuê lại lao động; đ xuất một số giải pháp và iến nghị nh m nâng cao hiệu quả pháp luật v cho thuê lại lao động từ thực tiễn t nh B nh Dương. 3.2. Nhiệm vụ - Khái quát những vấn đ lý luận v cho thuê lại lao động và pháp luật cho thuê lại lao động; 4
9. - Thực trạng pháp luật cho thuê lại lao động và thực tiễn tại t nh Bình Dương; - Đ xuất một số giải pháp và kiến nghị nh m nâng cao hiệu quả pháp luật v cho thuê lại lao động từ thực tiễn t nh B nh Dương. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu - Các văn bản pháp luật v cho thuê lại lao động ở Việt Nam. - Thực trạng pháp luật cho thuê lại lao động tại t nh B nh Dương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động cho thuê lại lao động tại T nh B nh Dương. - Thời gian: Các số liệu thứ cấp d ng để phân t ch đánh giá chủ yếu từ năm 2014 đến năm 2015. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Đ tài được triển hai trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lê Nin tư tưởng Hồ Chí Minh v Nhà nước và Pháp luật và sử dụng các phương pháp thu thập số liệu, tổng hợp, phân tích, so sánh để phục vụ cho việc nghiên cứu đ tài. - Phương pháp thu thập số liệu: Thu thập số liệu từ các báo cáo, thống kê của Sở Lao động - Thương Binh và Xã hội; từ các tạp chí, các báo điện tử, số liệu của các công trình khoa học nghiên cứu v cho thuê lại lao động và một số nguồn khác. - Phương pháp tổng hợp: Quá trình thu thập các tài liệu liên quan như Bộ Luật lao động 2012, các nghị định th ng tư quyết định v cho thuê lại lao động, giáo trình, các bài viết trên các tạp ch báo điện tử và tổng hợp thống kê các số liệu liên quan hoạt động cho thuê lại lao động của các Sở, Ban, ngành, tổ chức đoàn thể, qua đó hiểu được một cách khái quát v hoạt động cho thuê lại lao động và pháp luật cho thuê lại lao động. - Phương pháp phân t ch: Trên cơ sở những thông tin, tài liệu đã thu thập được để tiến hành phân tích hoạt động cho thuê lại lao động để thấy những mặt đạt được và chưa đạt được, những thuận lợi và hó hăn cũng như nguyên nhân ảnh 5
10. hưởng đến hoạt động cho thuê lại lao động để kịp thời đưa ra các giải pháp nh m nâng cao hiệu quả pháp luật v cho thuê lại lao động từ thực tiễn t nh B nh Dương. - Phương pháp so sánh: Sử dụng phương pháp này để so sánh đối chiếu các thông tin, tài liệu thu thập v cho thuê lại lao động. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu của đ tài có thể là tài liệu tham khảo hữu ích tại các cơ sở nghiên cứu và đào tạo v luật học, v lao động. Các kiến nghị của đ tài có thể là tài liệu tham khảo cho các cơ quan tổ chức khi nghiên cứu hoàn thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật v cho thuê lại lao động. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mục lục, lời mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được chia làm 3 chương: Chƣơng 1: Những vấn đ lý luận v cho thuê lại lao động và pháp luật cho thuê lại lao động. Chƣơng 2: Thực trạng pháp luật cho thuê lại lao động và thực tiễn tại t nh B nh Dương. Chƣơng 3: Một số giải pháp và kiến nghị nh m nâng cao hiệu quả pháp luật v cho thuê lại lao động từ thực tiễn t nh B nh Dương. 6
11. Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHO THUÊ LẠI LAO ĐỘNG VÀ PHÁP LUẬT CHO THUÊ LẠI LAO ĐỘNG 1.1. Khái quát chung về cho thuê lại lao động 1.1.1. Khái niệm cho thuê lại lao động Trên thế giới CTLLĐ là hiện tượng phổ biến trong việc sử dụng lao động ở các quốc gia có n n inh tế thị trường phát triển sớm. Nó h nh thành từ những năm 60 – 70 của thế ỷ XX cho thuê lao động đã trở thành một xu hướng há thịnh hành ở Mỹ và các nước Tây Âu. Một số liệu thống ê tại Mỹ đã ch ra r ng năm 1992 con số nhân viên thời vụ ch chiếm hoảng 17% tổng số nhân viên nói chung th tới năm 2000 con số này đã xấp x lên tới 50% [31, tr. 28]. Còn theo báo cáo của Tổ chức quốc tế của các doanh nghiệp CTLLĐ (CIETT) hảo sát tại 34 quốc gia cho thấy năm 1998 có 71.000 c ng ty 9.5 triệu NLĐ cho thuê lại tương đương làm việc trọn thời gian. Đến năm 2008, con số này đã tăng gấp đ i. Thực tế đó đã đặt ra yêu cầu các quốc gia cần ban hành những quy định pháp luật riêng để đi u ch nh vấn đ này. Nhi u quốc gia và v ng lãnh thổ đã ban hành luật riêng để đi u ch nh v vấn đ này như Mỹ Nhật Bản Hàn Quốc; ở Trung Quốc là một chương của Luật HĐLĐ hay Thái Lan Singapore cũng có những quy định cụ thể v hoạt động CTLLĐ. Đối với các nước Châu Âu Châu Mỹ tên gọi phổ biến nhất là “lao động cho thuê tạm thời” trong hi đó các nước Châu Á như Nhật Bản Hàn Quốc Trung Quốc thường gọi là “lao động phái cử” hay “cung ứng lao động”. Bên cạnh đó một số hái niệm cũng thường được nhắc đến như “lao động thuê ngoài” “lao động cho thuê lại” “lao động dịch vụ” “lao động tạm thời” CTLLĐ được biết dưới nhi u tên gọi hác nhau. Mỗi cách gọi phản ánh những hái niệm ý nghĩa và mục đ ch nhấn mạnh t nh chất thời hạn c ng việc hác nhau. Tại Châu Âu h nh thức giao ết việc làm này chủ yếu cho các c ng việc có t nh “tạm thời”. Đi u này có nghĩa hi một NLĐ được gửi từ c ng ty cho thuê lao động (được gọi là “Tổ chức cho thuê lao động tạm thời”) đến một c ng ty sử dụng 7
12. lao động cho thuê c ng việc chủ yếu của NLĐ là dành cho “mục đ ch tạm thời”. Do đó trong thực tế số lượng lớn NLĐ làm việc trong thời gian t hơn một tháng và đại đa số NLĐ cho thuê h ng làm việc quá ba tháng cho c ng ty sử dụng lao động cho thuê. Tại Nhật Bản Hàn Quốc và Trung Quốc hái niệm được nhấn mạnh là “cung ứng”. Có nghĩa là NLĐ được gửi đến c ng ty sử dụng để làm việc trong hoảng thời gian dài hơn từ một đến nhi u năm” [2, tr. 9]. Theo quan điểm của ILO cho thuê lao động được hiểu là việc các tổ chức việc làm tư nhân (chủ sử dụng lao động ch nh) tuyển dụng lao động nhưng h ng trực tiếp sử dụng mà để cung cấp lao động cho bên thứ ba (doanh nghiệp trực tiếp sử dụng lao động). Doanh nghiệp trực tiếp sử dụng lao động có quy n giao việc cũng như giám sát NLĐ trong việc thực hiện c ng việc được giao nhưng quy n lợi của NLĐ lại do tổ chức việc làm tư nhân chịu trách nhiệm ch nh [2, tr. 29]. Trên thế giới đã có nhi u quốc gia thừa nhận vấn đ việc làm tạm thời và CTLLĐ. Trong Luật số 88 ngày 05 tháng 7 năm 1985 và các luật sửa đổi bổ sung Luật Đảm bảo thực hiện phù hợp các giao dịch phái cử lao động và đảm bảo đi u kiện xin việc cho NLĐ phái cử của Nhật Bản đã đưa ra định nghĩa: “Lao động phái cử có nghĩa là NLĐ làm thuê cho một NSDLĐ, sau đó được thuê lại để làm việc cho một NSDLĐ khác dưới sự quản lý, điều hành của NSDLĐ đó, trong khi vẫn duy trì quan hệ lao động với NSDLĐ trước, trừ trường hợp NSDLĐ trước đồng ý với NSDLĐ sau, trong trường hợp này NLĐ sẽ được NSDLĐ sau tuyển dụng”. Ở Trung Quốc cũng quy định v CTLLĐ nhưng hoạt động này được thực hiện dưới h nh thức hợp đồng phái cử. Theo quy định của Luật Hợp đồng lao động năm 2007 của Trung Quốc th : “CTLLĐ (phái cử lao động) được hiểu là việc đơn vị phái cử tuyển dụng lao động và có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ đối với NLĐ nhưng phái cử lao động của mình sang làm việc tại một đơn vị khác. Hợp đồng giữa đơn vị phái cử và NLĐ được phái cử là hợp đồng lao động, còn hợp đồng giữa đơn vị phái cử và đơn vị nhận phái cử là hợp đồng phái cử”. 8
13. Ở Việt Nam, có một số tài liệu nghiên cứu v cho thuê lại lao động đã định nghĩa v cho thuê lại lao động như sau: Trong đ tài nghiên cứu khoa học cấp trường của Đại học Luật Hà Nội năm 2011: “Cho thuê lại lao động – một hướng điều chỉnh của pháp luật lao động Việt Nam trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế” cho thuê lại lao động được hiểu là việc một doanh nghiệp tiến hành tuyển dụng lao động (ký hợp đồng lao động với người lao động) nhưng sau đó cho doanh nghiệp khác thuê lại để sử dụng trong một thời gian nhất định. Trong thời gian làm việc tại doanh nghiệp thuê lại lao động, quy n lợi của người lao động vẫn do doanh nghiệp cho thuê lao động đảm bảo nhưng người lao động phải chịu sự giám sát đi u hành của doanh nghiệp thuê lại lao động. Hay trong bài viết: “Lao động cho thuê lại ở Việt Nam” của TS. Nguyễn Xuân Thu đăng trên cổng th ng tin điện tử của Bộ Tư pháp năm 2010 định nghĩa cho thuê lại lao động như sau: “Lao động cho thuê lại (còn gọi là lao động phái cử) có thể hiểu là những người lao động đã được tuyển dụng bởi một doanh nghiệp (bằng hợp đồng lao động giữa người lao động và doanh nghiệp đó), được doanh nghiệp khác thuê lại trong một thời gian nhất định thông qua hợp đồng cho thuê lại lao động giữa doanh nghiệp cho thuê (người sử dụng lao động của những lao động phái cử) và doanh nghiệp thuê lại lao động.Trong thời gian làm việc tại doanh nghiệp thuê lại lao động, người lao động chịu sự quản lý, điều hành của doanh nghiệp thuê lại lao động, nhưng quan hệ lao động (hợp đồng lao động) vẫn được duy trì với doanh nghiệp cho thuê lại lao động”. Lần đầu tiên, khái niệm CTLLĐ được ghi nhận tại Đi u 53 BLLĐ 2012: “CTLLĐ là việc NLĐ đã được tuyển dụng bởi doanh nghiệp được cấp phép hoạt động CTLLĐ sau đó làm việc cho NSDLĐ khác, chịu sự điều hành của NSDLĐ sau và vẫn duy trì quan hệ lao động với doanh nghiệp CTLLĐ”. Như vậy có thể thấy d tên gọi hác nhau cách định nghĩa hác nhau nhưng theo quan điểm của ILO cũng như một số quốc gia CTLLĐ đ u là một hoạt động đặc biệt có một số dấu hiệu cơ bản sau: 9
14. (i) Doanh nghiệp CTLLĐ tuyển dụng, ký kết hợp đồng lao động đối với NLĐ nhưng sau đó lại cho doanh nghiệp khác thuê lại trong một thời gian nhất định theo hợp đồng CTLLĐ giữa hai doanh nghiệp; (ii) Quyền lợi của NLĐ cho thuê lại vẫn do doanh nghiệp CTLLĐ thực hiện và đảm bảo (doanh nghiệp CTLLĐ vẫn là chủ sử dụng lao động); (iii) Trong thời gian làm việc ở doanh nghiệp thuê lại lao động, NLĐ phải chịu sự giám sát, quản lý, điều hành trực tiếp của doanh nghiệp thuê lại lao động. CTLLĐ có thể được tiếp cận dưới nhiều góc độ khác nhau sau: Dưới góc độ của NLĐ cho thuê lại CTLLĐ có thể hiểu là NLĐ đã được tuyển dụng bởi một doanh nghiệp (trên cơ sở HĐLĐ giữa NLĐ và doanh nghiệp CTLLĐ) được cá nhân tổ chức hác thuê lại trong một hoảng thời gian nhất định th ng qua hợp đồng CTLLĐ giữa doanh nghiệp CTLLĐ và bên thuê lại lao động. Trong thời gian làm việc tại doanh nghiệp thuê lại lao động NLĐ chịu sự quản lý đi u hành trực tiếp của bên thuê lại lao động nhưng quan hệ lao động (HĐLĐ) vẫn được duy tr với doanh nghiệp CTLLĐ. Đi u này có nghĩa những quy n lợi cơ bản của NLĐ như ti n lương BHXH BHYT được doanh nghiệp CTLLĐ đảm bảo theo HĐLĐ đã giao ết giữa hai bên và ph hợp với quy định pháp luật. Tuy nhiên trong quá tr nh làm việc NLĐ có thể được hưởng các phúc lợi hác như những lao động ch nh thức của bên thuê lại lao động đồng thời chịu sự đi u hành quản lý nhất định từ đơn vị này. Dưới góc độ của doanh nghiệp CTLLĐ, CTLLĐ là việc doanh nghiệp tổ chức tuyển dụng NLĐ sau đó cho một hoặc một số đơn vị hác thuê lại lao động đó trên cơ sở thỏa thuận giữa hai bên th ng qua hợp đồng dịch vụ CTLLĐ. Theo đó doanh nghiệp CTLLĐ sẽ nhận được một hoản ph dịch vụ từ việc CTLLĐ. Doanh nghiệp CTLLĐ phải đảm bảo các đi u iện nhất định v CTLLĐ theo quy định của pháp luật. Dưới góc độ của đơn vị thuê lại lao động, CTLLĐ được hiểu là việc một cá nhân tổ chức (gọi chung là doanh nghiệp) trên cơ sở nhu cầu hoạt động sản xuất inh doanh của m nh thuê lại lao động của một doanh nghiệp CTLLĐ trong một 10
15. hoảng thời gian nhất định trên cơ sở thỏa thuận th ng qua hợp đồng dịch vụ CTLLĐ. Nếu đối với doanh nghiệp CTLLĐ việc thu ph dịch vụ từ việc CTLLĐ là mục đ ch đầu tiên th dưới góc độ doanh nghiệp thuê lại lao động CTLLĐ nh m đáp ứng nhu cầu v nguồn lao động do thiếu hụt lao động tạm thời hoặc cần lao động làm những c ng việc có t nh chất tạm thời trong một hoảng thời gian nhất định nh m tiết iệm thời gian tiết iệm chi ph tuyển dụng đào tạo cũng như các thủ tục hành ch nh liên quan. Tất nhiên doanh nghiệp thuê lại lao động vẫn phải có trách nhiệm quản lý đi u hành tổ chức lao động đối với NLĐ được thuê lại như ỷ luật lao động thời giờ làm việc thời giờ ngh ngơi an toàn vệ sinh lao động Trên cơ sở phân t ch các quan điểm v CTLLĐ và các dấu hiệu đặc trưng của hoạt động CTLLĐ có thể đưa ra hái niệm v CTLLĐ như sau: CTLLĐ là việc một doanh nghiệp được cấp phép theo quy định pháp luật tiến hành tuyển dụng lao động (ký hợp đồng đối với người lao động) nhưng sau đó lại cho doanh nghiệp khác thuê lại để sử dụng trong một khoảng thời gian nhất định trên cơ sở hợp đồng CTLLĐ. Trong thời gian làm việc tại doanh nghiệp thuê lại lao động, quyền lợi của NLĐ vẫn do doanh nghiệp cho thuê lại lao động đảm bảo nhưng NLĐ phải chịu sự giám sát, điều hành, quản lý của doanh nghiệp thuê lại lao động. Xuất phát từ khái niệm CTLLĐ trên có thể nhận thấy CTLLĐ có một số đặc điểm cơ bản sau: Thứ nhất, CTLLĐ vừa mang đặc điểm của quan hệ lao động vừa mang đặc điểm của quan hệ thương mại D được tiếp cận dưới góc độ nào (NLĐ doanh nghiệp CTLLĐ hoặc doanh nghiệp thuê lại lao động) CTLLĐ lu n có sự tham gia của ba chủ thể: (i) NLĐ cung ứng sức lao động để đổi lấy ti n lương/thu nhập được tuyển dụng bởi doanh nghiệp CTLLĐ nhưng lại chịu sự quản lý đi u hành trực tiếp từ đơn vị thuê lại lao động (ii) Doanh nghiệp CTLLĐ là NSDLĐ đã tuyển dụng ý ết hợp đồng lao động với NLĐ và cử NLĐ đến làm việc tại một đơn vị hác chịu sự quản lý đi u hành trực tiếp của đơn vi hác (iii) Đơn vị thuê lại lao động là người nhận NLĐ từ NSDLĐ cử đi và trực tiếp sử dụng quản lý đi u hành lao động đó 11
16. cho hoạt động sản xuất inh doanh của m nh. Đối với bên thuê lại lao động trong quan hệ CTLLĐ h ng nhất thiết phải là doanh nghiệp đó có thể là cá nhân hoặc tổ chức có nhu cầu sử dụng lao động ngoài nh m đáp ứng nhu cầu lao động và phục vụ cho hoạt động sản xuất inh doanh của m nh. Tuy nhiên trong phạm vi luận văn này tác giả giả định chung là doanh nghiệp thuê lại lao động. V mối quan hệ giữa các chủ thể tham gia quan hệ CTLLĐ theo quan điểm của ILO và pháp luật của nhi u quốc gia trên thế giới thuê lại lao động là mối quan hệ việc làm tam giác phát sinh giữa NLĐ và hai chủ sử dụng lao động. [2, tr. 29] Nghĩa là một doanh nghiệp sẽ tiến hành tuyển dụng lao động nhưng sau đó lại cho doanh nghiệp hác thuê lại lao động trong một thời gian nhất định. Trong thời gian làm việc tại doanh nghiệp thuê lại lao động NLĐ chịu sự giám sát đi u hành quản lý của doanh nghiệp này. Có thể tóm tắt sơ đồ v mối quan hệ của các chủ thể CTLLĐ như sau: Hình 1.1. Sơ đồ mối quan hệ giữa các chủ thể trong quan hệ CTLLĐ Ngƣời lao động Hợp đồng lao động Ch đạo, mệnh lệnh Hợp đồng CTLLĐ Doanh nghiệp Doanh nghiệp CTLLĐ thuê lại lao động CTLLĐ v bản chất là mối quan hệ ba bên với sự tham gia của bên CTLLĐ (doanh nghiệp CTLLĐ) bên thuê lại lao động (doanh nghiệp thuê lại lao động) và NLĐ cho thuê lại nên thực chất trong hoạt động CTLLĐ sẽ gồm ba mối quan hệ: (i) Quan hệ giữa doanh nghiệp CTLLĐ và NLĐ được cho thuê lại Quan hệ này là quan hệ lao động được thiết lập trên cơ sở của HĐLĐ thể hiện qua các đi u hoản trong HĐLĐ và việc đảm bảo thực hiện các đi u hoản đó trong thực tế. Doanh nghiệp CTLLĐ tuyển dụng và ý ết hợp đồng lao động với 12
17. NLĐ sau đó cho doanh nghiệp hác thuê lại lao động. V vậy trong quan hệ này doanh nghiệp CTLLĐ ch nh là NSDLĐ và lao động được cho thuê lại là NLĐ. NLĐ tuy h ng làm việc trực tiếp tại doanh nghiệp CTLLĐ nhưng doanh nghiệp CTLLĐ vẫn chịu trách nhiệm trả lương và đảm bảo các quy n lợi của NLĐ theo quy định của pháp luật. (ii) Quan hệ giữa doanh nghiệp CTLLĐ và doanh nghiệp thuê lại lao động Quan hệ giữa hai doanh nghiệp này là quan hệ mang t nh dịch vụ thương mại được h nh thành trên cơ sở hợp đồng CTLLĐ. Theo đó doanh nghiệp CTLLĐ có trách nhiệm cung cấp cho doanh nghiệp thuê lại lao động lượng lao động theo đi u iện tiêu chuẩn mà doanh nghiệp đó đặt ra đồng thời doanh nghiệp thuê lại lao động có trách nhiệm trả cho doanh nghiệp CTLLĐ một hoản ti n là ph dịch vụ. Khi hết thời hạn thuê lao động theo hợp đồng doanh nghiệp thuê lại lao động sẽ hoàn trả lại số lao động đã thuê cho doanh nghiệp CTLLĐ. (iii) Quan hệ giữa NLĐ cho thuê lại và doanh nghiệp thuê lại lao động Quan hệ này là quan hệ sử dụng lao động trong thực tế. Nhưng giữa hai chủ thể này lại h ng có sự ràng buộc với nhau bởi bất ỳ hợp đồng nào. Những vấn đ v quy n và lợi ch của hai bên lại được th ng qua một chủ thể trung gian là doanh nghiệp cho thuê lại lao động và hai hợp đồng đó là HĐLĐ và hợp đồng CTLLĐ. Doanh nghiệp thuê lại lao động tuy h ng phải là NSDLĐ nhưng lại có quy n đi u hành, giám sát, quản lý đối với NLĐ cho thuê lại trong suốt quá tr nh NLĐ thuê lại thực hiện các nghĩa vụ lao động tại doanh nghiệp m nh. Tuy nhiên trong quá tr nh sử dụng lao động thuê lại nếu NLĐ thuê lại vi phạm nghĩa vụ lao động hoặc có hành vi vi phạm ỷ luật lao động th doanh nghiệp thuê lại lao động h ng tiến hành xử lý ỷ luật mà trả lại NLĐ cho doanh nghiệp CTLLĐ. Như vậy để h nh thành quan hệ CTLLĐ cần có sự tham gia của ba chủ thể: doanh nghiệp CTLLĐ NLĐ cho thuê lại và doanh nghiệp thuê lại lao động. Trong mối quan hệ này có sự tồn tại của hai loại hợp đồng là HĐLĐ giữa doanh nghiệp CTLLĐ với NLĐ cho thuê lại và hợp đồng dịch vụ (hợp đồng CTLLĐ) giữa doanh nghiệp cho thuê lao động và doanh nghiệp thuê lại lao động. V nguyên tắc hai hợp 13
18. đồng này phải có sự thống nhất với nhau v nội dung trong đó có quy định v đi u iện lao động vấn đ sử dụng lao động đối với NLĐ. Có như vậy mới đảm bảo được quy n lợi cho NLĐ và hạn chế được các tranh chấp phát sinh. Có thể nói d nh n dưới góc độ nào CTLLĐ cũng là sự tổng hòa của ba chủ thể: doanh nghiệp CTLLĐ NLĐ và doanh nghiệp thuê lại lao động với ba mối quan hệ hác nhau: Quan hệ lao động giữa NLĐ và doanh nghiệp CTLLĐ chịu sự đi u ch nh của Bộ luật Lao động và các văn bản hướng dẫn; Quan hệ thương mại giữa doanh nghiệp CTLLĐ và doanh nghiệp thuê lại lao động chịu sự đi u ch nh của Bộ luật Dân sự Luật Thương mại và các văn bản hướng dẫn thi hành (pháp luật dân sự và thương mại); Quan hệ hỗn hợp giữa NLĐ và doanh nghiệp thuê lại lao động. Đi u đó cho thấy CTLLĐ vừa mang đặc điểm của quan hệ lao động vừa mang đặc điểm của quan hệ thương mại. Thứ hai, hoạt động CTLLĐ vừa mang tính kinh tế, vừa mang tính xã hội Cũng như các hoạt động hác CTLLĐ chịu sự đi u ch nh của các quy luật inh tế thị trường như quy luật giá trị quy luật cạnh tranh quy luật cung – cầu Bên cung cấp lao động phải t nh toán mọi hoạt động của m nh làm sao để b đắp được chi ph và có lãi; bên thuê lại lao động cũng phải t nh toán ỹ hiệu quả của việc sử dụng lao động đem lại. Đó là những biểu hiện mang t nh inh tế. V mặt xã hội CTLLĐ h nh thành như một giải pháp quan trọng thúc đẩy sự phát triển của thị trường lao động trong việc luân chuyển lao động hai thác đúng bản chất của loại hàng hóa đặc biệt – hàng hóa sức lao động trên thị trường góp phần đảm bảo cuộc sống cho NLĐ th ng qua việc đem lại cơ hội việc làm cho NLĐ góp phần giải quyết việc làm giảm tỷ lệ thất nghiệp trong xã hội. C ng với những biện pháp v mặt quản lý như chuyển dịch cơ cấu inh tế phát triển ngành có dung lượng lao động nhi u như ngành dệt may chế biến thực phẩm cơ h dịch vụ th CTLLĐ là một trong những giải pháp quan trọng cho việc chắp nối cung – cầu lao động nh m thu hút tận dụng cơ hội lao động giải quyết việc làm cho NLĐ đặc biệt là trong giai đoạn hội nhập inh tế quốc tế ngày càng sâu rộng đa dạng và phức tạp như hiện nay. 14
19. Có thể nói CTLLĐ là sự tổng hòa các yếu tố inh tế và xã hội. CTLLĐ h ng ch liên quan đến vấn đ việc làm giải quyết việc làm hạn chế thất nghiêp đảm bảo đời sống cho NLĐ mà còn liên quan trực tiếp đến việc đầu tư nguồn nhân lực thu hút đầu tư tăng trưởng và phát triển n n inh tế - xã hội. Trên cơ sở đặc điểm này pháp luật đã có định hướng đi u ch nh cần thiết ph hợp để giải quyết đồng bộ những vấn đ inh tế xã hội đặt ra đối với hoạt động CTLLĐ. Thứ ba, CTLLĐ chỉ áp dụng đối với một số ngành nghề nhất định Thực tế các c ng việc mà các doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng lao động thuê lại thường chủ yếu tập trung vào những c ng việc mang t nh chất tạm thời m a vụ mang t nh chất dịch vụ như biên dịch phiên dịch ế toán phục vụ giúp việc gia đ nh hoặc những c ng việc có yêu cầu tr nh độ chuyên m n ỹ thuật cao; thay thế NLĐ trong thời gian ngh thai sản bị tai nạn lao động bệnh ngh nghiệp hoặc thực hiện các nghĩa vụ c ng dân hoặc giảm bớt thời giờ làm việc. Mặt hác xuất phát từ bản chất của hoạt động CTLLĐ là mối quan hệ ba bên giữa doanh nghiệp CTLLĐ doanh nghiệp thuê lại lao động và NLĐ thuê lại dường như NLĐ là bên yếu thế hơn chịu nhi u bất lợi hơn. Ch nh v vậy để bảo vệ quy n và lợi ch hợp pháp cho NLĐ cũng như sự hài hòa lợi ch của các bên trong quan hệ CTLLĐ cần thiết phải có sự giới hạn CTLLĐ ở một số ngành ngh c ng việc nhất định. Có thể thấy nếu xét dưới góc độ nhu cầu của doanh nghiệp CTLLĐ các doanh nghiệp đương nhiên mong muốn mở rộng tối đa danh mục các c ng việc được phép CTLLĐ v nhi u mục đ ch hác nhau. V vậy các doanh nghiệp CTLLĐ cần phải ý HĐLĐ với NLĐ để đảm bảo việc làm cho NLĐ từ đó góp phần ổn định duy tr và phát triển thị trường lao động. 1.1.2. Hình thức cho thuê lại lao động CTLLĐ là một hoạt động tương đối phong phú đa dạng v h nh thức và mục đ ch CTLLĐ. Có doanh nghiệp CTLLĐ với mục đ ch inh doanh iếm lời có doanh nghiệp v h ng bố tr được việc làm cho NLĐ nên CTLLĐ trong thời ỳ nhàn rỗi bên cạnh đó lại có doanh nghiệp CTLLĐ với t nh chất đan xen. Ch nh v vậy việc phân loại và xác định các trường hợp CTLLĐ có ý nghĩa quan trọng trong 15