Luận văn Các tội phạm về cờ bạc theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang

Nội dung text: Luận văn Các tội phạm về cờ bạc theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN THỊ THU HÀ CÁC TỘI PHẠM VỀ CỜ BẠC THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN HUYỆN LỤC NGẠN TỈNH BẮC GIANG Chuyên nghành: Luật Hình Sự Mã số: 60 38 01 04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM VĂN TỈNH HÀ NỘI, 2016
2. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả. Các số liệu và và kết quả nêu trong Luận Văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Hà Nội, 30 tháng 07 năm 2016 Tác giả Luận văn Trần Thị Thu Hà
3. MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1 Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ CÁC TỘI PHẠM VỀ CỜ BẠC THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 7 1.1. Những vấn đề lý luận về các tội phạm về cờ bạc 7 1.2. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về các tội phạm về cờ bạc 14 CH NG 2. ÁP DỤNG CÁC QU ĐỊNH CÁC TỘI VỀ CỜ BẠC TỪ THỰC TIỄN HU ỆN LỤC NGẠN, TỈNH BẮC GIANG 30 2.1. Định danh các tội về cờ bạc 30 2.2. Quyết định hình phạt đối với các tội về cờ bạc 50 Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG ĐÚNG CÁC QU ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ CÁC TỘI PHẠM VỀ CỜ BẠC 57 3.1. Quan điểm về hoàn thiện quy định của pháp luật hình sự hiện hành đối với các tội về cờ bạc và áp dụng các quy định đó trên thực tiễn 57 3.2. Hoàn thiện các quy định của bộ luật hình sự Việt Nam liên quan đến các tội về cờ bạc 58 3.3. Hoàn thiện các văn bản hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật về tội đánh bạc 61 3.4. Các giải pháp khác nhằm áp dụng đúng pháp luật hình sự đối với các tội phạm về cờ bạc 64 KẾT LUẬN 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 73
4. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Lục Ngạn là một huyện miền núi của tỉnh Bắc Giang, nằm trên trục đường Quốc lộ 31, có vị trí địa lý bao gồm: Phía Bắc giáp huyện Chi Lăng và huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn; Phía Tây và Nam giáp huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang; Phía Đông giáp huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang. Trung tâm huyện lỵ cách thành phố Bắc Giang 40km. Lục Ngạn có tổng diện tích tự nhiên là 101.223,72 ha, với 30 đơn vị hành chính được chia thành 2 vùng rõ rệt: Vùng thấp gồm 17 xã và 1 thị trấn, vùng cao gồm 12 xã. Dân số của huyện xấp xỉ 200.000 người.Trong đó, người Kinh chiếm 53%, còn lại là các dân tộc khác như Sán, Dìu, Nùng, Cao Lan, Hoa, phân bố với tỷ lệ 96,63% ở nông thôn và 3,37% ở thành thị. Nguồn lao động có 116.620 người trong độ tuổi lao động, chiếm 57,16% so với tổng dân số. Chất lượng lao động qua đào tạo đạt 13,5%. Điều kiện kinh tế của huyện chủ yếu dựa vào nông nghiệp. [61] Công việc tại chỗ không đáp ứng được nhu cầu việc làm do đó đa số nguồn lao động đều tham gia làm các công việc phổ thông ở những khu công nghiệp tại các thành phố và huyện lỵ lân cận. Đặc biệt do trong lịch sử, giai đoạn những năm 1979 về sau, một bộ phận người Hoa đã di cư xuống phía nam, tạo ra một nhóm dân cư mới tại đây và có liên hệ mật thiết với người Hoa tại Trung Quốc, do đó thường xuyên tổ chức đưa lao động qua làm việc theo mùa vụ tại những tỉnh giáp ranh với Việt Nam. Số lượng này đông đảo, chủ yếu chưa thông qua đào tạo và trình độ văn hoá tương đối thấp. Việc lao động tại các khu công nghiệp hay làm việc theo mùa vụ ở nước ngoài đã tạo cho người lao động khoản thu nhập tương đối cao hơn so với mặt bằng chung của canh tác nông nghiệp mang lại. Số tiền này sẽ được chuyển về cho gia đình cất giữ và sử dụng. Chính dòng tiền này góp phần mang lại sự thay đổi lớn cho chất lượng đời sống dân cư và xã hội của huyện Lục Ngạn. Nhưng như một quy luật bất dịch, sự phát triển của kinh tế luôn kéo theo những tệ nạn xã hội. Lục Ngạn cũng không phải là một ngoại lệ. Những năm trở lại đây, nền văn hoá nông thôn trên địa bàn cơ bản bị phá vỡ, những hình thức giải trí 1
5. được du nhập một cách nhanh chóng, nhiều tệ nạn mới xuất hiện như ma tuý, mại dâm, vay nặng lãi, nghiện gameonline song hành cùng những tệ nạn đã tồn tại từ lâu nay có cơ hội để phát triển như cờ bạc, rượu chè, đánh nhau Trong đó, cờ bạc nổi lên thành một tệ nạn phổ biến và có chiều hướng diễn biến phức tạp, gắn liền với sự gia tăng thu nhập của người dân. Vì tính chất và mức độ nguy hiểm của những hành vi cờ bạc mà Nhà nước ta đã quy định những tội danh cụ thể trong Bộ luật Hình sự với các mức phạt khác nhau và có sửa đổi, bổ sung nhiều lần, tính từ Bộ luật hình sự (BLHS) đầu tiên, Bộ luật hình sự 1985 cho đến nay, Bộ luật hình sự 2015(bị hoãn thi hành). Đồng thời, các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương đã rất kiên quyết đấu tranh với các tội phạm về cờ bạc nhưng tình hình tội phạm về cờ bạc tại Tỉnh Bắc Giang nói chung và huyện Lục Ngạn nói riêng vẫn có diễn biến hết sức phức tạp, ngày càng tinh vi, có tổ chức, quy mô ngày càng lớn. Như vậy, thực tiễn tình hình tội phạm về cờ bạc trên địa bàn huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang cho thấy rõ nhu cầu phải tiếp tục tăng cường đấu tranh với loại tội phạm này, đặc biệt trong tình hình hiện nay khi Chỉ thị của Đảng (Chỉ thị số 48- CT/TW ngày 22 tháng 10 năm 2010 của Ban Chấp hành Trung ương ĐCSVN về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới) đã đặt ra mục đích “phải kiềm chế, làm giảm các loại tội phạm tạo ra môi trường lành mạnh, phục vụ có hiệu quả nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ cuộc sống hạnh phúc và bình yên của nhân dân”. Quy định của pháp luật hình sự về các tội về cờ bạc là sản phẩm của khoa học pháp lý hình sự nói chung và của khoa học luật hình sự nói riêng. Vì thế, mức độ phù hợp của những quy định đó với thực tế của tình hình tội phạm về cờ bạc như thế nào chỉ có thể biết được thông qua nghiên cứu thực tế áp dụng ở từng địa phương. Điều đó muốn nói rằng, việc kiểm nghiệm đời sống của pháp luật hình sự ở một địa phương cụ thể luôn luôn là một khả năng để phát triển lý luận và đồng thời cũng là cơ sở để hoàn thiện pháp luật. Việc nghiên cứu này càng cần thiết để khẳng định mức độ phù hợp của Luật và đề xuất áp dụng đúng. Vì thế, đề tài “Các tội phạm về cờ bạc theo pháp luật Hình sự Việt 2
6. Nam từ thực tiễn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang” đã được lựa chọn để nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Để có cơ sở lý luận cho việc thực hiện đề tài Luận văn, các công trình khoa học sau đây đã được nghiên cứu và tham khảo: 2.1. Tình hình nghiên cứu lý luận - “Tội phạm học, Luật hình sự, Luật tố tụng hình sự Việt Nam” Nxb Chính trị quốc gia, 1994; - “Giáo trình luật hình sự Việt Nam - Phần các tội phạm”, Khoa luật, Đại học quốc gia Hà Nội, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội (1997); - Bình luận khoa học BLHS năm 1999 của Thạc sĩ Đinh Văn Quế, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2000; - “Giáo trình luật hình sự Việt nam - phần các tội phạm” (2008), Võ Khánh Vinh, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; - “Lý luận chung về định tội danh” (2013), Võ Khánh Vinh, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội; - “Giáo trình luật hình sự Việt Nam - Phần chung” (2014), Võ Khánh Vinh, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội; 2.2. Tình hình nghiên cứu thực tiễn Để phục vụ trực tiếp cho việc thực hiện đề tài, những công trình khoa học sau đây về đấu tranh phòng và chống tội phạm nói chung và phòng, chống tội phạm về cờ bạc nói riêng đã được tác giả tham khảo: - Luận văn Thạc sỹ Luật học : “Tội đánh bạc và Tội tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc trên địa bàn thành phố Ninh Bình. Tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa” của tác giả Vũ Thị Len, Học viên Khoa học xã hội- Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, năm 2013; - Luận văn Thạc sỹ luật học: “Phòng ngừa các tội phạm về cờ bạc trên địa bàn thành phố Hà Nội” của tác giả Cao Thị Oanh, trường Đại học Luật Hà Nội, năm 2002. 3
7. - Luận văn Thạc sỹ luật học: “Phòng ngừa tội đánh bạc trên địa bàn thành phố Hà Nội” của tác giả Đỗ Thị Thu Hằng, trường Đại học Luật Hà Nội, năm 2014. - Luận văn Thạc sỹ luật học: “Phòng ngừa tội phạm về cờ bạc trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh” của tác giả Dương Vân Anh, trường Đại học Luật Hà Nội, năm 2013. - Luận văn thạc sĩ “Định tội danh đối với tội đánh bạc theo Luật hình sự Việt Nam (Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn thành phố Hà Nội)” của Vũ Thị Phương Lan, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2014. - Cao Thị Oanh (2002), Đấu tranh phòng chống các tội cờ bạc trên địa bàn thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội. Ngoài ra còn một số công trình khác nghiên cứu khác liên quan đến các tội danh về cờ bạc. Tuy nhiên, xét dưới gốc độ phạm vi không gian là huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang cho đến nay vẫn chưa có công trình nào xem xét, nghiên cứu. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài Đề tài tiến hành nhằm mục đích xác lập cơ sở lý luận, khái quát những điều chỉnh của pháp luật hình sự đối với các tội phạm về cờ bạc. Trên cơ sở đó, đối chiếu với thực tiễn thực hiện những pháp định này trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến 2015 trên địa bàn huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang nhằm chỉ ra các điểm hợp lý và bất hợp lý trong việc thực hiện những quy định của pháp luật hiện hành trong sự so sánh với những sửa đổi của pháp luật về tội danh mà đề tài đề cập. Từ đó rút ra được những kiến nghị giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật hình sự, bao gồm hoàn thiện quy định về các tội phạm về cờ bạc và các văn bản hướng dẫn áp dụng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài - Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và pháp luật về các tội phạm về cờ bạc theo pháp luật hình sự Việt Nam, có sử dụng phương pháp nghiên cứu lịch sử; - Phân tích, đánh giá thực tiễn áp dụng các quy định về tội phạm cờ bạc ở địa bàn huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2011-2015 trên cơ sở hướng dẫn lý luận về định tội danh và quyết định hình phạt; - Kiến nghị giải pháp bảo đảm áp dụng đúng các quy định của pháp luật hình sự về tội phạm cờ bạc trên địa bàn huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang. 4
8. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Trên cơ sở thực tiễn pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với các tội phạm cờ bạc trên địa bàn huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang giai đoạn từ 2011-2015, luận văn xác định và luận giải sự phù hợp hoặc chưa phù hợp giữa quy định của pháp luật hình sự và thực tế thực hiện hành vi của người phạm tội . 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung, đề tài được thực hiện trong phạm vi chuyên ngành Luật hình sự và Tố tụng hình sự; - Về địa bàn, đề tài được thực hiện trong phạm vi huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang; - Về thời gian, đề tài nghiên cứu số liệu thực tế trong giai đoạn từ năm 2011 đến 2015, gồm số liệu thống kê của Tòa án nhân dân huyện Lục Ngạn; - Về tội danh, đề tài nghiên cứu các tội phạm về cờ bạc được quy định tại Điều 248 và Điều 249 BLHS 1999, sửa đổi, bổ sung năm 2009. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Công trình được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Vấn đề nghiên cứu được xem xét theo một trình tự từ quá khứ đến hiện tại trong mối quan hệ, tương tác qua lại với các vấn đề khác trong môi trường xã hội. Ngoài ra, tác giả còn căn cứ vào quan điểm của Đảng và Nhà nước đối với các tội phạm cờ bạc để xem xét, đánh giá vấn đề. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Ứng viên xác định công trình là sản phẩm của tổng hoà của nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học khác nhau. Trong đó có những phương pháp nghiên cứu đóng vai trò là xuyên suốt, chủ đạo trong công trình, nhưng cũng có phương pháp đóng vai trò trong từng nội dung khác nhau. Cụ thể: - Phương pháp phân tích: Phương pháp được sử dụng xuyên suốt quá trình nghiên cứu của luận án, nhằm đi sâu xem xét, đánh giá các vấn đề tạo cơ sở cho các nhận định khoa học; 5
9. - Phương pháp tổng hợp: Được sử dụng khi đánh giá thực tiễn nhằm rút ra những kết luận tổng quan, những quan điểm, đề xuất và kiến nghị ở Chương 2 và Chương 3; - Phương pháp so sánh luật học: Được sử dụng tại Chương 1; - Phương pháp thống kê: Được sử dụng trong Chương 2; - Phương pháp ph ng v n: Được sử dụng trong Chương 3; - Phương pháp tham khảo chuyên gia. Là phương pháp thu thập các ý kiến chuyên gia trong lĩnh xây dựng nông thôn mới nói riêng, hành chính công nói chung và các chuyên gia thuộc các lĩnh vực liên quan đến đề tài luận văn. Nhằm xây dựng được những cách thức tiếp cận đa ngành, liên ngành về vấn đề nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận của đề tài Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần hoàn thiện lý luận về các tội phạm cờ bạc trong khoa học luật hình sự Việt Nam. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Luận văn có ý nghĩa làm tài liệu tham khảo lý luận, nghiên cứu, học tập. Những đề xuất, kiến nghị của luận văn góp phần cung cấp những luận cứ khoa học phục vụ cho công tác lập pháp và hoạt động thực tiễn áp dụng Bộ luật hình sự Việt Nam liên quan đến các tội phạm về cờ bạc, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm này. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm có 3 chương: Chương 1. Những vấn đề lý luận và pháp luật về các tội về cờ bạc theo pháp luật hình sự Việt Nam Chương 2. Áp dụng các quy định các tội về cờ bạc từ thực tiễn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang Chương 3. Các biện pháp bảo đảm áp dụng đúng các quy định của pháp luật hình sự về các tội về cờ bạc 6
10. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ CÁC TỘI PHẠM VỀ CỜ BẠC THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM 1.1. Những vấn đề lý luận về các tội phạm về cờ bạc 1.1.1. Khái niệm và các d u hiệu pháp lý của các tội phạm về cờ bạc 1.1.1.1. Khái niệm các tội phạm về cờ bạc Tội phạm là hiện tượng xã hội mang tính tiêu cực xuất hiện từ lâu trong lịch sử loài người. Đến khi nhà nước và pháp luật ra đời, tội phạm mới được định danh và trở thành vấn đề xuyên suốt mà các nhà nước và pháp luật phải quan tâm. Nhà nước đã quy định những hành vi nguy hiểm cho xã hội nào là tội phạm và áp dụng trách nhiệm hình sự đối với những người nào thực hiện các hành vi đó. Vì vậy, thực chất tội phạm là một hiện tượng có tính chất pháp lý. Tuy nhiên, đây lại là một hiện tượng có tính chất pháp lý tiêu cực. Tội phạm luôn chứa đựng đặc tính chống lại Nhà nước, chống đối lại xã hội, làm ảnh hưởng tiêu cực tới lợi ích chung của cộng đồng, xâm phạm tới trật tự an toàn xã hội, xâm phạm đến tự do và các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân. Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tự do, tài sản, các quyền, lợi ích hợp pháp khác của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa. Tội phạm hình thành từ trong lòng xã hội, xuất phát từ các quan hệ xã hội và có quá trình diễn biến, phát triển theo sự phát triển chung của xã hội. Do đó, tội phạm phải được xem xét cả dưới gốc độ xã hội lần lịch sử. Nghiên cứu về khái niệm tội phạm cũng có nhiều cách lý giải khác nhau tuỳ thuộc vào góc độ và mục đích tiếp cận. Dưới đây là một số khái niệm được tác giả tập hợp: Larry J.Siegel đã đưa ra khái niệm tội phạm như sau: 7
11. Tội phạm là một hành vi vi phạm các nguyên tắc xã hội được giải thích và quy định trong một đạo luật hình sự do những người nắm giữ quyền lực chính trị và xã hội tạo ra. Những cá nhân vi phạm các nguyên tắc này là đối tượng sẽ bị trừng phạt bởi các cơ quan có thẩm quyền [18, tr 7] Xem xét khái niệm bằng các dấu hiệu pháp lý cơ bản của tội phạm, Bộ luật Hình sự 2015 (đã hoãn thi hành) cho rằng tội phạm bao gồm bốn dấu hiệu (đặc điểm) cơ bản. Những đặc điểm này cùng với các đặc điểm (dấu hiệu) cơ bản của tội phạm đã được các nhà làm luật nước ta ghi nhận mới thể hiện được đầy đủ cả ba bình diện tương ứng với năm dấu hiệu (đặc điểm) cơ bản của tội phạm đó là: Bình diện khách quan (nội dung) - tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã; Bình diện pháp lý (hình thức) - tội phạm là hành vi trái pháp luật hình sự và; Bình diện chủ quan - tội phạm là hành vi do người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thực hiện một cách có lỗi. Tại Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009) có giá trị pháp lý hiện hành, quan điểm về tội phạm được Nhà nước ta cụ thể hoá bằng Điều 8 như sau: Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tự do, tài sản, các quyền, lợi ích hợp pháp khác của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa.[32, Điều 8] Qua nghiên cứu lý luận và thực tiễn tác giả lựa chọn khái niệm về tội phạm tại Điều 8, Bộ luật Hình sự hiện hành là khái niệm đầy đủ và là cơ sở luận cơ bản khi xem xét các tội phạm về cờ bạc. Các tội phạm về cờ bạc là một khái niệm cụ thể của khái niệm tội phạm nói chung. Các tội phạm về cờ bạc bao gồm ba tội danh chính: Tội đánh bạc; Tội tổ chức đánh bạc và Tội gá bạc. 8
12. - Tội đánh bạc là: Hành vi tham gia vào trò chơi được tổ chức bất hợp pháp mà sự được (hoặc thua) kèm theo việc được (hoặc mất) lợi ích vật chất đáng kể (tiền, hiện vật hoặc các hình thức tài sản khác). Đánh bạc là hành vi nguy hiểm cho xã hội, không chỉ ảnh hưởng xấu đến gia đình và cá nhân người chơi mà còn có thể là nguyên nhân của tệ nạn xã hội và tội phạm khác. - Tội tổ chức đánh bạc là: Chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy, cưỡng bức, đe dọa người khác tham gia trò chơi có được thua bằng tiền hoặc tài sản dưới bất kỳ hình thức nào. Khi xác định hành vi tổ chức đánh bạc cần phân biệt với trường hợp phạm tội có tổ chức là một hình thức đồng phạm quy định tại Điều 20 Bộ luật hình sự và là yếu tố định khung hình phạt quy định tại một số điều luật. Hành vi tổ chức đánh bạc cũng tương tự như một số hành vi tổ chức phạm tội khác như: tội tổ chức, cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép quy định tại Điều 275 Bộ luật hình sự. Tuy nhiên, đối với tội tổ chức đánh bạc thì người phạm tội phải tổ chức ít nhất là từ hai người trở lên đánh bạc, vì việc đánh bạc phải có từ hai người trở lên mới đánh bạc được, không ai đánh bạc với chính mình cả. - Gá bạc là: Dùng địa điểm (nhà ở, cửa hàng, khách sạn, phòng trọ, tầu, xe, thuyền, bè ) đang do mình quản lý sử dụng để cho người khác đánh bạc thu tiền (tiền hồ). Hành vi gá bạc có nơi còn gọi là chứa gá bạc hoặc chứa bạc. Nếu chỉ căn cứ vào việc dùng địa điểm mà mình đang quản lý sử dụng cho người khác đánh bạc thì hành vi này tương tự như hành vi chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma tuý quy định tại Điều 198 Bộ luật hình sự. Tuy nhiên, hành vi chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma tuý có thể lấy tiền hoặc không lấy tiền, còn hành vi gá bạc (chứa chấp việc đánh bạc) nhất thiết phải lấy tiền (tiền hồ) thì mới bị coi là gá bạc; nếu vì nể nang mà cho người khác dùng địa điểm đang do mình quản lý, sử dụng để đánh bạc thì không bị coi là gá bạc. Như vậy, dấu hiệu bắt buộc để xác định có hành vi gá bạc hay không là có thu tiền hồ hay không. 1.1.1.2. Các yếu tố cấu thành các tội phạm về cờ bạc a. Khách thể của tội phạm 9
13. Là các quan hệ xã hội được Bộ luật hình sự Việt Nam điều chỉnh, bảo vệ tránh khỏi sự xâm hại có tính chất tội phạm, nhưng bị tội phạm xâm hại đến và gây nên hoặc có thể gây nên thiệt hại đáng kể nhất định. Hành vi phạm tội thể hiện ở hành vi đánh bạc trái pháp luật, tổ chức đánh bạc và gá bạc tức là hành vi tham gia hoặc tổ chức, tạo điều kiện cho người khác tham gia sát phạt về kinh tế lẫn nhau với mục đích được thua bằng tiền hoặc hiện vật của ít nhất từ hai người trở lên dưới bất kỳ hình thức nào như chơi lô đề, cá cược, xóc đĩa, đỏ đen, tá lả Hành vi của tội phạm tác động tiêu cực đến nếp sống văn minh, hủy hoại nhân cách của người phạm tội, gây thiệt hại về vật chất, tinh thần cho nhiều gia đình, cá nhân từ đó kéo theo sự phát sinh của nhiều loại tội phạm và tệ nạn xã hội khác. b. Mặt khách quan của tội phạm Là mặt bên ngoài của sự xâm hại có tính chất tội phạm trong thực tế khách quan, gây nguy hiểm đáng kể cho xã hội, xâm phạm đến khách thể được pháp luật hình sự Việt Nam bảo vệ. Có thể xác định mặt khách quan của tội đánh bạc qua dấu hiệu hành vi phạm tội, phương tiện phạm tội và các điều kiện xử lý về hình sự đối với người thực hiện hành vi phạm tội. Hành vi phạm tội của tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc được hiểu là hành vi tham gia vào trò chơi được tổ chức bất hợp pháp mà sự được thua kèm theo việc được, mất một số tài sản nhất định; Là hành vi tổ chức hoạt động đánh bạc chó ít nhất từ 2 người trở lên; Là hành vi dùng nhà ở, nơi cư trú để cho người tổ chức đánh bạc thực hiện hành vi đánh bạc có thu tiền. Như vậy, bản chất của nhóm hành vi này là việc chủ thể tham gia và tổ chức trò chơi bất hợp pháp, mà bản chất của nó là người thắng hoặc người thua được nhận hoặc phải trả bằng một lượng tài sản nhất định và việc thắng thua này mang tính khách quan. Từ việc nghiên cứu Điều 248 Bộ luật Hình sự Việt Nam hiện hành và các văn bản khác có liên quan, tác giả nhận thấy: Tội đánh bạc được xây dựng dưới dạng cấu thành tội phạm hình thức. Có nghĩa là hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc trong việc xác định tội phạm hoàn thành. 10
14. c. Chủ thể của tội phạm Là người thực hiện hành vi được quy định tại Điều 248 Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành có năng lực trách nhiệm hình sự, đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật hình sự. Chủ thể của tội đánh bạc được xác định có năng lực trách nhiệm hình sự tại thời điểm họ thực hiện hành vi phạm tội. Tại thời điểm đó họ phải nhận thức được tính chất nguy hiểm cho xã hội mà hành vi của họ gây ra, đồng thời có khả năng điều khiển hành vi theo hướng phù hợp với pháp luật. Những trường hợp không thỏa mãn điều kiện này thì không có năng lực chịu trách nhiệm hình sự . Cụ thể, tại Điều 12 BLHS Việt Nam hiện hành quy định độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự: 1. Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm. 2. Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Đối chiếu với quy định tại Điều 12 Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành thì tuổi chịu trách nhiệm hình sự của tội đánh bạc là từ đủ 16 tuổi trở lên.[32, Điều 12] d. Mặt chủ quan của tội phạm Là trạng thái tâm lý của chủ thể tội phạm thể hiện dưới hình thức lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý đối với hành vi nguy hiểm cho xã hội do mình thực hiện và đối với hậu quả của hành vi đã thực hiện. Chủ thể của tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc luôn cố ý lựa chọn việc xử sự gây thiệt hại cho xã hội mặc dù có đủ nhận thức và điều kiện để không thực hiện hành vi đó. Người đánh bạc đều nhận thức và buộc phải nhận thức được hành vi đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc của mình là nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm tới khách thể được luật hình sự bảo vệ, nhưng người phạm tội vẫn cố tình thực hiện hành vi, khẳng định thực hiện mong muốn của chủ thể. Xét về tính chất lỗi, lỗi của các chủ thể trong tội đánh bạc đều là lỗi cố ý trực tiếp. Dấu hiệu động cơ, mục đích phạm tội của tội đánh bạc, tổ chức đánh bạc và gá bạc không nhất thiết là dấu hiệu bắt buộc được mô tả trong cấu thành tội phạm. 11
15. 1.1.2. Phân biệt các tội phạm về cờ bạc với một số các tội phạm khác 1.1.2.1. Về đánh bạc bất hợp pháp và đánh bạc hợp pháp Trong khi đánh bạc bất hợp pháp bị xem là tội phạm, thì đánh bạc hợp pháp lại là một hành động công khai. Đánh bạc hợp pháp bao gồm các hoạt động như: xổ số, game có thưởng, hoạt động đánh bạc tại Casino, cá cược ở các trường đua Cách thức và biểu hiện của chúng đa dạng, song có cùng điểm chung là được sự cho phép của Nhà nước. Các hành vi đánh bạc hợp pháp phải tuân theo những quy định của pháp luật về những vấn đề có liên quan, đồng thời phải tiến hành nộp thuế khi tổ chức các hành vi trên. Chính điều này đã đưa đến những ý kiến cho rằng nên bỏ tội danh đánh bạc trong luật hình sự và hợp pháp hoá các hành vi liên quan đến cờ bạc. Tuy nhiên, cho đến nay quan điểm đó vẫn chưa được thừa nhận về mặt pháp lý, do đó trong quá trình xem xét tội danh này cần phải thấy rõ sự khác nhau giữa đánh bạc hợp pháp và đánh bạc bất hợp pháp. Điều này giúp cho việc xác định những loại trò chơi được tổ chức một cách hợp pháp không thuộc phạm vi khái niệm đánh bạc. Khái niệm tổng quát về hành vi đánh bạc mà điều luật đưa ra cho thấy dạng biểu hiện cụ thể của hành vi đánh bạc rất phong phú, đa dạng. Có thể nói, người phạm tội đánh bạc có thể lựa chọn bất cứ hoạt động nào hay hiện tượng nào trong cuộc sống với ý thức biến nó thành trò chơi có dùng tài sản làm phương tiện thanh toán cho việc được thua để chúng thỏa mãn hành vi trong mặt khách quan của tội phạm này (trừ hành vi của người đua xe trái phép đồng thời tham gia cá cược vì hành vi này đã được quy định tại Điều 207 Bộ luật hình sự Việt Nam hiện hành). Kết quả của trò chơi đó phụ thuộc hoàn toàn vào hoạt động của chủ thể như đánh xóc đĩa, ba cây Có thể phụ thuộc vào những đối tượng nhất định do họ điều khiển, quản lý hoặc lựa chọn như chọi gà, đua chó, đua ngựa. Việc phân tích đó cũng cho kết quả thắng thua có thể phụ thuộc vào khả năng của chủ thể và sự may rủi. Nhưng rõ ràng, hành vi phạm tội đánh bạc dù tồn tại dưới hình thức nào đều có điểm chung là việc thắng thua mang tính khách quan. Đặc điểm chung này chính là cơ sở để phân biệt giữa những hành vi đánh bạc với những hành vi về hình thức có biểu hiện giống hành vi đánh bạc (sự thỏa thuận chơi được thua giữa các chủ thể), 12
16. nhưng kết quả thắng thua lại không mang tính khách quan mà hoàn toàn phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của một người nào đó. Trường hợp một người hoặc một nhóm người có thể điều chỉnh được kết quả thắng thua theo ý muốn thì hành vi của các bên thực chất không còn là một dạng trò chơi nữa. Trong trường hợp này hành vi của các chủ thể không có sự gian dối vẫn được xác định là hành vi đánh bạc nhưng hành vi của chủ thể dùng sự gian dối để điều chỉnh kết quả phải được xác định là hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. 1.1.2.2. Về tội tổ chức đánh bạc với với một số tội phạm có thể gây nhầm lẫn Tổ chức đánh bạc là hành vi tổ chức việc đánh bạc. Hành vi tổ chức đánh bạc cũng tương tự như một số hành vi tổ chức phạm tội khác như: tội tổ chức, cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép quy định tại Điều 275 Bộ luật hình sự. Tuy nhiên, đối với tội tổ chức đánh bạc thì người phạm tội phải tổ chức ít nhất là từ hai người trở lên đánh bạc, vì việc đánh bạc phải có từ hai người trở lên mới đánh bạc được, không ai đánh bạc với chính mình cả. Đồng thời, tổ chức đánh bạc và đánh bạc cũng có thể có sự nhầm. Cụ thể, người đánh bạc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội đánh bạc nhưng cũng có thể không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội đánh bạc nhưng người tổ chức việc đánh bạc nếu đủ yếu tố cấu thành tội tổ chức đánh bạc thì vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội tổ chức đánh bạc. Nếu người có hành vi tổ chức ra việc đánh bạc để thoả mãn việc đánh bạc của mình và cùng tham gia đánh bạc với những người mà mình tổ chức để đánh bạc thì người tổ chức đánh bạc chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội đánh bạc nếu có đủ dấu hiệu cấu thành tội đánh bạc, mà không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội tổ chức đánh bạc. Ví dụ: Hoàng Nga là con bạc thường xuyên đi đến nhà Vũ Mạnh Quỳnh đánh “ba cây” ăn tiền. Ngày 15-6-2005 Nga đã bị Công an quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội phạt hành chính. Ngày 10-12-2004, vợ con của Nga về quê ngoại; ở nhà một mình, Nga rủ Vũ Mạnh Quốc, Bùi Quốc Cảnh và Đinh Trọng Nghĩa đến nhà Nga để đánh bạc ăn tiền. Đánh được từ 9 giờ đến 14 giờ thì bị Công an phường bắt, thu trên chiếu bạc 5.000.000 đồng và các phương tiện dùng để đánh bạc. Trong trường hợp này, hành vi của Ng là hành vi tổ chức đánh bạc nhưng vì 13
17. Nga tổ chức ra cuộc chơi bạc này là để mình cũng được đánh bạc nên Nga chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội đánh bạc. 1.1.2.3. Về tội gá bạc với một số tội phạm có thể gây nhầm lẫn Nếu chỉ căn cứ vào việc dùng địa điểm mà mình đang quản lý sử dụng cho người khác đánh bạc thì hành vi này tương tự như hành vi chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma tuý quy định tại Điều 198 Bộ luật hình sự. Tuy nhiên, hành vi chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma tuý có thể lấy tiền hoặc không lấy tiền, còn hành vi gá bạc (chứa chấp việc đánh bạc) nhất thiết phải lấy tiền (tiền hồ) thì mới bị coi là gá bạc; nếu vì nể nang mà cho người khác dùng địa điểm đang do mình quản lý, sử dụng để đánh bạc thì không bị coi là gá bạc. Như vậy, dấu hiệu bắt buộc để xác định có hành vi gá bạc hay không là có thu tiền hồ hay không. Ngoài ra, gá bạc đánh bạc cũng cần phải phân biệt để tránh nhầm lẫn. Cụ thể, Người có hành vi gá bạc có thể đồng thời là người tổ chức đánh bạc, nhưng có thể người tổ chức đánh bạc và người gá bạc khác nhau. Nếu người gá bạc mà còn cùng tham gia đánh bạc thì vẫn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về cả tội đánh bạc nếu có đủ dấu hiệu cấu thành tội đánh bạc. 1.2. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về các tội phạm về cờ bạc 1.2.1. Khái quát lịch sử hình thành và phát triển các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về các tội phạm về cờ bạc 1.2.1.1. Các tội phạm về cờ bạc trong pháp luật thời kỳ trước Cách mạng tháng tám năm 1945 Từ thời kỳ phong kiến, các hành vi liên quan đến cờ bạc của dân chúng đều bị triều đình hạn chế hoặc cấm đoán. Vì đặc tính nhà nước phong kiến Việt Nam có ít các bộ luật chính thống, do đó cứ liệu pháp lý về sự cấm đoán này từ triều Trần trở về trước chưa được làm rõ. Tuy nhiên, điều đó lại được thể hiện rõ trong hai bộ luật nổi tiếng là Luật Hồng Đức (Lê triều hình luật) và Hoàng Việt hình luật (Luật Gia Long). Các bộ luật này đều quy định cấm hành vi cờ bạc. Đối với những người chủ mưu cầm đầu việc đánh bạc, pháp luật đều quy định hình phạt nặng. Đặc biệt vấn đề tệ nạn cờ bạc đã được đề cập đến nhiều trong hương ước của làng xóm, ở các vùng nông thôn Việt Nam. Tuy nhiên dưới chế độ cũ các tệ nạn cờ bạc như 14