Luận văn Các quy định của pháp luật Việt Nam về dịch vụ Internet trong thời kỳ hội nhập quốc tế

Nội dung text: Luận văn Các quy định của pháp luật Việt Nam về dịch vụ Internet trong thời kỳ hội nhập quốc tế

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐỖ THỊ THÚY NGA CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ DỊCH VỤ INTERNET TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP QUỐC TẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2012 1
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT ĐỖ THỊ THÚY NGA CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ DỊCH VỤ INTERNET TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP QUỐC TẾ Chuyên ngành : Luật quốc tế Mã số : 60 38 60 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Bùi Xuân Nhự HÀ NỘI - 2012 2
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Đỗ Thị Thúy Nga 3
4. MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU 1 Chương 1: GIỚI THIỆU VỀ INTERNET SỰ CẦN THIẾT ĐỔI MỚI 8 CHÍNH SÁCH VÀ PHÁP LUẬT DỊCH VỤ INTERNET 1.1 . Tổng quan chung về Internet 8 1.1.1. Khái quát chung về Internet 8 1.1.1.1. Khái niệm Internet 8 1.1.1.2. Phân loại các nhóm dịch vụ Internet 10 1.1.1.3. Các chủ thể tham gia cung cấp dịch vụ Internet 11 1.1.2. Đặc điểm của dịch vụ Internet 14 1.1.2.1. Lợi ích và hạn chế đối với Internet 14 1.1.2.2. Những yêu cầu đặt ra đối với dịch vụ Internet 16 1.1.2.3. Một số chỉ tiêu liên quan khi đánh giá, thống kê mức độ phát 18 triển Internet 1.1.3. Lịch sử hình thành và phát triển Internet ở Việt Nam 20 1.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến chính sách và pháp luật dịch 22 vụ Internet 1.2.1. Nhân tố thuộc môi trường quốc tế 23 1.2.2. Nhân tố thuộc môi trường trong nước 23 1.2.3. Nhân tố thuộc môi trường doanh nghiệp 24 4
5. 1.2.4. Nhân tố quản lý nhà nước 26 1.3. Sự cần thiết phải đổi mới chính sách và pháp luật về dịch 28 vụ Internet 1.3.1. Mối quan hệ giữa pháp luật và Internet 28 1.3.2. Sự cần thiết phải xây dựng, đổi mới chính sách và pháp luật 29 về dịch vụ Internet Chương 2: HỆ THỐNG CÁC VĂN BẢN ĐIỀU CHỈNH INTERNET 32 2.1. Hệ thống văn bản về Internet 32 2.1.1. Đặc điểm sự hình thành và phát triển hệ thống văn bản điều 32 chỉnh Internet 2.1.2. Hệ thống văn bản quốc tế điều chỉnh Internet 34 2.1.3. Hệ thống văn bản điều chỉnh Internet của Việt Nam 36 2.2. Đánh giá chung hệ thống văn bản điều chỉnh Internet của 40 Việt Nam 2.2.1. Đối với nhu cầu khách quan 40 2.2.2. Đối với yêu cầu quản lý kinh tế và xã hội 42 2.2.3. Đối với sự phát triển của cộng đồng mạng toàn cầu 43 2.2.4. Đối với yêu cầu của các nước trong cộng đồng quốc tế 45 Chương 3: THỰC TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIẺN 51 INTERNET VIỆT NAM THEO XU HƯỚNG HỘI NHẬP QUỐC TẾ 3.1. Văn bản hiện đang điều chỉnh Internet của Việt Nam 51 3.1.1. Những mặt tích cực 51 3.1.1.1. Những nhân tố cho sự ra đời Nghị định 97/2008/NĐ-CP 51 3.1.1.2. Nguyên tắc xây dựng Nghị định 53 3.1.1.3. Những nội dung, sửa đổi quan trọng của Nghị định 53 3.1.1.4. Những nội dung cơ bản của Nghị 58 5
6. 3.1.2. Những mặt còn hạn chế 69 3.1.3. Một số giải pháp của Việt Nam 79 3.2. Việc áp dụng một số qui định quản lý Internet của Trung 82 Quốc, Mỹ tại Việt Nam 3.2.1. Trung Quốc 83 3.2.2. Hoa Kỳ (USA) 84 3.3. Định hướng phát triển Internet Việt Nam theo xu hướng hội 87 nhập quốc tế 3.3.1. Chính sách của nhà nước 88 3.3.1.1. Mục tiêu giai đoạn 2001 - 2005 88 3.3.1.2. Mục tiêu giai đoạn 2006-2010 88 3.3.1.3. Mục tiêu giai đoạn 2010-2015 và định hướng đến 2020 90 3.3.2. Thuận lợi, khó khăn và thách thức 93 3.3.2.1. Thuận lợi 93 3.3.2.2. Thách thức 94 3.3.2.3. Khó khăn 95 3.3.3. Định hướng và giải pháp để phát triển Internet Việt Nam 96 theo xu hướng hội nhập quốc tế 3.3.3.1. Về công nghệ, dịch vụ 96 3.3.3.2. Về tài nguyên Internet 96 3.3.3.3. Về ứng dụng và nội dung thông tin 96 3.3.3.4. Về an toàn, an ninh 97 3.3.3.5. Về tổ chức và công tác thực thi 98 3.3.4. Hội nhập quốc tế về Internet 101 KẾT LUẬN 105 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 108 6
7. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ADSL (Asymmetric Digital Đường dây thuê bao số bất đối xứng Subscriber Line) BCC (Business Cooperation Contract) Hợp đồng hợp tác kinh doanh hình thức đầu tư BTA (Bilateral Trade Agreement) Hiệp định thương mại song phương ESRB, PEGI Các tổ chức độc lập và phi lợi nhuận chuyên phân loại các sản phẩm phần mềm giải trí và game của Mỹ HRW (Human Rights Watch - HRW) Hội đồng nhân quyền của Liên hợp quốc IPV6 (Internet Protocol version 6) Một giao thức để xác định địa chỉ một máy trên Internet ISO/IEC27002 Qui chuẩn kỹ thuật về an toàn hệ thống thông tin do Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế phụ trách xây dựng ITU (International Tổ chức viễn thông quốc tế thuộc Liên Telecommunication Union) hiệp quốc OECD (Organization for Economic Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế Cooperation and Development) UNCITRAL Ủy ban pháp luật Thương mại Quốc tế của Liên hợp quốc UNESCO (United Nations Educational Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn Scientific and Cultural Organization) hoá của Liên hợp quốc UPR (Universal Periodic Report) Cơ chế kiểm điểm định kỳ của Tổ chức HRW VNCERT Trung tâm ứng cứu khẩn cấp máy tính quốc gia Việt Nam WB (Word Bank) Ngân hàng thế giới WIFI (Wireless Fidelity) Hệ thống mạng không dây sử dụng sóng vô tuyến WIPO (World Intellectual Property Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới Organization) WTO (World Trade Organization) Tổ chức Thương mại Thế giới 7
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang bảng 1.1 Tốc độ và chi phí truyền gửi 14 8
9. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công nghệ thông tin và truyền thông phát triển nhanh đã và đang tác động mạnh tới hiệu quả của nền kinh tế, đặc biệt là nền kinh tế phát triển trên cơ sở công nghệ và tri thức. Nền kinh tế tri thức này mang lại giá trị cao cho con người, mang lại sức khỏe, đời sống văn minh và sự tinh tế Điều này được khẳng định thông qua các giá trị của Internet - con đẻ của công nghệ thông tin và truyền thông. Internet là hệ thống thông tin toàn cầu có thể được truy nhập công cộng gồm các mạng máy tính được liên kết với nhau giữa các chính phủ, tổ chức chính trị, doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học, người dùng cá nhân trên toàn cầu gọi là mạng Internet (network). Trên Internet một khối lượng thông tin và dịch vụ khổng lồ được cung cấp. Mạng Internet mang lại rất nhiều tiện ích hữu dụng cho người sử dụng, một trong các tiện ích phổ thông của Internet là hệ thống thư điện tử (email), trò chuyện trực tuyến (chat), máy truy tìm dữ liệu (search engine), các dịch vụ thương mại điện tử và chuyển ngân, các dịch vụ về y tế, giáo dục như chữa bệnh từ xa hoặc tổ chức các lớp học ảo, lĩnh vực giải trí như trò chơi trực tuyến, hay báo mạng có thể thấy các tiện ích này không chỉ được áp dụng và có ảnh hưởng trong lĩnh vực kinh tế mà bao trùm cả xã hội. Ngày 19/11/1997, dịch vụ Internet mới xuất hiện ở Việt Nam. Từ đó cho đến nay, dịch vụ Internet không chỉ có mặt ở các đô thị, mà đã lan tỏa rộng khắp 63 tỉnh, thành phố, từ những khu dân cư đông đúc đến các bản làng xa xôi. Qua đó có thể thấy, từ cả hai phía Chính phủ và người dân Việt Nam đều rất nhanh nhạy tiếp cận, sử dụng Internet làm công cụ giao tiếp, công cụ hoạt động trong lao động, sản xuất. Nhờ vậy Việt Nam không 9
10. những phát triển về kinh tế mà còn có tốc độ phát triển Internet ở mức cao trong khu vực biểu thị bằng quy mô số thuê bao Internet. Tuy nhiên song hành cùng với các lợi ích của Internet mang lại, ở các nước trên thế giới cũng như ở Việt Nam cũng đã xuất hiện ngày càng nhiều biểu hiện lợi dụng Internet để thực hiện các hoạt động tiêu cực, không phù hợp với đạo lý, nhân phẩm, văn hóa truyền thống và nền văn minh hiện đại. Cụ thể tại Việt Nam, qua số liệu kiểm tra: Tháng 7-2009, cơ quan chức năng đã thanh, kiểm tra 895 đại lý Internet trên toàn quốc, trong đó xử lý vi phạm hành chính 205 đại lý, 58 đại lý bị xử phạt vi phạm hành chính gần 80 triệu đồng, tịch thu gần 20 bộ CPU máy vi tính. Những vi phạm của các đại lý Internet chủ yếu là để khách hàng sử dụng dịch vụ quá giờ quy định, để khách hàng truy cập vào các website đồi trụy, lưu trữ phim ảnh đồi trụy trong máy tính. Ngoài ra, nhiều cơ sở kinh doanh không ký hợp đồng đại lý Internet với doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, không niêm yết nội quy sử dụng, không đảm bảo công tác an ninh, an toàn phòng cháy chữa cháy. Toàn quốc hiện có 18 doanh nghiệp chuyên kinh doanh trong lĩnh vực trò chơi trực tuyến (games online), trong đó, Hà Nội có 5 doanh nghiệp. Các doanh nghiệp cung cấp trên thị trường khoảng 72 trò chơi trực tuyến được Bộ Thông tin và truyền thông cấp phép. Đồng thời, hàng trăm game từ các máy chủ nước ngoài, đĩa lậu mà hầu hết là games bạo lực. Trong số, 72 games online được phép lưu hành, chỉ có 1 games "Thuận Thiên Kiếm" là do Việt Nam sản xuất, còn lại chủ yếu của Trung Quốc và Hàn Quốc [29]. Trước tình hình trên, cũng như bất kỳ quốc gia nào khác, Chính phủ Việt Nam phải có trách nhiệm quản lý công cụ thông tin hiện đại này. Đây là quyền và là trách nhiệm của chính phủ của mỗi quốc gia trong thế giới hiện 10
11. đại, vì cuộc sống văn minh, lành mạnh không chỉ của công dân nước mình, mà còn vì sự an toàn của công dân toàn cầu. Một trong các công cụ quản lý hữu hiệu của Chính phủ là chính sách quản lý Internet được thể hiện bằng các qui định tại hệ thống các văn bản pháp qui của Nhà nước. Nhà nước sử dụng công cụ này có mục đích không phải là để ngăn cấm Internet, mà là để tăng cường sử dụng nó một cách hữu hiệu, mục tiêu là vừa đáp ứng yêu cầu thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng viễn thông Internet, vừa đáp ứng nhu cầu quản lý nội dung thông tin trên Internet, đồng thời đảm bảo quyền được thông tin của người dân và nhu cầu phòng chống những thông tin độc hại, ảnh hưởng xấu đến đời sống tinh thần, thuần phong và mỹ tục, trật tự, an toàn xã hội, đặc biệt là bảo vệ giới trẻ. Cho đến nay các cơ quan chức năng đã xây dựng được hệ thống văn bản pháp luật tương đối đầy đủ để quản lý dịch vụ Internet. Song hệ thống văn bản này đã phản ánh đúng, phù hợp với thực tế khách quan hay đã tích hợp được các giải pháp quản lý vừa mang tính lâu dài, vừa mang tính tình thế để đi vào thực thi và trở thành một công cụ quản lý hữu hiệu trong xã hội và nền kinh tế "mở" như hiện nay thì còn phải nghiên cứu và xem xét. Chính vì vậy, tôi có ý tưởng nghiên cứu và thực hiện đề tài "Các qui định của pháp luật Việt Nam về dịch vụ Internet trong thời kỳ hội nhập quốc tế" và đó cũng là vấn đề vừa cơ bản, không những về lý luận, mà còn là đòi hỏi của thực tiễn hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Như ta đã biết xã hội ngày nay là kết quả của một quá trình phát triển đi lên được hỗ trợ bởi những thành tựu của Khoa học kỹ thuật. Kết quả đó có thể nhìn thấy rõ ở ngành Công nghệ Thông tin mà mạng Internet là điển hình. Đến nay, máy vi tính có kết nối mạng toàn cầu đã trở thành phương tiện không thể thiếu trong cuộc sống. Đặc biệt, nó đã làm thay đổi hoàn toàn cách thức giao tiếp xã hội và quản lý xã hội và cũng làm nảy sinh những vấn 11
12. đề mới như: tiện ích, tác hại, các hình thức thể hiện, các trạng thái, là những vấn đề nóng bỏng hiện nay, đặt ra những thách thức cho các nhà quản lý. Vì vậy, dịch vụ Internet (hay mạng xã hội ảo) đã được nhiều tác giả là những người quản lý, các nhà chính sách, thậm chí là khách hàng (người đang sử dụng các tiện ích từ Internet mang lại) đề cập đến trên mọi phương tiện báochí về các góc cạnh, vấn đề thuộc lĩnh vực này từ góc độ quản lý đến thực thi; phân tích mặt tốt, mặt xấu; đưa giải pháp v.v Trong phương diện luật học, một số góc cạnh của lĩnh vực này được đề cập đến, phản ánh thông qua các bài viết tại các chương VI, X, XI, XII về giao dịch thương mại quốc tế, mua bán công nghệ, bản quyền tại sách Luật thương mại quốc tế thuộc bộ môn Luật Quốc tế. Tuy nhiên, các công trình, bài viết trên các tác giả chỉ mới đề cập một cách khái quát, chung chung có động chạm đến một vài khía cạnh, vấn đề đơn lẻ về Internet. Tóm lại, trong lĩnh vực luật học thì mới chỉ có bài viết đề cập một cách khái quát hoặc đơn lẻ về Internet chưa có một công trình, bài viết nào nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện về lĩnh vực này. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích: - Phân tích và làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, những điểm mạnh và yếu của hệ thống văn bản pháp lý quản lý dịch vụ Internet của Việt Nam. - Rút kinh nghiệm, bài học quản lý của một số nước trên thế giới và đưa ra các giải pháp, khuyến nghị .để nâng cao hiệu quả việc áp dụng những qui định của pháp luật cũng như xây dựng hệ thống pháp luật cho lĩnh vực quản lý dịch vụ Internet tại Việt Nam. Nhiệm vụ: Để đạt được các mục đích đặt ra tác giả đặt ra những nhiệm vụ phải giải quyết sau đây: 12
13. - Phân tích và làm rõ sự hình thành và phát triển cũng như khái niệm về Internet và dịch vụ Internet - Nêu ra đặc điểm, ý nghĩa của dịch vụ Internet trong đời sống xã hội và các yếu tố ảnh hưởng đến lĩnh vực này. - Phân tích và làm rõ những qui định của pháp luật về lĩnh vực Internet hiện hành; làm sáng tỏ thực tiễn áp dụng nêu nên các vướng mắc trong thực tiễn áp dụng đòi hỏi sự nghiên cứu và giải quyết. - Đánh giá thực trạng, tìm nguyên nhân của vấn đề từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với lĩnh vực này. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận văn này là các quy định pháp luật của nhà nước Việt Nam về dịch vụ Internet và một số giải pháp quản lý của một số quốc gia trong khu vực phù hợp với tình hình thực tiễn của Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu: - Nghiên cứu quy định pháp luật Việt Nam về dịch vụ Internet và thực tiễn áp dụng pháp luật về quản lý dịch vụ Internet ở Việt Nam. Phân tích những ưu điểm/khuyết điểm của hệ thống qui phạm quản lý dịch vụ Internet và thực tiễn áp dụng luật pháp của Việt Nam. - Nghiên cứu một số giải pháp thực tiễn áp dụng pháp luật về quản lý dịch vụ Internet của một số quốc gia trong khu vực phù hợp với tình hình thực tiễn của Việt Nam. Rút ra những bài học và áp dụng. - Đề xuất hoàn thiện các quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam để vừa hài hòa các mục tiêu quản lý có hiệu quả vừa phù hợp với sự phát triển của xã hội và cam kết quốc tế chung. 13
14. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận - Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật. - Cơ sở thực tiễn của luận văn là số liệu thống kế, báo cáo của cơ quan quản lý chuyên ngành lĩnh vực Internet. Phương pháp nghiên cứu Đề tài được thực hiện trên cơ sở sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học liên ngành và chuyên ngành; coi trọng phương pháp phân tích, thống kê, tổng hợp và kết hợp với các phương pháp khác như hệ thống, lịch sử, so sánh, logic; và phương pháp chuyên gia, tổng kết thực tiễn . 6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn Đây là công trình chuyên khảo đầu tiên trong khoa học pháp lý Việt Nam ở cấp độ thạc sĩ luật học, nghiên cứu một cách tương đối toàn diện và có hệ thống các qui định quản lý dịch vụ Internet tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế dưới góc độ pháp lý. Có thể xem những nội dung sau đây là những đóng góp mới về khoa học của luận văn: - Làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận chung về khái niệm Internet và dịch vụ Internet - Phân tích, đánh giá những qui định hiện hành về dịch vụ Internet trong nước và một số qui định áp dụng của một vài nước trên thế giới nhằm rút ra những bài học để vận dụng có chọn lọc, bổ sung cho những luận cứ và giải pháp được đề xuất trong luận văn. - Phân tích, làm rõ thực tiễn áp dụng, nêu lên những vướng mắc trong thực tiễn áp dụng những qui định của pháp luật về dịch vụ này. 14
15. - Đề xuất hệ thống các giải pháp có tính khả thi nhằm nâng cao hiệu quả việc áp dụng những qui định của pháp luật về lĩnh vực này. 7. Ý nghĩa của luận văn Kết quả nghiên cứu và những đề xuất của luận văn có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao hiệu quả việc áp dụng những qui định của pháp luật đối với dịch vụ Internet ở nước ta. Thông qua kết quả nhiên cứu và các đề xuất, tác giả mong muốn đóng góp phần nhỏ bé của mình vào việc quản lý dịch vụ Internet nói riêng và công cụ quản lý nhà nước là lĩnh vực pháp lý nói chung. Luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho cán bộ làm công tác nghiên cứu, giảng dạy về khoa học pháp lý nói chung và cho các cán bộ thực tiễn đang công tác tại các cơ quan, doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ Internet nói riêng. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Giới thiệu về Internet và sự cần thiết đổi mới chính sách và pháp luật về dịch vụ Internet. Chương 2: Hệ thống các văn bản điều chỉnh Internet. Chương 3: Thực trạng và định hướng phát triển Internet Việt Nam theo xu hướng hội nhập quốc tế. 15
16. Chương 1 GIỚI THIỆU VỀ INTERNET SỰ CẦN THIẾT ĐỔI MỚI CHÍNH SÁCH VÀ PHÁP LUẬT DỊCH VỤ INTERNET 1.1. TỔNG QUAN CHUNG VỀ INTERNET Trong thập kỷ 1980, khi tổ chức khoa học Mỹ NSF thành lập mạng liên kết các trung tâm máy tính lớn với nhau gọi là NSFNET, máy tính cá nhân được sử dụng rộng rãi trong các Công ty và Trường Đại học trên thế giới. Từ đây tạo nên một sự bùng nổ trong việc phát triển Internet. Giữa thập niên 1980 khi máy vi tính cá nhân trở nên thông dụng trên thế giới và bắt đầu thâm nhập vào Việt Nam. Đây cũng là lúc xuất hiện khái niệm về mạng máy tính, từ mạng nội bộ LAN, đến mạng diện rộng WAN và nay là mạng toàn cầu INTERNET. 1.1.1. Khái quát chung về Internet 1.1.1.1. Khái niệm Internet Thuật ngữ: "Internet" xuất hiện lần đầu tiên năm 1993 khi giáo sư Vint Cef thuộc trường Đại học Califonia - Mỹ đáp lại mong muốn của chính quyền Mỹ cài đặt một mã chung cho tất cả các máy tính giao thức TCP/IP (TCP/IP là tên chung cho một tập hợp hơn 100 giao thức được sử dụng để kết nối các máy tính vào mạng, trong đó hai giao thức chính là TCP viết tắt Transmission Control Protocol và IP viết tắt của Internet Protocol) và đặt tên là Internet. Các nhà kỹ thuật thì định nghĩa Internet là mạng máy tính được kết nối dựa trên giao thức mạng TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol). Trong phạm vi Internet, thông tin được chia thành những gói nhỏ gọi là packet, các packet này được gửi trên mạng máy tính qua IP, TCP nhận các packet và kiểm tra lỗi. Nếu một lỗi xuất hiện, TCP yêu cầu gói riêng biệt đó phải được gửi lại. Chỉ khi tất cả các packet đã nhận được là đúng, TCP sẽ sử dụng số thứ tự để tạo lại thông tin ban đầu. Nói cách khác, công việc của IP là 16
17. chuyển dữ liệu thô - các packet - từ nơi này tới nơi khác. Công việc của TCP là quản lý dòng chảy và đảm bảo rằng dữ liệu là đúng. Khái niệm này nêu bật đặc điểm của mạng Internet, phân biệt được sự khác nhau căn bản của mạng Internet với các mạng khác như mạng truyền số liệu, mạng điện thoại công cộng. Ngày nay, Internet được định nghĩa là một hệ thống thông tin toàn cầu (hệ thống này bao gồm hàng ngàn mạng máy tính nhỏ hơn của các doanh nghiệp, của các viện nghiên cứu và các trường đại học, của người dùng cá nhân, và các chính phủ trên toàn cầu) hệ thống này truyền thông tin theo kiểu nối chuyển gói dữ liệu (packet switching) dựa trên một giao thức liên mạng đã được chuẩn hóa (gọi là giao thức IP). Và sử dụng một hệ thống địa chỉ thống nhất trên phạm vi toàn cầu để cung cấp các dịch vụ và ứng dụng khác nhau cho người sử dụng thông qua các hệ thống kênh viễn thông. Qua các định nghĩa về Internet nêu trên có thể đưa ra một khái niệm tổng quát nhất về thuật ngữ "Internet" như sau: Internet là hệ thống hàng triệu máy tính trên toàn thế giới kết nối với nhau thành mạng, nhằm trao đổi thông tin và chia sẻ các tài nguyên của các máy tính trên mạng. Một người kết nối vào mạng Internet bằng cách đăng ký một tài khoản (internet account) từ một nhà cung cấp dịch vụ internet (Internet Service Provider-ISP) tại địa phương. Nhà cung cấp này cho phép họ truy cập e-mail (electronic mail - thư điện tử) và World Wide Web viết tắt là WWW (hệ thống truy cập thông tin toàn cầu). Nhờ có Web, nên dù không phải là một chuyên gia, bạn vẫn có thể sử dụng Internet. Sự ra đời của trình duyệt Web (Internet Explorer và Netscape) hết sức tiện lợi cho người sử dụng cùng với ngôn ngữ đánh dấu siêu văn bản (HTML - Hyper Text Markup Language) và một loạt các công nghệ web mutimedia đã tạo cho Internet trở thành một phương tiện hết sức tiện lợi đối với mọi tổ chức và cá nhân. Theo định nghĩa của các nhà lập pháp Việt Nam: "Internet là hệ thống thông tin toàn cầu sử dụng giao thức Internet và tài nguyên Internet để cung 17
18. cấp các dịch vụ và ứng dụng khác nhau cho người sử dụng dịch vụ viễn thông" [36, Khoản 14, Điều 3]; "Internet là hệ thống thông tin toàn cầu sử dụng giao thức Internet (Internet Protocol - IP) và tài nguyên Internet để cung cấp các dịch vụ và ứng dụng khác nhau cho người sử dụng" [20, Khoản 1, Điều 3]. 1.1.1.2. Phân loại các nhóm dịch vụ Internet a. Dịch vụ kết nối Internet Là dịch vụ cung cấp cho các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp khả năng kết nối với nhau để truyền tải lưu lượng Internet trong nước giữa các tổ chức, doanh nghiệp đó. b. Dịch vụ truy nhập Internet Là dịch vụ cung cấp cho mọi người sử dụng khả năng truy nhập Internet. Đặc trưng của dịch vụ này là cung cấp các đường truy nhập Internet trực tiếp và gián tiếp cho khách hàng. c. Dịch vụ ứng dụng Internet Là dịch vụ viễn thông giá trị gia tăng được cung cấp cho người sử dụng thông qua mạng lưới thiết bị Internet. Dịch vụ ứng dụng Internet được chia làm 2 nhóm là dịch vụ cơ bản và dịch vụ giá trị gia tăng: - Dịch vụ cơ bản là các dịch vụ khách hàng (người sử dụng) sẽ được sử dụng một cách đương nhiên khi đăng ký sử dụng (chấp nhận sử dụng) như truy cập từ xa (truy cập gián tiếp qua mạng điện thoại công cộng), truyền tệp dữ liệu, truy cập các cơ sở dữ liệu theo các phương thức khác nhau (website). - Dịch vụ gia tăng giá trị là dịch vụ cộng thêm hoặc được phát triển trên nền các dịch vụ cơ bản, ngoài các dịch vụ cơ bản. Dịch vụ gia tăng giá trị được chia thành 2 nhóm chính là: + Nhóm các dịch vụ không tương tác là các dịch vụ đang được thực hiện chỉ có một phía khách hàng là người có khả năng chủ động giao tiếp với hệ thống 18
19. cung cấp dịch vụ của nhà cung cấp. Các dịch vụ không tương tác chỉ thỏa mãn nhu cầu cho khách hàng bằng những nội dung mà nhà cung cấp đã định sẵn bằng phương thức chào hàng mà người được chào hàng là các khách hàng. Ví dụ như dịch vụ Video on Demand (xem video theo yêu cầu), dịch vụ cung cấp thông tin + Nhóm các dịch vụ tương tác là các dịch vụ cho phép các chủ thể có khả năng chủ động cùng lúc gửi và nhận thông tin qua hệ thống cung cấp dịch vụ của nhà cung cấp. Ví dụ như Internet Telephony (điện thoại qua Internet), video conferancing (hội thảo qua mạng Internet), distance learning online (đào tạo từ xa trên mạng), chatting (trò chuyện qua mạng) Ở Việt Nam Nghị định 97/2008/NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin điện tử trên Internet là văn bản pháp lý hiện hành cũng qui định các nhóm dịch vụ Internet như trên. Dịch vụ Internet trong Nghị định 97 được định nghĩa là một loại hình dịch vụ viễn thông. 1.1.1.3. Các chủ thể tham gia cung cấp dịch vụ Internet a. Nhà cung cấp dịch vụ kết nối Internet là đơn vị cung cấp dịch vụ kết nối Internet, cung cấp cổng kết nối Internet ra quốc tế (còn gọi là IXP) IXP là một đơn vị có trách nhiệm đảm bảo thông suốt cho tất cả mọi truy cập, mọi giao dịch với Internet từ tất cả những người sử dụng đến từ các nhà cung cấp dịch vụ. Hai hệ thống lớn mà IXP phải có là hệ thống thiết bị kết nối truy cập Internet và hệ thống đường trục tốc độ cao nối với các Trung tâm Viễn thông trong nước và quốc tế. b. Nhà cung cấp dịch vụ truy nhập Internet là đơn vị cung cấp dịch vụ truy nhập Internet, cung cấp đường truy nhập Internet trực tiếp và gián tiếp (còn gọi là ISP) ISP là những người trung gian giữa người sử dụng và Internet. ISP cung cấp cho người dùng các dịch vụ như thư điện tử (E-mail), truyền tập tin (FTP), truy cập các Website trên Internet. Các ISP thuê các dịch vụ kết nối Internet và đường trục tốc độ cao nối đến cổng của IXP. Trên cơ sở đó, ISP 19
20. thực hiện các dịch vụ cho khách hàng. Để có thể cung cấp cho khách hàng những dịch vụ truy cập Internet có chất lượng thì hệ thống thiết bị và năng lực truyền thông của các ISP phải được trang bị mạnh. c. Nhà cung cấp dịch vụ ứng dụng trên mạng Internet là đơn vị cung cấp các dịch vụ ứng dụng Internet như là điện thoại trên Internet, thương mại điện tử, thư điện tử (còn gọi là OSP) d. Nhà cung cấp dịch vụ thông tin trên mạng Internet là đơn vị cung cấp dịch vụ thông tin trên Internet bao gồm: báo chí (báo nói, báo hình, báo điện tử), phát hành, sản xuất sản phẩm trên internet và dịch vụ cung cấp các loại hình tin tức điện tử khác trên Internet (còn gọi là ICP) Internet được coi như một xa lộ thông tin quốc tế. Thông tin là thành phần chính giao lưu trên siêu xa lộ đó. Vì vậy, ICP đóng một vai trò rất quan trọng. Họ là những người thiết lập nên các Website chứa đựng các cơ sở dữ liệu cho mọi người truy cập. Phần lớn thông tin trên Internet là miễn phí. Các ICP hoạt động tương tự như các "tòa soạn báo điện tử". Sự sống của các ICP nằm ở nội dung thông tin. Nội dung đó phải thường xuyên cập nhật, dễ sử dụng, dễ hệ thống hóa. Nếu chúng ta có dịp truy cập Website của Ngân hàng thế giới (World Bank), các Đầu mối Thương mại (Trade Point) hay của các thị trường chứng khoán (Down Jones), chúng ta sẽ thấy tốc độ cập nhật tin chóng mặt. Đã là một tòa soạn thì phải có ban biên tập, hệ thống cộng tác viên, các nhà phân tích và xử lý tin hùng hậu. Ở nước ta, những ICP được phép hoạt động không mấy ai đạt được yêu cầu đó. e. Nhà cung cấp tích hợp tất cả các dịch vụ trên: Một doanh nghiệp có thể tham gia cung cấp dịch vụ Internet với tất cả các vai trò trên vừa là IXP, ISP, OSP, ICP. Nhưng cũng có thể chỉ là một nhà cung cấp dịch vụ Internet riêng biệt. Cho đến nay đã có hơn 10 đơn vị được cấp giấy phép triển khai dịch vụ truy cập Internet gồm: Công ty Điện toán và truyền số liệu - VDC (là đơn 20
21. vị được Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam VNPT giao làm đại diện cho VNPT quản lý, kinh doanh dịch vụ Internet vì vậy VDC là nhà cung cấp dịch vụ kết nối Internet (IXP) duy nhất đồng thời là nhà cung cấp dịch vụ truy cập Internet (ISP) và dịch vụ giá trị gia tăng trên Internet (OSP) ở Việt Nam từ năm 1997), Viettel, FPT, Hanoi Telecom, ETC, Netnam, SPT, Công ty cổ phần công nghệ mạng (Qtinet), Công ty cổ phần công nghệ Internet (OCI), Công ty đầu tư phát triển kỹ nghệ (Techcom) Tuy nhiên trong số đó chỉ có 7 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ truy cập Internet đó là VDC, FPT, Viettel, SPT, Netnam, Hanoi Telecom và OCI. 1.1.2. Đặc điểm của dịch vụ Internet 1.1.2.1. Lợi ích và hạn chế đối với Internet Internet phát triển nhanh là lý do tiện ích trong sử dụng, cho phép giảm nhanh chi phí. Sau đây là các lợi ích của Interent: a. Nắm bắt được thông tin phong phú Sử dụng Internet trước hết giúp cho các tổ chức, doanh nghiệp nắm được thông tin phong phú về kinh tế- chính trị- xã hội, nhờ đó có thể xây dựng được chiến lược sản xuất và kinh doanh thích hợp với xu thế phát triển với thị trường trong nước, khu vực và thị trường quốc tế. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện đang được nhiều nước quan tâm, coi là một trong những động lực phát triển chủ yếu của nền kinh tế. b. Giảm chi phí sản xuất Internet giúp giảm chi phí sản xuất, trước hết là chi phí văn phòng. Các văn phòng không giấy tờ (paperless office) chiếm diện tích nhỏ hơn rất nhiều, chi phí tìm kiếm chuyển giao tài liệu giảm nhiều lần (trong đó khâu in ấn gần như được bỏ hẳn); theo số liệu của hãng General Electricity của Mỹ, tiết kiệm trên hướng này đạt 30%. Điều quan trọng hơn là các nhân viên có năng lực được giải phóng khỏi nhiều công đoạn sự vụ, có thể tập trung vào nghiên cứu phát triển, sẽ đưa đến những lợi ích to lớn lâu dài. 21
22. c. Giảm chi phí giao dịch Internet giúp giảm thấp chi phí giao dịch, bán hàng và chi phí tiếp thị, giúp người tiêu thụ và các doanh nghiệp giảm đáng kể thời gian và chi phí giao dịch. Bằng phương tiện Internet/Web, một nhân viên bán hàng có thể giao dịch được với rất nhiều khách hàng, cataloge điện tử trên Web phong phú hơn nhiều và thường xuyên cập nhật so với cataloge in ấn chỉ có khuôn khổ giới hạn và luôn luôn lỗi thời. Chi phí thời gian giao dịch qua Internet chỉ bằng 7% thời gian giao dịch qua Fax, và bằng khoảng 0,05% thời gian giao dịch qua bưu điện. Chi phí giao dịch qua Internet chỉ bằng 5% chi phí giao dịch qua Fax hay qua bưu điện chuyển phát nhanh. Chi phí thanh toán điện tử qua Internet chỉ bằng 10% tới 20% chi phí thanh toán theo lối thông thường. Bảng 1.1: Tốc độ và chi phí truyền gửi Đường truyền Thời gian Chi phí New York đi Tokyo - Qua bưu điện 5 ngày 7.40 USD - Chuyển phát nhanh 24 giờ 26.25 USD - Qua máy Fax 31 phút 28.83 USD - Qua Internet 2 phút 0.04 USD New York đi Los Angeles - Qua bưu điện 2-3 ngày 3.00 USD - Chuyển phát nhanh 24 giờ 15.50 USD - Qua máy Fax 31 phút 9.36 USD - Qua Internet 2 phút 0.04 USD Hà Nội đi TP. HCM - Qua bưu điện 3-4 ngày 8.000 VND - Chuyển phát nhanh 24 giờ 24.000 VND - Qua máy Fax 31 phút 71.000 VND - Qua Internet 4 phút 720 VND (Nguồn: Tài liệu hội thảo Tuần Lễ tin học Việt Nam lần thứ XI, 2002). 22
23. d. Giúp thiết lập và củng cố quan hệ đối tác Internet tạo điều kiện cho việc thiết lập và củng cố mối quan hệ giữa các thành tố tham gia vào quá trình giao dịch: Thông qua mạng Internet các thành tố tham gia (người tiêu thụ, doanh nghiệp, các cơ quan chính phủ) có thể giao tiếp trực tiếp và liên tục với nhau (liên lạc trực tuyến) gần như không còn khoảng cách địa lý và thời gian nữa; nhờ đó cả sự hợp tác đều được tiến hành nhanh chóng và liên tục; các bạn hàng mới, các cơ hội kinh doanh mới được phát hiện nhanh chóng trên bình diện toàn quốc, toàn khu vực, toàn thế giới và có nhiều cơ hội hơn nữa để lựa chọn. e. Tiếp cận nền kinh tế số hóa Đối với quốc gia, Internet sẽ kích thích sự phát triển của ngành công nghệ thông tin là ngành có lợi nhuận cao nhất và đóng vai trò ngày càng lớn trong nền kinh tế. Nhìn rộng hơn, Internet tạo điều kiện cho việc sớm tiếp cận với nền kinh tế số hóa (digital economy) mà xu thế và tầm quan trọng đã được đề cập đến. Lợi ích này có một ý nghĩa đặc biệt đối với các nước đang phát triển: nếu không tiếp cận vào nền kinh tế số hóa thì sau một thời gian nữa, các nước đang phát triển có thể bị bỏ rơi hoàn toàn. Khía cạnh lợi ích này mang tính tiềm tàng, tính chiến lược công nghệ và tính chính sách phát triển mà các nước chưa công nghiệp hóa cần lưu ý. Có luận điểm cho rằng: sớm chuyển sang kinh tế số hóa thì một nước đang phát triển có thể tạo ra một bước nhảy vọt, có thể tiến kịp các nước đã đi trước trong một thời gian ngắn hơn. Tuy nhiên, mọi vấn đề đều có tính hai mặt. Bên cạnh các lợi ích nêu trên, Internet cũng có những hạn chế nhất định. Đó là những khó khăn, những rào cản trong quá trình phát triển Internet. Có thể liệt kê khá nhiều những thuận lợi của Internet về mặt lý thuyết nhưng vào thời điểm hiện tại nhận thức của người sử dụng, nhu cầu của người tiêu dùng, khả năng thanh toán và các điều kiện cần thiết khác chưa xuất hiện là những cản trở Internet tại Việt Nam. Bên cạnh đó hàng loạt các vấn đề như lợi dụng Internet để đưa 23