Luận án Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào – bài học kinh nghiệm từ Việt Nam

Nội dung text: Luận án Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào – bài học kinh nghiệm từ Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƢ PHÁP TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI CHAOVANG TOUDOUACHI HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KHIẾU NẠI VÀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO – BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2019
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TƢ PHÁP TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI CHAOVANG TOUDOUACHI HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KHIẾU NẠI VÀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI CỦA CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO – BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ VIỆT NAM Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 938 01 02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Văn Quang 2. TS. Trần Thị Hiền HÀ NỘI - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án này là công trình nghiên cứu do chính tôi thực hiện. Mọi số liệu, kết quả nghiên cứu đã công bố được tham khảo trong Luận án đều trung thực, có trich dẫn đầy đủ nguồn tài liệu theo đúng quy định. Những kết luận của Luận án là mới và chưa được công bố trong bất kỳ công trình khoa học của tác giả nào khác. Tác giả luận án Chaovang Toudouachi
4. MỤC LỤC ỜI Ở 1 t t ủ v ứu t 1 2. Mụ ứu, câu hỏi nghiên cứu 3 2.1 Mụ ứu 3 2.2 Câu hỏi nghiên cứu 4 3 ố tƣợng nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu 4 4 P ƣơ á ứu 4 5. K t quả nghiên cứu và ý ọ v t t ủ t 5 ơ u ủ u á 5 HƢƠNG I 7 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 7 1.1 Công trình khoa họ ó qu tài lu n án 7 1.1.1 Tình hình nghiên cứu ở Vi t Nam 7 1.1.1.1 Các công trình nghiên cứu theo hình thức sách chuyên khảo 7 1.1.2 Tình hình nghiên cứu tại Lào 19 2 á á tì hình nghiên cứu qu tài lu n án 20 2 á á á ô trì ã ứu pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại ở Vi t Nam và ở Lào 21 1.2.2 Những v t p trung nghiên cứu trong lu n án 23 KẾT LUẬN HƢƠNG I 24 HƢƠNG II 25 NHỮNG N ẬN PH P Ậ HIẾ N I 25 GI I Ế HIẾ N I 25 2.1 Những v ơ bản v khi u nại 25 2.1.1 Khái ni m khi u nại 25 2 2 ặ ểm khi u nại 29 2.1.3 Vai trò của khi u nại 32 2.2 Những v ơ bản v giải quy t khi u nại 33 2.2.1 Khái ni m giải quy t khi u nại 33 2 2 2 ặ ểm của giải quy t khi u nại 35 2.2.3 Vai trò của giải quy t khi u nại 37 2.3 Pháp lu t khi u nại và giải quy t khi u nại 39 2.3.1 Khái ni m pháp lu t khi u nại và giải quy t khi u nại 39
5. 2.3.2 Vai trò của pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại 40 2 3 3 u á á mứ ộ hoàn thi n của pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại 42 KẾT LUẬN HƢƠNG II 48 HƢƠNG III 49 PHÁP LUẬT V KHIẾU N I VÀ GI I QUYẾT KHIẾU N I CỦA LÀO VÀ NHỮNG B T CẬP, H N CHẾ C N KHẮC PHỤC 49 3.1 Khái quát v mô hình bộ máy hành chính của Lào. 49 3.1.1 Bộ máy hành chính c ru ƣơ ( ủ và các bộ, ơ qu bộ) 49 3.1.2 Bộ máy ị ƣơ 50 3.1.3 Bộ máy hành chính c p tỉnh 50 3.1.4 Bộ máy hành chính c p huy n 51 3.1.5 Bộ máy hành chính c p bản 52 3.2 Khái quát quá trình hình thành pháp lu t v khi u nại, giải quy t khi u nại ở Lào 54 3 3 uy ịnh của pháp lu t hi n hành v khi u nại, giải quy t khi u nại của Lào 57 3 3 á quy ịnh chung v giải quy t ơ u nại của Lào 57 3.3.2 Giải quy t ơ nghị 63 3.3.3 Giải quy t ơ n 66 3.3.4 Giải quy t ơ ò s công bằng 66 3 4 á á u t giải quy t khi u nạ ăm 20 4 71 KẾT LUẬN HƢƠNG III 78 HƢƠNG I 79 PHÁP LUẬT KHIẾU N I VÀ GI I QUYẾT KHIẾU N I CỦA VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ BÀI HỌC KINH NGHIỆM 79 4.1. Khái quát quá trình hình thành pháp lu t v khi u nại, giải quy t khi u nại ở Vi t Nam 79 4 2 uy ịnh của pháp lu t hi n hành v khi u nại, giải quy t khi u nại của Vi t Nam (Lu t Khi u nạ ăm 20 ) 80 4.2.1 V phạm v u chỉnh, áp dụng pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại 80 4 2 2 ơ chung giải quy t khi u nại 81 4.2.3 Chủ thể th c hi n quy n khi u nại 82 4.2.4 Các khi u nạ ô ƣợc thụ lý giải quy t 84
6. 4.2.5 Quy , vụ củ ƣời khi u nạ , ƣời bị khi u nạ , ƣời giải quy t khi u nại và của Lu t sƣ, trợ giúp viên pháp lý 85 4.2.6 Thẩm quy n giải quy t khi u nại 89 4.2.7 Trình t , thủ tục giải quy t khi u nại 90 4.2.8 Thi hành quy t ịnh giải quy t khi u nại có hi u l c pháp lu t 95 4.2.9 V khi u nại, giải quy t khi u nại quy t ịnh kỷ lu t cán bộ, công chức 97 4.2.10 Trách nhi m củ ơ qu , tổ chức, cá nhân có thẩm quy n trong vi c quản lý công tác giải quy t khi u nại 100 4.2.11 Xử lý vi phạm 101 4 3 á á quy ịnh của pháp lu t và th c ti n thi hành pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại ở Vi t Nam 102 4 3 á á u v á quy ịnh của Lu t Khi u nạ ăm 20 102 4.3.2 á á u v k t quả th c hi n Lu t Khi u nại 2011 108 4.4. Kinh nghi m trong xây d ng, ban hành và tổ chức th c hi n pháp lu t v khi u nại, giải quy t khi u nại của Vi t Nam 110 KẾT LUẬN HƢƠNG I 114 HƢƠNG 115 PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GI I PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT V KHIẾU N I VÀ GI I QUYẾT KHIẾU N I CỦA LÀO 115 5.1. S cần thi t khách quan của vi c hoàn thi n pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào 115 5 2 P ƣơ ƣớng hoàn thi n pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại của Lào 119 5.2.1. Hoàn thi n pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nạ tr ơ sở quan ểm, ƣờng lối, chính sách củ ảng Nhân dân Cách mạng Lào 119 5.2.2 Hoàn thi n pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại phả á ứ ƣợc mục tiêu, yêu cầu xây d N ƣớc pháp quy n xã hội chủ ủa dân, do dân, vì dân 120 5.2.3 Hoàn thi n pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại phả á ứ ƣợc mục tiêu, yêu cầu của cải cách hành chính và cả á tƣ á , ặt trong bối cảnh chính trị, kinh t , vă á, xã ội củ v tr mố tƣ qu với s phát triển của pháp lu t th giới trong bối cảnh hội nh p kinh t quốc t và toàn cầu hoá 121 5 2 4 H t á u t v u ạ v ả quy t u ạ ả ảm bả t ụ t ể, t bộ v t ả t 123
7. 5.2.5 Ban hành lu t chuyên bi t v giải quy t khi u nại hành chính ở Lào 126 5.3 Nộ du ơ bản Lu t Khi u nại của Lào cần thi t phải ban hành 126 5.3.1 Thống nh t khái ni m khi u nại và phạm v u chỉnh của Lu t Khi u nại 126 5.3.2 Chủ thể khi u nại 126 5 3 3 ố tƣợng của khi u nại 127 5.3.4 Quy v vụ củ ƣời khi u nạ , ƣời bị khi u nạ , ƣời giải quy t khi u nại, lu t sƣ, trợ giúp viên pháp lý 128 5.3.5 Trình t khi u nại 130 5.3.6 Hình thức khi u nại 131 5.3.7 Thời hi u khi u nại 132 5.3.8 Các khi u nạ ô ƣợc thụ lý giải quy t 132 5.3.9 Thẩm quy n giải quy t khi u nại 133 5.3.10 Thẩm quy n củ ơ qu t tr tr ải quy t khi u nại 134 5.3.11 Trình t , thủ tục giải quy t khi u nại 135 5.3.12 Thủ tụ ặc bi t xem xét quy t ịnh giải quy t khi u nại 137 5.3.13 Tổ chức thi hành quy t ịnh giải quy t khi u nại có hi u l c pháp lu t 138 5.4 Một số giải pháp nâng cao hi u quả th c thi pháp lu t v khi u nại và giải quy t khi u nại ở Lào 140 5.4.1. Giải pháp v mặt nh n thức 140 5.4.2. Giải pháp v tổ chức th c hi n 144 KẾT LUẬN HƢƠNG 150 KẾT LUẬN 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KH O 154
8. 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghi n cứu ề tài Khiếu nại là hiện tượng khách quan tất yếu trong đời sống xã hội. Từ xưa đến nay, bất kỳ nhà nước nào, không phụ thuộc vào xu hướng phát triển chế độ chính trị, đều mong chế độ của mình được trường tồn. Vì vậy, ở một khía cạnh nhất định, nhà nước đều phải quan tâm để người dân thực hiện quyền khiếu nại và xem xét giải quyết khiếu nại đó nhằm bảo đảm quyền lợi cho nhân dân, duy trì ổn định xã hội. Đồng thời, thông qua việc khiếu nại và giải quyết khiếu nại các hiện tượng vi phạm pháp luật được phát hiện kịp thời để giữ gìn kỷ cương và trật tự xã hội. Ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, sau khi giải phóng hoàn toàn đất nước, một trong những nhiệm vụ cốt yếu hàng đầu là tập trung khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế - xã hội, đưa đất nước sớm thoát khỏi tình trạng lạc hậu, kém phát triển, cải thiện đời sống nhân dân. Nhận thức rõ vị trí, vai trò của mình đối với sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Đảng Nhân dân Cách mạng Lào đã sớm đề ra nhiều chủ trương, biện pháp để phát triển kinh tế - xã hội. Với chủ trương, khôi phục và phát triển kinh tế, tổ chức lại sản xuất, đẩy mạnh sản xuất lương thực, thực phẩm và hàng tiêu dùng; đồng thời tranh thủ viện trợ quốc tế, nhằm đáp ứng các yêu cầu cần thiết của nhà nước và của nhân dân của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào đề ra, nhân dân các bộ tộc Lào đã phát huy hết tinh thần, trách nhiệm của mình, khai thác mọi thế mạnh, tiềm năng sẵn có vào phát triển sản xuất, từng bước đưa đất nước thoát khỏi tình trạng khó khăn sau chiến tranh và làm cho tình hình kinh tế tài chính và đời sống nhân dân ổn định. Để đưa đất nước phát triển nhanh hơn, dần hòa nhịp vào sự phát triển của khu vực và thế giới, Đại hội lần thứ IV (1986) của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào đã kịp thời đề ra đường lối đổi mới toàn diện, xây dựng và phát triển đất nước. Dưới ánh sáng của đường lối đổi mới, kinh tế Lào phát triển khá mạnh. Có thể thấy, từ khi mở cửa, điều chỉnh cơ cấu kinh tế năm 1986 đến nay, Lào từ một trong những nước chậm phát triển đã trải qua thời kỳ khó khăn nhất, để tiến lên xây dựng nền kinh tế quốc dân vững mạnh. Chủ trương và đường lối của Đảng Nhân dân cách mạng Lào là xây dựng Nhà nước pháp quyền x của dân, do dân, vì dân từng bước nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước bằng pháp luật. Do đó, xây dựng và hoàn thiện pháp luật luôn được Nhà nước Lào quan tâm cùng với chương trình cải cách hành chính nói
9. 2 chung và cải cách tư pháp nói riêng. Đặc biệt là xây dựng, bổ sung và hoàn thiện các văn bản pháp luật liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân mà một trong số đó là quyền khiếu nại, tố cáo. Có thể thấy, ở Lào, khiếu nại và giải quyết khiếu nại là vấn đề luôn được quan tâm và đảm bảo thi hành. Nhà nước Lào đã ban hành Luật giải quyết khiếu nại năm 2005 và Luật này đã đi vào đời sống thông qua việc điều chỉnh các quan hệ xã hội liên quan đến lĩnh vực khiếu nại, giải quyết khiếu nại. Tuy nhiên, sau một thời gian thời gian thi hành, nhiều khó khăn, bất cập đã nảy sinh trong thực tiễn, một phần do lĩnh vực khiếu nại đa dạng và phức tạp trong khi Luật giải quyết khiếu nại 2005 có phạm vi điều chỉnh hẹp chỉ với 48 Điều chia thành 9 Chương, các văn bản hướng dẫn chưa có nhiều. Mặt khác, do tâm lý của người Lào còn “e ngại” khi nhắc đến “khiếu nại” cũng như thực hiện các quy định pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại trong thực tiễn đời sống. Hiện nay, ở Lào, Luật giải quyết khiếu nại năm 2014 đã được ban hành trên cơ sở kế thừa Luật giải quyết khiếu nại năm 2005. Tuy nhiên, về cơ bản, các quy định về giải quyết khiếu nại hiện hành của Lào chưa có sự phân biệt rõ ràng về các đơn khiếu nại, các đơn tố cáo, các đơn phản ánh kiến nghị. Do đó, cơ chế giải quyết được thiết kế không phù hợp. Chẳng hạn, cùng một đơn nhưng có thể thuộc thầm quyền giải quyết của nhiều cơ quan khác nhau, dẫn đến những bất cập nảy sinh trong quá trình giải quyết. Trong thực tiễn, việc tổ chức các cơ quan giúp việc cho hoạt động giải quyết khiếu nại chưa phù hợp, chưa có bộ phận chuyên trách tiếp nhận và tham mưu giải quyết đơn khiếu nại tại Lào. Thêm vào đó, nhiều vấn đề chưa được quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật nhưng đã phát sinh trên thực tế và nhiều trường hợp khiếu nại kéo dài nhưng chưa được giải quyết như cùng một vụ việc nhưng có nhiều người cùng làm đơn, vụ việc đơn thư kéo dài liên quan đến cộng đồng dân cư Những bất cập này cần sớm được khắc phục, nhằm từng bước hoàn thiện pháp luật, đáp ứng nhu cầu giải quyết khiếu nại tại Lào để phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của Lào hiện nay và trong tương lai. Với những thành tựu to lớn và kinh nghiệm quý báu trong 26 năm đổi mới, 6 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội VIII, Đảng, Nhà nước và nhân dân Lào quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội IX và kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm lần thứ VII, xây dựng thành công nước Lào hòa bình, độc lập, dân chủ, thống nhất, thịnh vượng theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là
10. 3 những tiền đề chính trị quan trọng làm cơ sở cho việc hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Lào. Pháp luật về giải quyết khiếu nại của Việt Nam trải qua một thời kỳ lâu dài phát triển và hoàn thiện. Hiện nay, Luật khiếu nại năm 2010 của Việt Nam là tương đối hoàn chỉnh, bao quát được cơ bản các vấn đề, tình huống phát sinh trong giải quyết khiếu nại ở Việt Nam. Thêm vào đó, sự phân tách các loại đơn khiếu nại, đơn tố cáo, đơn phản ánh, kiến nghị và xây dựng được cơ chế phù hợp để giải quyết từng loại đơn này đã góp phần rất lớn giải quyết nhu cầu của người dân, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, đồng thời tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Trên thực tiễn, từ việc thiết lập bộ máy, đến việc tổ chức triển khai một cách đồng bộ, nghiêm minh và sự giám sát chặt chẽ công tác tiếp công dân, giải quyết đơn thư khiếu nại đến việc thi hành đã tạo thành một cơ chế thống nhất, hiệu quả trong giải quyết đơn khiếu nại ở Việt Nam. Thực tế đã khẳng định, Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, nhân dân và các Lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam là người bạn, người đồng chí, anh em của nhân dân các bộ tộc Lào, luôn kề vai, sát cánh, chia sẻ kinh nghiệm với Lào trong mọi điều kiện, hoàn cảnh, trong mọi phương diện hoạt động trong đó có lĩnh vực lập pháp. Vì vậy, những bài học kinh nghiệm thực tiễn phù hợp của Việt Nam cũng như các nước khác trên thế giới liên quan đến pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại sẽ là những căn cứ quan trọng giúp cơ quan lập pháp của Lào hoàn thiện pháp luật và pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại nói riêng. Vì những lý do trên tác giả đã lựa chọn đề tài “H t á u t v u ạ v ả quy t u ạ ủ ộ ò Dâ ủ N â dâ – Bài ọ m từ t N m″ làm đề tài luận án tiến sĩ của mình. Việc nghiên cứu cơ sở lý luận và các vấn đề đặt ra từ thực tiễn pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại không chỉ có ý nghĩa về mặt lý luận mà còn có giá trị thực tiễn sâu sắc. 2. Mục ích nghi n cứu, câu hỏi nghi n cứu 2.1 Mục ích nghi n cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn pháp luật và thi hành pháp luật, đưa ra phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trên các phương diện nhận thức, tổ chức thực hiện, đề xuất pháp luật cụ thể tại Lào trong bối cảnh xây dựng nhà nước pháp quyền, đẩy mạnh chương trình cải cách hành chính, cải cách tư pháp và hội nhập kinh tế quốc tế tại Lào.
11. 4 2.2 Câu hỏi nghi n cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu, Luận án nghiên cứu xoay quanh trục câu hỏi nghiên cứu: Pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Lào hiện nay đã hoàn thiện trên cơ sở lý luận, thực tiễn chưa và nếu chưa thì sẽ học tập được những kinh nghiệm gì của Việt Nam để hoàn thiện? 3. Đối tƣợng nghi n cứu, phạm vi nghi n cứu Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận chung liên quan đến pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại; lịch sử hình thành, phát triển của pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại; nội dung các quy định của pháp luật hiện hành của Lào về khiếu nại và giải quyết khiếu nại; những thành tựu đạt được cũng như bất cập điển hình trong thực tiễn thi hành pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Lào. Để có cơ sở đối chiếu, so sánh, Luận án cũng tập trung nghiên cứu về thực tiễn pháp luật và thi hành pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Việt Nam trên cơ sở phân tích quá trình hình hình thành, phát triển của pháp luật, nội dung quy định pháp luật cũng thực tiễn thi hành pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Việt Nam và rút ra các bài học kinh nghiệm cho Lào. Trên cơ sở nội dung phân tích như trên, Luận án đưa quan điểm, phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền, đẩy mạnh chương trình cải cách hành chính, cải cách tư pháp và hội nhập kinh tế quốc tế của CHDCND Lào. 4. Phƣơng pháp nghi n cứu Luận án được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, các quan điểm của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào về cải cách nền hành chính quốc gia và hoàn thiện hệ thống pháp luật. Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu truyền thống như tổng hợp, phân tích, thống kê, đặc biệt phương so sánh nhằm đúc rút kinh nghiệm hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại của Việt Nam cho thực tiễn pháp luật và thi hành pháp luật trong lĩnh vực này ở Lào. Luận án cũng sử dụng các phương pháp điều tra xã hội học như thảo luận nhóm, phỏng vấn sâu (chuyên gia pháp luật của Lào) để làm sáng tỏ những vấn đề liên quan đến các khía cạnh của nội dung Luận án.
12. 5 5. Kết quả nghi n cứu và ý ngh a khoa học và th c tiễn của ề tài 5.1 Kết quả nghi n cứu mới của ề tài - Luận án kế thừa, hệ thống hóa, phát triển và hoàn thiện về nền tảng lý luận về khiếu nại, giải quyết khiếu nại và pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Lào. - Luận án rút ra những kinh nghiệm quý báu trong xây dựng, hoàn thiện pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Việt Nam góp phần hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Lào. - Luận án đánh giá pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hiện nay ở Lào, đặc biệt là sẽ chỉ ra những điểm bất cập, chưa hợp lý cần phải hoàn thiện như việc chưa phân tách các loại đơn khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị; việc chưa có cách hiểu về khiếu nại hành chính, việc chưa có quy trình riêng đặc thù trong tiếp nhận và giải quyết đơn khiếu nại - Luận án đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại, trong đó, đặc biệt là ban hành Luật Khiếu nại để giải quyết các khiếu nại hành chính ở Lào trong thời gian tới thay thế cho Luật Giải quyết khiếu nại năm 2014. 5.2 Ý ngh a khoa học và th c tiễn của ề tài Kết quả nghiên cứu của Luận án góp phần bổ sung lý luận về hoàn thiện pháp luật khiếu nại và giải quyết khiếu nại, trực tiếp góp phần hoàn thiện pháp luật và cách thức tổ chức thi hành pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại của Lào, góp phần vào công cuộc cải cách bộ máy hành chính và xây dựng Nhà nước pháp quyền tại Lào. Kết quả nghiên cứu của Luận án có thể được khai thác sử dụng trong công tác nghiên cứu của các cơ sở đào tạo chuyên ngành luật tại Việt Nam và Lào. Với những đề xuất kiến nghị của Luận án, Chính phủ Lào có thể nghiên cứu để ứng dụng vào chương trình cải cách hành chính, hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại. 7. Cơ cấu của uận án Ngoài Lời nói đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, cơ cấu của luận án bao gồm 5 chương: Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Chương 2. Những vấn đề lý luận về pháp luật khiếu nại và giải quyết khiếu nại
13. 6 Chương 3. Pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại của Lào và những bất cập, hạn chế cần khắc phục Chương 4. Pháp luật về khiếu nại, giải quyết khiếu nại của Việt Nam và một số bài học kinh nghiệm Chương 5. Phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Lào
14. 7 CHƢƠNG I TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1 Công trình khoa học có i n quan ến ề tài uận án Qua thời gian tiến hành nghiên cứu, tìm hiểu về tình hình nghiên cứu đề tài, tác giả luận án thấy rằng, chưa có công trình khoa học nào ở Việt Nam, ở Lào cũng như trên thế giới nghiên cứu riêng về vấn đề hoàn thiện pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại của Lào trên cơ sở bài học kinh nghiệm thực tiễn từ Việt Nam. Tuy nhiên, vấn đề pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại đã được nhiều nhà khoa học của Việt Nam và Lào bàn luận đến trong các công trình khoa học nghiên cứu về chuyên ngành Luật hành chính; các giáo trình; sách tham khảo; một số đề tài khoa học; các luận án, luận văn; bài viết đăng trên các tạp chí khoa học và các hội thảo khoa học Cụ thể: ì ì ứu ở t N m 1.1.1.1 Các công trình nghiên cứu theo hình thức sách chuyên khảo TS. Nguyễn Văn Thanh và LG. Đinh Văn Minh (2004), “Một số vấn đề về đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam hiện nay”, nhà xuất bản Tư pháp. Cuốn sách nghiên cứu một số vấn đề lý luận về khiếu kiện hành chính, cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính; Thực trạng giải quyết khiếu kiện hành chính: Nêu ra những thành tựu đạt được về giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam, đưa ra một số hạn chế tiêu biểu trong giải quyết khiếu kiện hành chính và nguyên nhân của hạn chế đó; Giải pháp đổi mới cơ chế khiếu kiện hành chính ở Việt Nam. TS. Nguyễn Thanh Bình (2004), “Thẩm quyền xét xử khiếu kiện hành chính của Tòa án – Sự đảm bảo công lý trong quan hệ giữa Nhà nước và công dân”, nhà xuất bản Tư pháp. Cuốn sách đã nghiên cứu vấn đề lý luận về khiếu kiện hành chính, thẩm quyền khiếu kiện hành chính, thẩm quyền xét xử khiếu kiện hành chính của Tòa án; đưa ra những hạn chế trong khi thực hiện thẩm quyền xét xử khiếu kiện hành chính của Tòa án Việt Nam từ đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật về thẩm quyền giải quyết khiếu kiện hành chính của Tòa án nhân dân. Thanh tra Nhà nước - Viện Khoa học Thanh tra (2004), “Hiệp định thương mại hành chính ở Việt Nam và cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính”, nhà xuất bản Tư pháp 2004. Cuốn sách tập trung các bài nghiên cứu của các tác
15. 8 giả là những người nghiên cứu hoặc làm thực tiễn.Mỗi tác giả đề cập đến cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính dưới những góc độ khác nhau nhưng đều phân tích ưu điểm, hạn chế của cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính hiện hành từ đó đưa ra những giải pháp khắc phục, góp phần thúc đẩy hoạt động giải quyết khiếu kiện hành chính trong bối cảnh hội nhập nền kinh tế quốc tế. Viện chính sách và phát triển (2009), “Cơ chế giải quyết khiếu nại – thực trạng và giải pháp”. Đây là cuốn sách có cách tiếp cận khá mở khi phản ánh thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam. Qua dẫn chứng các vụ việc cụ thể, nội dung cuốn sách đã đưa ra bức tranh khá đầy đủ về tình hình giải quyết khiếu nại và yêu cầu thực tiễn đặt ra đối với việc giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan nhà nước có thẩm quyền ở Việt Nam hiện nay. Viện Nhà nước và Pháp luật (2010), “Tài phán hành chính trong bối cảnh xây dựng nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay”. Nội dung cuốn sách đề cập đến cơ sở lý luận và kinh nghiệm xây dựng nền tài phán hành chính ở Việt Nam từ nhiều góc độ và cấp độ khác nhau. Đồng thời cuốn sách cũng đánh giá được thực trạng và đưa ra những giải pháp đổi mới nền tài phán hành chính ở Việt Nam trong bối cảnh xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập nền kinh tế quốc tế. 1.1.1.2 Các công trình nghiên cứu theo hình thức đề tài khoa học Chủ nhiệm đề tài: Lê Đình Đấu (1999) “Cải cách thủ tục hành chính trong tổ chức tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo”. Mã số: 97 – 98 – 065/ĐT. Đề tài đưa ra cơ sở lý luận về thủ tục hành chính trong tổ chức tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo; thực trạng về thủ tục hành chính trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo;một số kết quả bước đầu thực hiện cải cách hành chính hiện nay ; đưa ra và phân tích những mặt hạn chế và tìm ra nguyên nhân của thực hiện cải cách hành chính; đĐưa ra giải pháp chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại, thiếu sót về thủ tục hành chính trong công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân trong tình hình hiện nay. Trên cơ sở này, Đề tài đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện các thủ tục hành chính trong công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước, quản lý xã hội, đó là yếu tố cơ bản để hạn chế phát sinh khiếu nại, tố cáo của công dân. TS. Phạm Hồng Thái (2002) “Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta trong giai đoạn hiện nay”. Đề tài khoa học cấp Bộ. Mã số: 2001 - 54 –
16. 9 47. Đề tài đã khái quát chung về khiếu nại, tố cáo và pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta. Các tác giả đã đưa ra một cách có hệ thống các quan niệm cơ bản về khiếu nại, tố cáo, quyền khiếu nại, quyền tố cáo và mối quan hệ giữa chúng; quan niệm về pháp luật khiếu nại, tố cáo; sự hình thành và phát triển pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Hệ thống quan điểm và lý luận nói trên đã tạo nên cơ sở nhận thức nhất quán cho việc nghiên cứu nội dung của đề tài. Về thực trạng pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta hiện nay, nhóm nghiên cứu đã phân tích một cách toàn diện các ưu, nhược điểm của pháp luật về khiếu nại, tố cáo hiện nay. Đề tài cũng nêu lên những nhân tố khách quan và chủ quan đòi hỏi phải hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo. ở đây, với phương pháp nghiên cứu đi từ cụ thể đến khái quát, các tác giả đã tạo nên một bức tranh tổng thể về thực trạng pháp luật khiếu nại, tố cáo ở nước ta với những vấn đề bức xúc đặt ra cần giải quyết. Trên cơ sở phân tích thực trạng, các tác giả nêu lên các phương hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta hiện nay. Thanh tra Chính phủ (2004) “ Thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của cơ quan hành chính nhà nước trong giải quyết khiếu nại, tố cáo và chống tham nhũng – thực trạng và kiến nghị”; Phạm Văn Khanh (2003) “Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và chống tham nhũng” (Đề tài nhánh của đề tài độc lập cấp Nhà nước: Hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước);Thanh tra Chính phủ (2007) “Nâng cao hiệu lực, hiệu quả thanh tra trách nhiệm của các cơ quan hành chính nhà nước trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo”. Đây là những đề tài có nội dung nghiên cứu chuyên sâu về thanh tra, kiểm tra trách nhiệm thực hiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo của cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền. Tuy nhiên, phạm vi, mục tiêu và đối tượng nghiên cứu đã xác định việc thực hiện chức năng thanh tra, kiểm tra của cơ quan thanh tra nhà nước đối với các cơ quan hành chính nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính và phương hướng hoàn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra và giám sát. Thanh tra Chính phủ (2011) “Khiếu nại, tố cáo hành chính – Cơ sở lý luận, thực trạng và giải pháp”, Đề tài khoa học độc lập cấp Nhà nước. Đề tài đã nghiên cứu về việc thực hiện quyền khiếu nại và giải quyết khiếu nại bằng thủ tục hành chính. Kết quả nghiên cứu của đề tài đã phân tích khá rõ thực trạng khiếu nại hành chính và đưa ra giải pháp tăng cường hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính. Tuy nhiên với mục tiêu nghiên cứu của đề tài gắn
17. 10 liền với chức năng của ngành Thanh tra nên kết quả nghiên cứu của đề tài chủ yếu hướng đến việc xây dựng Luật khiếu nại và Luật Thanh tra ở góc độ đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và thực hiện pháp luật về khiếu nại hành chính trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước. Đồng thời đề cập khá chuyên sâu một số khía cạnh liên quan đến bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân bằng thủ tục hành chính. 1.1.1.3 Các công trình nghiên cứu theo hình thức luận án, luận văn Mai Thị Chung (2001)“Hoàn thiện pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay” - Luận văn tốt nghiệp thạc sỹ luật học; Mã số: 5.05.01. Luận văn đã đưa ra cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hoàn thiện pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân. Làm rõ quan niệm về khiếu nại, tố cáo và quyền khiếu nại, tố cáo của công dân ở nước ta hiện nay. Phân tích, làm rõ vai trò của pháp luật đối với quyền khiếu nại, tố cáo của công dân. Làm rõ đặc trưng cơ bản của Nhà nước pháp quyền với yêu cầu hoàn thiện pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân. Phân tích quá trình hình thành và phát triền quyền khiếu nại, tố cáo của công dân qua Hiến pháp và pháp luật Việt Nam. Phân tích và đánh giá thực trạng pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân ở Việt Nam hiện nay. Trên cơ sở đó tìm ra những phương hướng và giải pháp cơ bản hoàn thiện pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay. Từ đó đưa ra những phương hướng và giải pháp sát thực để hoàn thiện pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân, nhằm góp phần bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của công dân trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam hiện nay. Ngô Mạnh Toan (2006), “Hoàn thiện sự điều chỉnh pháp luật về thẩm quyền và thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam”, Luận văn Thạc sỹ luật học, Mã số 601.01. Luận văn tập trung nghiên cứu chuyên sâu về hệ thống pháp luật về khiếu nại hành chính; Thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam hiện nay, tìm ra những mặt hạn chế và nguyên nhân của hạn chế; Đưa ra giải pháp hoàn thiện pháp luật về thẩm quyền và thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam hiện nay. Trần Văn Sơn (2006)“Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ quan hành chính Nhà nước ở Việt Nam hiện nay”, Luận án Tiến sỹ. Luận án đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về
18. 11 tăng cường pháp chế trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam; Phân tích, tổng hợp lịch sử hình thành và phát triển pháp luật về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo của cơ quan hành chính qua các thời kỳ lịch sử; Đánh giá xác thực thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ quan hành chính Nhà nước từ đó đưa ra những giải pháp nhằm tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam hiện nay. Nguyễn Băng Thanh (2007) “Bảo đảm quyền khiếu nại của công dân trong pháp luật Việt Nam hiện nay”, Luận văn Thạc sỹ, Mã số: 60 38 01.Trình bày cơ sở lý luận về khiếu nại, quyền khiếu nại, nội dung bảo đảm quyền khiếu nại của công dân, chú trọng vào bảo đảm về pháp lý. Tìm hiểu thực trạng bảo đảm quyền khiếu nại của công dân ở Việt Nam hiện nay qua hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật về khiếu nại và hoạt động xử lý các vi phạm pháp luật về khiếu nại. Nêu các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động bảo đảm quyền khiếu nại của công dân: Hoàn thiện pháp luật về khiếu nại; hoàn thiện cơ chế và tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với việc bảo đảm quyền khiếu nại của công dân; xây dựng, thực hiện chế độ trách nhiệm và xử lý nghiêm minh các vi phạm quyền khiếu nại của công dân; dân chủ hoá đời sống xã hội; nâng cao ý thức pháp luật, văn hoá pháp lý của cán bộ, công chức và công dân. Nguyễn Thị Thủy (2009)“Quyền khiếu nại hành chính của công dân ở Việt Nam hiện nay”,Luận án Tiến sỹ. Luận án đã đưa ra cơ sở lý luận về quyền khiếu nại hành chính của công dân: Quyền khiếu nại hành chính; Bảo đảm pháp lý cho việc thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân; Thực trạng thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân VN hiện nay: Thực trạng pháp luật, Thực tiễn sử dụng, Thực trạng công tác tổ chức thực hiện pháp luật và bảo vệ pháp luật về quyền khiếu nại hành chính của công dân; Nâng cao hiệu quả thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân ở VN hiện nay: Sự cần thiết, quan điểm, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân. Nguyễn Thị Hồng Thơm (2010), “Hiệu quả hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước ở Ninh Bình hiện nay”, Luận văn Thạc sỹ, Mã số : 60 38 01. Luận văn làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về khiếu nại, tố cáo và pháp luật khiếu nại, tố cáo, những yêu cầu đặt ra của việc nâng cao