Luận văn Cải cách hành chính cấp xã từ thực tiễn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai

Nội dung text: Luận văn Cải cách hành chính cấp xã từ thực tiễn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI HÀ VIẾT THẮNG CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH CẤP XÃ TỪ THỰC TIỄN HUYỆN CHƢ SÊ, TỈNH GIA LAI Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 60.38.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN MINH MẪN HÀ NỘI, năm 2016
2. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được luận văn này, trước tiên tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến Ban Giám đốc Học viện Khoa học xã hội, các khoa, phòng, cơ sở học viện tại Đà Nẵng và quý thầy, cô trong Học viện Khoa học xã hội đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, truyền đạt những kiến thức mới về chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu khoa học. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Thầy giáo PGS.TS Nguyễn Minh Mẫn, Hội đồng giáo sư Nhà nước và Pháp luật - người đã trực tiếp hướng dẫn tận tình để giúp tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Tôi xin chân thành biết ơn. Đà Nẵng, tháng 07 năm 2016 Hà Viết Thắng
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Hà Viết Thắng
4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH 7 1.1. Nhận thức chung về cải cách hành chính 7 1.2. Các yếu tố tác động và các điều kiện bảo đảm cải cách hành chính 14 1.3. Kinh nghiệm cải cách hành chính của một số địa phương và bài học kinh nghiệm 18 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH CẤP XÃ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN CHƢ SÊ, TỈNH GIA LAI 28 2.1. Khái quát chung về cấp xã trên địa bàn huyện Chư sê, tỉnh Gia Lai 28 2.2. Kết quả thực hiện cải cách hành chính cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai 34 2.3. Đánh giá chung về cải cách hành chính cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai 55 CHƢƠNG 3. MỤC TIÊU, ĐỊNH HƢỚNG, GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH CẤP XÃ TỪ THỰC TIỄN HUYỆN CHƢ SÊ, TỈNH GIA LAI 64 3.1. Mục tiêu, định hướng cải cách hành chính cấp xã từ thực tiễn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai 64 3.2. Một số giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính cấp xã từ thực tiễn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai 67 3.3. Một số kiến nghị 74 KẾT LUẬN 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
5. DANH MỤC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT BCHTW Ban Chấp hành Trung ương CBCC Cán bộ, công chức CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CCHC Cải cách hành chính CNTT Công nghệ thông tin CNXH Chủ nghĩa xã hội HC - SN Hành chính - Sự nghiệp HCNN Hành chính nhà nước HĐND Hội đồng nhân dân NĐ Nghị định NQ Nghị quyết QLNN Quản lý nhà nước QĐ Quyết định TTg Thủ tướng TƯ Trung ương UBND Ủy ban nhân dân UBTVQH Ủy ban Thường vụ Quốc hội XHCN Xã hội chủ nghĩa
6. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong tiến trình đổi mới đất nước hiện nay, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến vấn đề cải cách hành chính Nhà nước, coi đó là nhiệm vụ trọng tâm của việc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước. Trong những năm qua cải cách hành chính ở nước ta đã đạt nhiều kết quả quan trọng trong các nội dung như cải cách thể chế, cải cách tổ chức bộ máy hành chính, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, cải cách tài chính công. Tuy nhiên, trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới cải cách hành chính vẫn còn một số hạn chế,vướng mắc như: hệ thống pháp luật thiếu đồng bộ, chồng chéo; chế tài chưa cụ thể, chưa kịp thời; thủ tục hành chính còn rườm rà, thiếu công khai minh bạch; bộ máy hành chính nhà nước cồng kềnh, chức năng, nhiệm vụ chồng chéo; trình độ năng lực của bộ phận cán bô, công chức còn hạn chế, ý thức trách nhiệm, tinh thần phục vụ chưa cao; cơ sở vật chất còn thiếu, thiết bị công nghệ thông tin còn chưa đảm bảo Qua 10 năm triển khai thực hiện Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001-2010 đã thu được nhiều kết quả tích cực. Nhận thức của các cấp, các ngành thấy rõ yêu cầu của cải cách hành chính nhà nước được nâng lên, cải cách hành chính nhà nước là một quá trình khó khăn, phức tạp đòi hỏi phải tiến hành đồng bộ, lien tục và có quyết tâm thực hiện trong cả hệ thống chính trị. Kết quả cải cách hành chính nhà nước trên tất cả các nội dung: Cải cách thể chế; cải cách tổ chức bộ máy; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức; cải cách tài chính công; hiện đại hóa nền hành chính đã góp phần tích cực thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội, ổn định chính trị và trật tự xã hộ, cải cách hành chính được xem như động lực mạnh mẽ để thúc đẩy tăng trưởng phát triển kinh tế, phát huy dân chủ và duy trì hoạt động của bộ máy hành pháp. Quán triệt đường lối của Đảng, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 30c/NQ- CP của Chính phủ ngày 08/11/2011, về Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020, trong đó đã xác định nhiệm vụ “Trọng tâm cải cách hành chính trong giai đoạn 10 năm tới là: Cải cách thể chế; xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, chú trọng cải cách hành chính sách tiền lương 1
7. nhằm tạo động lực thực sự để cán bộ, công chức, viên chức thực thi công vụ có chất lượng và hiệu quả cao; nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính và chất lượng dịch vụ công” Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về cải cách hành chính, trong những năm qua, chính quyền từ cơ sở cấp xã đến huyện của tỉnh Gia Lai nói chung và nói riêng đã có nhiều nổ lực trong chỉ đạo triển khai, tổ chức thực hiện cải cách hành chính nhà nước ở cơ sở địa phương và đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, so với yêu cầu của công cuộc đổi mới và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn hiện nay thì cải cách hành chính trên địa bàn vẫn chưa đáp ứng nhu cầu, nhiệm vụ. Bởi vậy, khảo sát đánh giá thực trạng cải cách hành chính cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai, từ đó đề xuất các giải pháp có tính khả thi, phù hợp với điều kiện, tình hình thực tế của địa phương nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả cải cách hành chính cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Các xã trên địa bàn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai có vị trí đặt biệt quan trọng trong hệ thống các cấp chính quyền ở nước ta. hoạt động của chính quyền cấp xã, thị trấn bao quát các lĩnh vực chính trị kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng trên địa bàn và hướng tới thực hiện nhiệm vụ bảo đảm cho các chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước vào cuộc sống, tạo điều kiện cho công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ theo quy định của pháp luật hành chính cấp xã, thị trấn trên địa bàn tỉnh Gia Lai gồm 14 xã, 01thị trấn, được đặt trên địa bàn tỉnh Gia lai là nơi thực hiện cải cách hành chính, Ủy ban nhân dân các xã, thị trấn nói trên điều nằm trong diện phải thực hiện cải cách hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết, việc cải cách này xuất phát yêu cầu thực tiễn về phát triển, quản lý của tỉnh Gia Lai. Là học viên ngành Luật Hiến pháp - Luật Hành Chính, hiện đang công tác ở trên địa bàn cấp xã của huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai, có nhiều trăn trở về công tác cải cách hành chính ở địa phương, nên tôi đã chọn đề tài: “Cải cách hành chính cấp xã từ thực tiễn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai” để làm luận văn thạc sỹ Luật học. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị, cải cách hành chính luôn được coi là vấn đề trọng tâm. Do vậy, vấn đề này đã và đang thu hút được đông đảo các cơ 2
8. quan, tổ chức và cá nhân các nhà khoa học tham gia nghiên cứu ở những góc độ khác nhau, đã có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết về cải cách hành chính như: Thang Văn Phúc (Chủ biên).“Cải cách hành chính nhà nước: thực trạng, nguyên nhân và giải pháp” Nxb Chính trị Quốc gia. Hà Nội, 2001. Nguyễn Thị Hồng Hiếu, “Các giải pháp tăng cường cải cách hành chính tại tỉnh Lào Cai”, Luận văn thạc sỹ, Học viện Hành chính năm 2010. Lê Thị Bình Minh,“Đẩy mạnh cải cách hành chính nhà nước tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2011-2020”, Luận văn thạc sỹ, Học viện Hành chính năm 2013. Dương Quang Tung (2007), “Cải cách hành chính để thúc đẩy sự phát triển đất nước trong thời kỳ mở cửa, hội nhập hiện nay”, Viện khoa học Tổ chức nhà nước. PGS.TS Đinh Ngọc Vượng (2008), “Cải cách hành chính và xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nay”, Viện Nhà nước và pháp luật, Việt Nam. Nguyễn Khánh. “Đổi mới, hoàn thiện tổ chức bộ máy và phương thức hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước các cấp”. Nxb Lao động. Hà Nội,2003; - Sách “CCHC: Vấn đề cấp thiết để đổi mới bộ máy Nhà nước” Nxb Tp. Hồ Chí Minh, 2004 tập hợp những bài viết, ý kiến của các nhà lãnh đạo, nhà nghiên cứu về thực trạng, giải pháp CCHC nhà nước, cải cách thể chế pháp lí và những văn bản pháp luật liên quan đến CCHC. - Sách “Cải cách hành chính và công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền” do Đoàn Trọng Tuyến (Chủ biên). Nxb Tư Pháp, Hà Nội, 2006. Khái quát về mục tiêu, quan điểm, nguyên tắc và các phương hướng cải cách hành chính. - Viện nhà nước và pháp luật: “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002. Đây là công trình thể hiện sự nghiên cứu sâu sắc của tập thể các nhà khoa học đầu ngành về chính quyền địa phương ở nước ta hiện nay. - Giáo trình hành chính nhà nước do PGS.TS. Nguyễn Hữu Hải (Chủ biên), Đặng khắc Ánh, Hoàng Mai . Nxb Giáo dục 2012. Trình bày khái niệm, đặc điểm, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hành chính nhà nước; Tổ chức và hoạt động của nền hành chính nhà nước; Quyết định quản lý hành chính nhà nước; Chính sách, kiểm soát và CCHC nhà nước. 3
9. Các bài viết trên tạp chí của các nhà khoa học, quản lý như: Dương Quang Tung (2011), Tiếp tục điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của Chính phủ - khâu then chốt của cải cách bộ máy hành chính nhà nước ở nước ta hiện nay, Tạp chí Quản lý Nhà nước, số 8/2011; Hoàng Quang Đạt (2011), Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, Tạp chí Quản lý Nhà nước, số 6/2011; Nguyễn Văn Thâm (2011), Cải cách hành chính và những kinh nghiệm về bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chính quyền cấp cơ sở, Tạp chí Quản lý Nhà nước, số 9/2011; Trần Văn Tuấn (2008, 2010), Đẩy mạnh hơn nữa cải cách hành chính để hội nhập và phát triển, Cải cách thủ tục hành chính và cơ chế một cửa một cửa liên thông, Tạp chí Cộng sản 8/2008, 3/2010; Đỗ Quốc Sam (2007,2008), Chương trình cải cách hành chính: Thực trạng và vấn đề đặt ra, Lại bàn về cải cách hành chính, Tạp chí Cộng sản 2/2007, 4/2008; Đinh Duy Hòa (2007), Đẩy mạnh cải cách hành chính nâng cao hiệu quả quản lý của bộ máy nhà nước, Tạp chí Cộng sản 4/2007 v.v Nhìn chung, các công trình, bài viết trên chỉ mới tập trung nghiên cứu về các khía cạnh khác nhau của cải cách hành chính trên phạm vi cả nước, chưa có công trình nào nghiên cứu, đánh giá về thực trạng và đề xuất giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính nhà nước ở cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai nói riêng. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn tập trung nguyên cứu những vấn đề lý luận về cải cách hành chính và khảo sát, đánh giá thực trạng cải cách hành chính cấp xã ở huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai, từ đó đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh cải cách hành chính góp phần xây dựng một nền hành chính trong sạch, vững mạnh, hiệu quả, đáp ứng các yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích nêu trên, luận văn có 3 nhiệm vụ cơ bản sau: - Hệ thống một số vấn đề cơ sở lý luận về cải cách hành chính để làm rõ mục tiêu, nội dung, hình thức và phương pháp cải cách hành chính trong điều kiện của Việt Nam, của tỉnh Gia Lai nói chung và các xã trên địa bàn huyện Chư Sê nói riêng. - Khảo sát, đánh giá, phân tích thực trạng cải cách hành chính cấp xã từ thực 4
10. tiễn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai để đánh giá đúng kết quả, hạn chế và những nguyên nhân ảnh hưởng, làm cơ sở thực tiễn cho việc xây dựng chiến lược, kế hoạch cải cách hành chính cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai trong thời gian tới. - Đề xuất một số phương hướng, giải pháp có tính khả thi nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác cải cách hành chính cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Cải cách hành chính Nhà nước trên địa bàn cấp xã: Cải cách thể chế; Cải cách về thủ tục hành chính; Cải cách tổ chức bội máy hành chính nhà nước; Xây dựng và nâng cao đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; Cải cách tài chính công và hiện đại hóa nền hành chính. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đánh giá thực trạng cải cách hành chính giai đoạn 2001- đến nay; đề xuất giải pháp CCHC cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai đến năm 2020. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thể hiện trên cơ sở phương pháp nghiên cứu của triết học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Triết học Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về cải cách hành chính nhà nước. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: thống kê, tổng hợp, phân tích, lịch sử cụ thể, khảo sát thực tế (quan sát, tọa đàm, phỏng vấn, nghiên cứu hồ sơ, văn bản liên quan về cải cách hành chính ). 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận: Từ kết quả nghiên cứu, hệ thống hóa một số vấn đề cơ sở lý luận về cải cách hành chính nhà nước ở cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai, luận văn góp phần hình thành khung lý thuyết về cải cách hành chính nhà nước ở cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Từ kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tahm khảo cho cán bộ, công chức lãnh đạo, quản lý cấp xã trong chỉ đạo 5
11. đẩy mạnh công tác cải cách hành chính nhà nước ở cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia lai cũng như những người quan tâm đến việc nâng cao hiệu quả cải cách hành chính. Các kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được dùng để nghiên cứu, xem xét áp dụng trong quá trình Cải cách hành chính cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai trong giai đoạn hiện nay. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về Cải cách hành chính. Chương 2: Thực trạng Cải cách hành chính cấp xã trên địa bàn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai . Chương 3: Mục tiêu, phương hướng, giải pháp đẩy mạnh Cải cách hành chính cấp xã từ thực tiễn huyện Chư Sê tỉnh Gia Lai. 6
12. CHƢƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH 1.1. Nhận thức chung về cải cách hành chính 1.1.1. Khái niệm về cải cách hành chính Từ nhiều năm nay, cải cách hành chính đã là một vấn đề mang tính tương đối phổ cập của xã hội Việt Nam. Người dân, tổ chức cảm nhận được kết quả, tác động của cải cách hành chính một cách trực tiếp nhất khi có việc phải tiếp xúc, giải quyết công việc với các cơ quan hành chính nhà nước. Cải cách hành chính là một khái niệm đã được nhiều học giả, các nhà nghiên cứu hành chính trên thế giới đưa ra, dựa trên các điều kiện về chế độ, kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, cũng như phụ thuộc vào quan điểm và mục tiêu nghiên cứu, do đó hầu hết các định nghĩa này là khác nhau: Theo từ điển Pháp luật và hành chính do Giáo sư Đoàn Trọng Truyển chủ biên thì “ Nền hành chính nhà nước là tổng thể các tổ chức và quy chế hoạt động của bộ máy hành pháp có trách nhiệm quản lý công việc hang ngày của Nhà nước do các cơ quan có tư cách pháp nhân công quyền tiến hành bằng những văn bản dưới luật để giữ gìn trật tự công, bảo vệ quyền lợi công và phục vụ nhu cầu hằng ngày của công dân” [29, tr.102] Cải cách hành chính là tạo ra những thay đổi trong các yếu tố cấu thành của nền hành chính nhằm làm cho các cơ quan hành chính nhà nước hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân, phục vụ xã hội tốt hơn. Cải cách hành chính là những nỗ lực có chủ định nhằm tạo nên những thay đổi cơ bản trong hệ thống hành chính nhà nước thông qua các cải cách có hệ thống hoặc thay đổi các phương thức để cải tiến ít nhất một trong những yếu tố cấu thành hành chính nhà nước: thể chế, cơ cấu tổ chức, nhân sự, tài chính công và tiến trình quản lý nhà nước. Cải cách hành chính bao gồm các cải cách về tổ chức, nhân sự, quy trình và công vụ cũng như các biện pháp thích ứng của hành chính công nhằm tạo ra các cơ quan hành chính hiệu quả, thể chế hóa các thẩm quyền hành chính một cách rõ ràng, 7
13. đơn giản hóa hành chính và gần gũi với nhân dân. Cải cách hành chính là một sự thay đổi có kế hoạch, theo một mục tiêu nhất định, được xác định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Cải cách hành chính không làm thay đổi bản chất hệ thống hành chính, mà chỉ làm cho hệ thống này trở nên hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân tốt hơn so với trước, chất lượng các thể chế quản lý nhà nước đồng bộ, khả thi, đi vào cuộc sống hơn, cơ chế hoạt động, chức năng, nhiệm vụ của bộ máy, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm việc trong các cơ quan nhà nước sau khi tiến hành cải cách hành chính đạt hiệu quả, hiệu lực hơn, đáp ứng yêu cầu quản lý kinh tế - xã hội của một quốc gia. Cải cách hành chính tùy theo điều kiện của từng thời kỳ, giai đoạn lịch sử, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, có thể được đặt ra những trọng tâm, trọng điểm khác nhau, hướng tới hoàn thiện một hoặc một số nội dung của nền hành chính, đó là tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, công chức, thể chế pháp lý, hoặc tài chính công Theo nghĩa rộng: CCHC có thể hiểu là một quá trình thay đổi cơ bản, lâu dài, liên tục bao gồm cơ cấu của quyền lực hành pháp và tất cả các hoạt động có ý thức của bộ máy nhà nước nhằm đạt được sự hợp tác giữa các bộ phận và các cá nhân vì mục đích chung của cộng đồng và phối hợp các nguồn lực để tạo ra hiệu lực, hiệu quả quản lý và các sản phẩm phục vụ nhân dân thông qua các phương thức tổ chức và thực hiện quyền lực. Hiểu theo nghĩa này, CCHC là những thay đổi được thiết kế có chủ định nhằm cải tiến một cách cơ bản các khâu trong hoạt động quản lý của bộ máy nhà nước; lập kế hoạch; định thể chế; tổ chức; công tác cán bộ; tài chính; chỉ huy; phối hợp; kiểm tra; thông tin và đánh giá. Theo nghĩa hẹp: CCHC có thể hiểu như một quá trình thay đổi nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả hành chính, cải tiến tổ chức, chế độ và phương pháp hành chính cũ, xây dựng chế độ và phương thức hành chính mới trong lĩnh vực quản lý của bộ máy hành chính nhà nước. Mặt khác cũng cần phân biệt cải cách hành chính với những biến đổi thông thường, những việc làm cần thiết (thường gọi là cải tiến) trong nền hành chính, Cải tiến được tiến hành trên cơ sở một nền hành chính tương đối ổn định, hợp lý và vận 8
14. hành bình thường. Đó là đổi mới, cải thiện trong phạm vi hẹp ở một số bộ phận, quá trình nhất định để nền hành chính được hoàn thiện thêm. Quá trình cải tiến cũng chỉ diễn ra trong thời gian ngắn nhằm đáp ứng những đòi hỏi cục bộ, phiến diện, cấp thiết trước mắt của nền hành chính. Như vậy, những cải tiến này được hiểu như là sự tự điều chỉnh nền hành chính; trong đó cải cách hành chính được nhìn nhận với tầm vóc lớn hơn, phạm vi rộng hơn và phức tạp hơn. Điều này đòi hỏi cải cách hành chính phải được nghiên cứu một cách toàn diện và xây dựng một chiến lược dài hạn với những chương trình, kế hoạch cụ thể đối với tất cả các bộ phận cấu thành của nền hành chính. Từ những vấn đề trên có thể hiểu: Cải cách hành chính là hành vi hành chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của nền hành chính bằng việc cải biến chế độ, phương pháp hành chính cũ xây dựng chế độ và phương pháp hành chính mới trên phương diện thể chế hành chính, bộ máy hành chính, đội ngũ cán bộ, công chức hành chính và tài chính công. 1.1.2. Sự cần thiết cải cách hành chính Hệ thống hành chính nhà nước ta luôn trong quá trình động, vừa bảo đảm sự quản lý nhà nước trên các lĩnh vực xã hội, vừa tìm cách thức ứng với những thay đổi của xã hội, của nền kinh tế. Đến một lúc nào đó, các yếu tố của nền hành chính nếu không có những thay đổi, cải cách sẽ trở thành lực cản, làm cho hiệu lực, hiệu quả hành chính nhà nước kém đi, đó là lúc nền hành chính cần phải được cải cách một cách tổng thể hoặc cải cách một số yếu tố đang bất cập. CCHC là một trong những nội dung cơ bản cần được quan tâm của tất cả các quốc gia trên thế giới vì đó là đòn bẩy để nâng cao hiệu quả của nhà nước trong việc phát triển kinh tế - xã hội, phát huy dân chủ và tiếng nói của người dân trong hoạt động quản lý nhà nước, củng cố và tăng cường tiềm năng về mọi mặt cho đất nước. Nhìn tổng thể, 3 yếu tố sau đây chi phối và lý giải sự cần thiết của cải cách hành chính nhà nước: - Một là, yêu cầu của sự phát triển xã hội, đặc biệt là yêu cầu của phát triển kinh tế - xã hội. - Hai là, sự kém hiệu quả, hiệu lực của bản thân nền hành chính nhà nước. - Ba là, yêu cầu của người dân, doanh nghiệp về sự phục vụ tốt hơn, hiệu quả 9
15. hơn của nền hành chính nhà nước. Nghị quyết Đại hội đại biểu lần thứ XI của Đảng gần 20 lần nói đến vấn đề cải cách hành chính. Điều này cho thấy Đảng ta đặc biệt quan tâm đến vấn đề này. Quan điểm chỉ đạo của Đại hội XI là: “Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, trọng tâm là tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh và cải cách hành chính nhà nước”, “bãi bỏ các thủ tục hành chính gây phiền hà cho tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp và người dân”, “tiếp tục hoàn thiện và đẩy mạnh cải cách hành chính nhà nước phục vụ phòng, chống tham nhũng lãng phí, tập trung vào các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, lãng phí”, “đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong Đảng khắc phục tình trạng rườm rà, bất hợp lý về thủ tục”, “đẩy mạnh cải cách lập pháp, hành pháp và tư pháp”, “thực hiện chương trình tổng thể cải cách hành chính và hiện đại hóa nền hành chính quốc gia” [16, tr.90]. Quán triệt quan điểm đẩy mạnh cải cách hành chính và trên cơ sở đánh giá kết quả thực hiện Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011- 2020, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 30c/NQ-CP ngày 8/11/2011 của Chính phủ đã xác định vai trò của cải cách hành chính là: - Xây dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm giải phóng lực lượng sản xuất, huy động và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển đất nước. - Tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, thông thoáng, thuận lợi, minh bạch nhằm giảm thiểu chi phí về thời gian và kinh phí của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế trong việc tuân thủ thủ tục hành chính. - Xây dựng hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước từ Trung ương tới cơ sở thông suốt, trong sạch, vững mạnh, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, tăng cường tính dân chủ và pháp quyền trong hoạt động điều hành của Chính phủ và của các cơ quan hành chính nhà nước. - Bảo đảm thực hiện trên thực tế quyền dân chủ của nhân dân, bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích của dân tộc, của đất nước. - Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ đáp ứng yêu cầu phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước. 10
16. Từ thực tiễn gần 30 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng có thể khẳng định rằng cải cách hành chính nhà nước luôn là một chủ trương nhất quán, thể hiện tầm nhìn của Đảng trong lãnh đạo tổ chức và hoạt động của nhà nước, thông qua các biện pháp cụ thể ở từng giai đoạn phát triển của đất nước để cải cách, đổi mới nền hành chính nhà nước phù hợp với yêu cầu của quá trình phát triển. Việt Nam đang trong quá trình xây dựng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Hiện nay Việt Nam đã trở thành thành viên của khu vực Mậu dịch tự do ASEAN (AFTA) từ tháng 7/1995, thành viên của Tổ chức thương mại thế giới WTO tháng 11/2006 và hội nhập kinh tế quốc tế. Đây là yêu cầu mới, khó khăn trong quản lý kinh tế xã hội, nếu bản thân nhà nước không đổi mới tổ chức và hoạt động, nâng cao hiệu quả quản lý thì không thể hoàn thành nhiệm vụ trên. Do đó yêu cầu tất yếu phải đổi mới, phải cải cách hành chính nhà nước để phù hợp với xu thế phát triển mới của xã hội hiện nay. Nước ta phải tiếp tục cải cách hành chính vì 10 năm qua thực hiện CCHC vẫn còn nhiều hạn chế bất cập đó là: Nhiều cấp, nhiều ngành chưa đặt đúng cải cách hành chính nhà nước là một trong ba giải pháp cơ bản thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, giai đoạn 2001-2010, 2010-2020. Tốc độ cải cách còn chậm, chưa nhất quán, hiệu quả còn thấp so với mục tiêu đặt ra là “Xây dựng được một nền hành chính nhà nước dân chủ, trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại”. Nhìn một cách tổng thể, những kết quả đạt được trong cải cách hành chính nhà nước những năm qua còn chưa tương xứng với yêu cầu, quy mô đổi mới toàn diện theo tinh thần Nghị quyết của Đảng và mục tiêu chung mà chương trình tổng thể đề ra; kết quả đạt được chưa thiết thực, chưa bền vững. Hệ thống thể chế còn thiếu đồng bộ, thống nhất, còn chồng chéo, tăng về số lượng nhưng chất lượng còn hạn chế. Có sự giảm đầu mối trực thuộc Chính phủ, nhưng bộ máy bên trong các bộ còn chưa giảm. Công tác kiểm tra, sắp xếp, sau phân cấp còn buông lỏng. Chưa xây dựng cơ cấu cán bộ, công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước và chưa thực hiện tốt việc đào tạo trước khi bổ nhiệm; cơ chế quy định trách nhiệm 11
17. của người đứng đầu chưa rõ ràng và chưa đánh giá được chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức sau đào tạo; công tác cải cách tiền lương triển khai còn chậm, tiền lương chưa thực sự là động lực thúc đẩy cán bộ, công chức thực thi công vụ. Cải cách tài chính công thực hiện mới chỉ là bước đầu, kết quả đạt được còn hạn chế. Các thể chế về cải cách tài chính công chưa được sửa đổi, bổ sung kịp thời cho phù hợp với thực tế. Việc áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001-2000 vào hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước theo Quyết định số 144/2006/QĐ-TTg ngày 20 tháng 6 năm 2006 của Thủ tướng Chính phủ, kết quả đạt được nhưng vẫn còn hạn chế. Việc hiện đại hoá công sở chưa đồng bộ, dẫn tới manh mún, phân tán. Kết quả đầu tư xây dựng trụ sở cấp xã, thị trấn vẫn chưa thực hiện được như Chương trình tổng thể đề ra. Ứng dụng công nghệ thông tin không đạt mục tiêu của Chương trình tổng thể. Có những đề án, dự án, biện pháp, chương trình hành động nhằm thực hiện cải cách hành chính nhà nước trên các nội dung Chương trình tổng thể về hình thức và bản chất thì rất có ý nghĩa nhưng vấn đề triển khai trong thực tế chưa mang lại nhiều kết quả như mong muốn, việc triển khai còn mang nặng tính hình thức, chưa chú ý sâu về chất lượng thực tế, chất lượng thực thi. Sự tham gia, đóng góp ý kiến của người dân, tổ chức, doanh nghiệp và công chúng vào quá trình cải cách hành chính còn ít, hạn chế. Các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai đa phần là Nông nghiệp, sau nhiều năm với sự đoàn kết nỗ lực xây dựng kinh tế- xã hội, mặc dù đã có những tiến triển bước đầu, nhưng các xã, thị trấn của tỉnh Gia Lai vẫn còn nhiều khó khăn thử thách: cơ sở hạ tầng kém, nền kinh tế có điểm xuất phát thấp, kinh tế tự cung, tự cấp là chủ yếu, sản xuất nông nghiệp còn chậm hầu như không đáng kể, về quản lý hành chính đang tồn tại khá nhiều yếu kém cần phải thay đổi để đáp ứng yêu cầu đặt ra là: việc quản lý còn thiếu tập trung thống nhất, kỷ luật, kỷ cương hành chính trong một số xã, thị trấn chưa nghiêm, công tác kiểm tra, giám sát còn hạn chế, làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý điều hành. Chất lượng, năng lực của một bộ phận cán bộ, công chức 12
18. có mặt còn hạn chế .Để khắc phục tình trạng này, giải pháp tối ưu các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai phải tập trung đẩy mạnh cải cách hành chính bao gồm các mục tiêu của Chương trình tổng thể CCHC 2011-2020 theo Nghị quyết số 30c/NQ-CP ngày 08/11/2011 của Chính phủ là: - Xây dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm giải phóng lực lượng sản xuất, huy động và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển đất nước. - Tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, thông thoáng, thuận lợi, minh bạch nhằm giảm thiểu chi phí về thời gian và kinh phí của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế trong việc thuân thủ thủ tục hành chính. - Xây dựng hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước từ Trung ương tới cơ sở thông suốt, trong sạch, vững mạnh, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, tăng tính dân chủ và pháp quyền trong hoạt động điều hành của Chính phủ và của các cơ quan hành chính nhà nước. - Bảo đảm thực hiện trên thực tế quyền dân chủ của nhân dân, bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích của dân tộc, của đất nước. - Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ, đáp ứng yêu cầu phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước. Trọng tâm cải cách hành chính trong giai đoạn 10 năm tới là: cải cách thể chế, xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức chú trọng cải cách chính sách tiền lương nhằm tạo động lực thực sự để cán bộ, công chức thực thi công vụ có chất lượng và hiệu quả cao; nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính và chất lượng dịch vụ công. 1.1.3. Nội dung của cải cách hành chính Chương trình CCHC giai đoạn 2011 - 2020 xác định rõ nhiệm vụ CCHC trên sáu lĩnh vực cụ thể là cải cách thể chế; cải cách thủ tục hành chính; cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức; cải cách tài chính công và hiện đại hóa nền hành chính. 13
19. 1.2. Các yếu tố tác động và các điều kiện bảo đảm cải cách hành chính 1.2.1. Các yếu tố tác động đến cải cách hành chính - Các yếu tố chủ quan Đội ngũ cán bộ, công chức mang yếu tố quyết định chất lượng, hiệu lực, hiệu quả của bộ máy nhà nước dẫn đến sự thành công của quá trình cải cách hành chính. Nếu cơ chế tốt đến mấy, bộ máy hành chính có đơn giản gọn nhẹ đến mấy mà con người không sử dụng được thì vẫn không mang lại hiệu quả. Nhân tố con người ở đây chính là đội ngũ cán bộ, công chức. “ Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đủ đức, đủ tài và tâm huyết nghề nghiệp luôn là vấn đề mang tính chiến lược, phát huy yếu tố con người là điều kiện đặc biệt quan trọng đảm bảo sự thành công của công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” [18, tr.41]. Nền hành chính chúng ta nhìn chung đội ngũ cán bộ, công chức có nhiều tiến triển trong quá trình đổi mới nhưng vẫn chưa phù hợp với yêu cầu đã đề ra. Vai trò, ý thức của người dân cũng là yếu tố quan trọng trong cải cách hành chính nhà nước. Sự tham gia của người dân đóng góp tích cực cho quá trình cải cách hành chính, bởi quá trình này ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích và đến đời sống, đến công việc của người dân. - Các yếu tố khách quan Hệ thống chính trị có ảnh hưởng rất lớn đến cải cách hành chính vì cơ chế hoạt động của hệ thống chính trị chi phối mọi hoạt động quản lý nhà nước. Nếu cải cách hành chính không đặt ra và trong quá trình đổi mới hệ thống chính trị thì rất khó đạt mục tiêu. Trước yêu cầu của giai đoạn phát triển mới của đất nước cần phải đổi mới trong quan hệ phân công trong lãnh đạo và quản lý điều hành. Có như vậy mới mong đạt được mục tiêu của cải cách hành chính. Nếu cải cách hành chính đi trước mà hệ thống chính trị không thay đổi theo sẽ làm cho cải cách hành chính trở nên cứng nhắc, không mang lại hiệu quả. Điều kiện kinh tế - văn hóa xã hội gắn liền với CCHC, vì CCHC là nhằm cải cách cho phù hợp với cơ cấu kinh tế mới, định hướng phát triển, tạo môi trường pháp lý thuận lợi và điều tiết nền kinh tế quốc dân. Phát triển hội nhập toàn cầu là xu thế tất yếu và không thể đảo ngược. Trong 14